PORADNIK DLA PACJENTA NA TEMAT LECZENIA ZATOROWOŚCI PŁUCNEJ Lek podlega dodatkowej kontroli. Pozwoli to na szybką identyfikację nowych informacji o bezpieczeństwie leku. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek skutków ubocznych należy zasięgnąć porady lekarza, farmaceuty lub pielęgniarki. Obejmuje to wszelkie możliwe działania niepożądane, łącznie z działaniami niewymienionymi w ulotce informacyjnej leku. Skutki uboczne można także zgłaszać bezpośrednio poprzez system Yellow Card Scheme pod adresem: www.mhra.gov.uk/yellowcard. Zgłoszenia działań niepożądanych pomagają uzyskać więcej informacji o bezpieczeństwie tego leku.
Dane osobowe Imię i nazwisko: Adres: Dane kontaktowe: Dane kontaktowe na wypadek sytuacji nagłych: Numer NHS: Imię i nazwisko konsultanta: Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej:
WSTĘP To, że nurtują nas pytania, kiedy doświadczamy lub próbujemy czegoś nowego, leży w naturze ludzkiej. Jeśli dodatkowo ta nowa rzecz związana jest z naszym zdrowiem, tym bardziej ważne jest, abyśmy mieli dostęp do informacji dających nam poczucie komfortu. Jeśli przygotowujesz się do terapii lekiem Xarelto (rywaroksaban) w ramach leczenia zatorowości płucnej (ZP) i profilaktyki nawracającej ZP lub zakrzepicy żył głębokich (ZŻP), naturalnym jest, że interesuje Cię, co to za lek, jak działa i jak często trzeba go przyjmować. We współpracy z głównymi organizacjami pacjentów, firma Bayer HealthCare opracowała plan Xarelto Xpert, który pomaga zrozumieć i lepiej radzić sobie z chorobą. Postępując zgodnie z naszym planem obejmującym pięć kroków opisanych w tym poradniku, staniesz się ekspertem w kwestiach dotyczących swojej choroby, dzięki: ploring zbadaniu Twojego stanu zdrowia roviding dostarczeniu informacji na temat leku Xarelto i jego działania xplaininig wyjaśnieniu, jak należy przyjmować lek Xarelto evealing udostępnieniu odpowiedzi na często zadawane pytania aking wskazaniu innych przydatnych źródeł informacji Mamy nadzieję, że dzięki temu poradnikowi będziesz mógł/mogła podjąć bez wątpliwości następny krok w terapii lekiem Xarelto. W celu uzyskania dodatkowych informacji o leku Xarelto zapoznaj się z ulotką dla pacjenta. 1
CZYM JEST ZP? ZP jest poważną chorobą, która może stanowić zagrożenie dla życia. Jest powodowana blokadą naczynia krwionośnego w płucach. ZP powstaje zazwyczaj na skutek wytworzenia się zakrzepu w kończynie dolnej - ten stan nazywany jest ZŻG. Taki zakrzep po odłamaniu wędruje po organizmie i przez serce może przedostać się aż do płuc. Kiedy dotrze do płuc, przemieszcza się naczyniami w płucach aż do najmniejszych naczynek, w których dochodzi do jego zaklinowania. Zaklinowany zakrzep może uniemożliwić dalszy przepływ krwi do tej części płuc. Szacuje się, że zatorowość płucna występuje corocznie u 3 4 na 10 000 mieszkańców Wielkiej Brytanii. 1 Schemat na stronie 4 służy do zilustrowania ZP. 2
Zatorowość płucna występuje corocznie u 3 4 na 10 000 mieszkańców Wielkiej Brytanii. 3
ZŻG to zakrzep krwi, który powstaje w żyłach głębokich kończyny dolnej, zazwyczaj w łydce lub udzie Powyższy schemat objaśnia, w jaki sposób może powstać ZŻG oraz ZP. Dlaczego krew krzepnie? Krzepnięcie krwi stanowi ważny system ochronny organizmu. W razie urazu lub zacięcia się po zewnętrznej stronie żyły powstaje zakrzep, chroniący nas przed utratą krwi. Chodzi o naturalny proces nazywany kaskadą krzepnięcia. Czasami jednak kaskada krzepnięcia przebiega nieprawidłowo i zakrzep krwi wytwarza się po wewnętrznej stronie żyły, powodując ZŻG lub ZP. Do ZP często dochodzi, kiedy część zakrzepu lub nawet cały zakrzep wędruje z jednej z żył głębokich kończyn dolnych do płuc. Czym jest żylna choroba zatorowo-zakrzepowa (ŻChZZ)? ŻChZZ to zjawisko tworzenia się i przemieszczania zakrzepów w żyłach. ŻChZZ jest łącznym określeniem dla ZŻG i ZP. Jakie są przyczyny i objawy ZP? Prawie wszystkie przypadki ZP są następstwem ZŻG, niemniej jednak ZP może wystąpić również bez udokumentowanej ZŻG. Szacuje się, że na ZŻG choruje corocznie ok. 1 na 1000 mieszkańców Wielkiej Brytanii. W przypadku nieleczonej ZŻG u 1 osoby z 10 wystąpi ZP. 2 Do czynników ryzyka wystąpienia ZŻG i ZP można zaliczyć: 4
Zakrzep wędrujący z nogi w górę do płuc nazywany jest ZP wiek u starszych osób występuje większe ryzyko ZŻG niż u osób młodszych; unieruchomienie związane z długimi podróżami, chorobami lub urazami; niedawne przebycie operacji; ciążę; historię ciężkiej choroby, np. raka, problemów z sercem lub schorzeń układu oddechowego; wcześniejsze wystąpienie ZŻG lub ZP; stosowanie terapii hormonalnej, np. antykoncepcji lub hormonalnej terapii zastępczej; otyłość; genetyczne zaburzenie krzepnięcia krwi; palenie. ZP może zagrażać życiu, dlatego w przypadku jakichkolwiek obaw należy natychmiast zwrócić się o pomoc lekarską lub odwiedzić najbliższy oddział pomocy doraźnej. Do częstych objawów ZP należą: ostry ból w klatce piersiowej, pogarszający się przy głębokim wdechu; duszności; kaszel zazwyczaj suchy, ale również z możliwością wykrztuszania krwi lub śluzu zawierającego krew; pocenie się; zawroty głowy; mdlenie. 5
Jak można stwierdzić ZP? Zdiagnozowanie ZP może być trudne, ponieważ jej oznaki i objawy są różne u różnych osób i są podobne do wielu innych chorób. Do badań stosowanych w rozpoznaniu ZP należą: RTG klatki piersiowej - Na zdjęciu rentgenowskim widoczne jest wnętrze klatki piersiowej, co umożliwia stwierdzenie, czy doszło do powstania zakrzepu w płucach. Oznaczanie stężenia D-dimerów - D-dimer jest białkiem występującym w krwi po rozpadzie zakrzepu. - Jeśli w badaniu krwi stwierdzone zostanie wysokie stężenie D-dimerów, oznacza to, że w krwiobiegu mogą znajdować się odłamane części zakrzepu, które mogą utkwić w płucach. Angiografia płucna tomografii komputerowej (Angio-TK płuc) - Podczas badania Angio-TK do naczyń krwionośnych płuc wstrzyknięty zostaje środek cieniujący i wykonane zostaje zdjęcie TK. - Zdjęcie TK powstaje przez naświetlenie promieniami rentgenowskimi, które wytwarzają bardzo szczegółowy obraz wnętrza organizmu. - Jeśli w Twoich płucach znajduje się ZP, będzie widoczna w postaci przerwy w dopływie krwi. Scyntygrafia wentylacyjna lub perfuzyjna - Podczas tego badania mierzona jest ilość powietrza i przepływ krwi w płucach. - Jeśli badanie wykaże, że w części płuca znajduje się powietrze, ale nie dociera tam krew, może to oznaczać ZP. 6
Jak wygląda leczenie ZP? W przypadku ZP ważne jest jak najszybsze zapoczątkowanie leczenia. Zazwyczaj podawane są leki przeciwzakrzepowe chodzi o rodzaj leków spowalniających zdolność krzepnięcia krwi i w ten sposób ograniczających ryzyko powstania zakrzepów w naczyniach krwionośnych. Jednak w przypadku masywnej zatorowości płucnej zalecona może zostać terapia lekami trombolitycznymi leki te powodują rozpad zakrzepu. Dostępne opcje leczenia omówi z Tobą szczegółowo Twój lekarz. Czy można zapobiec ZP? Zatorowości płucnej można zapobiec. Niemniej jednak nie dotyczy to wszystkich przypadków ZŻG i ZP, ponieważ czasami dolegliwości te mogą pojawić się, nie będąc sprowokowanymi przez jakiekolwiek znane czynniki ryzyka. ZP powstaje zazwyczaj na skutek wytworzenia się zakrzepu w kończynie dolnej - ten stan nazywany jest ZŻG. Dlatego Twój lekarz powinien uwzględnić profilaktykę ZŻG, szczególnie w przypadku dłuższej hospitalizacji, operacji lub wcześniejszego wystąpienia ZŻG. Możesz otrzymać leki przeciwzakrzepowe, które spowolnią zdolność organizmu do krzepnięcia krwi, i możesz zostać poproszony o założenie skarpet kompresyjnych. Możesz również pomóc zapobiec ZŻG poprzez pozostawanie w ruchu. W przypadku długich podróży, np. autobusem, pociągiem lub samochodem, albo siedzenia przez dłuższy okres czasu należy uzupełniać płyny i robić regularne przerwy na rozprostowanie nóg i stóp w celu wspomożenia krążenia. 7
PORADNIK KROK PO KROKU NA TEMAT LEKU XARELTO Lekarz przepisał Ci lek Xarelto w celu leczenia ZP lub podejrzewanej ZP, jak również profilaktyki wytwarzania się kolejnych zakrzepów w żyłach i ich przemieszczania się do płuc. Co to jest lek Xarelto? Xarelto jest lekiem przeciwzakrzepowym, którego działanie polega na spowalnianiu zdolności krzepnięcia krwi i w ten sposób ograniczeniu ryzyka powstania niebezpiecznych zakrzepów. Jak działa lek Xarelto? Krzepnięcie krwi jest naturalnym procesem w organizmie (nazywanym kaskadą krzepnięcia). Na przykład kiedy zatniesz się, widoczny jest powstający zakrzep, który ma na celu zatrzymanie krwawienia. Lek Xarelto należy do grupy zwanej lekami przeciwzakrzepowymi. Jego działanie polega na blokowaniu specjalnego białka w krwi czynnika Xa ( dziesięć A ), o którym wiadomo, że odgrywa kluczową rolę w inicjacji procesu kaskady krzepnięcia. Zablokowanie czynnika Xa zapobiega tworzeniu się kolejnych białek biorących również udział w kaskadzie krzepnięcia i przez to zmniejsza tendencję do wytwarzania zakrzepów. 8
Kiedy wyściółka naczynia krwionośnego zostaje uszkodzona, w miejscu uszkodzenia aktywują się płytki krwi, które pomagają zapobiec dalszym obrażeniom Zaktywowana zostaje kaskada krzepnięcia, prowadząca do powstania zakrzepu Aktywuje Aktywuje Staje się Aktywuje Aktywuje Pt Pt Pt Pt Pt Pt Pt Białka Czynnik Xa Protrombina Trombina Fibrynogen Klej fibrynowy łączący płytki krwi w celu Preparat Xarelto wytworzenia zakrzepu blokuje czynnik Xa i tym samym Xarelto ogranicza zdolność wytwarzania się zakrzepów Powyższy schemat pomoże Ci zrozumieć, jak działa lek Xarelto. Jak przyjmować lek Xarelto? Lek Xarelto przyjmowany jest doustnie i w przypadku leczenia ZP oraz profilaktyki ZP i ZŻG zwykła dawka leku to jedna tabletka 15 mg dwa razy na dobę przez okres pierwszych trzech tygodni, a następnie jedna tabletka 20 mg raz na dobę. Tabletkę należy połknąć w całości, najlepiej popijając wodą, w czasie jedzenia. Najlepiej przyjmować tabletkę o stałej porze każdego dnia, gdyż wtedy łatwiej jest o tym pamiętać. Do przechowywania leku Xarelto nie są potrzebne żadne specjalne warunki, ale należy go przechowywać w miejscu niewidocznym i niedostępnym dla dzieci i nie stosować po upływie terminu ważności (podanym na opakowaniu). Lek Xarelto jest stosowany w leczeniu różnych pacjentów z różnych powodów. Inna osoba, której przepisano lek Xarelto, może przyjmować inną dawkę niż Ty. Lek Xarelto należy zawsze przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza i w razie wątpliwości związanych z właściwą dawką należy zwrócić się do lekarza lub farmaceuty. 9
ODPOWIEDZI NA PYTANIA DOTYCZĄCE LEKU XARELTO Co należy zrobić w razie pominięcia dawki leku Xarelto? Jeśli przyjmujesz jedną tabletkę 15 mg dwa razy na dobę i pominąłeś dawkę, zażyj tabletkę gdy tylko sobie o niej przypomnisz. Nie przyjmuj więcej niż dwie tabletki 15 mg w ciągu jednej doby. Jeśli zapomniałeś przyjąć dawkę, możesz zażyć dwie tabletki 15 mg w tym samym czasie, aby w ciągu jednej doby przyjąć łącznie dwie tabletki (30mg). Następnego dnia kontynuuj przyjmowanie jednej tabletki 15 mg dwa razy na dobę. Jeśli przyjmujesz jedną tabletkę 20 mg raz na dobę i pominąłeś dawkę leku Xarelto, zażyj tabletkę, jak tylko sobie o niej przypomnisz. Nie przyjmuj więcej niż jednej tabletki w ciągu jednej doby w celu uzupełnienia pominiętej dawki. Kolejną tabletkę przyjmij następnego dnia, a następnie kontynuuj przyjmowanie jednej tabletki raz na dobę. Co należy zrobić w razie przyjęcia zbyt dużej dawki leku Xarelto? W razie przyjęcia zbyt dużej liczby tabletek Xarelto skontaktuj się natychmiast z lekarzem, ponieważ zażycie zbyt dużej liczby tabletek może zwiększyć ryzyko krwawienia. Jakie są najczęstsze działania niepożądane na skutek stosowania leku Xarelto? Jak każdy lek, lek Xarelto może powodować działania niepożądane. Ponieważ nie jesteśmy wszyscy tacy sami, działania te będą różne u różnych osób. Ponieważ lek Xarelto jest lekiem przeciwzakrzepowym spowalniającym zdolność krzepnięcia krwi, częstym działaniem niepożądanym jest podwyższone ryzyko krwawienia bądź w postaci zewnętrznej, widocznej utraty krwi, bądź krwotoku wewnętrznego, do środka organizmu. Do objawów krwawienia należą: niewyjaśnione zawroty głowy lub osłabienie; obrzęk i dyskomfort; nagły, ostry ból głowy; nietypowe siniaczenie, krwawienie z nosa, krwawienie dziąseł, opóźnione ustawanie krwawienia z rany; cięższe niż zwykle krwawienie menstruacyjne lub krwawienie z pochwy; różowy lub brązowy mocz, czerwony lub czarny stolec; krwioplucie podczas kaszlu lub wymiotowanie krwią lub substancją przypominającą fusy z kawy. 12
Jeśli wystąpią jakiekolwiek objawy krwawienia, natychmiast powiadom o nich lekarza lub odwiedź najbliższy oddział pomocy doraźnej, aby poddać się monitorowaniu i ocenie leczenia. Pełny wykaz możliwych działań niepożądanych znajduje się w ulotce dla pacjenta dołączonej do tabletek Xarelto. Jeśli kiedykolwiek będzie Ci się wydawało, że wystąpiły u Ciebie działania niepożądane na skutek stosowania leku Xarelto, natychmiast zasięgnij porady lekarza lub farmaceuty. Pamiętaj, że lek Xarelto należy przyjmować codziennie pominięcie dawki zwiększa ryzyko ZP. Jak długo będzie trwała terapia lekiem Xarelto? Okres terapii lekiem Xarelto zależny jest od indywidualnej oceny czynników ryzyka i korzyści związanych z długofalowym leczeniem profilaktycznym. Lekarz omówi z Tobą tę kwestię i wspólnie zdecydujecie, jak długi okres terapii będzie dla Ciebie najbardziej odpowiedni. Dlaczego przyjmowana dawka leku Xarelto się zmienia? Podczas pierwszych trzech tygodni będziesz przyjmować wyższą dawkę leku Xarelto, ponieważ w ten sposób można skutecznie wspomóc leczenie ZP. Następnie dawka zostanie zmniejszona do poziomu pomagającego zapobiec nawrotowi ZP lub ZŻG. Po pierwszych trzech tygodniach leczenia koniecznie odwiedź lekarza w celu upewnienia się, że leczenie jest skuteczne. 13
ODPOWIEDZI NA PYTANIA DOTYCZĄCE LEKU XARELTO Czy podczas terapii lekiem Xarelto będę pozostawać pod obserwacją? W przeciwieństwie do innych leków przeciwzakrzepowych (np. warfaryny), u których występuje więcej interakcji z lekami i jedzeniem, w przypadku terapii lekiem Xarelto nie jest konieczne przeprowadzanie badań krwi. Musisz jednak chodzić regularnie na wizyty kontrolne do swojego lekarza w celu oceny i leczenia choroby oraz obserwacji terapii lekiem Xarelto. Czy razem z lekiem Xarelto mogę przyjmować inne leki? Powiadom lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, również tych, które wydawane są bez recepty (np. preparaty ziołowe, witaminy, leki wydawane bez recepty). Czy w razie zacięcia się w trakcie terapii lekiem Xarelto będę krwawić więcej? Ponieważ lek Xarelto spowalnia zdolność krzepnięcia krwi, krwawienie jest częstym działaniem niepożądanym. Niemniej jednak jeśli wystąpi u Ciebie nadmierne krwawienie, natychmiast powiadom o tym lekarza. Co stanie się w razie konieczności poddania się zabiegowi dentystycznemu lub operacji w trakcie terapii lekiem Xarelto? Ponieważ lek Xarelto może zwiększyć ryzyko krwawienia, przed jakimkolwiek zabiegiem dentystycznym lub operacją powinieneś poinformować dentystę lub lekarza o stosowaniu leku Xarelto. Na odwrocie tego poradnika dołączona jest karta ostrzeżeń dla pacjenta, którą należy mieć zawsze przy sobie i pokazywać przed każdym zabiegiem dentystycznym/każdą operacją w celu zapewnienia odpowiedniego leczenia. Czy w trakcie terapii lekiem Xarelto muszę unikać pewnego rodzaju jedzenia? Nie. Lek Xarelto należy przyjmować w trakcie jedzenia; nie są znane żadne interakcje z jedzeniem. Czy w trakcie terapii lekiem Xarelto mogę pić alkohol? Lek Xarelto i alkohol nie oddziałują na siebie. Należy jednak zawsze pić z umiarem i dotrzymywać zalecenia. 14
Czy mogę przyjmować lek Xarelto, jeśli cierpię na nietolerancję niektórych cukrów? Lek Xarelto zawiera laktozę, dlatego jeśli stwierdzono u Ciebie wcześniej nietolerancję niektórych cukrów, przed przyjęciem leku skontaktuj się z lekarzem. Czy mogę prowadzić pojazdy lub obsługiwać maszyny w trakcie terapii lekiem Xarelto? Lek Xarelto może powodować omdlenia lub zawroty głowy. W razie wystąpienia takich objawów nie powinieneś prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn. Czy mogę przyjmować lek Xarelto, jeśli jestem w ciąży lub karmię piersią? Jeśli jesteś w ciąży lub karmisz piersią, musisz koniecznie porozmawiać o tym z lekarzem, ponieważ w takim stanie nie możesz przyjmować leku Xarelto. Jeśli istnieje ryzyko, że możesz zajść w ciążę, musisz w czasie przyjmowania leku Xarelto stosować skuteczną metodę antykoncepcji. Jeśli w czasie stosowania leku Xarelto zajdziesz w ciążę, natychmiast poinformuj o tym lekarza, który omówi z Tobą możliwości dalszego leczenia. Kiedy nie wolno przyjmować leku Xarelto? Leku Xarelto nie możesz przyjmować: jeśli masz uczulenie (nadwrażliwość) na lek Xarelto lub którykolwiek ze składników tego leku; jeśli występuje u Ciebie nadmierne krwawienie lub ryzyko krwotoku; jeśli występuje u Ciebie choroba wątroby, która prowadzi do zwiększonego ryzyka krwawienia; jeśli przyjmujesz dowolne inne leki przeciwzakrzepowe; jeśli jesteś w ciąży lub karmisz piersią. Jeśli zaistniały u Ciebie powyżej opisane okoliczności, porozmawiaj z lekarzem. Jak należy przechowywać lek Xarelto? Do przechowywania leku Xarelto nie są potrzebne żadne specjalne warunki, ale należy go przechowywać w miejscu niewidocznym i niedostępnym dla dzieci i nie stosować po upływie terminu ważności (podanego na opakowaniu). Jeśli masz nadal pytania dotyczące stosowania leku Xarelto, o odpowiedź i ewentualne dodatkowe informacje zwróć się do swojego lekarza. 15
JAK UŻYWAĆ KARTĘ OSTRZEŻEŃ DLA PACJENTA XARELTO Tą kartą należy posłużyć się w razie nagłego przypadku. Opiekujący się Tobą lekarz musi zostać poinformowany o wszystkich lekach, które przyjmujesz, aby mógł Ci udzielić odpowiedniej opieki. Dołączona karta ostrzeżeń dla pacjenta ma na celu poinformowanie lekarza o tym, że przyjmujesz lek Xarelto. Kartę należy mieć zawsze przy sobie. Kartę należy również pokazywać przed każdym zabiegiem dentystycznym/każdą operacją w celu zapewnienia odpowiedniej opieki. 16
PRZYDATNE ŹRÓDŁA INFORMACJI W celu uzyskania dodatkowych informacji na temat ZP odwiedź poniżej podane strony internetowe i organizacje: AntiCoagulation Europe (ACE) Tel 020 8289 6875 E-mail admin@anticoagulationeurope.org Strona internetowa www.anticoagulationeurope.org Circulation Foundation Tel 020 7304 4779 E-mail info@circulationfoundation.org.uk Strona internetowa www.circulationfoundation.org.uk Lifeblood: The Thrombosis Charity Tel 01558 650222 E-mail lifeblood.charity@googlemail.com Strona internetowa www.thrombosis-charity.org.uk 17
MIEJSCE NA NOTATKI
MIEJSCE NA NOTATKI
MIEJSCE NA NOTATKI
MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE 1. NHS information Pulmonary embolism. Dostępne na stronie: www.nhs.uk/conditions/pulmonary-embolism/pages/ introduction.aspx 2. Patient UK Pulmonary embolism. Dostępne na stronie: http://www.patient.co.uk/health/pulmonary-embolism
Opracowano jako usługę dla pacjentów przez firmę Bayer HealthCare Data opracowania: maj 2014 r. L.GB.03.2014.5797b