PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA POLSKIEGO 1 Cele oceniania według Rozporządzenia Ministra edukacji Narodowej z 21 marca 2001 r. (rozdz. 2 p. 2); - informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym zakresie; - pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju; - motywowanie ucznia do dalszej pracy; - dostarczanie rodzicom, opiekunom i nauczycielom informacji o postępach, trudnościach w uczeniu się oraz szczególnych uzdolnieniach ucznia; - umożliwianie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktycznowychowawczej. 2 Standardy wymagań (podstawowych i ponadpodstawowych) według podstawy programowej. W ocenianiu stosuje się następujące oceny odpowiadające poszczególnym poziomom: - podstawowy: dopuszczający, dostateczny; - ponadpodstawowy: dobry, bardzo dobry, celujący. 3 Rodzaje aktywności ucznia podlegające obserwowaniu i ocenianiu: - wypowiedzi ustne (odpowiedź na pytanie nauczyciela, referowanie zagadnień, udział w dyskusji, spontaniczne zabieranie głosu itp.); - prace pisemne w różnej formie (wypracowania domowe i klasowe, notatki, krótkie odpowiedzi); - referaty i prezentacje własne; - praca zespołowa i prezentowanie jej wyników; - wykonywanie zadań domowych obowiązkowych i dodatkowych ( dla chętnych ); - aktywność i inicjatywa przejawiane na lekcjach; - samodzielnie i zespołowo wykonywane zadania złożone (w tym projekty edukacyjne); recytacja utworów literackich, udział w szkolnych przedstawieniach teatralnych, różne formy wypowiedzi związanych z przekładem intersemiotycznym (np. poezja śpiewana, wykonanie plakatu, nakręcenie fragmentu filmu), kartkówka z trzech ostatnich lekcji, sprawdzian z treści lektury, rozumienie czytanego tekstu. 4 Kryteria oceny poszczególnych form WYMAGANIA OGÓLNE W zakresie czytania (analizy i interpretacji) tekstów literackich i innych dzieł sztuki. P (POZIOM PODSTAWOWY) Uczeń:
czyta ze zrozumieniem (tzn. rozumie znaczenia słów, związków frazeologicznych, zdań, fragmentów na poziomie dosłownym i przenośny, symbolicznym lub parabolicznym); rozpoznaje treści dosłowne i ukryte dzieła; czyta głośno, wyraziście, z właściwą dykcją i intonacją; swoimi słowami opowiada (streszcza, parafrazuje) czytany utwór; określa tematykę, wątki i motywy, wskazuje główne wydarzenia i bohaterów; formułuje hipotezy interpretacyjne (samodzielnie lub przy pomocy nauczyciela) i uzasadnia je na podstawie analizy; *wskazuje dominantę kompozycyjną wiersza; określa podmiot liryczny i adresata utworu lirycznego; wyjaśnia tytuł utworu; określa styl i nastrój wiersza; rozpoznaje gatunek literacki i kompozycje utworu; wskazuje występujące w utworach środki stylistyczne (porównania, powtórzenia, metafory, antytezy itp.) i próbuje określić ich funkcję; wskazuje w wierszach stylizacje i określa jej funkcję; *wskazuje główne cechy poetyki i określa ich funkcję (kreacje podmiotu lirycznego i adresata, formę podawczą, sytuację liryczna, ukształtowanie języka artystycznego itp.) wykorzystuje konteksty do interpretacji utworu: znajduje informacje o autorze i okolicznościach napisania wiersza; wskazuje przybliżony czas powstania wiersza; dostrzega powiązania utworów z historią Polski, Europy; wskazuje różnice między prawdą historyczna i fikcja literacką; w czytanych utworach odnajduje echa poglądów filozoficznych; dostrzega obecność toposów antycznych i biblijnych oraz inne nawiązania kulturowe; określa ich sensy i symbolikę; rozpoznaje aluzje, znaki i symbole kulturowe; *w utworach poetów współczesnych odnajduje nawiązania kulturowe do tradycji antycznej, średniowiecznej, renesansowej, barokowej, oświeceniowej, romantycznej; Dostrzega w utworze najważniejsze wartości charakterystyczne dla epoki, w której powstał; *rozpoznaje konwencje literacką dzieła i jego styl (np. renesansowy, barokowy); w czytanym utworze dostrzega pastisz, parodię, karykaturę czyta utwory literackie i teksty publicystyczne ze zrozumieniem ich przesłania; nazywa wartości i postawy obecne w utworze; inspirowany czytanymi utworami stawia pytania dotyczące ludzkiej egzystencji, problemów filozoficznych itp. dostrzega sensy najistotniejsze w utworze, skupia się na nich; rozpoznaje podstawową funkcję dzieła (np. dydaktyczno-moralizatorską); podejmuje próbę odczytania obrazu, rzeźby, dzieła architektury w kontekście epoki, z której pochodzą; porównuje utwory literackie i dzieła innych sztuk. PP (POZIOM PONADPODSTAWOWY) Jak na poziomie podstawowym, a ponadto uczeń: podejmuje samodzielną interpretację wiersza na podstawie jego analizy; *samodzielnie interpretuje czytane wiersze, odwołując się zarówno do ich treści, jak i poetyki;
rozpoznaje znaki tradycji (judaistycznej, antycznej, chrześcijańskiej, staropolskiej itp.); *interpretuje wiersze współczesne w kontekście tradycji biblijnej, antycznej, średniowiecznej itp.; interpretuje wiersz, sytuując go w różnych kontekstach (np. historycznym, kulturowym, literackim itp.); *wskazuje funkcję (ideową i kompozycyjną) aluzji literackiej i znaku kulturowego (np. biblijnego, antycznego); poszukuje samodzielnej odpowiedzi na pytanie, dlaczego twórcy różnych epok sięgają do postaci i motywów biblijnych; dostrzega wartości stylistyczne środków językowych (zwłaszcza słownikowych, słowotwórczych i frazeologicznych) występujących w wierszu; *rozpoznaje charakterystyczne dla danej epoki cechy języka i stylu czytanych utworów; określa funkcję występujących w utworze tematów, toposów, motywów; przedstawia uniwersalny sens motywów biblijnych i mitologicznych wykorzystywanych przez poetów współczesnych; na podstawie czytanych utworów określa funkcje toposów antycznych i biblijnych w kulturze współczesnej; *wyjaśnia, dlaczego archetypy, mity i toposy greckie (śródziemnomorskie) są wspólnym językiem kultury europejskiej); *porównuje antyczne, biblijne i współczesne rozumienie tragizmu ludzkiego losu; *podejmuje rozważania na temat tradycji i dziedzictwa oraz ich roli w kształtowaniu się tożsamości narodu; *komentuje sposób odwoływania się poetów współczesnych do tradycji kulturowej; dostrzega dialogowość kultury; interpretuje dzieła sztuki reprezentujące różne style i konwencje (np. malarstwo romańskie, katedrę gotycką); *dostrzega strukturę artystyczną dzieła; rozpoznaje podstawowe wyróżniki kodu innych niż literackie dziadzin sztuki w zakresie niezbędnym do odbioru dzieł (np. plastycznych, teatralnych, filmowych). W zakresie czytania tekstu nieliterackiego, tzn. popularnonaukowego, publicystycznego, naukowego (np. filozoficznego lub teoretycznoliterackiego), na poziomie podstawowym uczeń: czyta tekst ze zrozumieniem, tzn. rozumie znaczenia słów, zdań, akapitów, całości; wyodrębnia tezę (główną myśl ) całego tekstu lub jego fragmentu (np. akapitu); wskazuje wykorzystane (przywołane) w tekście argumenty; rozpoznaje zasadę kompozycyjną tekstu; określa nadawcę i odbiorcę tekstu; określa główną funkcję tekstu; rozpoznaje charakterystyczne cechy języka i stylu tekstu; nazywa najważniejsze środki językowe występujące w tekście i określa ich funkcję; określa cechy gatunkowe tekstu (np. eseju, recenzji, reportażu); znajduje w tekście potrzebne informacje, odtwarza je i przetwarza (porządkuje, wykorzystuje do rozwiązania problemu, wskazuje przyczyny i skutki); odróżnia występujące w tekście informacje od opinii. PP Jak na poziomie podstawowym, a ponadto uczeń:
rozpoznaje zasadę kompozycyjną tekstu i określa jej funkcję; określa różne funkcje tekstu; określa, jaki jest związek języka i stylu tekstu z jego funkcją. W zakresie tworzenia wypowiedzi pisemnych na poziomie podstawowym uczeń: pisze dłuższy tekst, przestrzegając podstawowych zasad organizacji poznanych form wypowiedzi, a zwłaszcza: rozprawki, recenzji, referatu, interpretacji utworu literackiego lub jego fragmentu, sprawozdania; wprowadza w sposób celowy do swoich wypowiedzi podstawowe cechy tekstu popularnonaukowego lub publicystycznego; redaguje noty biograficzne wskazanych postaci (np. filozofów greckich, twórców renesansowych, współczesnych pisarzy i poetów) *redaguje krótką recenzję krytyczna i recenzje zachęcającą innych do lektury; *przedstawia różne fazy powstawania reportażu (zbieranie materiałów, rozmowy z ludźmi, poszukiwanie formuły tekstu itd.); *wyjaśnia, na czym polega specyfika pracy dziennikarza: prasowego, radiowego, telewizyjnego; *podejmuje próbę napisania reportażu na wskazany przez nauczyciela temat; *pisze sprawozdanie z debaty klasowej, oceniając argumentację własną i kolegów; samodzielnie sporządza przejrzyste notatki z lekcji i pracy własnej; dostosowuje formę do tematu wypowiedzi; opracowuje redakcyjnie tekst (wprowadza celową kolejność podawania informacji, dokonuje adiustacji tekstu, segmentuje go, wprowadza tytuły i śródtytuły, stosuje wyróżnienia graficzne;); doskonali język, styl, kompozycję; poprawia błędy językowe i stylistyczne; zachowuje procedurę pisania pracy na temat literatury i kultury; gromadzi i selekcjonuje materiał, *hierarchizuje argumenty, formułuje hipotezy i wnioski; stosuje podstawowe terminy z historii literatury, poetyki, teorii literatury i nauki o języku (a także niektóre najważniejsze terminy z zakresu sztuk pięknych); świadomie (celowo) streszcza, parafrazuje, cytuje, komentuje teksty, odróżniając te czynności od siebie; przekształca tekst pisany: skraca lub rozwija; formułuje i uzasadnia opinie; przedstawia (komentuje) własne przeżycia wynikające z kontaktów z literaturą i sztuką; pisze z dbałością o estetykę wypowiedzi; pisze przejrzystą, komunikatywną pracę na temat zagadnień związanych z kulturą antyku i Biblią, literaturą i kultura średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia; *buduje dłuższą wypowiedź na temat wartości ideałów starożytnych dla współczesnego człowieka uzasadnia swoje sądy, odwołując się do różnych tekstów kultury; wykazuje się podstawową wiedzą o omawianych utworach, tekstach, gatunkach literackich, zjawiskach kulturowych itp.. PP Jan na poziomie podstawowym, a ponadto uczeń: redaguje własną wypowiedź zgodnie z cechami gatunku i zamierzoną funkcją tekstu; pisze prace na wskazany temat, poprawnym językiem literackim, w formie dostosowanej do tematu, o wyrazistym zamyśle kompozycyjnym;
pisze prace na temat poznanych utworów literackich, uwzględniając konteksty kulturowe i filozoficzne oraz powiązania literackie; *formułuje własne hipotezy interpretacyjne (w związku z interpretacją wiersza); podejmuje próbę napisania eseju, * interpretacji porównawczej; określa, jakie są podstawowe cechy językowe i formalne eseju i tekstu naukowego; pisze własną, poprawnie zredagowaną recenzję ostatnio przeczytanej książki lub obejrzanego filmu; *pisze reportaż na samodzielnie wybrany temat ważny dla środowiska, w którym żyje; *zbiera materiały do reportażu, wykorzystując różne źródła informacji. W zakresie tworzenia wypowiedzi ustnych na poziomie podstawowym uczeń: buduje kilkuzdaniową wypowiedź na wskazany temat utrzymaną we właściwym stylu; tworzy wypowiedź stosowną i skuteczną: posługuje się polszczyzną literacką, używa językowych form grzecznościowych, unika agresywności i brutalizacji wypowiedzi; zachowuje się właściwie pod względem językowym w różnych sytuacjach; wybiera środki językowe (gł. leksykalne i frazeologiczne) stosowne w danej sytuacji; uczestniczy w dialogu, dyskusji, debacie klasowej, broniąc swojego stanowiska; poprawnie buduje argumenty; dostrzega argumenty nieuczciwe i ich unika; *dostrzega elementy manipulacji językowej; publicznie zabiera głos, właściwie komponując wystąpienie i *stosując podstawowe zasady retoryczne; wypowiada swoje oceny i opinie np. na temat etycznej strony wyborów, przed jakimi stoją bohaterowie utworu lub wartości i atrakcyjności czytanych dzieł; formułuje własne sądy i opinie, uzasadnia je; przedstawia własne refleksje i wnioski powstałe pod wpływem lektury poznanych utworów. PP Jak na poziomie podstawowym, a ponadto uczeń: ujmuje swoje sądy i przemyślenia w formę dłuższej, uporządkowanej wypowiedzi; uczestniczy w klasowym konkursie pięknego opowiadania; przedstawia zasady kultury dyskusji i je stosuje; wypowiada się na temat literatury i sztuki poznawanych epok w sposób komunikatywny, jasny, w miarę płynny, *używając niektórych terminów i pojęć specjalistycznych; *wskazuje podstawowe rodzaje argumentów; Wygłasza krótkie referaty, wykorzystując wiadomości z gimnazjum oraz nowe z podręcznika i innych źródeł. W zakresie samokształcenia na poziomie podstawowym uczeń: korzysta z podstawowych źródeł informacji: słowników, (np. ortograficznego, poprawnej polszczyzny, języka polskiego, terminów literackich), różnych encyklopedii; korzysta z Internetu i innych elektronicznych źródeł informacji; sporządza poprawny opis bibliograficzny; *sporządza bibliografię źródeł, z których korzystał; czyta ze zrozumieniem fragmenty literatury naukowej; czyta teksty, by znaleźć potrzebne informacje;
znajduje, porządkuje i przetwarza wiadomości znalezione w czytanych mitach; notuje, sporządza plan odtwórczy, konspekt wypowiedzi własnej; korzysta z encyklopedii i tekstów źródłowych, pogłębiając wiedzę dotyczącą wskazanego zagadnienia; integruje wiedzę z różnych obszarów polonistyki szkolnej (z zakresu historii literatury, teorii literatury, językoznawstwa i nauki o kulturze). PP Jak na poziomie podstawowym, a ponadto uczeń: tworzy zestawy bibliograficzne na określony temat; sporządza przypisy; tworzy bazy danych; *czyta tekst naukowy w celu pogłębienia interpretacji utworu literackiego lub dzieła sztuki; *posługując się samodzielnie znalezionymi materiałami, wygłasza samodzielnie przygotowany referat (np. na temat genezy i znaczenia teatru w starożytnej Grecji, sztuki średniowiecza, renesansu), ilustruje go różnymi materiałami. 5 Częstotliwość oceniania: wypracowania klasowe: raz w semestrze; sprawdzian z większej partii materiału: dwa razy w semestrze; recytacja tekstu lub fragmentu tekstu: maks. 2 razy w semestrze; kartkówka: w miarę potrzeb; odpowiedź ustna: min. raz w semestrze; zadania domowe: min. raz w semestrze; rozumienie czytanego tekst: dwa razy w semestrze; praca na lekcji: w miarę potrzeb. Ocenianie wypracowań (klasowych, domowych): rozwinięcie tematu: 0-25 pkt. kompozycja: 0-5 pkt. styl: 0-5 pkt. język: 0-12 pkt. zapis: 0-3 pkt. szczególne walory pracy: 0-4 pkt. Procentowy próg poszczególnych ocen uzyskiwanych ze sprawdzianów, odpowiedzi itp.: 0%-29% - niedostateczny 30%-49% - dopuszczający 50%-70% - dostateczny 71%-85% - dobry 86%-99% - bardzo dobry 100% - celujący
Obliczanie średniej ważonej: Aby usprawnić ocenianie śródroczne i roczne, nauczyciele języka polskiego wprowadzili tzw. średnią ważoną: Ocena semestralna (śródroczna i roczna): *Waga oceny śródrocznej: 12. *Waga ocen ze sprawdzianów, wypracowań, dyktand, prac maturalnych: 10 *Waga ocen za pracę w grupie, aktywność na lekcji, odpowiedź, sprawdzian z twórczości jednego autora, sprawdzian ze znajomości epoki, referaty, prezentacje: 6 *Waga ocen z wejściówek, kartkówek, zadań domowych, recytacji: 3 średnia ważona powyżej 5,50 celujący średnia ważona od 4,65 do 5,49 bardzo dobry średnia ważona od 3,65 do 4,64 dobry średnia ważona od 2,65 do 3,64 dostateczny średnia ważona od 1,61 do 2,64 dopuszczający średnia ważona poniżej 1,60 niedostateczny 6 Kontrakt z uczniami: uczeń ma prawo do poprawy bądź zaliczenia sprawdzianu tylko w uzasadnionych przypadkach, jeśli nie pisał go z powodu nieobecności, w okresie dwóch tygodni od oddania prac przez nauczyciela; nie ma możliwości poprawy oceny z odpowiedzi ustnej, kartkówki oraz zadania domowego; nieobecność podczas wypracowania klasowego skutkuje brakiem oceny z tej formy sprawdzenia wiadomości i umiejętności ucznia (wpisujemy 0); uczeń, który otrzymał trzy plusy za aktywność ma prawo do oceny bardzo dobrej; nie ma możliwości zgłaszania nieprzygotowania z omawianej na lekcji lektury obowiązkowej; uczeń jest zobowiązany do posiadania na lekcji podręcznika, zeszytu oraz, jeśli zajdzie potrzeba wskazanej lektury. uczeń ma prawo do zgłoszenia nieprzygotowań do lekcji odpowiednio: w klasie z trzema godzinami języka polskiego w tygodniu raz w semestrze; w klasie z czterema, pięcioma, sześcioma godzinami języka polskiego w tygodniu dwa razy w semestrze. 7 Sposoby ewaluacji Przedmiotowy system oceniania podlega ewaluacji na podstawie obserwacji osiągnięć uczniów na egzaminach zewnętrznych oraz ankiet przeprowadzonych na zakończenie poszczególnych etapów nauczania języka polskiego.
Zmiany mogą być również wprowadzone na podstawie zmian w wewnątrzszkolnym systemie oceniania. 8 Wykaz lektur dla liceum i technikum (poziom podstawowy i ponadpodstawowy) 1. LITERATURA POLSKA Bogurodzica w kontekście poezji średniowiecznej Jan Kochanowski fraszki, pieśni i treny (wybór) Jan Andrzej Morsztyn wybór wierszy Daniel Naborowski wybór wierszy Wacław Potocki wybór wierszy Ignacy Krasicki bajki, satyry (wybór), Hymn do miłości ojczyzny Adam Mickiewicz Romantyczność Adam Mickiewicz Pan Tadeusz Adam Mickiewicz Dziady cz. III Juliusz Słowacki Kordian: akt I, akt II, akt III sc. 5 i 6 Zygmunt Krasiński Nie-Boska komedia: część I, część III (scena w obozie rewolucji), część IV (scena w obozie arystokracji i scena finałowa) Adam Mickiewicz wybór wierszy Juliusz Słowacki wybór wierszy Cyprian Kamil Norwid wybór wierszy Bolesław Prus Lalka Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem fragmenty z tomu III: rozmowa Andrzejowej Korczyńskiej z synem, rozmowa Benedykta Korczyńskiego z synem Eliza Orzeszkowa Gloria victis Maria Konopnicka Mendel Gdański Bolesław Prus Kamizelka Henryk Sienkiewicz Potop Kazimierz Przerwa-Tetmajer wybór wierszy Jan Kasprowicz wybór wierszy Leopold Staff wybór wierszy z różnych epok Stanisław Wyspiański Wesele Władysław Stanisław Reymont Chłopi (t. I) Stefan Żeromski Ludzie bezdomni Stefan Żeromski Przedwiośnie Witold Gombrowicz Ferdydurke rozdz. II, III, VI, VII, VIII, IX, X, XII, XIV Zofia Nałkowska Granica
Tadeusz Borowski Pożegnanie z Marią (Pożegnanie z Marią, U nas, w Auschwitzu..., Proszę państwa do gazu, Bitwa pod Grunwaldem) Gustaw Herling-Grudziński Inny świat Bolesław Leśmian wybór wierszy Julian Tuwim wybór wierszy Maria Pawlikowska-Jasnorzewska wybór wierszy Czesław Miłosz wybór wierszy Krzysztof Kamil Baczyński wybór wierszy Tadeusz Różewicz wybór wierszy Zbigniew Herbert wybór wierszy Miron Białoszewski wybór wierszy Wisława Szymborska wybór wierszy Stanisław Barańczak wybór wierszy Jan Twardowski wybór wierszy Sławomir Mrożek Tango Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem Uwaga: wymagana jest także znajomość kontekstów biblijnych, antycznych i innych. 2. LITERATURA POWSZECHNA Sofokles Król Edyp Horacy wybór pieśni William Szekspir Makbet Molier Świętoszek Jan Wolfgang Goethe Cierpienia młodego Wertera Fiodor Dostojewski Zbrodnia i kara Joseph Conrad Jądro ciemności Albert Camus Dżuma na poziomie rozszerzonym wymienione jak na poziomie podstawowym, a ponadto: 1. LITERATURA POLSKA Jan Kochanowski Treny Juliusz Słowacki Kordian Witold Gombrowicz Trans Atlantyk
Maria Kuncewiczowa Cudzoziemka Stanisław Ignacy Witkiewicz Szewcy 2. LITERATURA POWSZECHNA Dante Boska Komedia fragmenty Piekła Jan Wolfgang Goethe Faust część I: fragmenty sceny w pracowni (rozmyślania Fausta o sobie i swoim życiu, rozmowa z Mefistofelesem) Franz Kafka Proces Michaił Bułhakow Mistrz i Małgorzata