Zapomniani bohaterowie: Wilhelm Wilk Wyrwiński, Władysław Belina Prażmowski, Franciszek Dąbrowski ps. Kuba. 1) Fotografie Materiały edukacyjne: Władysław Belina-Prażmowski Franciszek Dąbrowski 1
Wilhelm Wilk Wyrwiński Obraz autorstwa W. Wilka Wyrwińskiego- pt. Łabędzie "Poszło przede wszystkim za nami to, co jest w najpiękniejsze w kulturze ludzkiej - poszła sztuka". Józef Piłsudski Wilhelm "Wilk" Wyrwiński, (malarz, grafik, projektant zabawek, podpułkownik Wojska Polskiego.) urodzony w 1889 r. w Kętach. Po ukończeniu szkoły średniej wstąpił do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie i jako uczeń Unierzyckiego i Mehoffera bierze udział w wystawach sztuki w Krakowie i Warszawie. Umiłowanie sztuki stanowiło całą jego treść życiową - poświęcał się także muzyce. W r.1908 wstępuje w Krakowie do Związku Walki Czynnej i jest jednym z pierwszych członków tej organizacji. Później w Strzelcu ćwiczy rekruta i sam się sposobi do przyszłej służby wojskowej. W 1914 r. jako komendant plutonu wyrusza z Piłsudskim w pole. Potem jako komendant 4 komp. 6 baonu 1 p. bierze udział we wszystkich walkach pierwszej brygady. Odznacza się wielokrotnie, a najbardziej w ataku na Kukle. W lipcu 1916 r. odparł atak szarży 13 szwadronów jazdy nieprzyjacielskiej spokojnie a umiejętnie kierując ogniem kompanii. Za służbę wywiadowczą na Wołyniu otrzymuje szereg odznaczeń między innymi krzyż zasługi od Niemców. Dziwnym zbiegiem okoliczności wychodzi cało ze wszystkich opresji. Po dymisji pułku dostaje się na front włoski, stamtąd wraca do kraju i w pierwszych dniach niepodległości 2
Polski staje w szeregach wolnej armii polskiej. Jako kapitan 5 pułku obejmuje w listopadzie komendę nad "Piłsudczykiem", gdzie wsławia się obroną Gródka Jagiellońskiego i mostu na Wereszycy. Aż przyszła noc krytyczna z 28 na 29 grudnia, "Piłsudczyk" ruszył na Persenkówkę. W pewnej odległości zatrzymał się pociąg pancerny celem zbadania sytuacji. Kapitan z dwoma towarzyszami wysiadł i poszedł w kierunku budki kolejowej. Z odległości 200-300 m od pociągu zobaczył grupę żołnierzy. Myśląc, że to nasi, zatrzymał ich. - Ten czyn przypłacił życiem, które drogo sprzedał, broniąc się rozpaczliwie. Znaki na ciele i rany świadczyły, że został kolbami i bagnetami dobity. Pochowany w Krakowie". Maluje akwarele, wraz z Henrykiem Uziembło, Włodzimierzem Koniecznym, Zygmuntem Rozwadowskim i Leonem Wyczółkowskim zostaje kronikarzem Legionów. Pierwsza wystawa prac odbyła się w 1916, druga dla Wilhelma oraz Włodzimierza Koniecznego już pośmiertna w 1919 roku. Franciszek Dąbrowski ps. Kuba (ur. 17 kwietnia 1904 w Budapeszcie, zm. 24 kwietnia 1962 w Krakowie) komandor porucznik Marynarki Wojennej RP, w czasie wojny obronnej Polski w 1939 zastępca komendanta, a według niektórych źródeł przez większość czasu także faktyczny dowódca obrony Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Franciszek Dąbrowski, syn szlachcica (herbu Jelita) generała Romualda Dąbrowskiego i Elżbiety (Elizabeth) z Broulików, służbę wojskową rozpoczął w listopadzie 1918 roku szkole podchorążych w Krakowie. Był dowódcą oddziału wartowniczego i zastępcą komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte od 12.1937 do 7.09. 1939. Składnica broniła się do 7 września 1939, kiedy to mjr Sucharski ostatecznie zdecydował poddać placówkę. Wojnę spędził w kilku obozach jenieckich, co przyczyniło się do błyskawicznie postępującej gruźlicy pomimo że z uwagi na służbę ojca w cesarskim wojsku był lepiej traktowany przez lekarzy obozowych. Po wyzwoleniu zgłosił chęć dalszej służby wojskowej. Z dniem 10 sierpnia 1945 roku został awansowany na stopień majora (kmdr ppor.) i jeszcze w tym samym miesiącu otrzymał przydział na szefa sztabu Samodzielnego Batalionu Morskiego. 3
Komendantem ośrodka wyszkolenia tych grup mianowano 1 stycznia 1947 Dąbrowskiego. W 1950 Dąbrowski został uznany za inwalidę wojennego i zwolniony z powszechnego obowiązku służby wojskowej; nie miał jednak wypracowanej emerytury wojskowej. Od tego momentu rozpoczął się najtrudniejszy okres w życiu Dąbrowskiego. Z Ustki musiał przenieść się wraz z rodziną do Krakowa. Nie miał pracy i żadnej możliwości kontynuowania niezbędnego leczenia sanatoryjnego. Po wielu staraniach o mieszkanie, otrzymał pojedynczy pokój bez sanitariatu. Aby utrzymać rodzinę podjął pracę jako kasjer w szył chałupniczo pantofle. Na początku lat 50., na fali stalinowskich czystek został usunięty z partii i pozbawiony pracy. Usuniętemu z partii i pracy oficerowi nikt nie chciał pomóc. Dopiero powiadomiony przez Arnolda Mostowicza radziecki generał Bolesław Kieniewicz, dowódca Krakowskiego Okręgu Wojskowego, spowodował, że Dąbrowskiemu umożliwiono pracę sprzedawcy gazet w kiosku, w atrakcyjnym punkcie na Plantach. Po październikowej odwilży 1956, Dąbrowskiemu wypłacono odszkodowanie i otrzymał większe mieszkanie. Aktywnie podjął działalność na rzecz utworzenia Związku Obrońców Westerplatte. Kmdr por. rez. Franciszek Dąbrowski zmarł 24 kwietnia 1962 w krakowskim Szpitalu Przeciwgruźliczym, w wieku 58 lat. Jego imię noszą w Polsce dwie szkoły: m. in. Szkoła Podstawowa nr 62 w Krakowie. Jest autorem książek: "Dziennik Bojowy załogi Westerplatte" (1945) oraz "Wspomnienia z obrony Westerplatte" (1957). Dopiero w latach 90. XX wieku została szerzej ujawniona w nowym piśmiennictwie historycznym faktyczna rola Dąbrowskiego i postawa majora Sucharskiego podczas obrony Westerplatte, wcześniej uważano w oficjalnej historiografii majora Sucharskiego za 4
dowodzącego cały czas obroną Westerplatte, do czego przyczyniła się m.in. książka Melchiora Wańkowicza (czemu oficjalnie nie zaprzeczali uczestnicy obrony). Władysław Belina Prażmowski Belina polski herb szlachecki.- 3 podkowy Urodził się 3 maja 1888r. w Ruszkowcu pod Opatowem, w rodzinie ziemiańskiej osiadłej od lat na terenie ziemi sandomierskiej. Z pewnością poważny wpływ na dalsze jego losy wywarły tradycje rodzinne - ojciec był Powstańcem 1863r., służył pod generałem Dionizym Czachowskim. Już jako uczeń gimnazjum w Radomiu zetknął się z tajnym ruchem niepodległościowym. Podczas studiów politechnicznych (górnictwo 1909-1913) we Lwowie a następnie w Leoben w Austrii, został jednym z pierwszych członków założonego przez Kazimierza Sosnkowskiego Związku Walki Czynnej, a później Związku Strzeleckiego Ukończył prowadzone konspiracyjnie we Lwowie i w Krakowie kurs instruktorski i Wyższą Szkołę Oficerską Związku Strzeleckiego, otrzymując z rąk Komendanta J. Piłsudskiego oficerską odznakę "Parasol". Z polecenia władz Strzelca zakładał w środowiskach polonijnych Belgii, Francji i Szwajcarii oddziały tej organizacji. 2 sierpnia otrzymał Belina rozkaz przeprowadzenia rozpoznania terenu w kierunku Jędrzejowa oraz przeprowadzenia propagandowej akcji skierowanej przeciwko mobilizacji rezerwistów polskich z zaboru rosyjskiego. Jeszcze tego samego dnia, późnym wieczorem, wyruszył siedmioosobowy patrol. Dowodził Belina, a oprócz wspomnianych powyżej dwóch sandomierczyków maszerowali z siodłami na plecach: Janusz Głuchowski (po kursie oficerskim Związku Strzeleckiego), Zygmunt Karwacki ps. Bończa, Stefan Kulesza ps. Hanka i Ludwik Skrzyński ps. Kmicic. Ta słynna w latach późniejszych "siódemka" Beliny stanowiła zalążek odradzającej się jazdy polskiej. Pierwszy zwiad wspominał już w niepodległej Polsce sam dowódca: "...Po wyjściu ze sztabu zauważyłem rozrzewnione miny mego patrolu, a ponieważ pozostały do wymarszu jeszcze dwie godziny, poprowadziłem wszystkich do Hawełki na kieliszek winiaku. Tu dopiero zorientowaliśmy się jak wyglądamy w dorywczo zabranych cywilnych ubraniach. Kelnerzy o mało nie wyprowadzili nas za drzwi (...). 5
Przez Goszyce, Skrzeszowice i Działoszyce dotarli ułani aż pod Jędrzejów, rozsiewając po drodze wieści o nadciągających licznych polskich oddziałach strzeleckich. Już w okresie "marszu na Kielce" Belina był darzony wielką sympatią przez Piłsudskiego, do którego - jako jedyny poza szefem sztabu K. Sosnkowskim - zwracał się "Komendancie", nie dodając jak inni "obywatelu". Z przyzwolenia Piłsudskiego prowadził Belina werbunek do ułanów. Z grupki dziesięcioosobowej, która pojawiła się w Kielcach, stanął wkrótce pierwszy szwadron kawalerii liczącej około 140 szabel. Jak wspominał w późniejszych latach Józef Smoleński: "Często były wypadki, zwłaszcza w miesiącach początkowych, że do Beliny zgłaszali się starsi podoficerowie, a nawet oficerowie piechoty, mimo że powodowało to dla nich utratę stopnia. "Belina dokonywał po prostu cudów - pisał później J. Piłsudski - biedni ułani na siodłach zdatnych do spacerów (...), uzbrojeni w długie, niezdatne do konnej służby karabiny, które do krwi rozdzierały im plecy, a jednak patrolowali wytrwale, robiąc niekiedy po 60-80 km dziennie w różnych kierunkach (...)". Wówczas to - wspominał J. Kaden Bandrowski - "...uśmiech (...) pojawiał się na twarzy Piłsudskiego, kiedy się Komendantowi Belina na kwaterze meldował (...), podczas bitwy nad Wisłą, na Podhalu, pod Limanową czy Nowym Sączem, otworzą się drzwi nagle i wejdzie rotmistrz Belina, zachla stany błotem aż po brwi, ten Belina o twarzy smagłej, oliwkowej, osmaganej wichrem, rozjaśnionej błyskiem wielkich stalowych oczu, ten Belina z przymarzniętym wąsem, z kudłami zwichrzonymi na głowie, (...) osobliwie postawny, niby skromny a właściwie wyzywający, dziki i radosny, bohaterski a bezczelny (...), jak gdyby zawsze czekający szalonego rozkazu ze strony Komendanta, rozkazu, by tym półtora szwadronem rozbić korpus rosyjski, zdobyć warowną twierdzę, ten Belina stukający odstrzelonym palcem twardo po mapie, niby młotkiem, ten Belina w każdej nowej miejscowości, we wszystkich nazwach, drogach, wzgórzach, dolinach, kierunkach, orientujący się od razu jakimś niezawodnym zmysłem, lepszym niż psi czy koński, ten Belina ze źdźbłami słomy na portkach i w czuprynie, zionący koniem i czarką wódki wypitą na śniadanie (...). Niestety, w zapomnienie poszła jedna z pieśni o Belinie, śpiewana na melodię "Piechoty"(koniec 1914r.): "My w szarych mundurach bez krzyżów i kit/ Wśród wichrów jesiennych - wiośniani/ Bitw dawnych, zamierzchłych wskrzeszamy dziś mit/ Ułani Beliny - ułani..." 6
Latem, w czasie kryzysu przysięgowego, wraz z innymi Legionistami pochodzącymi z zaboru rosyjskiego, odmawia zgodnie ze wskazaniami Piłsudskiego złożenia przysięgi i otrzymuje dymisję. W 1918 r. uczestniczył wraz z oddziałami POW w rozbrajaniu jednostek armii austriackiej na terenie Lubelszczyzny. Zgodnie z rozkazem otrzymanym od E. Rydza-Śmigłego przystąpił do tworzenia brygady kawalerii (dwa pułki ułanów i jeden szwoleżerów). Walczył pod dowództwem gen. Jana Romer`a na froncie ukraińskim we Wsch. Małopolsce m.in. pod Dołhobyczowem, Rawą Ruską, Bełżcem, Żółkwią i Krystynopolem. W lutym 1919r. wsławił się brawurowym atakiem na pozycje bolszewickie W 1920, za zgodą Naczelnego Wodza, został przeniesiony do rezerwy, motywując swą decyzję stanem zdrowia oraz koniecznością uregulowania spraw rodzinnych i majątkowych. Wyjechał do Godziszowa w Lubelskim pozostając tam do 1927r., kiedy to przenosi się do Janowa Lubelskiego. Pracował tam jako prezes Okręgowego Towarzystwa Spółek Rolniczych. Po dwóch latach osiada w Krakowie, gdzie m.in. był udziałowcem miejscowej spółki "Tabor" (produkcja siodeł i sprzętu dla armii) oraz działał w Związku Legionistów Okręgu Krakowskiego. W lipcu 1931 wybrany Prezydentem miasta Krakowa. Piastował ten urząd do lutego 1933r., kiedy to decyzją Marszałka Piłsudskiego otrzymał nominację na wojewodę lwowskiego, Zmarł podczas kuracji zdrowotnej na atak serca, w pokoju hotelu Eden w Wenecji, 13 października 1938 r. 7