ANALIZA MOŻLIWOŚCI EMISJI OBLIGACJI PRZEZ MIASTO TCZEW

URZĄD MIEJSKI W TCZEWIE PL. PIŁSUDSKIEGO 1 83-110 TCZEW ANALIZA MOŻLIWOŚCI EMISJI OBLIGACJI PRZEZ MIASTO TCZEW Wykonawca: INWEST CONSULTING Sp. z o.o. 60-830 Poznań, ul. Krasińskiego 16 tel. (0-61) 851 86 77 /fax. (0-61) 851 86 77 Sebastian Huczek Prezes Zarządu, Dariusz Giza Wiceprezes Zarządu Sąd Rejonowy w Poznań Nowe Miasto i Wilda - Wydział VIII Gospodarczy KRS, nr KRS 0000277284, NIP: 778-144-72-82 Kapitał zakładowy: 2 500 000 PLN, www.inwestconsulting.pl

Spis treści WSTĘP... 4 PODSTAWOWE INFORMACJE DOTYCZĄCE OBLIGACJI... 4 DEFINICJA OBLIGACJI... 4 KLASYFIKACJA OBLIGACJI... 6 PODSTAWA PRAWNA EMISJI... 9 USTAWA O FINANSACH PUBLICZNYCH... 9 INNE USTAWY I ROZPORZĄDZENIA... 12 OPODATKOWANIE DOCHODÓW Z OBLIGACJI JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO... 12 OPODATKOWANIE DOCHODÓW ZE SPRZEDAŻY OBLIGACJI... 12 OPODATKOWANIE ODSETEK OD OBLIGACJI... 13 PROCEDURA PRZEPROWADZANIA EMISJI NA RYNKU NIEPUBLICZNYM... 13 PROCEDURA PRZEPROWADZANIA EMISJI NA RYNKU PUBLICZNYM... 14 DOTYCHCZASOWE EMISJE OBLIGACJI KOMUNALNYCH W POLSCE... 15 FUNKCJONOWANIE OBLIGACJI KOMUNALNYCH ZA GRANICĄ... 17 OCENA EFEKTYWNOŚCI EMISJI OBLIGACJI... 17 PODSUMOWANIE... 19 CZĘŚĆ ANALITYCZNA... 21 PROGNOZY FINANSOWANIA MIASTA NA LATA 2010-2020... 22 KONCEPCJA OPRACOWANIA... 22 DANE HISTORYCZNE... 22 ANALIZA DANYCH HISTORYCZNYCH... 23 METODA PROGNOZOWANIA... 23 TRAFNOŚD PROGNOZY... 24 WSKAŹNIKI WZROSTU... 24 RYZYKO TOWARZYSZĄCE FUNKCJONOWANIU JST... 28 SPŁATY KREDYTÓW I POŻYCZEK WRAZ Z PORĘCZENIAMI... 30 DOCHODY I WYDATKI BUDŻETOWE W LATACH 2007-2020... 31 FINANSOWANIE DEFICYTU BUDŻETOWEGO W LATACH 2006-2016... 39 2

EMISJA OBLIGACJI KOMUNALNYCH MIASTA... 41 OPROCENTOWANIE OBLIGACJI PRZYJĘTE W ANALIZIE... 41 OPIS WARUNKÓW EMISJI OBLIGACJI... 42 PROJEKCJE SYTUACJI FINANSOWEJ MIASTA DLA ANALIZOWANEGO PROGRAMU EMISJI OBLIGACJI... 43 WNIOSKI... 46 PODSUMOWANIE... 48 3

Wstęp Aktualna sytuacja ekonomiczna jednostek samorządu terytorialnego sprawia, że coraz częściej zaczynają one poszukiwać nowych źródeł na realizowanie inwestycji. Podnoszenie podatków i opłat lokalnych lub korzystanie z kredytów bankowych nie zaspokaja ciągle rosnących potrzeb. W ujęciu realnym, uwzględniającym między innymi inflację, przychody jednostek samorządu terytorialnego wykazują stabilizację, a w niektórych przypadkach nawet tendencję spadkową. Przyczyn tego zjawiska jest kilka: niekorzystna dla jednostek samorządu terytorialnego struktura dochodów, zbyt małe w stosunku do potrzeb środki przyznawane jednostkom samorządu terytorialnego przez budżet państwa, wysoka stopa kredytu bankowego. Niekorzystnie na stan finansów publicznych wpływa także przenoszenie na szczebel samorządu terytorialnego coraz więcej nowych zadań i obowiązków bez odpowiedniego podniesienia poziomu przychodów. Jedną z najbardziej realnych możliwości a zarazem szans na podtrzymanie koniunktury inwestycyjnej, jest możliwość pozyskiwania przez samorządy dodatkowych środków pieniężnych poprzez emisję obligacji komunalnych. Finansowanie określonych inwestycji lokalnych poprzez emisje obligacji jest korzystniejsze niż korzystanie z kredytu bankowego, dzięki dogodniejszym warunkom spłaty oraz niższym kosztom pozyskiwanych środków. Począwszy od 2004r. jednostki samorządu terytorialnego intensywnie poszukują środków mogących służyć jako źródło współfinansowania inwestycji dotowanych z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Tu również niezbędne okazuje się zadłużanie poprzez emisję papierów wartościowych. Podstawowe informacje dotyczące obligacji Definicja obligacji Obligacje to wierzycielskie papiery wartościowe emitowane przez osoby prawne w celu pozyskania środków pieniężnych dla finansowania określonych celów. Wedle definicji zawartej w Ustawie z 29 czerwca 1995 roku o obligacjach, w art. 4 ust. 1 obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Emitent zobowiązuje się na podstawie klauzul obligacyjnych do regulowania płatności odsetkowych określonych w dniu emisji papieru wartościowego oraz do spłaty pożyczki obligacyjnej w dniu jej wykupu, ewentualnie do spełnienia także świadczenia niepieniężnego (np. polegającego na przyznaniu preferencji w zakresie nabywania elementów mienia komunalnego). Obligacje są z 4

reguły papierami wartościowymi na okaziciela, co powoduje, że są instrumentem finansowym w pełni płynnym i łatwo zbywalnym. Obligacje jako papiery wartościowe podlegają obrotowi ( tzn. mogą być kupowane i sprzedawane). Obligacje mogą być emitowane przez: jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa, związki tych jednostek oraz miasto stołeczne Warszawa), podmioty prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną, inne podmioty posiadające osobowość prawną, upoważnione do emisji obligacji na podstawie odrębnych ustaw np. Skarb Państwa, Narodowy Fundusz i Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. instytucje finansowe, których członkiem jest Polska lub NBP, lub przynajmniej jedno z państw należących do OECD, lub bank centralny takiego państwa, lub instytucje, z którymi Polska zawarła umowy regulujące działalność takich instytucji na terenie RP i zawierające stosowne postanowienia dotyczące emisji obligacji. Obligacje służą pozyskiwaniu środków finansowych (w wypadku np. przedsiębiorstw nie jest konieczne określanie celu emisji natomiast dla emisji realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego ustawa o obligacjach wprowadza konieczność określenia celu, sankcjonując zarazem wykorzystanie środków z emisji na inny niż przyjęty cel), których zwrot może nastąpić w długim okresie czasu, zatem główną funkcją obligacji występującą po stronie emitenta jest funkcja pożyczkowa. Emisja obligacji oraz jej popularność może stanowić swoiste referendum dla inwestycji i Emitenta. Z kolei dla obligatariusza (nabywcy obligacji) główną funkcją obligacji jest funkcja lokacyjna, co oznacza, że inwestuje on swoje wolne środki finansowe, nabywając obligacje. Obligacje zaliczane są do papierów wartościowych o stałym dochodzie (nawet, gdy są o zmiennym oprocentowaniu), gdyż zapewniają obligatariuszowi przyrzeczony dochód inaczej niż akcje, bowiem dywidenda nie zawsze musi być wypłacana. Potencjalnymi nabywcami obligacji jednostek samorządu terytorialnego mogą być: banki i zakłady ubezpieczeń - chcące w bezpieczny sposób ulokować nadwyżki finansowe, fundusze emerytalne szacuje się, że fundusze emerytalne mogą zainwestować w obligacje komunalne do 2008 roku przeszło 31 mld PLN. Zgodnie z prawem fundusz emerytalny może lokować do 15% wartości aktywów w obligacje emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego, które zostały dopuszczone do publicznego obrotu. W obligacje emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego, które nie zostały dopuszczone do publicznego obrotu fundusz emerytalny może lokować do 5% wartości aktywów, 5

fundusze powiernicze - mogą okazać się poważnym nabywcą obligacji, gdyż dążyć będą do rozdrobnienia ryzyka swoich portfeli inwestycyjnych, przedsiębiorstwa prywatne - szczególnie lokalne mogą być bardzo znaczącym nabywcą obligacji komunalnych, zwłaszcza jeśli towarzyszą im świadczenia dodatkowe np. prawo pierwokupu gruntu lub zamiana obligacji na akcje prywatyzowanego przedsiębiorstwa komunalnego. Istotnym czynnikiem może być także chęć partycypowania w korzyściach będących efektem sfinansowanej w taki sposób inwestycji np. utylizacja odpadów, wodociągi gazyfikacja itp., inwestorzy indywidualni - przy stopniowym rozwoju klasy średniej, a co za tym idzie rosnącą tendencją do oszczędzania i lokowania, dużym bodźcem do zakupu obligacji może być poczucie bezpieczeństwa i własnej wartości przy inwestowaniu w coś bliskiego, potrzebnego oraz duma lokalna. Jest to cenny inwestor, zwłaszcza na dopełnienie emisji przy celach infrastrukturalnych, ekologicznych i telekomunikacyjnych. Klasyfikacja obligacji WEDŁUG RODZAJU KUPONU - obligacje o stałym kuponie (oprocentowaniu), tj. przynoszące dochód w stałej wysokości, płacony w ustalonych okresach, wyrażany zwykle jako część (procent) wartości nominalnej obligacji. Są one emitowane na ściśle określone terminy, w czasie których Emitent zobowiązuje się do regularnej ich obsługi. Odsetki naliczane na bazie stałej stopy procentowej ( kuponu) płacone są przynajmniej raz do roku, najczęściej w dniu tożsamym z dniem emisji obligacji, - obligacje o zmiennym kuponie (oprocentowaniu), tj. takie których dochód określany jest w stosunku do innego instrumentu finansowego lub miernika rynkowego np. w stosunku do inflacji, stóp procentowych na rynku finansowym, bonów skarbowych itp. Są to obligacje indeksowane lub obligacje o zmiennym kuponie, - obligacje z zerowym kuponem odsetkowym, tj. obligacje nie przynoszące dochodu w całym okresie ważności, aż do dnia wykupu, sprzedawane z dyskontem w stosunku do wartości nominalnej. Dochód z takiej obligacji wyznacza różnica pomiędzy ceną sprzedaży (nabycia) a wartością nominalną. Ustawa o finansach publicznych wprowadza pewne ograniczenia w wykorzystywaniu obligacji zero-kuponowych. Ustawodawca w art. 50 określa, że jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać jedynie takie zobowiązania finansowe, których koszty obsługi są ponoszone co najmniej raz do roku, przy czym dyskonto nie może przekraczać 5% wartości nominalnej. WEDŁUG TERMINU WYKUPU - obligacje krótkoterminowe o terminie wykupu krótszym niż rok, służą one zwykle do pozyskania kapitału obrotowego, - obligacje średnioterminowe o terminie wykupu dłuższym niż 1 rok, a krótszym niż 5 lat, - obligacje długoterminowe o terminie wykupu powyżej 5 lat. 6

WEDŁUG ŹRÓDŁA POKRYCIA ZOBOWIĄZAŃ - obligacje ogólne zobowiązania z nich wynikające mają pokrycie w ogólnych dochodach emitenta, - obligacje przychodowe zobowiązania z nich wynikające realizowane są z dochodów, jakie przynosi przedsięwzięcie finansowane z emisji obligacji. Emitentami obligacji przychodowych mogą być wyłącznie jednostki samorządu terytorialnego oraz spółki, w których jednostki samorządu terytorialnego posiadają większość głosów bądź których przedmiotem działalności jest wykonywanie zadań z zakresu użyteczności publicznej. Zadłużenie z obligacji przychodowych nie zalicza się do limitów ogólnego zadłużenia jednostki samorządu terytorialnego, o którym mowa w art. 169 Ustawy z 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych. WEDŁUG ISTNIENIA FORMY DOKUMENTU - obligacje posiadające formę dokumentu może być on imienny bądź na okaziciela, - obligacje nie posiadające formy dokumentu na podstawie art. 5a Ustawy o obligacjach, emitent może postanowić o nie nadawaniu obligacjom formy dokumentu. Prawa z takich obligacji powstają z chwilą dokonania zapisu w ewidencji (prowadzonej przez KDPW S.A., dom maklerski lub bank) i przysługują osobie w niej wskazanej jako posiadacz tych obligacji. WEDŁUG SPOSOBU OZNACZENIA OBLIGATARIUSZA - obligacje na okaziciela zgodnie z Kodeksem Cywilnym przeniesienie wynikających z nich praw następuje poprzez samo wydanie obligacji, - obligacje imienne przeniesienie wynikających z nich praw następuje poprzez przelew połączony z wydaniem dokumentu. WEDŁUG WALUTY I RYNKU EMISJI - obligacje emitowane na rynku krajowym, w walucie krajowej, np. emisja sprzedawana w Polsce nominowana w złotówkach, - obligacje emitowane na rynku krajowym, w walutach obcych, np. emisja sprzedawana w Polsce denominowana w dolarach USA, - obligacje emitowane na rynkach zagranicznych, w walucie obcej, np. emisja sprzedawana na rynku francuskim denominowana we frankach francuskich. WEDŁUG ŚWIADCZEŃ DODATKOWYCH - obligacje z opcją zamiany na inny papier wartościowy np. na akcje określonej spółki. Są to tzw. obligacje zamienne, - obligacje z opcją wcześniejszego wykupu przez Emitenta, czyli prawem, ale nie obowiązkiem Emitenta do wykupienia obligacji od nabywców w oznaczonym w obligacji momencie czasowym, a przed terminem ostatecznego wykupu. Są to tzw. obligacje z opcją wykupu, 7

- obligacje z opcją wcześniejszego przedstawienia do wykupu przez nabywcęsubskrybenta w terminie ustalonym w obligacji, a przed terminem ostatecznego wykupu. Są to tzw. obligacje opcyjne sprzedaży, - obligacje z innymi świadczeniami np. obligacje, którymi wolno płacić samorządom terytorialnym za ściśle określone usługi lub inwestycje, przykładowo podłączenie posesji do sieci gazowej lub kanalizacyjnej. Obligacje mogą także zwalniać ich nabywców (przez pewien ściśle określony czas) od niektórych opłat wnoszonych do kasy lokalnej. W ZALEŻNOŚCI OD CELU POZYSKANIA FUNDUSZY - obligacje dochodowe - wyemitowane w celu sfinansowania konkretnych projektów infrastruktury komunalnej (np. budowa wodociągów, gazyfikacja, budowa i remont dróg itp.), - obligacje mieszkaniowe - emitowane przez władze lokalne w celu finansowania tanich mieszkań komunalnych, - obligacje przemysłowe - emitowane przez władze samorządowe w celu budowy centrów handlowo-przemysłowych, czy też innych obiektów zwiększających atrakcyjność danego regionu dla prywatnych przedsiębiorców. OBLIGACJE REFUNDACYJNE Obligacje refundacyjne emitowane są w celu zastąpienia nimi dotychczasowych zobowiązań jednostki samorządu terytorialnego. Mogą mieć one formę obligacji: - konwersyjnych - jeżeli emitent przekształca starą pożyczkę w nową, - skonsolidowanych - jeżeli kilka różnych pożyczek zastępuje się jedną nową. 8

Podstawa prawna emisji Ustawa o Finansach Publicznych Zgodnie z Ustawą z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 ze zm.) jednostka samorządu terytorialnego może emitować papiery wartościowe na: pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego deficytu, finansowanie planowanego deficytu, spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych oraz zaciągniętych pożyczek i kredytów. Jednostka samorządu terytorialnego może drogą emisji obligacji pozyskiwać środki finansowe na cele różne, zależne od jej potrzeb. Przy okazji warto zwrócić uwagę na to, że jako Emitent jednostka samorządu terytorialnego jest podmiotem dającym nabywcom obligacji dużą pewność zwrotu pieniędzy. Dla większej przejrzystości budżetu przyjęto zasadę, że środki ze sprzedaży obligacji jednostek samorządu terytorialnego nie stanowią źródła dochodu budżetu, ale służą pokryciu niedoboru środków pieniężnych powstałych przy planowaniu działalności Emitenta. Obligacje emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego winny mieć sprecyzowany sposób wykorzystania środków uzyskanych w wyniku przeprowadzenia emisji. Obligacje takie są zwykle instrumentem wieloletnim, o zmiennym oprocentowaniu, oraz dodatkowych cechach typu wbudowana opcja wykupu lub możliwość regulowania zobowiązań wobec samorządu za pomocą obligacji lub ich kuponów (płatności z tytułu posiadania obligacji). Rozmiary zadłużania się jednostek samorządu terytorialnego są limitowane. Ustawa o finansach publicznych wprowadza szereg ograniczeń w zadłużaniu się jednostek samorządu terytorialnego. W przypadku, gdy wartość relacji łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji, udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych, do produktu krajowego brutto: 1. jest większa od 50%, a nie większa od 55%, to relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa stanowi górne ograniczenie relacji deficytu każdej jednostki samorządu terytorialnego do jej dochodów, jaka może być uchwalona w budżecie jednostki samorządu terytorialnego, 2. jest większa od 55%, a nie większa od 60%, to górne ograniczenie relacji deficytu każdej jednostki samorządu terytorialnego do jej dochodów, jaka może być uchwalona w budżecie jednostki samorządu terytorialnego, zostaje zmniejszone poprzez pomnożenie relacji deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa przez współczynnik R, określony wzorem: 9

3. jest równa lub większa od 60% to: a) poczynając od siódmego dnia po dniu ogłoszenia relacji podmioty sektora finansów publicznych nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji, b) w kolejnym roku budżetowym obowiązuje zakaz udzielania nowych poręczeń i gwarancji przez podmioty sektora finansów publicznych, c) budżety jednostek samorządu terytorialnego uchwala się nie zawierając w nich deficytu. Kolejną formę kontroli zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego zawarto w art. 169 ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z tym artykułem łączna kwota przypadających w danym roku budżetowym spłat rat kredytów i pożyczek (z wyjątkiem kredytów i pożyczek zaciąganych na pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu jednostki) wraz z należnymi w danym roku odsetkami od kredytów i pożyczek, wykupów papierów wartościowych (z wyjątkiem papierów wartościowych emitowanych na pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu jednostki) określone wraz z należnymi odsetkami i dyskontem oraz potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych przez jednostki samorządu terytorialnego poręczeń oraz gwarancji nie może przekroczyć 15% planowanych na dany rok budżetowy dochodów jednostki samorządu terytorialnego. W przypadku, gdy relacja łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji, udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych, do produktu krajowego brutto przekroczy 55%, to łączna kwota przypadających do spłaty w danym roku budżetowym rat kredytów i pożyczek oraz potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych przez jednostki samorządu terytorialnego poręczeń wraz z należnymi w danym roku odsetkami od tych kredytów i pożyczek, oraz należnych odsetek i dyskonta a także przypadających w danym roku budżetowym wykupów papierów wartościowych emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, nie może przekroczyć 12% planowanych dochodów jednostki samorządu terytorialnego, chyba że obciążenia te w całości wynikają z zobowiązań zaciągniętych przed datą ogłoszenia tej relacji. Ograniczeń określonych powyżej nie stosuje się do emitowanych papierów wartościowych, kredytów i pożyczek zaciągniętych w związku ze środkami określonymi w umowie zawartej z podmiotem dysponującym funduszami strukturalnymi lub Funduszem Spójności Unii Europejskiej oraz poręczeń i gwarancji udzielonych samorządowym osobom prawnym realizującym zadania jednostki samorządu terytorialnego z wykorzystaniem środków pochodzących z funduszy strukturalnych lub Funduszu Spójności Unii Europejskiej. Jeszcze jedną formą kontroli jest zapis w art. 170 omawianej ustawy, który stanowi, że łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec roku budżetowego nie może przekraczać 60% dochodów tej jednostki w tym roku budżetowym. Ograniczeń 10

określonych powyżej nie stosuje się do emitowanych papierów wartościowych, kredytów i pożyczek zaciągniętych w związku ze środkami określonymi w umowie zawartej z podmiotem dysponującym funduszami strukturalnymi lub Funduszem Spójności Unii Europejskiej oraz poręczeń i gwarancji udzielonych samorządowym osobom prawnym realizującym zadania jednostki samorządu terytorialnego z wykorzystaniem środków pochodzących z funduszy strukturalnych lub Funduszu Spójności Unii Europejskiej; jednak to wyłączenie obowiązuje tylko do momentu zakończenia realizacji danego programu, projektu lub zadania. W przypadku, gdy określone w umowie środki z funduszy strukturalnych lub Funduszu Spójności Unii Europejskiej nie zostaną przekazane lub po ich przekazaniu orzeczony zostanie ich zwrot, jednostka samorządu terytorialnego nie może emitować papierów wartościowych, zaciągać kredytów, pożyczek i udzielać poręczeń do czasu spełnienia warunków, o których mowa w art. 170 ust. 1 i 2 oraz w art. 169 ust. 1 i 2. Wskaźniki te zostaną zastąpione od 1 stycznia 2014 roku nowym, wynikającym z art. 243 ustawy o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 roku. Zgodnie w/w art. łączna kwota przypadających w danym roku budżetowym spłat rat kredytów i pożyczek (z wyjątkiem kredytów i pożyczek zaciąganych na pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu jednostki) wraz z należnymi w danym roku odsetkami od kredytów i pożyczek, wykupów papierów wartościowych (z wyjątkiem papierów wartościowych emitowanych na pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu jednostki) określone wraz z należnymi odsetkami i dyskontem oraz potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych przez jednostki samorządu terytorialnego poręczeń oraz gwarancji nie może przekroczyć wysokości wskaźnika obliczanego wg poniższego wzoru: Gdzie: R planowana na rok budżetowy, łączna kwota z tytułu spłaty rat kredytów i pożyczek oraz wykupów papierów wartościowych O planowane na rok budżetowy odsetki od kredytów i pożyczek, odsetki i dyskonto od papierów wartościowych oraz spłaty kwot wynikających z udzielonych poręczeń i gwarancji D dochody ogółem budżetu w danym roku budżetowym Db dochody bieżące Sm dochody ze sprzedaży majątku Wb wydatki bieżące n rok budżetowy, na który ustalana jest relacja n-i rok poprzedzający rok budżetowy o i lat Ograniczeń określonych powyżej nie stosuje się do emitowanych papierów wartościowych, kredytów i pożyczek zaciągniętych w związku ze środkami określonymi w umowie zawartej z podmiotem dysponującym funduszami strukturalnymi lub Funduszem Spójności Unii Europejskiej oraz poręczeń i gwarancji udzielonych samorządowym osobom prawnym realizującym zadania 11

jednostki samorządu terytorialnego z wykorzystaniem środków pochodzących z funduszy strukturalnych lub Funduszu Spójności Unii Europejskiej. Inne ustawy i rozporządzenia Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 120, poz. 1300 ze zm.), Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 203, poz. 1966 ze zm.), Ustawa z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 55, poz. 557 ze zm.). Opodatkowanie dochodów z obligacji Jednostek Samorządu Terytorialnego Przychody z obligacji możemy podzielić na dwie podstawowe kategorie: z tytułu sprzedaży obligacji, zwane dochodem, z tytułu posiadania obligacji, zwane odsetkami. Opodatkowanie dochodów ze sprzedaży obligacji OSOBY FIZYCZNE Zgodnie z Ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych od dochodów uzyskanych z odpłatnego zbycia papierów wartościowych podatek dochodowy wynosi 19%. Zwalnia się od podatku dochodowego dochody uzyskane po dniu 31 grudnia 2003 r. ze sprzedaży nabytych przed dniem 1 stycznia 2003 r. obligacji wyemitowanych po dniu 1 stycznia 1997 r. przez jednostki samorządu terytorialnego. Zwolnienie nie ma zastosowania, jeżeli sprzedaż tych obligacji jest przedmiotem działalności gospodarczej. OSOBY PRAWNE Dochód ze sprzedaży obligacji na mocy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, opodatkowany jest na zasadach ogólnych według stawki podatkowej obowiązującej w danym roku podatkowym (od 1 stycznia 2004 r. w wysokości 19% podstawy opodatkowania). 12

Opodatkowanie odsetek od obligacji OSOBY FIZYCZNE Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt. 1 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dochody z tytułu odsetek i dyskonta od papierów wartościowych nabytych przez podatnika są opodatkowane w formie ryczałtu w wysokości 19% uzyskanego przychodu. Zgodnie z art. 52a ust. 1 pkt. 1 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dochody z tytułu odsetek i dyskonta od papierów wartościowych wyemitowanych przez Skarb Państwa oraz obligacji wyemitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego nabytych przez podatnika przed dniem 1 grudnia 2001 r. są zwolnione od podatku dochodowego. OSOBY PRAWNE Dochód z odsetek od obligacji na mocy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, opodatkowany jest na zasadach ogólnych według stawki podatkowej obowiązującej w danym roku podatkowym (od 1 stycznia 2004 r. w wysokości 19% podstawy opodatkowania). Procedura przeprowadzania emisji na rynku niepublicznym Obrotem niepublicznym jest taki obrót, w którym zachodzi jednoczesne spełnienie dwóch warunków: Propozycja nabycia, przeniesienia praw nie odbywa się z pomocą środków masowego przekazu, Propozycja nabycia lub przeniesienia praw jest skierowana do mniej niż 100 osób. Aby wprowadzić emisję na rynek niepubliczny należy przeprowadzić następujące czynności i procedury: podjęcie uchwały Rady jednostki samorządu terytorialnego co do upoważnienia zarządu do zbadania możliwości emisji obligacji przez jednostki samorządu terytorialnego oraz podjęcia prac przygotowawczych, podjęcie uchwały Rady jednostki samorządu terytorialnego co do emisji obligacji i finansowania za pomocą środków uzyskanych z emisji określonego przedsięwzięcia inwestycyjnego, umieszczenie w budżecie jednostki samorządu terytorialnego adnotacji dotyczącej zamiaru emisji wraz z podaniem rozmiarów emisji oraz przeznaczenia środków z emisji, wybór agenta emisji, skierowanie propozycji nabycia do indywidualnych adresatów. 13

Propozycja nabycia, którą należy skierować do każdego inwestora powinna zawierać: cel emisji obligacji, wielkość emisji obligacji, wartość nominalna i cena emisyjna obligacji, warunki wykupu, warunki wypłaty oprocentowania obligacji, wysokość i formy ewentualnego zabezpieczenia i oznaczenie podmiotu udzielającego zabezpieczenia, inne dane i informacje pomocne w orientacji w celach i efektach przedsięwzięcia. Ponadto w przypadku jednostek samorządu terytorialnego i związków międzygminnych należy udostępnić sprawozdania z wykonania budżetu za rok poprzedzający emisję obligacji wraz z opinią Regionalnej Izby Obrachunkowej. Koszty związane z emisją niepubliczną: koszty przygotowań (opracowanie konstrukcji instrumentu), koszt rozprowadzenia i zamknięcia sprzedaży emisji, koszty gwarantowania emisji, koszty ogłoszenia emisji. Cechy charakterystyczne rynku niepublicznego: wprowadzenie papieru do obrotu nie wymaga zgody Komisji Nadzoru Finansowego, obrót na rynku wtórnym odbywa się na podstawie umów cywilnoprawnych kupna i sprzedaży, których rejestr prowadzi Emitent lub pośrednik, emisja papierów wartościowych dokonuje się na warunkach określonych w ogłoszeniu o zamiarze emisji, emisję organizuje (tj. prowadzi zapisy i rozliczenia) sam Emitent lub pośrednik. Procedura przeprowadzania emisji na rynku publicznym Obrotem publicznym jest propozycja nabycia lub przeniesienia praw z papierów wartościowych przy wykorzystaniu środków masowego przekazu albo w inny sposób, jeżeli proponowanie nabycia skierowane jest do więcej niż 100 osób fizycznych i prawnych albo do nieoznaczonego adresata. Dla wprowadzenia emisji do publicznego obrotu niezbędne są: podjęcie uchwały Rady jednostki samorządu terytorialnego co do upoważnienia zarządu do zbadania możliwości emisji obligacji przez jednostkę samorządu terytorialnego oraz podjęcia prac przygotowawczych, 14

podjęcie uchwały Rady jednostki samorządu terytorialnego co do emisji obligacji i finansowania za pomocą środków uzyskanych z emisji określonego przedsięwzięcia inwestycyjnego, umieszczenie w budżecie adnotacji dotyczącej zamiaru emisji wraz z podaniem rozmiarów emisji oraz przeznaczenia środków z emisji, wybór agenta emisji. Cechy charakterystyczne rynku publicznego: wprowadzenie papieru do obrotu publicznego wymaga przygotowania procedur: sporządzenia sformalizowanego memorandum informacyjnego (prospektu emisyjnego) oraz uzyskania zgody Komisji Nadzoru Finansowego, zorganizowanie sprzedaży na rynku pierwotnym, a następnie rozliczenie emisji, wymaga pośrednictwa podmiotu prowadzącego działalność maklerską, obrót na rynku wtórnym odbywa się wyłącznie za pośrednictwem podmiotu prowadzącego działalność maklerską. Niezbędne dokumenty dla przygotowania emisji publicznej: opracowanie biznes planu przedsięwzięcia, określenie właściwości instrumentu, opinia biegłych rewidentów, wybór oferującego papier wartościowy na rynku publicznym, memorandum informacyjne (prospekt emisyjny), wniosek do Komisji Nadzoru Finansowego. Koszty związane z emisją: koszty opracowania i konstrukcji instrumentu, koszty operacyjne związane z procedurami Komisji Nadzoru Finansowego, Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych S.A., Giełdy Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie oraz Biura Maklerskiego, koszty przygotowania memorandum informacyjnego (prospektu emisyjnego), koszty obsługi emisji oraz rozliczenia emisji, koszty ogłoszeń prasowych, koszty gwarantowania emisji. Dotychczasowe emisje obligacji komunalnych w Polsce Do dnia dzisiejszego przeprowadzono w Polsce ponad trzysta emisji obligacji komunalnych. Emitentami są zarówno duże aglomeracje miejskie takie jak Gdynia, Gdańsk, Łódź, Kraków, miasta 15

średniej wielkości takie jak Ostrów Wielkopolski, Gorzów Wielkopolski, Krotoszyn, Wągrowiec, Jawor czy Międzychód, jak i małe gminy wiejskie np. Mściwojów, Mieścisko, Udanin, Lubasz i Kunice. Większość dotychczasowych emisji sprzedawana była na rynku krajowym w obrocie niepublicznym. Wyjątkami są np. emisja obligacji przeprowadzona przez Miasto Gdynia, która została sprzedana za granicą oraz obligacje Ostrowa Wielkopolskiego, które zostały dopuszczone do publicznego obrotu i są obecnie notowane na rynku pozagiełdowym - CeTO. Celem emisji był głównie zakup taboru komunikacji miejskiej, pozyskanie środków na dokończenie inwestycji z zakresu ochrony środowiska naturalnego, inwestycje oświatowe i drogowe. Emitentem obligacji są także powiaty ziemskie oraz samorządy wojewódzkie. Emisje obligacji powiatowych przeprowadziły między innymi Powiat Średzki Śląski, Powiat Lubelski, Powiat Jarosławski, Powiat Zgorzelecki, Powiat Gnieźnieński. Emisje obligacji wojewódzkich przeprowadziły między innymi Województwo Wielkopolskie, Województwo Małopolskie i Województwo Podlaskie. Łączną kwotę zadłużenia z tytułu obligacji jednostek samorządu terytorialnego na 31 grudnia 2009 r. przedstawia wykres 1. Wykres 1. Globalna wartość obligacji j.s.t. 1995-2009 roku [mln PLN] 7000,0 6000,0 5000,0 4000,0 3000,0 2000,0 1000,0 0,0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rynek pozaskarbowych papierów dłużnych FITCH POLSKA S.A. Na 31 grudnia 2009 r. zadłużonych było 415 jednostek samorządu terytorialnego z tytułu emisji obligacji na łączną kwotę 6 906,1 mln PLN. Dynamika w stosunku do roku 2008 wyniosła 54,8%. Obligacje JST stanowią 14,4% całego rynku pozaskarbowych papierów dłużnych w Polsce. Organizatorami emisji obligacji komunalnych są banki, które w większości programów zobowiązują się do objęcia wszystkich obligacji oraz organizacji dla nich rynku wtórnego. Główną zaletą takich zamkniętych emisji są niskie koszty transakcyjne (związane z przygotowaniem emisji oraz skorzystaniem z usług banku - organizatora). Jak wskazują badania, od 50% do 70% obligacji 16

wyemitowanych przez samorządy pozostaje w portfelach papierów wartościowych banków - organizatorów emisji. Funkcjonowanie obligacji komunalnych za granicą W krajach rozwiniętych obligacje komunalne są jednym z najpopularniejszych instrumentów finansowych. Kupują je chętnie nie tylko inwestorzy instytucjonalni, lecz także osoby fizyczne. Jednostki samorządu terytorialnego na całym świecie postrzegane są jako bardzo wiarygodni dłużnicy (ustępują tylko emisjom rządowym oraz najbardziej wiarygodnym instytucjom finansowym i korporacjom). Dysponują stałymi i zwykle rosnącymi z roku na rok wpływami. Finansowanie wydatków lokalnych poprzez emisje obligacji komunalnych najbardziej rozpowszechnione jest w Stanach Zjednoczonych. Narastający systematycznie od dziesiątków lat popyt na tego typu walory sprawił, że w samym tylko 1994 roku uprawnione jednostki administracji stanowej i lokalnej przeprowadziły ok. 8000 emisji na łączą kwotę ok. 165 miliardów dolarów. Ze względu na swoją atrakcyjność (zabezpieczenie wypłacalności, świadczenia dodatkowe, stabilność notowań) obligacje komunalne zaliczane są do tzw. blue chips czyli papierów wartościowych obarczonych najmniejszym ryzykiem. Ocena efektywności emisji obligacji Z uwagi na rozległość i ogrom zadań zleconych i własnych realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego dochody jednostki są konsumowane na bieżące potrzeby samorządu terytorialnego. Pozostaje więc jako możliwe finansowanie inwestycji za pomocą kredytów lub emisji obligacji. Poszukując optymalnych form finansowania proponujemy rozpatrzenie emisji obligacji jako alternatywy dla kredytu bankowego. Mechanizmy ekonomiczne działające zarówno na całym świecie jak i w Polsce powodują, iż emisja obligacji jest tańsza od kredytu bankowego na rynku finansowym. Najbardziej znaczące korzyści z obligacji jednostek samorządu terytorialnego w porównaniu z kredytem bankowym to niższe koszty oraz większa elastyczność. Koszty obligacji są znacznie niższe od kosztów kredytu bankowego z powodów wymienionych w dalszej części tekstu. Uważamy, że różnica ta jest na tyle znacząca, iż z pewnością stanowi wystarczający argument dla preferowania tej formy finansowania. Stopa kredytu lombardowego jest podstawową stopą banku centralnego i z reguły pełni funkcję stopy maksymalnej, określającej krańcowy koszt pozyskania pieniądza w NBP na rynku międzybankowym przez banki komercyjne. Kredyt lombardowy umożliwia bankom komercyjnym 17

elastyczne pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności. NBP udziela kredytu lombardowego pod zastaw skarbowych papierów wartościowych. Stopa redyskontowa (redyskonto weksli) określa cenę, po której bank centralny skupuje od banków komercyjnych weksle, które wcześniej zostały przez nie nabyte od swoich klientów. Stopa referencyjna (interwencyjna, repo) to minimalna rentowność 14-dniowych bonów pieniężnych emitowanych przez NBP. Określa minimalną rentowność operacji otwartego rynku. Operacja ta polega na zakupie bądź sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych na rynku międzybankowym w celu przywrócenia równowagi. Interwencje te wpływają na poziom oprocentowania depozytów na rynku międzybankowym o porównywalnym terminie zapadalności. Stopa depozytowa ogranicza wahania stóp rynkowych "od dołu". Stanowi ona stopę, po jakiej banki mogą złożyć jednodniowy depozyt w banku centralnym w przypadku dysponowania wolnymi środkami. Stopa depozytowa została wprowadzona przez NBP z dniem 1 grudnia 2001 r. Stopy depozytowa i lombardowa wyznaczają dopuszczalne pasmo wahań stóp O/N na rynku międzybankowym. Korytarz przez nie utworzony jest symetryczny względem stopy referencyjnej. Jednym z czynników, który o tym decyduje są przepływy pieniężne pomiędzy kredytobiorcą a kredytodawcą. W przypadku finansowania poprzez emisję obligacji następuje bezpośredni przepływ środków pieniężnych między Emitentem a inwestorem, co zostało przedstawione poniżej. Rola banku ogranicza się jedynie do organizacji emisji, dystrybucji papierów wartościowych i ewentualnej gwarancji, za co pobiera prowizję od Emitenta. OBLIGATARIUSZE (POŻYCZKODAWCY) PRZEPŁYW ŚRODKÓW EMITENT (POŻYCZKOBIORCA) W przypadku finansowania poprzez kredyt bankowy proces finansowania składa się z dwóch etapów stosunkowo niezależnych od siebie. W pierwszym z nich następuje pozyskanie środków pieniężnych przez bank od pożyczkodawców lub finansowanie inwestycji środkami własnymi (depozytariuszy), albo dwoma sposobami naraz. W takim przypadku można mówić o finansowaniu pośrednim, gdyż środki od inwestorów do pożyczkobiorcy płyną przez bank. 18

POŻYCZKODAWCY (INWESTORZY) PRZEPŁYW ŚRODKÓW BANK W drugim etapie następuje sprzedaż pozyskanych przez bank środków w postaci kredytu. Czynnikami, które wpływają na cenę kredytu są koszty, jakie ponosi bank z tytułu wszystkich zdarzeń mających związek z udzieleniem kredytu. Można do nich zaliczyć: - koszty pieniądza w czasie, - koszty operacyjne, - koszty rezerwy obowiązkowej odprowadzanej do NBP, - koszt Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, - koszty płynności, - koszty pozostałe (część kosztów nie wymienionych wyżej związanych z działalnością bankową, proporcjonalnie do udziału środków potrzebnych do udzielenia kredytu w całości pozyskanych środków). BANK PRZEPŁYW ŚRODKÓW EMITNET (POŻYCZKOBIORCA) Po przepływach finansowych wyraźnie widać, iż finansowanie bezpośrednie powinno być korzystniejsze choćby ze względu na brak pośrednika w postaci banku (np. nie występują koszty rezerwy obowiązkowej). Podsumowanie Reasumując, głównymi przesłankami, które przemawiają za emisją obligacji przez samorządy terytorialne są: 19

a) możliwość pozyskania funduszy na inwestycje, które w całości nie mogą być sfinansowane ze środków budżetowych czy UE lub pochodzących z preferencyjnych kredytów (środki z emisji obligacji mogą być także przeznaczone na zrównoważenie budżetu); b) niższe, w porównaniu z kredytem bankowym, koszty pozyskania środków i obsługi zadłużenia wynikającego z emisji obligacji: jednostki samorządu terytorialnego, jako jeden z najbezpieczniejszych po Skarbie Państwa, emitentów może zaoferować nabywcom swoich papierów wartościowych stosunkowo niskie oprocentowanie, wykorzystując przy tym możliwość dołączenia do obligacji tzw. świadczeń dodatkowych (np. ulgi w opłatach lokalnych), ponadto koszt korzystania z usług biura maklerskiego może być znacznie niższy niż łączny koszt korzystania z usług banku jako kredytodawcy; c) możliwość samodzielnego ustalania terminów i warunków wykupu obligacji oraz wysokości oprocentowania, które może być uzależnione np. od stopy inflacji lub rentowności innych instrumentów finansowych; d) możliwość wprowadzenia do obligacji opcji wcześniejszego wykupu przed terminem ważności emisji co zabezpiecza emitenta przed niekorzystną zmianą stóp procentowych; e) możliwość wyboru potencjalnego kręgu nabywców obligacji co może wpłynąć na pozyskanie nowych inwestycji prywatnych na terenie jednostki samorządu terytorialnego; f) akceptacja rynku - obligacje komunalne nabywane są przez wszystkie grupy inwestorów, gdyż stanowią najbezpieczniejszą formę udzielenia pożyczki; g) obligacje komunalne są powszechnie uważane za najbardziej sprawiedliwy sposób finansowania inwestycji, gdyż nabywcami publicznych emisji obligacji są z reguły sami mieszkańcy, którzy w przyszłości będą z tych inwestycji korzystać; h) w przeciwieństwie do kredytu bankowego brak konieczności zabezpieczania emisji obligacji np. przez wniesienie zapisu do hipoteki; jedynym zabezpieczeniem mogą być przyszłe planowane dochody jednostki samorządu terytorialnego. 20

Część analityczna 21

Prognozy finansowania Miasta na lata 2010-2020 Proces długoterminowego planowania finansowego w jednostkach samorządowych pomaga określić ich możliwości inwestycyjne oraz zdolności do zaciągania i obsługi zobowiązań finansowych. Na proces planowania składa się analiza opcji finansowania i dostępnych opcji inwestycyjnych. Dzięki planowaniu finansowemu jednostka jest w stanie przewidzieć przyszłe konsekwencje obecnie podejmowanych decyzji, co pozwala na uniknięcie ewentualnych niespodzianek w przyszłości. Koncepcja opracowania Analiza możliwości emisji obligacji opiera się na długoterminowej prognozie wolnych środków, które obrazują zdolność obsługi zobowiązań oraz możliwości samodzielnego finansowania inwestycji. Analiza ma stanowić pomoc przy podejmowaniu decyzji o wielkości i okresie emitowania obligacji oraz harmonogramie ich wykupu. Pojęcie prognozy nie jest jednoznacznie zdefiniowane. Przyjęto, że prognoza powinna być sądem o następujących właściwościach: sformułowany z wykorzystaniem dorobku nauki, odnoszący się do określonego momentu czasu w przyszłości, podlegający empirycznej weryfikacji, niepewny, ale akceptowalny. Budowa prognozy składa się z kilku etapów, przy czym w literaturze brak jest jednolitej konwencji. Można jednak wyodrębnić następujące etapy postępowania, które powinny być wykonywane w odpowiedniej kolejności: 1. Jednoznaczne zdefiniowanie problemu prognostycznego; 2. Zebranie danych historycznych; 3. Analiza danych historycznych; 4. Wybranie metody prognozowania; 5. Postawienie prognozy; 6. Ocena trafności prognozy. Dane historyczne W pracy wykorzystano dane dotyczące kształtowania się poszczególnych kategorii dochodów i wydatków budżetowych w latach 2006-2008. 22

Analiza danych historycznych Podstawą budowy prognoz jest poprawnie przeprowadzona diagnoza badanej rzeczywistości, czyli stwierdzenie przeszłego oraz faktycznego (teraźniejszego) stanu prognozowanych zjawisk 1, dlatego też, każda z kategorii dochodów i wydatków została przeanalizowana oddzielnie. Pierwszym etapem analizy było przedstawienie historycznych danych. W kolejnym etapie porównywano dynamikę danych ze wskaźnikiem wzrostu ogólnego poziomu cen. Starano się także znaleźć czynniki mogące mieć wpływ na kształtowanie się wyodrębnionych kategorii dochodów i wydatków. Metoda prognozowania Niestety, z uwagi na niewielki materiał statystyczny, ograniczony małą liczbą obserwacji, nie można zastosować żadnych metod ekonometrycznych. Z tej samej przyczyny w analizie nie używa się żadnych średnich i innych miar statystycznych. Do prognozowania użyto rozbudowanej metody Naive forecast (metoda naiwna). Naive forecast stosuje się w sytuacjach, gdy brak jest możliwości użycia innych metod lub użycie tych metod skazane jest na niepowodzenie, choćby z powodu dużej losowości obserwacji. Metody naiwne są proste, przez to łatwe i szybkie w użyciu. Najprostsza metoda naiwna zakłada, że prognozowana wielkość zjawiska w okresie lub momencie t będzie taka sama jak ostatnio zaobserwowana wartość. Formalnie można to zapisać następująco: gdzie: * y t - prognoza zmiennej Y na moment t, y * t y t 1 y t 1 - wartość zmiennej prognozowanej w momencie t-1. Jeżeli prognozowana zmienna charakteryzuje się istnieniem tendencji do wzrostu (spadku), to do prognozowania można użyć metody, która zakłada, że wartość prognozowanej zmiennej wzrośnie (spadnie) w momencie lub okresie prognozy o określony procent w momencie lub okresie poprzednim. Formalnie można to zapisać następująco: y * t ( 1 c) yt 1 gdzie: c - wskaźnik wzrostu (spadku). 1 Prognozowanie gospodarcze. Metody, modele, zastosowania, przykłady, red. nauk. E. Nowak, Warszawa 1998, s. 32. 23

W niniejszej pracy do prognozowania wykorzystano metodę prognozowania, która jest rozszerzoną wersją przytoczonych wyżej metod naiwnych. Zastosowany model umożliwia budowanie prognozy w oparciu o stały wskaźnik wzrostu (spadku) lub jako funkcję inflacji albo PKB. Jeśli wybierzemy stały wskaźnik wzrostu (spadku), to formalny zapis wygląda identycznie jak równanie wyżej. Jeżeli nie zdecydujemy się na prognozowanie w oparciu o stały wskaźnik wzrostu (spadku), to prognozę możemy uzależnić od wag stojących przy inflacji i wskaźniku wzrostu PKB. Formalnie model można to zapisać następująco: gdzie: CPI t - wskaźnik inflacji w momencie t, W (cpi) - waga inflacji, PKB t - wzrost PKB w momencie t, W ( pkb) - waga PKB. Wielkość wag została wyznaczona na podstawie historycznego kształtowania się danych w cenach stałych i bieżących, zaobserwowanej dynamiki w cenach bieżących i dynamiki cen, a także opinii opartych na intuicji i doświadczeniu. Trafność prognozy Oceny trafności prognozy dokonać można dopiero po upływie okresu, na który prognoza była stawiana, w sytuacji, gdy znane będą faktyczne realizacje prognozowanych wielkości. Wskaźniki wzrostu Czynniki mające wpływ na gospodarkę budżetową i finanse Dochody jednostek samorządu terytorialnego w okresie analizy będą zależały od wielu czynników, które można podzielić na dwie kategorie: czynniki wewnętrzne, na które jednostka ma wpływ, czynniki zewnętrzne, na które jednostka nie ma wpływu. Do czynników wewnętrznych należy przede wszystkim polityka finansowa jednostki. Czynniki zewnętrzne to przede wszystkim regulacje prawne obowiązujące samorządy. Są to np.: ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, ustawa o finansach publicznych (w szczególności limity zadłużenia oraz wydatków na obsługę długu). 24

gru 97 kwi 98 sie 98 gru 98 kwi 99 sie 99 gru 99 kwi 00 sie 00 gru 00 kwi 01 sie 01 gru 01 kwi 02 sie 02 gru 02 kwi 03 sie 03 gru 03 kwi 04 sie 04 gru 04 kwi 05 sie 05 gru 05 kwi 06 sie 06 gru 06 kwi 07 sie 07 gru 07 kwi 08 sie 08 gru 08 Analiza możliwości emisji obligacji Inne zewnętrzne czynniki mogące wpłynąć na sytuację finansową i gospodarczą to lokalne potrzeby społeczne i uwarunkowania gospodarcze regionu. Istotnym czynnikiem o charakterze zewnętrznym o ogromnym wpływie na finanse jednostki jest ogólna sytuacja gospodarcza kraju. Inflacja Z analizy głównych źródeł dochodów i wydatków wynika, iż w dużej mierze wielkości te zmieniają się pod wpływem inflacji. Proces dezinflacji zapoczątkowany w gospodarce polskiej w 1991 r. i kontynuowany, dzięki prowadzonej polityce fiskalnej i monetarnej, przez kolejne lata doprowadził do ograniczenia dynamiki cen z poziomu 585,8% w 1990 r. do 3,5% w 2009 r. Na wykresie zamieszczono dane obrazujące zmiany wskaźnika cen i usług konsumpcyjnych w latach 1998 2009. Wykres 2. Średnioroczny wskaźnik wzrostu cen i usług w latach 1998-2009 116,0% 114,0% 112,0% 110,0% 108,0% 106,0% 104,0% 102,0% 100,0% Źródło: Główny Urząd Statystyczny Prognoza wskaźnika wzrostu cen i usług na lata 2010-2011 oparta została na następującym opracowaniu: Projekcja inflacji Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD NBP, luty 2009 r. Na poniższym wykresie przestawiono w formie graficznej kształtowanie się prognozy wskaźnika wzrostu ceni i sług konsumpcyjnych w latach 2009-2011 wg Narodowego Banku Polskiego. Jest to tzw. wykres wachlarzowy. 25

Wykres 3. Centralna projekcja oraz wykres wachlarzowy inflacji Źródło: Narodowy Bank Polski Produkt Krajowy Brutto Analiza kształtowania się dochodów pochodzących z podatków dochodowych od osób fizycznych i prawnych stanowiących dochód budżetu państwa wykazała, że jednym z czynników mogącym mieć wpływ na dochody z tego tytułu jest wzrost Produktu Krajowego Brutto. Na wykresie zamieszczone zostały informacje na temat dynamiki zmian PKB w Polsce w latach 1992-2008. 26

Wykres 4. Zmiany PKB w Polsce w latach 1992-2009 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 7,0% 5,2% 3,8% 2,6% 6,1% 6,9% 4,8% 4,1% 4,0% 1,0% 1,4% 3,8% 5,3% 3,6% 6,2% 6,4% 5,5% 0,0% 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Budując prognozę dynamiki PKB oparto się na następującym dokumencie: Projekcja inflacji Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD NBP, luty 2009 r. Na poniższym wykresie przestawiono w formie graficznej kształtowanie się prognozy wskaźnika wzrostu PKB w latach 2010-2011 wg Narodowego Banku Polskiego. Wykres 5. Centralna projekcja oraz wykres wachlarzowy PKB Źródło: Narodowy Bank Polski 27

Zastosowane w opracowaniu wskaźniki inflacji i dynamiki PKB, prognozowania poziomu dochodów i wydatków przyjęto odpowiednio: stanowiące podstawę Wskaźnik inflacji 2011 2012 2013 2014 2015 3,1% 2,7% 2,4% 2,6% 2,6% Dynamika PKB 2011 2012 2013 2014 2015 3,2% 4,1% 4,2% 4,7% 5,2% W kolejnych latach, dla bezpieczeństwa prognozy, przyjęto stały poziom dochodów i wydatków Miasta (z roku 2015). Ryzyko towarzyszące funkcjonowaniu JST W trakcie realizacji długoterminowego planu finansowego na lata 2008-2024 należy uwzględnić możliwe wystąpienie zagrożeń utrudniających osiągnięcie zamierzonych celów. Zagrożenia te generują ryzyka towarzyszące funkcjonowaniu jednostek samorządu terytorialnego: Ryzyko istotnej zmiany politycznej w organach Jednostek Samorządu terytorialnego Radni - członkowie podstawowego organu stanowiącego j.s.t. - wybierani są w wyborach powszechnych. Dlatego też na decyzje ekonomiczne oraz finansowe podejmowane przez jednostkę mogą wpływać czynniki polityczne i społeczne. Ryzyko instytucjonalne Związane jest z możliwością wprowadzenia zmian regulacji prawnych i podatkowych mających bezpośredni wpływ na kształtowanie się poziomu dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Ryzyko niestabilności gospodarczej i politycznej Wiąże się z pogorszeniem ogólnej sytuacji gospodarczej kraju lub regionu, wzrostu inflacji oraz bezrobocia. W rezultacie zjawiska te wpływają na dochody czerpane z podatków i opłat. Ryzyko braku zakładanych źródeł finansowania Występuje w przypadku finansowania długookresowych inwestycji środkami obcymi np. z funduszy pomocowych. Ryzyko przeszacowania dochodów budżetu Przygotowywanie budżetu od strony dochodów może opierać się na zbyt optymistycznych założeniach (np., co do wpływów z tytułu sprzedaży mienia). W rezultacie niższe wpływy przy 28

ustalonych wyższych wydatkach skutkują powstaniem deficytu budżetowego, co może doprowadzić do zaburzeń płynności. Ryzyko nadzwyczajnego zwiększenia wydatków budżetu Jednostki tworzą rezerwy na nieprzewidziane w budżecie wydatki. Może się okazać, że wystąpi nieplanowany wzrost wydatków przekraczający poziom utworzonej rezerwy (np. związanych z klęską żywiołową). Wówczas pokrycie tych wydatków może nastąpić poprzez zmniejszenie innych wydatków lub też zwiększenie zadłużenia. Ryzyko kursowe Występuje w przypadku jednostek, które zaciągnęły zobowiązania indeksowane do walut obcych. Ryzyko zmiany stawek podatków pośrednich Jednostki samorządu terytorialnego mogą ponosić ryzyko zwiększenia stawek podatków pośrednich, w tym stawek podatku od towarów i usług. Na gruncie obowiązującego stanu prawnego jednostki samorządu terytorialnego jako takie, co do zasady nie mają prawa do pomniejszenia podatku należnego o podatek naliczony. Powoduje to, iż ponoszą one ekonomiczny ciężar podatku od towarów i usług. Podwyższenie stawek podatku VAT może skutkować wyższymi cenami żądanymi przez dostawców i wykonawców w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego. Ryzyko stóp procentowych Obligacje i kredyty oprocentowane są według zmiennej stawki związanej z rentownością 52- tygodniowych bonów skarbowych lub według zmiennej stawki WIBOR, które zmieniają się zarówno w ciągu każdego roku, jak i w poszczególnych latach. Na ustalenie wielkości stawek WIBOR pośredni wpływ ma poziom inflacji, dlatego też samorząd powinien wziąć pod uwagę ryzyko związane ze zmianami inflacyjnymi. Zmniejszenie poziomu inflacji powodować może zmniejszenie WIBOR-u, i tym samym będzie wywierać wpływ na poziom obsługi zadłużenia. 29

Spłaty kredytów i pożyczek wraz z poręczeniami BIEŻĄCE ZOBOWIĄZANIA FINANSOWE Z dokumentów przesłanych przez służby finansowe wynika, iż jest stroną umów kredytowych i jest emitentem obligacji komunalnych, których wykup przypada na rok 2016. Harmonogram spłaty zaciągniętych zobowiązań przedstawiono w Tabeli 1. Tabela 1. Harmonogram spłaty zaciągniętych zobowiązań z tytułu kredytów (dane w PLN) Podsumowanie bieżących kredytów/pożyczek (bez prefinansowania) 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Transze 0 0 0 0 0 0 0 Odsetki 1 973 200 2 050 000 1 700 000 1 600 000 1 300 000 900 000 400 000 Raty kapitałowe 4 250 000 3 500 000 3 000 000 5 000 000 5 000 000 5 000 000 5 000 000 Stan zadłużenia na koniec roku 26 500 000 23 000 000 20 000 000 15 000 000 10 000 000 5 000 000 0 Źródło: Urząd Miejski w Tczewie PORĘCZENIA nie posiada zobowiązań z tytułu poręczeń. 30

Dochody i wydatki budżetowe w latach 2007-2020 Założenia zmiany pozycji dochodów i wydatków zostały przedstawione w tabelach 2 i 3. Dotyczą one trendów zmian w pozycjach na lata 2011 2015 (w kolejnych latach założono stały poziom równy stanu na rok 2015). Brak danej pozycji dochodów i wydatków w tabeli oznacza założenie stałego ich poziomu w okresie prognozy. Tabela 2. Wskaźniki zmian pozycji dochodów Miasta w latach prognozy Wyszczególnienie Założenia u DOCHODY stały % PKB % infl. Podatki i opłaty lokalne Podatek rolny oraz leśny Podatek od nieruchomości Podatek od środków transportowych Opłata od posiadania psów Wpływy z opłaty administracyjnej Podatek od spadków i darowizn Wpływy z karty podatkowej Oplata skarbowa Odsetki karne (należności) Podatek od czynności cywilnoprawnych Wpływy z opłat za zarząd i wieczyste użytkowanie nieruchomości Wpływy z opłaty targowej Udział w podatkach budżetu państwa pod. doch. os. fizycznych pod. doch. os. prawnych Dochody z majątku gminy Dzierżawa, najem, czynsz, leasing wzrost 0% 0% 100% wzrost 0% 0% 100% wzrost 0% 0% 100% wzrost 0% 0% 0% wzrost 0% 0% 0% wzrost 0% 0% 0% wzrost -10% 0% 0% wzrost 0% 0% 100% wzrost 0% 0% 0% wzrost 0% 0% 100% wzrost 0% 0% 0% wzrost 0% 0% 50% wzrost 0% 100% 0% wzrost 0% 75% 0%

Wyszczególnienie Założenia u DOCHODY stały % PKB % infl. wzrost 2% 0% 0% Dywidendy, sprzedaż wzrost 0% 0% 0% Odsetki od środków na rachunkach bankowych wzrost 0% 0% 0% Pozostałe dochody Grzywny i kary pieniężne Zezwolenia na sprzedaż alkoholu Wpływy z usług Różne opłaty Inne dochody Subwencje z budżetu państwa Subwencja oświatowa Subwencja rekompensująca Subwencja wyrównawcza Subwencja równoważąca wzrost 0% 0% 0% wzrost 0% 0% 100% wzrost 0% 0% 100% wzrost 0% 0% 100% wzrost 0% 0% 100% 2,5% 0% 0% wzrost 0% 0% 0% wzrost 0% 0% 0% wzrost 0% 0% 0% Dotacje celowe z budżetu państwa Zadania zlecone i powierzone Zadania własne wzrost 0% 0% 100% wzrost 0% 0% 50% Środki na dofinansowanie zadań gmin ze źródeł pozabudżetowych wzrost 0% 0% 0% Źródło: Inwest Consulting Sp. z o.o. Tabela 3. Wskaźniki zmian pozycji wydatków Miasta w latach prognozy 010 Rolnictwo i łowiectwo Rzeczowe osobowe 020 Leśnictwo Rzeczowe osobowe Wyszczególnienie WYDATKI stały % PKB % infl. zmiana 0% 0% 50% zmiana 0% 0% 0% zmiana 0% 0% 0% zmiana 0% 0% 0%

050 Rybołówstwo i rybactwo Rzeczowe osobowe 600 Transport i łączność Rzeczowe osobowe 630 Turystyka Rzeczowe osobowe 700 Gospodarka mieszkaniowa Rzeczowe osobowe 710 Działalność usługowa Rzeczowe osobowe 750 Administracja publiczna rzeczowe osobowe Wyszczególnienie WYDATKI stały % PKB % infl. 751 Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli iex rzeczowe osobowe 803 Szkolnictwo wyższe rzeczowe osobowe 754 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa rzeczowe osobowe 756 Dochody od osób prawnych rzeczowe osobowe 758 Różne rozliczenia rzeczowe zmiana 0% 0% 0% zmiana 0% 0% 0% zmiana 0% 0% 50% zmiana 0% 0% 0% zmiana 0% 0% 0% zmiana 0% 0% 0% zmiana 0% 0% 50% zmiana 0% 0% 0% zmiana 0% 0% 50% zmiana 0% 0% 0% zmiana 0% 0% 50% zmiana 0% 0% 100% zmiana 0% 0% 0% zmiana 0% 0% 100% zmiana 0% 0% 0% zmiana 0% 0% 0% zmiana 0% 0% 50% zmiana 0% 0% 100% zmiana 0% 0% 0% zmiana 0% 0% 100%

osobowe 801 Oświata i wychowanie rzeczowe osobowe 851 Ochrona zdrowia rzeczowe osobowe 852 Pomoc społeczna rzeczowe osobowe Wyszczególnienie WYDATKI stały % PKB % infl. 853 Opieka społeczna/pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej rzeczowe osobowe 854 Edukacyjna opieka wychowawcza rzeczowe osobowe 900 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska Rzeczowe Osobowe 921 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego Rzeczowe Osobowe 926 Kultura fizyczna i sport Rzeczowe Osobowe zmiana 0% 0% 0% zmiana 0% 0% 0% zmiana 0% 0% 50% zmiana 0% 0% 100% zmiana 0% 0% 50% zmiana 0% 0% 100% zmiana 0% 0% 50% zmiana 0% 0% 100% zmiana 0% 0% 0% zmiana 0% 0% 0% zmiana 0% 0% 50% zmiana 0% 0% 100% zmiana 0% 0% 50% zmiana 0% 0% 100% zmiana 0% 0% 50% zmiana 0% 0% 100% zmiana 0% 0% 50% zmiana 0% 0% 100% Źródło: Inwest Consulting Sp. z o.o.

W tabelach 4 i 5 przedstawiono kształtowanie się dochodów i wydatków Miasta Tczewa w latach 2007-2009 oraz ich projekcję na lata 2010-2020. Tabela 4. Dochody budżetowe w latach 2007-2009 oraz ich projekcja na lata 2009-2016 (dane w PLN) przed planowaną emisją obligacji DOCHODY 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Podatki i opłaty lokalne 29 975 274 31 019 996 29 982 855 31 844 600 32 712 748 33 499 532 34 224 453 35 025 465 35 848 191 35 848 191 35 848 191 35 848 191 35 848 191 35 848 191 Podatek od nieruchomości 19 056 920 19 171 695 20 822 296 21 300 000 21 960 300 22 553 228 23 094 506 23 694 963 24 311 032 24 311 032 24 311 032 24 311 032 24 311 032 24 311 032 Podatek od środków transportowych 1 013 152 879 032 772 698 730 000 752 630 772 951 791 502 812 081 833 195 833 195 833 195 833 195 833 195 833 195 Podatek rolny oraz leśny 68 599 99 223 95 939 60 200 62 066 63 742 65 272 66 969 68 710 68 710 68 710 68 710 68 710 68 710 Opłata od posiadania psów 45 474 40 676 40 860 40 000 40 000 40 000 40 000 40 000 40 000 40 000 40 000 40 000 40 000 40 000 Wpływy z opłaty targowej 388 817 470 779 571 344 600 000 609 300 617 526 624 936 633 060 641 290 641 290 641 290 641 290 641 290 641 290 Oplata skarbowa 1 069 382 1 104 309 861 261 1 000 000 1 031 000 1 058 837 1 084 249 1 112 440 1 141 363 1 141 363 1 141 363 1 141 363 1 141 363 1 141 363 Podatek od czynności cywilnoprawnych 2 149 881 3 612 806 1 671 282 2 050 000 2 113 550 2 170 616 2 222 711 2 280 501 2 339 794 2 339 794 2 339 794 2 339 794 2 339 794 2 339 794 Podatek od spadków i darowizn 320 494 494 428 280 360 388 300 388 300 388 300 388 300 388 300 388 300 388 300 388 300 388 300 388 300 388 300 Wpływy z karty podatkowej 190 224 173 396 135 666 150 000 135 000 121 500 109 350 98 415 88 574 88 574 88 574 88 574 88 574 88 574 Zezwolenia na sprzedaż alkoholu 714 197 871 702 940 284 1 100 000 1 134 100 1 164 721 1 192 674 1 223 684 1 255 499 1 255 499 1 255 499 1 255 499 1 255 499 1 255 499 Dzierżawa, najem, czynsz, leasing 3 443 954 2 709 429 2 825 817 3 020 100 3 080 502 3 142 112 3 204 954 3 269 053 3 334 434 3 334 434 3 334 434 3 334 434 3 334 434 3 334 434 Odsetki karne (należności) 271 943 454 699 196 412 180 000 180 000 180 000 180 000 180 000 180 000 180 000 180 000 180 000 180 000 180 000 Wpływy z opłat za zarząd i wieczyste użytkowanie nieruchomości 1 242 237 937 822 768 636 1 226 000 1 226 000 1 226 000 1 226 000 1 226 000 1 226 000 1 226 000 1 226 000 1 226 000 1 226 000 1 226 000 Udział w podatkach budżetu państwa 29 818 200 35 906 116 30 004 408 31 460 209 32 454 936 33 769 844 35 171 554 36 805 428 38 697 331 38 697 331 38 697 331 38 697 331 38 697 331 38 697 331 pod. doch. od osób fizycznych 27 152 830 33 987 800 28 313 268 29 960 209 30 918 936 32 186 612 33 538 450 35 114 757 36 940 724 36 940 724 36 940 724 36 940 724 36 940 724 36 940 724 pod. doch. od osób prawnych 2 665 370 1 918 316 1 691 140 1 500 000 1 536 000 1 583 232 1 633 104 1 690 671 1 756 607 1 756 607 1 756 607 1 756 607 1 756 607 1 756 607 Dochody z majątku gminy 13 847 142 3 164 449 3 498 245 2 770 000 3 000 000 3 000 000 3 000 000 2 000 000 0 0 0 0 0 0 Odsetki od środków na rachunkach bankowych 1 077 254 1 640 872 786 734 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 Pozostałe dochody 3 618 348 5 076 766 4 512 142 10 122 669 10 427 181 10 700 622 10 950 244 11 227 158 11 511 271 11 511 271 11 511 271 11 511 271 11 511 271 11 511 271 Grzywny i kary pieniężne 381 923 212 388 435 150 299 715 299 715 299 715 299 715 299 715 299 715 299 715 299 715 299 715 299 715 299 715 Wpływy z usług 1 743 388 2 252 615 2 328 426 2 224 906 2 293 878 2 355 813 2 412 352 2 475 073 2 539 425 2 539 425 2 539 425 2 539 425 2 539 425 2 539 425 Różne opłaty 245 460 317 121 402 951 1 853 217 1 910 667 1 962 255 2 009 349 2 061 592 2 115 193 2 115 193 2 115 193 2 115 193 2 115 193 2 115 193 Inne dochody 1 247 577 2 294 642 1 345 615 5 744 831 5 922 921 6 082 840 6 228 828 6 390 777 6 556 938 6 556 938 6 556 938 6 556 938 6 556 938 6 556 938 Subwencje z budżetu państwa 31 637 719 34 747 772 37 105 893 34 700 941 36 634 243 37 448 986 38 284 097 39 140 087 40 017 476 40 017 476 40 017 476 40 017 476 40 017 476 40 017 476 Subwencja podstawowa 94 225 126 917 478 869 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 35

DOCHODY 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Subwencja oświatowa 26 026 538 28 055 670 30 435 308 30 656 423 32 589 725 33 404 468 34 239 579 35 095 569 35 972 958 35 972 958 35 972 958 35 972 958 35 972 958 35 972 958 Subwencja rekompensująca 241 257 241 257 241 257 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Subwencja wyrównawcza 4 450 526 5 630 673 5 042 778 3 347 739 3 347 739 3 347 739 3 347 739 3 347 739 3 347 739 3 347 739 3 347 739 3 347 739 3 347 739 3 347 739 Subwencja równoważąca 825 173 693 255 907 681 696 779 696 779 696 779 696 779 696 779 696 779 696 779 696 779 696 779 696 779 696 779 Dotacje celowe z budżetu państwa 21 199 281 21 081 221 21 124 662 20 813 139 21 406 353 21 938 337 22 423 428 22 961 017 23 511 993 23 511 993 23 511 993 23 511 993 23 511 993 23 511 993 Zadania zlecone i powierzone 17 904 980 17 816 566 17 934 277 17 458 702 17 999 922 18 485 920 18 929 582 19 421 751 19 926 716 19 926 716 19 926 716 19 926 716 19 926 716 19 926 716 Zadania własne 3 294 301 3 264 655 3 190 385 3 354 437 3 406 431 3 452 418 3 493 847 3 539 267 3 585 277 3 585 277 3 585 277 3 585 277 3 585 277 3 585 277 Środki na dofinansowanie zadań gmin ze źródeł pozabudżetowych (f.c.,j.s.t.) 0 31 496 30 000 80 000 80 000 80 000 80 000 80 000 80 000 80 000 80 000 80 000 80 000 80 000 Środki na inwestycje 2 198 526 4 058 047 2 297 276 4 312 805 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 z budżetu państwa (dotacje) 335 567 341 000 333 000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 ze źródeł pozabudżetowych 1 862 959 3 717 047 1 964 276 4 312 805 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 DOCHODY RAZEM 133 371 744 136 726 736 129 342 214 136 638 749 137 249 846 140 971 707 144 668 162 147 773 541 150 200 649 150 200 649 150 200 649 150 200 649 150 200 649 150 200 649 Źródło: Urząd Miejski w Tczewie oraz Inwest Consulting Sp. z o.o. Tabela 5. Wydatki budżetowe w latach 2007-2009 oraz ich projekcja na lata 2010-2020 (dane w PLN) przed planowaną emisją obligacji WYDATKI 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 010 Rolnictwo i łowiectwo 3 317 6 940 12 643 5 515 5 600 5 676 5 744 5 819 5 895 5 895 5 895 5 895 5 895 5 895 Rzeczowe 3 317 6 940 12 643 5 515 5 600 5 676 5 744 5 819 5 895 5 895 5 895 5 895 5 895 5 895 600 Transport i łączność 11 586 631 20 990 399 14 617 499 25 747 790 5 629 548 5 705 222 5 773 395 5 848 136 5 923 849 5 923 849 5 923 849 5 923 849 5 923 849 5 923 849 Rzeczowe 3 386 987 3 620 973 5 336 834 5 519 890 5 605 448 5 681 122 5 749 295 5 824 036 5 899 749 5 899 749 5 899 749 5 899 749 5 899 749 5 899 749 Osobowe 0 0 2 354 24 100 24 100 24 100 24 100 24 100 24 100 24 100 24 100 24 100 24 100 24 100 Inwestycje 8 199 644 17 369 425 9 278 311 20 203 800 630 Turystyka 4 522 702 2 192 206 113 087 36 000 36 000 36 000 36 000 36 000 36 000 36 000 36 000 36 000 36 000 36 000 Rzeczowe 9 192 61 724 34 980 36 000 36 000 36 000 36 000 36 000 36 000 36 000 36 000 36 000 36 000 36 000 Inwestycje 4 513 511 2 130 482 78 107 0 700 Gospodarka mieszkaniowa 5 674 196 10 566 905 9 900 101 15 305 000 3 706 529 3 756 526 3 801 568 3 850 950 3 900 973 3 900 973 3 900 973 3 900 973 3 900 973 3 900 973 Rzeczowe 3 165 707 4 927 571 3 599 628 3 647 000 3 703 529 3 753 526 3 798 568 3 847 950 3 897 973 3 897 973 3 897 973 3 897 973 3 897 973 3 897 973 Osobowe 0 0 0 3 000 3 000 3 000 3 000 3 000 3 000 3 000 3 000 3 000 3 000 3 000 Inwestycje 2 508 488 5 639 334 6 300 474 11 655 000 710 Działalność usługowa 123 763 599 144 421 757 475 100 482 371 488 802 494 596 500 947 507 382 507 382 507 382 507 382 507 382 507 382 36

WYDATKI 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Rzeczowe 123 763 599 144 403 257 469 100 476 371 482 802 488 596 494 947 501 382 501 382 501 382 501 382 501 382 501 382 Osobowe 0 0 0 6 000 6 000 6 000 6 000 6 000 6 000 6 000 6 000 6 000 6 000 6 000 Inwestycje 0 0 18 500 0 750 Administracja publiczna 10 048 859 11 969 194 12 608 361 14 011 878 13 039 774 13 344 263 13 621 657 13 928 823 14 243 363 14 243 363 14 243 363 14 243 363 14 243 363 14 243 363 Rzeczowe 2 663 269 3 321 529 3 614 976 3 470 978 3 524 778 3 572 363 3 615 231 3 662 229 3 709 838 3 709 838 3 709 838 3 709 838 3 709 838 3 709 838 Osobowe 6 982 439 7 747 155 8 483 633 9 228 900 9 514 996 9 771 901 10 006 426 10 266 593 10 533 525 10 533 525 10 533 525 10 533 525 10 533 525 10 533 525 751 Inwestycje 403 150 900 510 509 752 1 312 000 Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli iex 76 905 8 664 77 177 84 660 85 631 86 503 87 299 88 182 89 088 89 088 89 088 89 088 89 088 89 088 Rzeczowe 67 718 0 64 078 53 335 53 335 53 335 53 335 53 335 53 335 53 335 53 335 53 335 53 335 53 335 754 Osobowe 9 187 8 664 13 099 31 325 32 296 33 168 33 964 34 847 35 753 35 753 35 753 35 753 35 753 35 753 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa 1 368 443 2 581 846 3 427 523 2 265 375 1 921 398 1 968 032 2 010 541 2 057 637 2 105 890 2 105 890 2 105 890 2 105 890 2 105 890 2 105 890 Rzeczowe 275 150 407 478 287 469 382 456 388 384 393 627 398 351 403 529 408 775 408 775 408 775 408 775 408 775 408 775 Osobowe 1 005 005 1 120 956 1 264 889 1 486 919 1 533 013 1 574 405 1 612 191 1 654 108 1 697 114 1 697 114 1 697 114 1 697 114 1 697 114 1 697 114 Inwestycje 88 288 1 053 412 1 875 165 396 000 756 Dochody od osób prawnych 131 016 149 920 159 731 170 670 172 479 174 103 175 586 177 231 178 918 178 918 178 918 178 918 178 918 178 918 Rzeczowe 123 500 115 155 151 997 112 321 112 321 112 321 112 321 112 321 112 321 112 321 112 321 112 321 112 321 112 321 Osobowe 7 516 34 765 7 734 58 349 60 158 61 782 63 265 64 910 66 597 66 597 66 597 66 597 66 597 66 597 757 Obsługa długu publicznego 992 464 1 008 252 1 015 249 1 973 200 3 450 000 2 660 000 1 600 000 1 300 000 900 000 400 000 0 0 0 0 Odsetki od kredytów i pożyczek + poręczenia 992 464 1 008 252 911 093 1 973 200 3 450 000 2 660 000 1 600 000 1 300 000 900 000 400 000 0 0 0 0 Koszty finansowe 0 0 104 156 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 758 Różne rozliczenia 0 282 033 0 1 415 700 215 700 215 700 215 700 215 700 215 700 215 700 215 700 215 700 215 700 215 700 Rzeczowe 0 282 033 0 215 700 215 700 215 700 215 700 215 700 215 700 215 700 215 700 215 700 215 700 215 700 Inwestycje 0 0 0 1 200 000 801 Oświata i wychowanie 37 656 916 45 485 133 49 401 992 49 674 906 48 807 926 49 918 258 50 929 377 52 048 616 53 194 291 53 194 291 53 194 291 53 194 291 53 194 291 53 194 291 Rzeczowe 11 212 451 14 189 434 15 305 856 15 134 496 15 369 081 15 576 563 15 763 482 15 968 407 16 175 997 16 175 997 16 175 997 16 175 997 16 175 997 16 175 997 Osobowe 26 343 840 29 460 024 31 907 167 32 433 410 33 438 846 34 341 695 35 165 895 36 080 208 37 018 294 37 018 294 37 018 294 37 018 294 37 018 294 37 018 294 Inwestycje 100 625 1 835 675 2 188 969 2 107 000 851 Ochrona zdrowia 1 121 361 938 059 1 191 938 1 391 330 1 413 819 1 433 735 1 451 698 1 471 410 1 491 400 1 491 400 1 491 400 1 491 400 1 491 400 1 491 400 Rzeczowe 866 843 936 999 1 190 521 1 331 731 1 352 373 1 370 630 1 387 077 1 405 109 1 423 376 1 423 376 1 423 376 1 423 376 1 423 376 1 423 376 Osobowe 1 087 1 060 1 416 59 599 61 447 63 106 64 620 66 300 68 024 68 024 68 024 68 024 68 024 68 024 Inwestycje 253 431 0 0 0 852 Pomoc społeczna 28 024 403 27 688 661 28 765 784 29 996 287 30 511 851 30 997 485 31 436 757 31 920 096 32 411 659 32 411 659 32 411 659 32 411 659 32 411 659 32 411 659 37

WYDATKI 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Rzeczowe 23 720 339 22 838 620 23 771 793 24 668 407 25 050 767 25 388 953 25 693 620 26 027 637 26 365 996 26 365 996 26 365 996 26 365 996 26 365 996 26 365 996 Osobowe 4 247 723 4 786 377 4 928 991 5 296 880 5 461 083 5 608 533 5 743 137 5 892 459 6 045 663 6 045 663 6 045 663 6 045 663 6 045 663 6 045 663 853 Inwestycje 56 342 63 664 65 000 31 000 Opieka społeczna/pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej 0 259 350 226 874 364 126 364 126 364 126 364 126 364 126 364 126 364 126 364 126 364 126 364 126 364 126 Rzeczowe 0 194 026 152 609 243 103 243 103 243 103 243 103 243 103 243 103 243 103 243 103 243 103 243 103 243 103 854 Osobowe 0 65 324 74 264 121 023 121 023 121 023 121 023 121 023 121 023 121 023 121 023 121 023 121 023 121 023 Edukacyjna opieka wychowawcza 2 325 657 1 781 585 1 800 454 1 608 504 1 647 972 1 683 272 1 715 388 1 750 906 1 787 230 1 787 230 1 787 230 1 787 230 1 787 230 1 787 230 Rzeczowe 1 268 353 1 189 102 1 092 251 670 694 681 090 690 284 698 568 707 649 716 849 716 849 716 849 716 849 716 849 716 849 Osobowe 1 026 648 592 482 708 203 937 810 966 882 992 988 1 016 820 1 043 257 1 070 382 1 070 382 1 070 382 1 070 382 1 070 382 1 070 382 900 Inwestycje 30 656 0 0 0 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 7 987 623 10 023 441 9 277 156 13 097 466 9 014 880 9 165 092 9 301 100 9 450 887 9 603 372 9 603 372 9 603 372 9 603 372 9 603 372 9 603 372 Rzeczowe 4 609 358 5 791 814 5 776 899 6 797 597 6 902 960 6 996 150 7 080 104 7 172 145 7 265 383 7 265 383 7 265 383 7 265 383 7 265 383 7 265 383 Osobowe 1 732 282 1 965 256 2 063 227 2 048 419 2 111 920 2 168 942 2 220 996 2 278 742 2 337 990 2 337 990 2 337 990 2 337 990 2 337 990 2 337 990 921 Inwestycje 1 645 984 2 266 370 1 437 030 4 251 450 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 4 857 388 5 015 234 6 148 627 6 796 510 5 955 194 6 046 903 6 129 795 6 220 940 6 313 568 6 313 568 6 313 568 6 313 568 6 313 568 6 313 568 Rzeczowe 3 491 487 4 277 917 4 858 482 5 038 999 5 117 103 5 186 184 5 248 419 5 316 648 5 385 764 5 385 764 5 385 764 5 385 764 5 385 764 5 385 764 Osobowe 371 145 531 137 594 532 812 891 838 091 860 719 881 376 904 292 927 804 927 804 927 804 927 804 927 804 927 804 Inwestycje 994 757 206 179 695 613 944 620 926 Kultura fizyczna i sport 3 816 890 6 071 558 8 791 244 4 536 900 4 630 638 4 714 179 4 789 945 4 873 508 4 958 712 4 958 712 4 958 712 4 958 712 4 958 712 4 958 712 Rzeczowe 2 293 384 2 646 726 2 723 799 3 026 160 3 073 065 3 114 552 3 151 926 3 192 902 3 234 409 3 234 409 3 234 409 3 234 409 3 234 409 3 234 409 Osobowe 931 162 1 085 954 1 118 550 1 510 740 1 557 573 1 599 627 1 638 018 1 680 607 1 724 303 1 724 303 1 724 303 1 724 303 1 724 303 1 724 303 Inwestycje 592 343 2 338 878 4 948 896 0 Wydatki na inwestycje (razem) 19 387 219 33 803 929 27 395 817 42 100 870 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 WYDATKI RAZEM 120 318 534 147 618 522 147 957 196 168 956 917 131 091 436 132 763 879 133 940 273 136 109 914 138 231 416 137 731 416 137 331 416 137 331 416 137 331 416 137 331 416 Źródło: Urząd Miejski w Tczewie oraz Inwest Consulting Sp. z o.o. 38

Finansowanie deficytu budżetowego w latach 2006-2016 Tabela 6. Projekcja finansowania deficytu budżetowego na lata 2007-2020 (dane w PLN) przed emisją obligacji RACHUNEK PRZEPŁYWÓW 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 I. DOCHODY 133 371 744 136 726 736 129 342 214 136 638 749 145 049 846 140 971 707 144 668 162 147 773 541 150 200 649 150 200 649 150 200 649 150 200 649 150 200 649 150 200 649 Subwencje i dotacje 55 035 525 59 918 536 60 557 831 59 906 885 65 920 595 59 467 323 60 787 526 62 181 104 63 609 470 63 609 470 63 609 470 63 609 470 63 609 470 63 609 470 Subwencje ogółem 31 637 719 34 747 772 37 105 893 34 700 941 36 634 243 37 448 986 38 284 097 39 140 087 40 017 476 40 017 476 40 017 476 40 017 476 40 017 476 40 017 476 Dotacje i środki pozabudżet na zad. bieżące 21 199 281 21 112 717 21 154 662 20 893 139 21 486 353 22 018 337 22 503 428 23 041 017 23 591 993 23 591 993 23 591 993 23 591 993 23 591 993 23 591 993 Dotacje i środki pozabudżet na zad. Inwestycyjne 2 198 526 4 058 047 2 297 276 4 312 805 7 800 000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Dochody własne 78 336 218 76 808 200 68 784 384 76 731 864 79 129 250 81 504 384 83 880 637 85 592 436 86 591 179 86 591 179 86 591 179 86 591 179 86 591 179 86 591 179 1. Podatki i opłaty lokalne 26 531 320 28 310 567 27 157 038 31 844 600 32 712 748 33 499 532 34 224 453 35 025 465 35 848 191 35 848 191 35 848 191 35 848 191 35 848 191 35 848 191 2. Udział w podatkach budżetowych państwa 29 818 200 35 906 116 30 004 408 31 460 209 32 454 936 33 769 844 35 171 554 36 805 428 38 697 331 38 697 331 38 697 331 38 697 331 38 697 331 38 697 331 4. Dochody z majątku 17 291 096 5 873 879 6 324 062 2 770 000 3 000 000 3 000 000 3 000 000 2 000 000 0 0 0 0 0 0 5. Odsetki od środków na rachunkach bankowych 1 077 254 1 640 872 786 734 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 6. Pozostałe dochody 3 618 348 5 076 766 4 512 142 10 122 669 10 427 181 10 700 622 10 950 244 11 227 158 11 511 271 11 511 271 11 511 271 11 511 271 11 511 271 11 511 271 II. WYDATKI: 99 938 850 112 806 342 119 650 287 124 882 847 127 641 436 130 103 879 132 340 273 134 809 914 137 331 416 137 331 416 137 331 416 137 331 416 137 331 416 137 331 416 Rzeczowe 57 280 818 65 407 187 68 378 072 70 823 482 71 911 009 72 872 891 73 739 440 74 689 467 75 651 844 75 651 844 75 651 844 75 651 844 75 651 844 75 651 844 Osobowe 42 658 033 47 399 154 51 168 059 54 059 365 55 730 428 57 230 988 58 600 832 60 120 447 61 679 571 61 679 571 61 679 571 61 679 571 61 679 571 61 679 571 Koszty finansowe 0 0 104 156 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 III. NADWYŻKA OPERACYJNA [I - II] 33 432 893 23 920 395 9 691 928 11 755 902 17 408 409 10 867 828 12 327 889 12 963 626 12 869 233 12 869 233 12 869 233 12 869 233 12 869 233 12 869 233 IV. Obsługa kredytu 4 342 464 4 858 252 4 861 093 6 223 200 5 550 000 4 700 000 6 600 000 6 300 000 5 900 000 5 400 000 0 0 0 0 Splata rat kapitałowych 3 350 000 3 850 000 3 950 000 4 250 000 3 500 000 3 000 000 5 000 000 5 000 000 5 000 000 5 000 000 0 0 0 0 Splata odsetek 992 464 1 008 252 911 093 1 973 200 2 050 000 1 700 000 1 600 000 1 300 000 900 000 400 000 0 0 0 0 V. SRODKI BUDŻETU MIASTA NA INWESTYCJE [III - IV] 29 090 429 19 062 143 4 830 835 5 532 702 11 858 409 6 167 828 5 727 889 6 663 626 6 969 233 7 469 233 12 869 233 12 869 233 12 869 233 12 869 233 VI. SRODKI NA INWESTYCJE Z POŻYCZEK PREFERENCYJNYCH 0 0 0 7 800 000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 VII. INWESTYCJE 19 387 219 33 803 929 27 395 817 42 100 870 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 VIII. WOLNE ŚRODKI PO INWESTYCJACH [V + VI - VII] 9 703 210-14 741 786-22 564 982-28 768 168 11 858 409 6 167 828 5 727 889 6 663 626 6 969 233 7 469 233 12 869 233 12 869 233 12 869 233 12 869 233 VIII. OTRZYMANE KREDYTY, POŻYCZKI I OBLIGACJE 0 0 20 000 000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 IX. PRZYCHODY Z INNYCH ŹRÓDEŁ 13 411 894 23 115 104 8 373 318 4 768 168 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 X. OBSŁUGA I SPŁATA POŻYCZEK z TYTUŁU PREFINANSOWANIA ZADAŃ ZE ŚRODKÓW UE 0 0 0 0 6 400 000 3 760 000 0 0 0 0 0 0 0 0 X. ROZCHODY Z INNYCH ŹRÓDEŁ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 XI. PRZEPŁYWY FINANSOWE [VII + VIII + IX - X] 23 115 104 8 373 318 5 808 336-24 000 000 5 458 409 2 407 828 5 727 889 6 663 626 6 969 233 7 469 233 12 869 233 12 869 233 12 869 233 12 869 233 Źródło: Obliczenia Inwest Consulting Sp. z o. o. 39

Wykres 6. Projekcja finansowa na lata 2006-2024 przed emisją obligacji Źródło: Obliczenia Inwest Consulting Sp. z o.o. 40

2008-01-03 2008-01-29 2008-02-22 2008-03-19 2008-04-14 2008-05-13 2008-06-10 2008-07-04 2008-07-30 2008-08-29 2008-09-24 2008-10-20 2008-11-14 2008-12-10 2009-01-08 2009-02-03 2009-02-27 2009-03-25 2009-04-21 2009-05-19 2009-06-15 2009-07-14 2009-08-07 2009-09-02 2009-09-28 2009-10-22 2009-11-19 2009-12-15 2010-01-12 2010-02-05 2010-03-03 Analiza możliwości emisji obligacji Emisja obligacji komunalnych Miasta Oprocentowanie obligacji przyjęte w analizie Oprocentowanie emisji obligacji komunalnych oparte jest z reguły stawce lub WIBOR 6M powiększonych o marżę dla inwestorów. Na poziom stawek WIBOR wpływ ma przede wszystkim wysokość inflacji oraz wysokość realnego oprocentowania wymaganego przez inwestorów. Na wykresie 7 przedstawiono kształtowanie sie stawki WIBOR 6M Wykres 7. WIBOR 6M w okresie 01.01.2008-16.03.2010 7,5 7 6,5 6 5,5 5 4,5 4 3,5 Źródło: Opracowanie Inwest Consulting Sp. z o.o. W badanym okresie stawka WIBOR 6M spadła z poziomu 6,0% w styczniu 2008 roku do 4,23% w marcu 2010 roku. W ostatnich miesiącach można zaobserwować spadek stawek WIBOR co jest spowodowane spadkiem stóp procentowych NBP. Chcielibyśmy zaznaczyć, iż ostateczne premie za ryzyko (WIBOR 6M) dla inwestorów nabywających obligacje komunalne zostaną ustalone podczas przetargu na wybór agenta emisji, który będzie także nabywcą obligacji. 41

Opis warunków emisji obligacji W opracowaniu sporządzono analizę możliwości emisji obligacji Miasta Tczew. W analizie przedstawiono wariant emisji obligacji. Przyjęto oprocentowanie na bazie stawki WIBOR 6M i marży inwestora oraz emisję obligacji w 2010 roku w wysokości 24 mln PLN. Tabela 7. Struktura programu emisji obligacji transze rok emisji 24 mln PLN transza I 2010 24 000 000 suma 24 000 000 Źródło: Opracowanie Inwest Consulting Sp. z o.o. Tabela 8. Strukturyzacja emisji I transzy obligacji (dane w PLN) transza I czas kupon odsetkowy kwota seria A10 obligacja 7-letnia WIBOR 6M +1,50% 2 000 000 seria B10 obligacja 7-letnia WIBOR 6M +1,50% 4 000 000 seria C10 obligacja 8-letnia WIBOR 6M +1,60% 6 000 000 seria D10 obligacja 9-letnia WIBOR 6M +1,70% 6 000 000 seria E10 obligacja 10-letnia WIBOR 6M +1,80% 6 000 000 Emisja dokonywana w 2010 roku 42

Projekcje sytuacji finansowej Miasta dla analizowanego programu emisji obligacji Analiza możliwości emisji obligacji opiera się na długoterminowej prognozie wolnych środków. Wielkość wolnych środków wskazuje na zdolność jednostki do regulowania zobowiązań wynikających z zaciągniętych kredytów i pożyczek, a więc do spłaty rat kapitałowych i odsetek, a także na zdolność do samodzielnego finansowania inwestycji. Analiza możliwości emisji obligacji ma stanowić pomoc przy podejmowaniu decyzji w sprawie wielkości nowych zobowiązań oraz harmonogramu ich spłaty. Zamieszczone w niniejszym rozdziale tabele i wykresy zostały przygotowane w celu zobrazowania zjawisk występujących w budżecie jednostki w latach objętych analizą dla poszczególnych wielkości emisji obligacji. Przedstawione tabele obrazują sytuację finansową jednostki i pozwalają na ocenę zdolności kredytowej oraz odzwierciedlają przepływy środków pieniężnych w kolejnych latach w sposób przypominający analizę cash flow stosowaną w przedsiębiorstwach. 43

Tabela 9. Przepływy finansowe związane z emisją obligacji RACHUNEK PRZEPŁYWÓW 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 I. DOCHODY 136 638 749 145 049 846 140 971 707 144 668 162 147 773 541 150 200 649 150 200 649 150 200 649 150 200 649 150 200 649 150 200 649 Subwencje i dotacje 59 906 885 65 920 595 59 467 323 60 787 526 62 181 104 63 609 470 63 609 470 63 609 470 63 609 470 63 609 470 63 609 470 Subwencje ogółem 34 700 941 36 634 243 37 448 986 38 284 097 39 140 087 40 017 476 40 017 476 40 017 476 40 017 476 40 017 476 40 017 476 Dotacje i środki pozabudżet na zad. bieżące 20 893 139 21 486 353 22 018 337 22 503 428 23 041 017 23 591 993 23 591 993 23 591 993 23 591 993 23 591 993 23 591 993 Dotacje i środki pozabudżet na zad. inwestycyjne 4 312 805 7 800 000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Dochody własne 76 731 864 79 129 250 81 504 384 83 880 637 85 592 436 86 591 179 86 591 179 86 591 179 86 591 179 86 591 179 86 591 179 1. Podatki i opłaty lokalne 31 844 600 32 712 748 33 499 532 34 224 453 35 025 465 35 848 191 35 848 191 35 848 191 35 848 191 35 848 191 35 848 191 2. Udział w podatkach budżetowych państwa 31 460 209 32 454 936 33 769 844 35 171 554 36 805 428 38 697 331 38 697 331 38 697 331 38 697 331 38 697 331 38 697 331 3. Dochody z majątku 2 770 000 3 000 000 3 000 000 3 000 000 2 000 000 0 0 0 0 0 0 4. Odsetki od środków na rachunkach bankowych 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 534 386 5. Pozostałe dochody 10 122 669 10 427 181 10 700 622 10 950 244 11 227 158 11 511 271 11 511 271 11 511 271 11 511 271 11 511 271 11 511 271 II. WYDATKI: 124 882 847 127 641 436 130 103 879 132 340 273 134 809 914 137 331 416 137 331 416 137 331 416 137 331 416 137 331 416 137 331 416 Rzeczowe 70 823 482 71 911 009 72 872 891 73 739 440 74 689 467 75 651 844 75 651 844 75 651 844 75 651 844 75 651 844 75 651 844 Osobowe 54 059 365 55 730 428 57 230 988 58 600 832 60 120 447 61 679 571 61 679 571 61 679 571 61 679 571 61 679 571 61 679 571 III. NADWYŻKA OPERACYJNA [I - II] 11 755 902 17 408 409 10 867 828 12 327 889 12 963 626 12 869 233 12 869 233 12 869 233 12 869 233 12 869 233 12 869 233 IV. Obsługa kredytu 6 223 200 6 870 000 6 020 000 7 920 000 7 620 000 7 220 000 6 720 000 7 155 000 6 825 000 6 495 000 6 165 000 Splata rat kapitałowych 4 250 000 3 500 000 3 000 000 5 000 000 5 000 000 5 000 000 5 000 000 6 000 000 6 000 000 6 000 000 6 000 000 Splata odsetek 1 973 200 3 370 000 3 020 000 2 920 000 2 620 000 2 220 000 1 720 000 1 155 000 825 000 495 000 165 000 V. SRODKI BUDŻETU MIASTA NA INWESTYCJE [III - IV] 5 532 702 10 538 409 4 847 828 4 407 889 5 343 626 5 649 233 6 149 233 5 714 233 6 044 233 6 374 233 6 704 233 VI. SRODKI NA INWESTYCJE Z POŻYCZEK PREFERENCYJNYCH 7 800 000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 VII. INWESTYCJE 42 100 870 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 VIII. WOLNE ŚRODKI PO INWESTYCJACH [V + VI - VII] -28 768 168 10 538 409 4 847 828 4 407 889 5 343 626 5 649 233 6 149 233 5 714 233 6 044 233 6 374 233 6 704 233 VIII. OTRZYMANE KREDYTY, POŻYCZKI I OBLIGACJE 24 000 000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 IX. PRZYCHODY Z INNYCH ŹRÓDEŁ 4 768 168 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 X. OBSŁUGA I SPŁATA POŻYCZEK z TYTUŁU PREFINANSOWANIA ZADAŃ ZE ŚRODKÓW UE 0 6 400 000 3 760 000 0 0 0 0 0 0 0 0 X. ROZCHODY Z INNYCH ŹRÓDEŁ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 XI. PRZEPŁYWY FINANSOWE [VII + VIII + IX - X] 0 4 138 409 1 087 828 4 407 889 5 343 626 5 649 233 6 149 233 5 714 233 6 044 233 6 374 233 6 704 233 44

Projekcje przepływów finansowych po emisji obligacji 60 000 000 Analiza możliwości inwestycyjnych i wiarygodności kredytowej 50 000 000 40 000 000 30 000 000 20 000 000 10 000 000 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Zobowiązania planowane do zaciągnięcia od roku 2010 Zobowiązania zaciągnięte do roku 2010 2018 2019 2020 Pozyczki na prefinansowanie zadao inwestycyjnych z dotacji UE Dotacje z budżetu i środki ze źródeł pozabudżetowych na inwestycje Przychody z innych źródeł Sprzedaż majątku Wolne środki (bez dotacji, środków pozabudż. na inwestycje i sprzedaży majątku) Inwestycje Poręczenia i gwarancje Spłata pożyczek na prefinansowanie inwestcji z dotacji UE Wcześniejsza spłata zobowiązao Obsługa zobowiązao planowanych do zaciągnięcia od roku 2010 Obsługa zobowiązao zaciągniętych do roku 2010 Źródło: Opracowania Inwest Consulting Sp. z o.o. 45

Wnioski W pracy dokonano analizy możliwości emisji obligacji przez Miasto na kwotę 24,0 mln PLN. Analizie podlegały: - zgodność emisji obligacji z art. 169 ustawy o finansach publicznych, - zgodność projekcji z art. 170 ustawy o finansach publicznych, - zgodność projekcji z art. 243 nowej ustawy o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 roku, - zdolność do obsługi zobowiązań finansowych, ZGODNOŚĆ EMISJI OBLIGACJI Z ART. 169 i ART. 243 USTAWY O FINANSACH PUBLICZNYCH Na podstawie przeprowadzonej analizy przedstawiamy wykres, który przedstawia maksymalne obciążenia dochodów ogółem. Wykres 8. Wskaźnik obsługi zadłużenia Miasta Wskaźnik obsługi zadłużenia 20% - nowa ustawa 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15,0% 15% 10% 6,0% 6,9% 7,4% 7,7% 8,0% 8,3% 8,5% 5% 3,3% 3,3% 3,6% 3,8% 4,6% 4,7% 5,5% 0% 4,3% 5,2% 4,8% 4,5% 4,8% 4,5% 4,3% 4,1% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Źródło: Opracowanie Inwest Consulting Sp. z o.o. Obsługa zaciągniętych zobowiązań rozłożona będzie na lata 2011-2020 i dokonana z przyszłych dochodów własnych. Na podstawie przeprowadzonej analizy można stwierdzić, iż wysokość wskaźnika Miasta w latach 2011-2020 będzie się kształtować w przedziale od 4,1% - 5,5% i mieści się poniżej ustalonego limitu. Inwest Consulting sp. z o.o. 46

ZGODNOŚĆ EMISJI OBLIGACJI Z ART. 170 USTAWY O FINANSACH PUBLICZNYCH Na podstawie przeprowadzonej analizy przedstawiamy wykres, który przedstawia maksymalne obciążenia dochodów ogółem poziomem długu. Wykres 9. Wskaźnik poziomu długu do dochodów Miasta 80% Wskaźnik zadłużenia 60% 40% 18,5% 20% 13,9% 10,8% 23,8% 37,0% 32,4% 31,2% 27,0% 0% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Opracowanie Inwest Consulting Sp. z o.o. Na podstawie analizy zgodności emisji z art. 170 ustawy o finansach publicznych można stwierdzić, iż dla analizowanych kwot próg 60% nie zostanie przekroczony. ZDOLNOŚĆ DO OBSŁUGI ZOBOWIĄZAŃ FINANSOWYCH Badania zdolności budżetu do obsługi zadłużenia dokonuje się stosując kategorię wolnych środków. Wolne środki jest to cześć dochodów jednostki, która może zostać wykorzystana na spłatę zobowiązań oraz inwestycje. W tabeli 10 przedstawiono obciążenie wolnych środków obsługą zobowiązań finansowych. Tabela 10. Relacja obsługi długu do wolnych środków Miasta (dane w %) 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 39,46% 55,39% 64,24% 58,78% 56,10% 52,22% 55,60% 53,03% 50,47% 47,90% Źródło: Opracowanie Inwest Consulting Sp. z o.o. Na podstawie przeprowadzonej analizy można stwierdzić, iż obsługa zobowiązań finansowych w stosunku do wysokości przewidywanych wolnych środków Miasta w latach 2011-2020 kształtuje się w przedziale od 39,5% do 58,8%. Inwest Consulting sp. z o.o. 47

Podsumowanie Na podstawie analizy zgodności emisji obligacji komunalnych z art. 169 i nowego art. 243 ustawy o finansach publicznych można stwierdzid, że Miasto Tczew może wyemitowad w roku 2010 obligacje na kwotę 24 mln PLN (wykup w latach 2017-2020). Nie zostanie przekroczony wówczas limit określony w w/w art. ustawy o finansach publicznych. Na podstawie analizy zgodności emisji obligacji komunalnych z art. 170 ustawy o finansach publicznych można stwierdzid, że może wyemitowad w roku 2010 obligacje na kwotę 24 mln PLN (wykup w latach 2017-2020). Nie zostanie przekroczony wówczas limit 60% określony w art. 170 ustawy o finansach publicznych. Na podstawie analizy poziomu prognozowanych wolnych środków można stwierdzid, że może wyemitowad w roku 2010 obligacje na kwotę 24 mln PLN (wykup w latach 2017-2020). Poziom wolnych środków w latach obsługi zobowiazao wynikajacych z emisji będzie wystarczający do obsługi tego zadłużenia. Na podstawie analizy przyszłych budżetów Miasta Tczewa należy stwierdzid, że Miasto powinno zachowad dyscyplinę wydatków bieżących w latach 2010-2013 dla zachowania jak największej rezerwy w limitach określonych w art. 243 Ustawy o finansach publicznych. Zachowanie dyscypliny przyjętych wydatków zapewni bezpieczeostwo relacji długu do nadwyżki operacyjnej. Poszukiwanie oszczędności zwiększy ją, co pozwoli na kontynuowanie polityki inwestycyjnej Miasta w kolejnych okresach. Inwest Consulting sp. z o.o. 48