PROGRAM ZWALCZANIA KORUPCJI STRATEGIA ANTYKORUPCYJNA II ETAP WDRAŻANIA 2005 2009

WYCIĄG (CZĘŚĆ: OCHRONA ZDROWIA) PROGRAM ZWALCZANIA KORUPCJI STRATEGIA ANTYKORUPCYJNA II ETAP WDRAŻANIA 2005 2009 WARSZAWA 2005

1. Wstęp Zwalczenie poważnej korupcji to początek każdej działalności politycznej, która ma być wiarygodna. Musimy odbudować zaufanie do elit politycznych i gospodarczych. W czasach globalizacji, odpowiedzialność tych, którzy decydują jest ogromna. Musi być oczyszczona ze wszystkich podejrzeń, aby dać nam nadzieję. Deklaracja Paryska Zgromadzenia Narodów Zjednoczonych Korupcja (łac. corruptio) oznacza demoralizację, rozluźnienie zasad moralnych wśród społeczeństwa 1, angielskie corrupt, corruption oznacza niszczyć, zniszczenie, demoralizację. Korupcja nie jest pojęciem języka prawnego, nie ma więc jej prawnej definicji, spotykane natomiast w literaturze definicje określają korupcję jako działanie lub zaniechanie osoby sprawującej funkcję publiczną, w zamian za co najmniej obietnicę korzyści majątkowej lub osobistej, udzielonej przez korumpującego lub osobę przezeń reprezentowaną 2. Do korupcji zalicza się: - przekupstwo przyjmowanie/wręczanie dóbr materialnych w zamian za uzyskanie zamówień i kontraktów rządowych, koncesji, decyzji sądów, uniknięcie obowiązku celnego, podatkowego, lub wynikających z innych przepisów; - kradzież zawłaszczenie dla własnej korzyści środków budżetowych i majątku, będących dobrem publicznym; - protekcję kumoterstwo, czyli faworyzowanie oparte na nieformalnych powiązaniach; 1 Por. Słownik wyrazów obcych, Warszawa 1965, s.370. 2 A.Z. Kamiński, Obszary korupcji sektora publicznego, Rzeczpospolita 1994, nr 219, s.13. 2

- nepotyzm czyli faworyzowanie oparte na pokrewieństwie, kupczenie wpływami, wpływanie na proces kształtowania prawa i polityki oraz na decyzje polityków najwyższego szczebla, dla uzyskania nienależnych korzyści; - zakup zamówień kontraktów i innych korzyści rządowych, koncesji czy decyzji sądowych; - uchylanie się przed obowiązkiem celnym, podatkowym czy wynikającym z innych przepisów; - świadome, niezgodne z prawem, dysponowanie środkami budżetowymi i majątkiem będącym dobrem publicznym; - finansowanie wyborów lub partii politycznych w zamian za uzyskiwane wpływy. Korupcja występuje w czterech wymiarach: - ekonomicznym zachęty do korupcji w programach publicznych; - politycznym zależności między korupcją a podstawową strukturą sektorów prywatnego i publicznego; - kulturowym zależności między korupcją a dziedzictwem kulturowym; - praktycznym możliwe i faktyczne czynniki (organizacji i społeczności międzynarodowych), pomocne w inicjowaniu reform przeciwdziałających korupcji. Z przytoczonej wyżej klasyfikacji wynika, że korupcja przybiera rozmaite formy i wymiary. Ta różnorodność zjawiska sprawia, że najprawdopodobniej korupcji nie da się nigdy w pełni wyeliminować, niemniej jednak za cel trzeba stawiać sobie marginalizację tego zjawiska tak, by było ono bardziej wyjątkiem niż zasadą. Obowiązujące w Polsce akty prawne nie zawierają pojęcia korupcja. Prawnicy posługują się terminem łapownictwo", który jest stosowany również wobec osób pełniących funkcje publiczne w kontekście takich przestępstw jak np. uzależnienie wykonania czynności służbowej od otrzymania korzyści majątkowej znacznej wartości, korzyści osobistej lub obietnicy otrzymania takich korzyści. Korupcja według współczesnych interpretacji oznacza przede wszystkim nadużycie władzy publicznej dla prywatnych korzyści jednostkowych lub grupowych (partyjnych, organizacyjnych, itp.). Definicja korupcji znajduje się natomiast w podpisanej przez Polskę międzynarodowej Konwencji Cywilnoprawnej, która określa ją jako zadanie, proponowanie, wręczanie lub przyjmowanie bezpośrednio lub po- 3

średnio łapówki lub jakiejkolwiek innej nienależnej korzyści lub jej obietnicy, które wypacza prawidłowe wykonywanie jakiegokolwiek obowiązku, lub zachowanie wymagane od osoby otrzymującej łapówkę nienależną korzyści lub jej obietnicę" 3. Parlament i Rząd Polski przyjęły w ostatnich latach szereg regulacji prawnych, które mają na celu ograniczenie przestrzeni występowania zjawisk korupcyjnych. Rząd walkę z korupcją uznał za jeden ze swoich priorytetów. Podjęte w tym zakresie dotychczasowe działania są zapisane w Programie zwalczania korupcji - Strategia Antykorupcyjna, przyjętym przez Radę Ministrów we wrześniu 2002 r. Zadania w nim zawarte zostały prawie w całości wykonane, a raport przyjęty przez Radę Ministrów w październiku 2004 r. stanowi kompleksowe sprawozdanie z realizacji Programu. Traktując jednak eliminowanie zjawisk korupcyjnych z życia społecznego jako nie kończący się proces, przystąpiono do tworzenia II etapu Strategii Antykorupcyjnej. Program zwalczania korupcji Strategia Antykorupcyjna - II etap wdrażania zakłada realizację przedsięwzięć legislacyjnych, organizacyjnych i edukacyjno informacyjnych, uzupełnionych o nowe obszary zagrożenia korupcją oraz związane z monitorowaniem efektywności podejmowanych działań. Za podstawę do opracowania zadań posłużyły: informacje dotyczące planowanych działań antykorupcyjnych, nadesłane przez poszczególne resorty i instytucje, analiza raportów Najwyższej Izby Kontroli i Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a także rekomendacje Grupy Państw Przeciwko Korupcji GRECO 4 sporządzone po II Rundzie oceny państw, dokumenty i zalecenia Unii Europejskiej oraz Rady Europy w zakresie przeciwdziałania korupcji. Ważnym punktem odniesienia była także Konwencja ONZ Przeciw Korupcji 5, dlatego też wiele propozycji zawartych w Strategii wynika z jej treści. 3 za: RAPORT Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego Korupcja w Polsce próba analizy zjawiska 4 W maju 1998 r. została powołana Grupa Państw Przeciwko Korupcji GRECO. Siedzibą Grupy jest Strasburg. Celem grupy jest rozszerzanie możliwości państw członkowskich w walce z korupcją. Polska jest członkiem GRECO od 19 maja 1999 roku. 5 Konwencja ONZ przeciw Korupcji została podpisana przez Polskę dnia 10 grudnia 2003 r. 4

Głównym zadaniem II etapu Strategii Antykorupcyjnej jest wdrożenie działań mających na celu zapobieganie zjawiskom korupcji oraz kształtowanie w społeczeństwie odpowiednich postaw etycznych, charakteryzujących się brakiem przyzwolenia dla zachowań korupcyjnych. Cele strategiczne Programu przedstawiają się następująco: 1) zapobieganie zjawiskom korupcji i wdrożenie mechanizmów umożliwiających jej skuteczne przeciwdziałanie; 2) skoordynowanie działań zmierzających do respektowania antykorupcyjnych przepisów prawnych; 3) ograniczenie tolerancji społecznej dla zjawisk korupcyjnych poprzez podnoszenie stopnia świadomości oraz promowanie odpowiednich wzorców postępowania; 4) stworzenie przejrzystych i przyjaznych obywatelowi struktur administracji publicznej na miarę otwartego społeczeństwa informacyjnego. Realizacja Programu przewidziana jest w latach 2005-2009, z możliwością kontynuacji po dokonaniu oceny jego funkcjonowania oraz aktualizacji zadań. II etap Strategii Antykorupcyjnej zakłada zaangażowanie się w realizację Programu nie tylko poszczególnych ministerstw i urzędów państwowych, ale także jednostek samorządu terytorialnego, organizacji pozarządowych, placówek naukowo badawczych oraz nadawców publicznych. II etap Strategii był konsultowany, na każdym etapie jego tworzenia, z jednostkami samorządu wojewódzkiego oraz z organizacjami pozarządowymi mającymi duże doświadczenie w walce z korupcją. Realizacja II etapu Strategii zakłada, że jej finansowanie będzie przypisane poszczególnym resortom lub instytucjom w ramach ich własnych środków budżetowych. Niektóre z zadań, zwłaszcza związanych ze wzmacnianiem funkcjonowania administracji publicznej, znajdą wsparcie finansowe w ramach funduszy Unii Europejskiej (realizacja od 2005 roku, w ramach Programu Phare 2003 projektu Wzmacnianie wdrażania Strategii Antykorupcyjnej oraz Programu Transition Facility ). 5

Konstrukcja Programu składa się ze wstępu, w którym przedstawione zostały zarówno krajowe jak i międzynarodowe regulacje z zakresu zapobiegania i zwalczania korupcji, a także wstępna analiza obszarów i mechanizmów korupcjogennych w Polsce. Każdy dział problemowy przedstawiony został w formie tabelarycznej, z podziałem na dotyczące zmian legislacyjnych, informacyjno-edukacyjnych oraz organizacyjnych. Z przyjętych celów szczegółowych, których osiągnięcie ma pomóc w ograniczeniu zjawisk korupcji w Polsce, wynika sposób ich realizacji. Obszary działalności publicznej, w których proponowane są przeciwdziałające zjawisku korupcji w II etapie Strategii Antykorupcyjnej, to: gospodarka; najwyższa władza państwowa; administracja publiczna; wymiar sprawiedliwości i organy zwalczające korupcję; ochrona zdrowia; finanse publiczne; edukacja, kultura i środki masowego przekazu. 6

PROGRAM ZWALCZANIA KORUPCJI - STRATEGIA ANTYKORUPCYJNA (2002-2009) II ETAP 2005-2009 Lp. Cel ogólny Zadania Zmiany legislacyjne Zmiany informacyjno-edukacyjne Zmiany organizacyjne Termin realizacji Podmiot realizujący* (legenda) OCHRONA ZDROWIA 1 Ograniczenie tolerancji społecznej dla zjawisk korupcyjnych poprzez podnoszenie stopnia świadomości oraz promowanie odpowiednich wzorców postępowania Podniesienie poziomu świadomości w zakresie europejskich standardów dotyczących przeciwdziałania korupcji w systemie ochrony zdrowia Opracowanie i upowszechnienie materiałów na temat zwalczania oszustw i korupcji w ochronie zdrowia Opracowanie i aktualizacja strony internetowej,,przeciwdziałanie korupcji" na portalu Ministerstwa Zdrowia (www.mz.gov.pl) stałe stałe od II półrocza 2006 r. MZ MZ 2 Skoordynowanie działań zmierzających do respektowania antykorupcyjnych przepisów prawnych. Międzynarodowa współpraca w celu wypracowania wspólnych standardów w sferze przeciwdziałania oszustwom i korupcji w sektorze ochrony zdrowia Podjęcie współpracy przy inicjatywie stworzenia instytucji działającej na rzecz zapobiegania korupcji i oszustwom w systemie ochrony zdrowia - Europejskiego Biura ds. Oszustw i Korupcji w Ochronie Zdrowia stałe od I kwartału 2005 r. MZ Współpraca z Europejską Siecią ds. Oszustw i Korupcji w Ochronie Zdrowia stałe od 2006 r.

Lp. Cel ogólny Zadania Zmiany legislacyjne Zmiany informacyjno-edukacyjne Zmiany organizacyjne Termin realizacji Podmiot realizujący* (legenda) Przygotowanie projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 89, poz. 158, z późn. zm) IV kwartał 2007 r. Powołanie i funkcjonowanie w strukturze Ministerstwa Zdrowia Zespołu do spraw przeciwdziałania oszustwom i korupcji w ochronie zdrowia stałe od II półrocza 2006 r. 3 Zapobieganie zjawiskom korupcji i wdrożenie mechanizmów umożliwiających jej skuteczne przeciwdziałanie Zapobieganie zjawiskom korupcji w systemie ochrony zdrowia Nowelizacja ustawy Prawo farmaceutyczne w zakresie reklamy produktów leczniczych oraz działalności gospodarczej polegającej na prowadzeniu apteki ogólnodostępnej. Przygotowanie projektów rozporządzeń Ministra Zdrowia wprowadzających obok systemu ordynatorskiego jako alternatywny system konsultancki. II kwartał 2007 r. III kwartał 2007 r. MZ Opracowanie i wdrożenie systemu zarządzania listami oczekujących na świadczenia zdrowotne w ramach realizacji Programu Transition Facility 2004 I kwartał 2006 r.

Lp. Cel ogólny Zadania Zmiany legislacyjne Zmiany informacyjno-edukacyjne Zmiany organizacyjne Termin realizacji Podmiot realizujący* (legenda) 4 Zapobieganie zjawiskom korupcji i wdrożenie mechanizmów umożliwiających jej skuteczne przeciwdziałanie Kształtowanie postaw etycznych i zachowań antykorupcyjnych w systemie ochrony zdrowia Monitorowanie realizacji na studiach medycznych programów nauczania, zawierających treści kształtujące postawy i zachowania antykorupcyjne stałe od I kwartału 2005 r. MZ we współpracy z MNiSW 5 Zapobieganie zjawiskom korupcji i wdrożenie mechanizmów umożliwiających jej skuteczne przeciwdziałanie Zapobieganie zjawiskom korupcyjnym w ochronie zdrowia Monitoring tworzenia systemu informacji medycznej stałe MZ

Lp. Cel ogólny Zadania Zmiany legislacyjne Zmiany informacyjno-edukacyjne Zmiany organizacyjne Termin realizacji Podmiot realizujący* (legenda) Przygotowanie projektu ustawy o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych zawierającego m.in. implementację dyrektywy przejrzystości w zakresie rozdzielenia organu odpowiedzialnego za rejestrację leków od organu odpowiedzialnego za refundację leków oraz wprowadzenie ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej, a także w posiadaniu akcji i udziałów w spółkach handlowych przez członków organów Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych Rozdzielenie procesu rejestracji leków od refundacji leków poprzez nadanie Prezesowi Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych statusu centralnego organu administracji rządowej odpowiedzialnego za wydawanie decyzji o rejestracji leków. Minister Zdrowia pozostanie organem właściwym tylko w zakresie refundacji leków Zapobieganie zjawiskom korupcji i wdrożenie Zapobieganie zjawiskom Przygotowanie projektu ustawy o zmianie Wprowadzenie regulacji mających na celu ustawy o świadczeniach opieki IV kwartał 6 mechanizmów korupcyjnym w dziedzinie wyeliminowanie ewentualnego konfliktu MZ zdrowotnej finansowanych ze środków 2007 r. umożliwiających jej rejestracji i refundacji leków interesów poprzez zakaz wykonywania skuteczne publicznych oraz ustawy o cenach przez pracowników Urzędu działalności przeciwdziałanie wprowadzającego Rejestr Korzyści dla gospodarczej oraz innej działalności, która członków Zespołu ds. Gospodarki Lekami mogłaby mieć wpływ na wydawane oraz konieczność składania oświadczeń rozstrzygnięcia w zakresie rejestracji leków zawierających dane zawarte w Rejestrze oraz obowiązek składania przez Prezesa i Korzyści przez osoby, którym zlecono Wiceprezesów Urzędu oświadczeń o ich przygotowanie ekspertyz i innych stanie majątkowym. opracowań dla Zespołu. Wprowadzenie obowiązku corocznego zgłaszania przez członków Zespołu ds. Gospodarki Lekami informacji do Rejestru Korzyści oraz każdorazowo przed przyjęciem zlecenia przez osoby nie będące członkami Zespołu, którym zlecono przygotowanie ekspertyz i innych opracowań dla Zespołu

Lp. Cel ogólny Zadania Zmiany legislacyjne Zmiany informacyjno-edukacyjne Zmiany organizacyjne Termin realizacji Podmiot realizujący* (legenda) Przygotowanie projektu nowelizacji ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej wprowadzającego system ograniczeń w prowadzeniu dzialalności gospodarczej oraz w podejmowaniu dodatkowych działań zarobkowych przez pracowników Inspekcji. 7 Zapobieganie zjawiskom korupcji i wdrożenie Zapobieganie zjawiskom I kwartał mechanizmów korupcyjnym w Państwowej 2005 r. umożliwiających jej Inspekcji Sanitarnej skuteczne przeciwdziałanie MZ Przygotowanie projektu rozporządzenia na podstawie art. 227 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (Dz. U. Nr 24, poz. 141) określającego zasady przeprowadzania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia człowieka w środowisku pracy

Lp. Cel ogólny Zadania Zmiany legislacyjne Zmiany informacyjno-edukacyjne Zmiany organizacyjne Termin realizacji Podmiot realizujący* (legenda) 8 Zapobieganie zjawiskom korupcji i wdrożenie mechanizmów umożliwiających jej skuteczne przeciwdziałanie Wprowadzenie przez urząd Ministra Zdrowia procedur przejrzystości i jawności Umieszczanie na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia informacji dotyczących m.in. porządku obrad Kierownictwa i Kolegium Ministra Zdrowia wraz z podjętymi ustaleniami; umieszczanie projektów aktów prawnych w celu udostępnienia ich treści opinii publicznej i przeprowadzenia szerokich konsultacji społecznych wraz z zestawieniem wszystkich uwag zgłaszanych do projektów stałe MZ 9 Ograniczenie tolerancji społecznej dla zjawisk korupcyjnych poprzez podnoszenie stopnia świadomości oraz promowanie odpowiednich wzorców postępowania Eliminowanie korupcji poprzez upowszechnianie wiedzy o procedurach zamówień publicznych Organizacja szkoleń dla sektora ochrony zdrowia w zakresie ustawy Prawo zamówień publicznych stałe od II półrocza 2006 r. MZ

Lp. Cel ogólny Zadania Zmiany legislacyjne Zmiany informacyjno-edukacyjne Zmiany organizacyjne Termin realizacji Podmiot realizujący* (legenda) 10 Ograniczenie tolerancji społecznej dla zjawisk korupcyjnych poprzez podnoszenie stopnia świadomości oraz promowanie odpowiednich wzorców postępowania Upowszechnianie zachowań etycznych w Urzędzie Tworzenie i rozwijanie struktur odpowiedzialnych w Urzędzie za działania antykorupcyjne oraz promocję odpowiednich wzorców postępowania stałe od II półrocza 2006 r. MZ 11 Ograniczenie tolerancji społecznej dla zjawisk korupcyjnych poprzez podnoszenie stopnia świadomości oraz promowanie odpowiednich wzorców postępowania Podniesienie świadomości społecznej w zakresie występowania i zwalczania oszustw i korupcji w ochronie zdrowia Organizacja seminariów i szkoleń w ramach działań własnych Ministerstwa Zdrowia oraz przy udziale partnerów zagranicznych stałe od II półrocza 2006 r. MZ

WYCIĄG ZE SPRAWOZDANIA z realizacji Programu Zwalczania Korupcji Strategia Antykorupcyjna II etap wdrażania 2005 2009 w I półroczu 2007 r. dotyczący zadań realizowanych przez Ministra Zdrowia październik 2007 r.

Zadania realizowane w obszarze ochrona zdrowia w I półroczu 2007 r. przedstawia poniższe zestawienie. 1. Podniesienie poziomu świadomości w zakresie europejskich standardów dotyczących przeciwdziałania korupcji w systemie ochrony zdrowia. Rodzaj Ograniczenie tolerancji społecznej dla zjawisk korupcyjnych poprzez podnoszenie stopnia świadomości oraz promowanie odpowiednich wzorów postępowania Przedsięwzięcie informacyjno - edukacyjne Opracowanie i upowszechnienie materiałów na temat zwalczania oszustw i korupcji w ochronie zdrowia Sposób realizacji przez Biuro Praw Pacjenta przy Ministrze Zdrowia: - działania informacyjno-edukacyjne za pośrednictwem infolinii (poniedziałek-piątek w godz. 9-21), - wyjaśnienia i porady w formie pisemnej i poprzez przyjęcia zainteresowanych osób w siedzibie Biura, - powołanie z dniem 1 stycznia 2006 r. Rzeczników Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego - w 2006 r. dwadzieścia osób zostało powołanych do pełnienia tej funkcji, docelowo ma być pięćdziesięciu Rzeczników na terenie całego kraju, - upowszechnienie opracowanego w Ministerstwie Zdrowia Poradnika dla Pacjenta pt. Korupcja nie wyjdzie nam na zdrowie. stałe Rodzaj Ograniczenie tolerancji społecznej dla zjawisk korupcyjnych poprzez podnoszenie stopnia świadomości oraz promowanie odpowiednich wzorów postępowania Przedsięwzięcie informacyjno - edukacyjne Opracowanie i aktualizacja strony internetowej Przeciwdziałanie korupcji na portalu Ministerstwa Zdrowia (www.mz.gov.pl) Upowszechnianie na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia (w zakładce Przeciwdziałanie korupcji ) materiałów na 15

temat zwalczania oszustw i korupcji w ochronie zdrowia m.in.: - wybranych fragmentów opracowania pt. Globalny Raport Korupcji 2006. Wydanie specjalne: Korupcja w systemie ochrony zdrowia Transparency International, - raportów z badań prowadzonych przez Fundację im. Stefana Batorego dotyczących korupcji, - informacji nt. prowadzonych działań w ramach Europejskiej Sieci ds. Oszustw i Korupcji w Ochronie Zdrowia, - zbiorów przydatnych linków np. www.bpp.waw.pl, www.ehfcn.org, www.antykorupcja.gov.pl, - materiałów szkoleniowych, - informacji nt. pracy Zespołu ds. przeciwdziałania oszustwom i korupcji w ochronie Zdrowia, - materiały z seminarium Korupcja nie wyjdzie nam na zdrowie... ", które odbyło się w Ministerstwie Zdrowia w dniu 8 grudnia 2006 r., - poradnik dla Pacjenta pt. Korupcja nie wyjdzie nam na zdrowie, - materiał ze szkolenia pt.: Organising a counter fraud and corruption function in healthcare zorganizowanego w Brukseli przez Europejską Sieć do spraw Oszustw i Korupcji w Ochronie Zdrowia. stałe od II półrocza 2006 r. 2. Międzynarodowa współpraca w celu wypracowania wspólnych standardów w sferze przeciwdziałania oszustwom i korupcji w sektorze ochrony zdrowia. Rodzaj Skoordynowanie działań zmierzających do respektowania antykorupcyjnych przepisów prawnych Przedsięwzięcie organizacyjne Podjęcie współpracy przy inicjatywie stworzenia instytucji działającej na rzecz zapobiegania korupcji i oszustwom w systemie ochrony zdrowia - Europejskiego Biura ds. Oszustw i Korupcji w Ochronie Zdrowia W ramach przedsięwzięcia zainicjowanego ogólnoeuropejską konferencją w Londynie (październik 2004 r.), na której strona polska przyjęła Europejską Deklarację Przeciwdziałania Oszustwom i Korupcji w Ochronie Zdrowia, od I kw. 2005 r. kontynuowane były prace w ramach powołanych do tego celu 6 grup roboczych, zajmujących się realizacją postanowień Deklaracji, m.in. przygotowaniami do utworzenia Europejskiego Biura ds. Oszustw i Korupcji w Ochronie Zdrowia (EHFCO - European Helathcare Fraud and Corruption Office), międzynarodowego centrum ds. oszustw i korupcji. Ze strony MZ 2 osoby uczestniczyły w pracach 2 grup roboczych. Wynikiem ich prac było opracowanie 12 dokumentów 16

(zgodnie z wytycznymi londyńskiej Deklaracji), które zostały zaakceptowane podczas II Europejskiej Konferencji ds. Przeciwdziałania Oszustwom i Korupcji w Ochronie Zdrowia (EHFCC - European Healthcare Fraud and Corruption Conference), zorganizowanej w Bratysławie w październiku 2005 r. M.in. przyjęto Statut Europejskiej Sieci ds. Zwalczania Oszustw i Korupcji w Ochronie Zdrowia, który powołuje ww. Biuro. W dniu 22 grudnia 2005 r. w Brukseli zarejestrowane zostało międzynarodowe stowarzyszenie pn. Europejska Sieć ds. Oszustw i Korupcji w Ochronie Zdrowia (EHFCN - European Healthcare Fraud and Corruption Network) i powstało Biuro, a w marcu 2006 r. Minister Zdrowia podpisał deklarację członkostwa w Sieci. stałe od I kwartału 2005 r. zrealizowane. Rodzaj Skoordynowanie działań zmierzających do respektowania antykorupcyjnych przepisów prawnych Przedsięwzięcie organizacyjne Współpraca z Europejską Siecią ds. Oszustw i Korupcji w Ochronie Zdrowia W październiku 2006 r. w Madrycie odbyła się III Konferencja ds. Przeciwdziałania Oszustwom i Korupcji w Ochronie Zdrowia. W grudniu 2006 r., w ramach kampanii informacyjnej EHFCN, w MZ odbyło się seminarium pt. Korupcja nie wyjdzie nam na zdrowie.... Następna IV Konferencja EHFCN odbędzie się w październiku 2007 r. w Warszawie. Tematem przewodnim Konferencji będzie hasło Pracując razem, osiągamy wyniki. Przedstawiciele MZ uczestniczą w pracach 2 Podkomitetów Sieci (Operacyjnego i Organizacji Konferencji). stałe od 2006 r. 3. Zapobieganie zjawiskom korupcji w systemie ochrony zdrowia. Rodzaj Przedsięwzięcie organizacyjne 17

Przeprowadzenie analizy istniejącego systemu zarządzania listami oczekujących na świadczenia opieki zdrowotnej oraz opracowanie raportu zawierającego wnioski z analizy i zalecenia usprawnień tego systemu celem zapewnienia jego skuteczności w zapobieganiu i zwalczaniu zjawisk korupcyjnych w systemie ochrony zdrowia w Polsce, w ramach Transition Facility 2004 Zgodnie z kartą projektu, celem jest: a) przeprowadzenie, w aspekcie działań antykorupcyjnych, analizy aktualnych polskich rozwiązań organizacyjnych i prawnych związanych z funkcjonowaniem systemu zarządzania listami oczekujących na świadczenia zdrowotne pod kątem jego korupcjogenności, tj. kreowania zachowań korupcyjnych, a także przeciwdziałania zachowaniom korupcyjnym; b) przedstawienie, w formie raportu, propozycji konkretnych rozwiązań wraz z zalecanymi zmianami organizacyjnymi i prawnymi, których wdrożenie pozwoli na niezbędne usprawnienie systemu zarządzania listami oczekujących o elementy służące zapewnieniu jego antykorupcyjności, a także przeszkolenie w tym zakresie pracowników MZ i jednostek podległych lub nadzorowanych, NFZ, przedstawicieli świadczeniodawców, świadczeniobiorców oraz organizacji pozarządowych. Realizację powierzono Uniwersytetowi Jagiellońskiemu Collegium Medicum, Instytutowi Zdrowia Publicznego (umowa z dnia 15 grudnia 2006 r.), który został zobowiązany do wykonania przedmiotowego zamówienia w terminie do dnia 15 grudnia 2007 r. 2007 r. Rodzaj Przedsięwzięcie legislacyjne Przygotowanie projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich W projekcie przewiduje się m.in.: rozszerzenie uprawnień osób pokrzywdzonych; wprowadzenie jawności postępowania przed sądami lekarskimi; rozszerzenie katalogu kar orzekanych w postępowaniu dyscyplinarnym. 18

Proponowane zmiany zostały zainicjowane przez samorząd lekarski (Naczelną Radę Lekarską) i mają na celu zapewnienie sprawniejszego funkcjonowania systemu odpowiedzialności zawodowej lekarzy i lekarzy dentystów, co wpłynie na poprawę przestrzegania praw pacjentów (lub ich bliskich). Projekt ustawy o zmianie ustawy o izbach lekarskich został przyjęty przez Radę Ministrów, a następnie zgodnie z procedurą, przekazany do dalszych prac w Parlamencie. IV kwartał 2007 r. Rodzaj Przedsięwzięcie organizacyjne Powołanie i funkcjonowanie w strukturze Ministerstwa Zdrowia Zespołu do spraw przeciwdziałania oszustwom i korupcji w ochronie zdrowia Zarządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 4 października 2006 r. powołano Zespół do spraw przeciwdziałania oszustwom i korupcji w ochronie zdrowia (Dz. Urz. Min. Zdrow. Nr 15, poz. 74, z późn. zm.), który pełni funkcje opiniodawczodoradcze dla Ministra Zdrowia w zakresie identyfikacji obszarów i form występowania oszustw i korupcji w ochronie zdrowia. Obecnie Zespół pracuje nad propozycjami określenia dodatkowych działań antykorupcyjnych i przeciwdziałania oszustwom w ochronie zdrowia. W skład Zespołu weszli przedstawiciele Ministerstwa Zdrowia, Narodowego Funduszu Zdrowia, Biura Praw Pacjenta przy Ministrze Zdrowia, Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, Głównego Inspektoratu Sanitarnego i Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego stałe od II półrocza 2006 r. 4. Kształtowanie postaw etycznych i zachowań antykorupcyjnych w systemie ochrony zdrowia. Rodzaj Przedsięwzięcie organizacyjne 19

Monitorowanie realizacji na studiach medycznych programów nauczania zawierających treści kształtujące postawy i zachowania antykorupcyjne Rektorzy uczelni medycznych przekazali do MZ informacje o realizacji na studiach prowadzonych przez te uczelnie programów nauczania zawierających treści kształtujące postawy i zachowania antykorupcyjne oraz o sposobie weryfikacji wiedzy zdobytej podczas tego nauczania. Z informacji uczelni wynika, iż treści te przekazywane są podczas nauczania przedmiotu Etyka lekarska, Etyka zawodu, Etyka i deontologia lekarska. Ich nauczanie kończy się zaliczeniem na ocenę, zdaniem kolokwium lub egzaminem. Rektorzy 4 uczelni medycznych nadesłali do wglądu MZ programy nauczania zawierające treści kształtujące postawy i zachowania antykorupcyjne. W maju 2007 r. skierowano do szkół wyższych nadzorowanych przez MZ, zapytanie (w postaci ankiet) w sprawie form, w jakich uczelnie przekazują studentom informacje dotyczące przeciwdziałaniu oszustwom i korupcji w ochronie zdrowia. Z otrzymanych informacji wynika, że treści antykorupcyjne przekazywane są studentom w ramach programów nauczania, jednakże dostrzegając wagę problemu, uczelnie deklarują możliwość organizowania w przyszłości, specjalnych kursów poświęconych tej tematyce. stałe od I kwartału 2005 r. 5. Zapobieganie zjawiskom korupcyjnym w ochronie zdrowia. Rodzaj Przedsięwzięcie legislacyjne Monitoring tworzenia systemu informacji medycznej W 2005 r. odstąpiono od realizacji projektu Rejestru Usług Medycznych w ramach umowy offsetowej. Minister Zdrowia zarządzeniem z dnia 28 lutego 2006 r. powołał Zespół do spraw opracowania projektu ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia (Dz. Urz. Min. Zdrow. Nr 4, poz. 16). Celem projektu ustawy jest uporządkowanie systemu informacji w ochronie zdrowia, który stworzy możliwość korzystania z pełnego zbioru obiektywnych i porównywalnych danych. Ułatwi m.in. ocenę zakresu dostępności do świadczeń, będzie wsparciem dla racjonalnego planowania kierunkowych działań w ochronie zdrowia. Koordynacja prac w tym zakresie zapewni potrzeby innych resortów 20

i instytucji, w tym NFZ, w oparciu o szczegółowe, obowiązujące przepisy i programy reformy infrastruktury informacyjnej państwa i strategii informatyzacji sektora publicznego. Projekt ustawy i rozporządzeń wykonawczych będzie opracowany do końca grudnia 2007 r. Na obecnym etapie realizacji instytucją odpowiedzialną za jego wykonanie jest Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. stałe Rodzaj Przedsięwzięcie legislacyjne Przygotowanie projektów rozporządzeń Ministra Zdrowia wprowadzających obok systemu ordynatorskiego jako alternatywny system konsultancki. W projektowanych rozporządzeniach znalazły się przepisy umożliwiające wprowadzenie tzw. systemu konsultanckiego. Jego istotą jest podział kompetencji i uprawnień decyzyjnych. Podstawą działania systemu konsultanckiego personalna odpowiedzialność za leczenie pacjenta, ujednolicenie jakości usług medycznych, poprawa szkolenia poprzez rotację między zespołami, lepsze wykorzystanie łóżek m.in. poprzez zdrową konkurencję między zespołami. Przewiduje się, że prace nad pakietem rozporządzeń zostaną sfinalizowane w sierpniu 2007 r. Podmiot realizujący zadanie Rozliczenie wykonania Ministerstwo Zdrowia IV kwartał 2007 r. realizowano na bieżąco Rozliczenie wykonania nastąpi w Sprawozdaniu z realizacji Strategii Antykorupcyjnej w II półroczu 2007 r. 21

Rodzaj Przedsięwzięcie legislacyjne Nowelizacja ustawy Prawo farmaceutyczne w zakresie reklamy produktów leczniczych oraz działalności gospodarczej polegającej na prowadzeniu apteki ogólnodostępnej. W znowelizowanej ustawie wprowadzono zakaz prowadzenia reklamy polegającej na oferowaniu lub obiecywaniu jakichkolwiek korzyści, w sposób pośredni lub bezpośredni w zamian za nabycie produktu leczniczego lub dostarczenie dowodów, że doszło do jego nabycia. W odniesieniu do reklamy polegającej na bezpłatnym dostarczaniu próbek produktu leczniczego wyłącznie osobom upoważnionym do wystawiania recept: wymóg wystąpienia przez osobę upoważnioną w formie pisemnej do przedstawiciela handlowego lub medycznego o dostarczenie próbki, ograniczenie do pięciu opakowań ilości próbek tego samego produktu leczniczego dostarczanych tej samej osobie w ciągu roku, zakaz kierowania do osób uprawnionych do wystawiania recept oraz osób prowadzących obrót produktami leczniczymi reklamy produktu leczniczego polegającej na wręczaniu, oferowaniu i obiecywaniu korzyści materialnych, prezentów i różnych ułatwień, nagród, wycieczek oraz organizowaniu i finansowaniu spotkań promocyjnych produktów leczniczych, podczas których przejawy gościnności wykraczają poza główny cel tego spotkania, jak również zakaz przyjmowania korzyści. Ponadto przyznano wojewódzkiemu inspektorowi farmaceutycznemu fakultatywne uprawnienia do cofnięcia zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej, jeżeli apteka przekazuje z wyłączeniem Państwowej Inspekcji Farmaceutycznej i Narodowego Funduszu Zdrowia, dane umożliwiające identyfikację indywidualnego pacjenta, lekarza lub świadczeniodawcy. Ustawa z dnia 30 marca 2007 roku o zmianie ustawy Prawo farmaceutyczne oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. Nr 75 poz. 492). Podmiot realizujący Ministerstwo Zdrowia 22

zadanie Rozliczenie wykonania II kwartał 2007 r. zrealizowane. 6. Zapobieganie zjawiskom korupcyjnym w dziedzinie rejestracji i refundacji leków. Rodzaj Przedsięwzięcie legislacyjne Przygotowanie projektu ustawy o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych zawierającego m.in. implementację dyrektywy przejrzystości w zakresie rozdzielenia organu odpowiedzialnego za rejestrację leków od organu odpowiedzialnego za refundację leków oraz wprowadzenie ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej, a także w posiadaniu akcji i udziałów w spółkach handlowych przez członków organów Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Projekt ustawy po zaopiniowaniu przez Komisję Prawniczą zostanie niezwłocznie przedłożony do rozpatrzenia przez Radę Ministrów. IV kwartał 2007 r. Rodzaj Przedsięwzięcie legislacyjne Przygotowanie projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw wprowadzającego Rejestr Korzyści dla członków Zespołu ds. Gospodarki Lekami oraz konieczność składania oświadczeń zawierających dane zawarte w Rejestrze Korzyści przez osoby, którym zlecono przygotowanie ekspertyz i innych opracowań dla Zespołu. 23

W ustawie znalazły się przepisy wprowadzające: - Rejestr Korzyści dla członków Zespołu ds. Gospodarki Lekami oraz konieczność składania oświadczeń zawierających dane zawarte w Rejestrze Korzyści przez osoby, którym zlecono przygotowanie ekspertyz i innych opracowań dla Zespołu, - zakaz przyjmowania korzyści majątkowych przez osoby prowadzące obrót produktami leczniczymi, jeżeli jej uzyskanie jest uzależnione, bezpośrednio lub pośrednio, od zwiększenia poziomu obrotu produktami leczniczymi refundowanymi ze środków publicznych, - marże i ceny urzędowe sztywne - umożliwi to m.in. większą kontrolę rynku leków refundowanych (jakie leki i po jakich cenach są sprzedawane), co zapewni przejrzystość i racjonalizację kosztów refundacji leków. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 166, poz. 1172). IV kwartał 2007 r. zrealizowane. Rodzaj Przedsięwzięcie organizacyjne Rozdzielenie procesu rejestracji leków od refundacji leków poprzez nadanie Prezesowi Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych kompetencji organu pierwszej instancji w sprawach z zakresu wydawania pozwoleń na dopuszczanie produktów leczniczych do obrotu (organ rejestracyjny). Minister Zdrowia pozostanie organem właściwym tylko w zakresie refundacji leków oraz organem odwoławczym w zakresie rejestracji. Rozwiązanie przewidziane w przygotowanym projekcie ustawy o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Projekt ustawy po zaopiniowaniu przez Komisję Prawniczą zostanie niezwłocznie przedłożony do rozpatrzenia przez Radę Ministrów. 24

IV kwartał 2007 r. Rodzaj Przedsięwzięcie organizacyjne Wprowadzenie regulacji mających na celu wyeliminowanie ewentualnego konfliktu interesów poprzez zakaz wykonywania przez pracowników Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych działalności gospodarczej oraz innej działalności, która mogłaby mieć wpływ na wydawane rozstrzygnięcia w zakresie rejestracji leków oraz obowiązek składania przez Prezesa i Wiceprezesów Urzędu oświadczeń o ich stanie majątkowym. Rozwiązanie przewidziane w przygotowanym projekcie ustawy o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Projekt ustawy po zaopiniowaniu przez Komisję Prawniczą zostanie niezwłocznie przedłożony do rozpatrzenia przez Radę Ministrów. IV kwartał 2007 r. Rodzaj Przedsięwzięcie organizacyjne Wprowadzenie obowiązku corocznego zgłaszania przez członków Zespołu ds. Gospodarki Lekami informacji do Rejestru Korzyści oraz każdorazowo przed przyjęciem zlecenia przez osoby nie będące członkami Zespołu, którym zlecono przygotowanie ekspertyz i innych opracowań dla Zespołu Rozwiązanie przewidziane w ustawie o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw, wprowadza Rejestr Korzyści dla członków Zespołu ds. Gospodarki Lekami 25

oraz konieczność składania oświadczeń zawierających dane zawarte w Rejestrze Korzyści przez osoby, którym zlecono przygotowanie ekspertyz i innych opracowań dla Zespołu. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 166, poz. 1172). IV kwartał 2007 r. zrealizowane. 7. Zapobieganie zjawiskom korupcyjnym w Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Rodzaj Przedsięwzięcie legislacyjne Przygotowanie projektu nowelizacji ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej wprowadzającego system ograniczeń w prowadzeniu działalności gospodarczej oraz w podejmowaniu dodatkowych działań zarobkowych przez pracowników Inspekcji. Projekt nowelizacji ww. ustawy został w dniu 24 czerwca 2005 r. podpisany przez Prezydenta RP (ustawa z dnia 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Dz. U. Nr 130, poz.1086). I kwartał 2005 r. zrealizowane. Rodzaj Przedsięwzięcie legislacyjne Przygotowanie projektu rozporządzenia na podstawie art. 227 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (Dz. U. 1974 r. Nr 24, poz. 141) określającego zasady przeprowadzania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia człowieka w środowisku pracy. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla 26

zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 73, poz. 645). I kwartał 2005 r. zrealizowane. 8. Wprowadzenie przez urząd Ministra Zdrowia procedur przejrzystości i jawności. Rodzaj Przedsięwzięcie informacyjno - edukacyjne Umieszczanie na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia informacji dotyczących m.in. porządku obrad Kierownictwa i Kolegium Ministra Zdrowia wraz z podjętymi ustaleniami; umieszczanie projektów aktów prawnych w celu udostępnienia ich treści opinii publicznej i przeprowadzenia szerokich konsultacji społecznych wraz z zestawieniem wszystkich uwag zgłaszanych do projektów Na bieżąco zamieszczane są na stronie internetowej m.in.: ustalenia z obrad Kierownictwa i Kolegium MZ, ogłoszenia o przetargach wraz z ich rozstrzygnięciem, akty prawne dotyczące ochrony zdrowia opublikowane w Dzienniku Urzędowym Ministra Zdrowia i Monitorze Polskim, zestawienie zadłużenia sp zoz., informacje o nagrodach i stypendiach Ministra Zdrowia, Urzędowy Wykaz Produktów Leczniczych Dopuszczonych do obrotu na terytorium RP, informator o lekach refundowanych, komunikaty i informacje prasowe o bieżących pracach MZ. Stały monitoring i analiza informacji prasowych dotyczących przejawów i zdarzeń korupcyjnych. Zarchiwizowane materiały zamieszczane są na wewnętrznych stronach internetowych MZ w zbiorze opartym na przeglądzie prasy. stałe 9. Eliminowanie korupcji poprzez upowszechnianie wiedzy o procedurach zamówień publicznych. Rodzaj Ograniczenie tolerancji społecznej dla zjawisk korupcyjnych poprzez podnoszenie stopnia świadomości oraz promowanie odpowiednich wzorów postępowania Przedsięwzięcie informacyjno - edukacyjne Organizacja szkoleń dla sektora ochrony zdrowia w zakresie ustawy Prawo zamówień publicznych. 27

W I półroczu 2007 r. odbyły się 4 szkolenia z zakresu interpretacji prawa zamówień publicznych na podstawie orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, sądów krajowych i zespołów arbitrów, postępowania o zamówienia publiczne do progów unijnych z uwzględnieniem Prawa zamówień publicznych, zamówień publicznych - odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów i nowelizacji Prawa zamówień publicznych 2007 - w sumie przeszkolono 134 osoby. stałe od II półrocza 2006 r. 10. Upowszechnianie zachowań etycznych w Urzędzie. Rodzaj Ograniczenie tolerancji społecznej dla zjawisk korupcyjnych poprzez podnoszenie stopnia świadomości oraz promowanie odpowiednich wzorów postępowania Przedsięwzięcie organizacyjne Tworzenie i rozwijanie struktur odpowiedzialnych w Urzędzie za działania antykorupcyjne oraz promocję odpowiednich wzorców postępowania W każdym departamencie Ministerstwa Zdrowia powołana została osoba odpowiedzialna za prowadzenie i monitorowanie działań antykorupcyjnych. W Ministerstwie Zdrowia powołany został również doradca etyczny. stałe od II półrocza 2006 r. 11. Podniesienie świadomości społecznej w zakresie występowania i zwalczania oszustw i korupcji w ochronie zdrowia. Rodzaj Ograniczenie tolerancji społecznej dla zjawisk korupcyjnych poprzez podnoszenie stopnia świadomości oraz promowanie odpowiednich wzorów postępowania Przedsięwzięcie informacyjno - edukacyjne Organizacja seminariów i szkoleń w ramach działań własnych Ministerstwa Zdrowia oraz przy udziale partnerów 28

zagranicznych - spotkanie z przedstawicielami Europejskiej Sieci ds. Oszustw i Korupcji w Ochronie Zdrowia w dniu 5 października 2006 r., którego przedmiotem była prezentacja podejmowanych działań antykorupcyjnych przez Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwo Sprawiedliwości, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Narodowy Fundusz Zdrowia, Bank Światowy, Transparency International, Fundację Batorego oraz ww. Sieć; - międzynarodowa konferencja pod hasłem Korupcja nie wyjdzie nam na zdrowie oraz międzynarodowe seminarium w dniu 8 grudnia 2006 r., podczas którego wystąpienie miała m.in. Pani Marieke Koken, Dyrektor Generalny Europejskiej Sieci ds. Oszustw i Korupcji w Ochronie Zdrowia (EHFCN). W seminarium, oprócz reprezentantów poszczególnych resortów i urzędów, wzięli również udział przedstawiciele Senatu RP, Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Banku Światowego, Naczelnej Izby Lekarskiej oraz innych organizacji pozarządowych, zajmujących się walką z korupcją; - uczestnictwo 3 członków Zespołu ds. przeciwdziałania oszustwom i korupcji w ochronie zdrowia w szkoleniu organizowanym przez EHFCN w marcu 2007 r. pn. Organising a counter fraud and corruption function in healthcare. stałe od II półrocza 2006 r. 29