8. Badanie obręczy kończyny górnej Program badania 1. Oglądanie barku 2. Czynne i bierne ruchy obręczy kończyny górnej unoszenie i opuszczanie obręczy kończyny górnej przednie i tylne ruchy obręczy kończyny górnej 3. Ocena palpacyjna obręczy kończyny górnej (w spoczynku i w ruchu) (ryc. 8.1 8.8) 4. Badanie gry stawowej staw mostkowo-obojczykowy (ryc. 8.9) staw barkowo-obojczykowy (ryc. 8.10) ruchomość łopatki na klatce piersiowej (ryc. 8.11) 5. Testy oporowe mięśni obręczy kończyny górnej synergie rotatory łopatki 6. Badanie kręgosłupa szyjnego
8.1. Badanie palpacyjne obręczy kończyny górnej w spoczynku 85 8.1. Badanie palpacyjne obręczy kończyny górnej w spoczynku M. levator scapulae 1. Żebro M. trapezius Mięśnie obręczy kończyny górnej M. sternocleidomastoideus M. scalenus medius M. scalenus anterior Plexus brachialis Rozwór mięśni pochyłych A. subclavia Staw mostkowo- -obojczykowy M. subclavius Staw barkowo- -obojczykowy Processus coracoideus Ryc. 8.1. (Z: Frisch H.: Programmierte Untersuchung des Bewegungsapparates. 6. Aufl. Springer, Berlin-Heidelberg 1995.) Badanie palpacyjne obręczy kończyny górnej pozwala na ocenę ruchomości jej stawów (ryc. 8.1): z stawu mostkowo-obojczykowego c, z stawu barkowo-obojczykowego d oraz przyczepów mięśni obręczy kończyny górnej na łopatce i obojczyku f z dźwigacza łopatki, z czworobocznego, z pochyłych, z mostkowo-obojczykowo-sutkowego, z podobojczykowego. Następnie testuje się: z wyrostek kruczy łopatki e, z 1. żebro g. Pierścień utworzony obustronnie z pierwszych żeber stanowi biomechaniczną podstawę dla zmiennego, otwartego pierścienia obręczy kończyny górnej.
86 8. Badanie obręczy kończyny górnej Testy oporowe dźwigaczy obręczy kończyny górnej (ryc. 8.2) Ryc. 8.2 Bark jest unoszony przeciw oporowi; ocenia się siłę i bolesność mięśni. Mięśnie toniczne mają skłonność do skrócenia. W ten sposób można ustalić przyczynę bólu w obrębie mięśni barku i szyi, które przy zaburzeniach stawowych w barku lub części szyjnej kręgosłupa mogłyby być zmienione. Skrócenie mięśni może być leczone w ten sposób, że po napięciu izometrycznym mięśnia w fazie relaksacji poizometrycznej wykonuje się ponowne uciskanie barku w dół. Test sprężynowania pierwszego żebra (ryc. 8.3) Ryc. 8.3 Strona promieniowa wskaziciela wchodzi w kontakt z żebrem. Mięśnie są rozluźnione przez obrót głowy w stronę testowaną. Test ruchowy sprężynowania następuje w kierunku przeciwległego biodra.
8.2. Badanie palpacyjne stawów obręczy kończyny górnej w ruchu 87 8.2. Badanie palpacyjne stawów obręczy kończyny górnej w ruchu Staw mostkowo-obojczykowy ruch czaszkowo-ogonowy (ryc. 8.4 a, b) Ryc. 8.4 a Ryc. 8.4 b Testuje się ruch wypukłej powierzchni stawowej obojczyka w kierunku czaszkowym (a) i ogonowym (b), najlepiej z górnego lub przedniego brzegu szczeliny stawu. Staw mostkowo-obojczykowy protrakcja i retrakcja (ryc. 8.5 a, b) Ryc. 8.5 a Ryc. 8.5 b Powierzchnia stawowa obojczyka jest wklęsła w tej płaszczyźnie ślizgu. Ruch ślizgowy odbywa się w stronę brzuszną (protrakcja) i grzbietową (retrakcja), na wypukłej powierzchni stawowej mostka, gdzie znajduje się oś ruchu.
88 8. Badanie obręczy kończyny górnej Staw mostkowo-obojczykowy rotacja zewnętrzna i wewnętrzna (ryc. 8.6 a, b) Ryc. 8.6 a Ryc. 8.6 b Testowany ruch rotacji obojczyka wyzwala się przez rotację ramienia (1). Ruch ten zaczyna się najpierw towarzyszącym ruchem obojczyka w stawie barkowo-obojczykowym. Uskok pomiędzy wyrostkiem barkowym łopatki i obojczykiem zmienia się (2). W ten sposób testuje się ruch obojczyka jako zewnętrzną (a) lub wewnętrzną (b) rotację w stawie mostkowo-obojczykowym (3). Staw barkowo-obojczykowy ruch czaszkowo-ogonowy (ryc. 8.7 a, b) Ryc. 8.7 a Ryc. 8.7 b Ruch obojczyka w kierunku czaszkowym (a) i ogonowym (b) rejestruje się przy zmianach uskoku pomiędzy wyrostkiem barkowym łopatki i obojczykiem.
8.2. Badanie palpacyjne stawów obręczy kończyny górnej w ruchu 89 Staw barkowo-obojczykowy rotacja zewnętrzna i wewnętrzna (ryc. 8.8 a, b) Ryc. 8.8 a Ryc. 8.8 b Rotacje zewnętrzna i wewnętrzna ramienia (1) wyzwalają ruch towarzyszący w stawie barkowo-obojczykowym (2).
90 8. Badanie obręczy kończyny górnej 8.3. Badanie gry stawowej w stawie mostkowo-obojczykowym Ruch ślizgowy obojczyka w kierunku czaszkowym i ogonowym (ryc. 8.9 a e) Ryc. 8.9 a Ryc. 8.9 b Ryc. 8.9 c Ryc. 8.9 d Ustawienie wyjściowe: W pozycji siedzącej (a) lub leżącej (b d). Wykonanie: Przesunięcie testowe obojczyka w kierunku czaszkowym odbywa się albo w pozycji siedzącej za pomocą kciuka i wskaziciela (a), albo w pozycji leżącej za pomocą wyprostnej części wskaziciela (c) lub opuszki kciuka (b). Ruch w kierunku czaszkowym jest rozpoznawalny na podstawie zmiany szczeliny stawowej. Ruch w kierunku ogonowym (d) jest zablokowany przez pierwsze żebro (e). Ryc. 8.9 e
8.4. Badanie gry stawowej stawu barkowo-obojczykowego 91 Druga ręka stabilizuje jednocześnie staw barkowo-obojczykowy. Jeżeli przy porównaniu obu stron rejestruje się zmniejszenie zdolności ślizgowej, wtedy powtórzenie chwytu testowego może być wykorzystane jako terapeutyczne w celu uzyskania prawidłowego ruchu ślizgowego. 8.4. Badanie gry stawowej stawu barkowo-obojczykowego Ruch ślizgowy brzuszny obojczyka (ryc. 8.10 a, b) Ryc. 8.10 a Ryc. 8.10 b Badanie i leczenie mogą być przeprowadzone w pozycji siedzącej (a) lub leżącej (b). Ruch testowy odbywa się w kierunku brzusznym. Ruch w kierunku grzbietowym jest zablokowany przez wyrostek barkowy łopatki.
92 8. Badanie obręczy kończyny górnej 8.5. Ruch ślizgowy łopatki Swobodna ruchomość łopatki jest możliwa przy wszystkich ruchach obręczy kończyny górnej. Nierównowaga mięśni przylegających do łopatki może prowadzić do znacznych zaburzeń ruchowych barku. Ruchy ślizgowe łopatki na klatce piersiowej (ryc. 8.11 a d) Ryc. 8.11 a Ryc. 8.11 b Ryc. 8.11 c Ryc. 8.11 d Badanie odbywa się w ułożeniu na boku; łopatka poruszana jest w kierunku czaszkowym i ogonowym (a), następnie przyśrodkowo i bocznie (b) z równoczesną rotacją wewnętrzną i zewnętrzną (c). Schemat możliwości ruchowych łopatki i ramienia pokazano na rycinie d.