Urząd Statystyczny w Bydgoszczy Kujawsko-Pomorski Ośrodek Badao Regionalnych Referat Analiz i Badao Regionalnych

Urząd Statystyczny w Bydgoszczy Kujawsko-Pomorski Ośrodek Badao Regionalnych Referat Analiz i Badao Regionalnych PRZEDSIĘBIORSTWA AKTYWNE INNOWACYJNIE, INNOWACYJNE W ZAKRESIE INNOWACJI PRODUKTOWYCH, PROCESOWYCH, MARKETINGOWYCH I ORGANIZACYJNYCH ORAZ WSPÓŁPRACUJĄCE W ZAKRESIE INNOWACJI W LATACH 2008 2010 W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM WRZESIEŃ 2012

2 Spis treści PODSTAWOWE POJĘCIA... 5 UWAGI METODOLOGICZNE... 6 Struktura badanej zbiorowości... 8 1. Przedsiębiorstwa przemysłowe i z sektora usług aktywne innowacyjnie w zakresie innowacji procesowych lub produktowych w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2008 2010... 9 1.1. Przedsiębiorstwa przemysłowe... 9 1.1.1. Aktywnośd innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji produktowych lub procesowych według klas wielkości i sekcji PKD... 9 1.1.2. Struktura aktywnych innowacyjnie przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji produktowych lub procesowych według klas wielkości i sekcji PKD... 10 1.2. Przedsiębiorstwa z sektora usług... 11 1.2.1. Aktywnośd innowacyjna przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie innowacji produktowych lub procesowych według klas wielkości i sekcji PKD... 11 1.2.2. Struktura aktywnych innowacyjnie przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie innowacji produktowych lub procesowych według klas wielkości i sekcji PKD... 12 2. Innowacyjne przedsiębiorstwa przemysłowe i z sektora usług według typów innowacji w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2008 2010... 14 2.1. Przedsiębiorstwa przemysłowe... 14 2.1.1. Innowacje produktowe... 14 2.1.1.1. Innowacyjnośd przedsiębiorstw przemysłowych, które wprowadziły innowacje produktowe według klas wielkości i sekcji PKD... 14 2.1.1.2. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji produktowych według klas wielkości i sekcji PKD... 15 2.1.2. Innowacje procesowe... 16 2.1.2.1. Innowacyjnośd przedsiębiorstw przemysłowych, które wprowadziły innowacje procesowe według klas wielkości i sekcji PKD... 16 2.1.2.2. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji procesowych według klas wielkości i sekcji PKD... 17

3 2.1.3. Innowacje organizacyjne... 18 2.1.3.2. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji organizacyjnych według klas wielkości i sekcji PKD... 19 2.1.4. Innowacje marketingowe... 21 2.1.4.1. Innowacyjnośd przedsiębiorstw przemysłowych, które wprowadziły innowacje marketingowe według klas wielkości i sekcji PKD... 21 2.1.4.2. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji marketingowych według klas wielkości i sekcji PKD... 22 2.2. Przedsiębiorstwa z sektora usług... 23 2.2.1. Innowacje produktowe... 23 2.2.1.1. Innowacyjnośd przedsiębiorstw z sektora usług, które wprowadziły innowacje produktowe według klas wielkości i sekcji PKD... 23 2.2.1.2. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie innowacji produktowych według klas wielkości i sekcji PKD... 24 2.2.2. Innowacje procesowe... 25 2.2.2.1. Innowacyjnośd przedsiębiorstw z sektora usług, które wprowadziły innowacje procesowe według klas wielkości i sekcji PKD... 25 2.2.2.2. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie innowacji procesowych według klas wielkości i sekcji PKD... 26 2.2.3.Innowacje organizacyjne... 27 2.2.3.1. Innowacyjnośd przedsiębiorstw z sektora usług, które wprowadziły innowacje organizacyjne według klas wielkości i sekcji PKD... 27 2.2.3.2. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie innowacji organizacyjnych według klas wielkości i sekcji PKD... 28 2.2.4. Innowacje marketingowe... 30 2.2.4.2. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie innowacji marketingowych według klas wielkości i sekcji PKD... 31 3. Innowacyjne przedsiębiorstwa przemysłowe i z sektora usług współpracujące w zakresie innowacji w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2008 2010... 32 3.1. Przedsiębiorstwa przemysłowe... 32 3.1.1. Współpraca przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie działalności innowacyjnej według klas wielkości i sekcji PKD... 32 3.1.2. Struktura przedsiębiorstw przemysłowych współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej według klas wielkości i sekcji PKD... 33

4 3.2. Przedsiębiorstwa z sektora usług... 34 3.2.1. Współpraca przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie działalności innowacyjnej według klas wielkości i sekcji PKD... 34 3.2.2. Struktura przedsiębiorstw z sektora usług współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej według klas wielkości i sekcji PKD... 35 ANKES... 37 SPIS WYKRESÓW:... 39

5 PODSTAWOWE POJĘCIA Innowacja wdrożenie nowego lub istotnie ulepszonego produktu (wyrobu lub usługi) lub procesu, nowej metody organizacyjnej lub nowej metody marketingowej w praktyce gospodarczej, organizacji miejsca pracy lub stosunkach z otoczeniem. Produkty, procesy oraz metody organizacyjne i marketingowe nie muszą byd nowością dla rynku, na którym operuje przedsiębiorstwo, ale muszą byd nowością przynajmniej dla samego przedsiębiorstwa. Produkty, procesy i metody nie muszą byd opracowane przez samo przedsiębiorstwo, mogą byd opracowane przez inne przedsiębiorstwo bądź przez jednostkę o innym charakterze (np. instytut naukowo-badawczy, ośrodek badawczo- -rozwojowy, szkołę wyższą, itp.). Przedsiębiorstwo aktywne innowacyjnie to takie, które w badanym okresie wprowadziło przynajmniej jedną innowację produktową lub procesową lub realizowało w tym okresie przynajmniej jeden projekt innowacyjny, który został przerwany lub zaniechany w trakcie badanego okresu (niezakooczony sukcesem) lub nie został do kooca tego okresu ukooczony (tzn. jest kontynuowany). Przedsiębiorstwo innowacyjne w zakresie innowacji produktowych i procesowych to przedsiębiorstwo, które w badanym okresie wprowadziło na rynek przynajmniej jedną innowację produktową lub procesową (nowy lub istotnie ulepszony produkt bądź nowy lub istotnie ulepszony proces). Innowacja marketingowa to wdrożenie nowej koncepcji lub strategii marketingowej różniącej się znacząco od metod marketingowych dotychczas stosowanych w danym przedsiębiorstwie. Innowacje marketingowe obejmują znaczące zmiany w projekcie/konstrukcji produktów (product design), opakowaniu, dystrybucji produktów, promocji produktów i kształtowaniu cen. Nie zalicza się do nich zmian sezonowych, regularnych i innych rutynowych zmian w zakresie metod marketingowych. Celem innowacji marketingowych jest lepsze zaspokojenie potrzeb klientów, otwarcie nowych rynków zbytu lub nowe pozycjonowanie produktu przedsiębiorstwa na rynku w celu zwiększenia sprzedaży. Innowacja organizacyjna to wdrożenie nowej metody organizacyjnej w przyjętych przez przedsiębiorstwo zasadach działania (w tym w zakresie zarządzania wiedzą knowledge management), w organizacji miejsca pracy lub stosunkach z otoczeniem, która nie była dotychczas stosowana w danym przedsiębiorstwie. Innowacje organizacyjne muszą byd wynikiem strategicznych decyzji podjętych przez kierownictwo. Nie zalicza się do nich fuzji i przejęd, nawet jeżeli dokonano ich po raz pierwszy. Innowacje organizacyjne nie tylko stanowią czynnik wspierający innowacje w obrębie produktów i procesów, ale same mogą także wywierad istotny wpływ na efektywnośd funkcjonowania przedsiębiorstw. Mogą przyczynid się do podniesienia jakości i wydajności pracy, zintensyfikowad wymianę informacji czy podnieśd zdolnośd firmy do uczenia się oraz wykorzystywania nowej wiedzy i nowych technologii. Sektor publiczny obejmuje własnośd paostwową (Skarbu Paostwa i paostwowych osób prawnych), własnośd samorządową oraz własnośd mieszaną z przewagą kapitału (mienia) podmiotów sektora publicznego. Sektor prywatny obejmuje własnośd prywatną krajową, własnośd zagraniczną oraz własnośd mieszaną z przewagą kapitału (mienia) podmiotów sektora prywatnego.

6 Współpraca w zakresie działalności innowacyjnej oznacza aktywny udział we wspólnych projektach z innymi przedsiębiorstwami lub instytucjami niekomercyjnymi. Współpraca taka może mied charakter perspektywiczny i długofalowy i nie musi pociągad za sobą bezpośrednich, wymiernych korzyści ekonomicznych dla uczestniczących w niej partnerów. Nie należy uważad za współpracę w zakresie działalności innowacyjnej zamawiania prac u wykonawców zewnętrznych, bez aktywnego współudziału w ich realizacji. Na potrzeby niniejszego opracowania przyjęto podział podmiotów gospodarki narodowej na trzy grupy wielkości: przedsiębiorstwa małe o liczbie pracujących od 10 do 49 osób, przedsiębiorstwa średnie o liczbie pracujących od 50 do 249 osób, przedsiębiorstwa duże o liczbie pracujących powyżej 249 osób. UWAGI METODOLOGICZNE W opracowaniu przeprowadzono analizę działalności innowacyjnej przedsiębiorstw w oparciu o dane statystyczne pochodzące z badao przeprowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny w 2011 roku. Źródłem informacji z zakresu działalności innowacyjnej przedsiębiorstw przemysłowych i z sektora usług są dane wynikowe obejmujące lata 2008 2010 pochodzące z badao prowadzonych przez GUS na formularzach sprawozdawczych PNT-02 (badanie o innowacjach w przemyśle) oraz PNT-02/u (badanie o innowacjach w sektorze usług). Metodologia badao działalności innowacyjnej przedsiębiorstw przyjęta przez GUS jest zgodna z międzynarodowymi zaleceniami metodologicznymi opracowanymi przez OECD oraz Eurostat i zamieszczonymi w serii podręczników Frascati Family Manuals. Badaniami tymi zostały objęte przedsiębiorstwa o liczbie pracujących powyżej 9 osób, zaliczone do następujących sekcji i działów Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007): w przemyśle: Sekcja B Górnictwo i wydobywanie (działy: 05 wydobywanie węgla kamiennego i węgla brunatnego (lignitu), 06 górnictwo ropy naftowej i gazu ziemnego, 07 górnictwo rud metali, 08 pozostałe górnictwo i wydobywanie, 09 działalnośd usługowa wspomagająca górnictwo); Sekcja C Przetwórstwo przemysłowe (działy: 10 produkcja artykułów spożywczych, 11 produkcja napojów, 12 produkcja wyrobów tytoniowych, 13 produkcja wyrobów tekstylnych, 14 produkcja odzieży, 15 produkcja skór i wyrobów skórzanych, 16 produkcja wyrobów z drewna, korka, słomy i wikliny, 17 produkcja papieru i wyrobów z papieru, 18 poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji, 19 produkcja koksu i produktów rafinacji ropy naftowej, 20 produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych, 21 produkcja wyrobów farmaceutycznych, 22 produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych, 23 produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych, 24 produkcja metali, 25 produkcja wyrobów z metali, 26 produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych, 27 produkcja urządzeo elektrycznych, 28 produkcja maszyn i urządzeo, 29 produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep, 30 produkcja pozostałego sprzętu transportowego, 31 produkcja mebli, 32 pozostała produkcja wyrobów, 33 naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeo);

7 Sekcja D Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (dział 35 wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę); Sekcja E Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja (działy: 36 pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody, 37 odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, 38 gospodarka odpadami; odzysk surowców, 39 rekultywacja); w sektorze usług: Sekcja G Handel; naprawa pojazdów samochodowych (dział 46 handel hurtowy); Sekcja H Transport i gospodarka magazynowa (działy: 49 transport lądowy i rurociągowy, 50 transport wodny, 51 transport lotniczy, 52 magazynowanie i działalnośd usługowa wspomagająca transport, 53 działalnośd pocztowa i kurierska); Sekcja J Informacja i komunikacja (działy: 58 działalnośd wydawnicza, 61 telekomunikacja, 62 działalnośd związana z oprogramowaniem i doradztwo w zakresie informatyki, 63 działalnośd usługowa w zakresie informacji); Sekcja K Działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa (działy: 64 finansowa działalnośd usługowa, 65 ubezpieczenia, reasekuracja i fundusze emerytalne, 66 działalnośd wspomagająca usługi finansowe oraz ubezpieczenia i fundusze emerytalne); Sekcja M Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna (dział 71 działalnośd w zakresie architektury i inżynierii; badania i analizy techniczne).

8 Struktura badanej zbiorowości W 2011 r. w województwie kujawsko-pomorskim badaniami o innowacjach za lata 2008-2010 objęte zostały 1753 przedsiębiorstwa przemysłowe oraz 994 przedsiębiorstwa z sektora usług. Struktura własnościowa przebadanych przedsiębiorstw w obydwu sektorach była zbliżona. Większośd, 98,0 w sektorze usług i 95,5 w przemyśle, stanowiły jednostki należące do sektora prywatnego. Wyk. 1. Struktura badanych przedsiębiorstw przemysłowych i z sektora usług według sektorów własności w województwie kujawsko-pomorskim w 2010 r. przedsiębiorstwa z sektora usług 2,0 98,0 przedsiębiorstwa przemysłowe 4,5 95,5 0 20 40 60 80 100 sektor publiczny sektor prywatny Zarówno w sektorze usług, jak i w przemyśle najliczniejszą grupę wśród przebadanych przedsiębiorstw stanowiły jednostki o liczbie pracujących od 10 do 49 osób (odpowiednio: 82,2 i 69,4). Wyk. 2. Struktura badanych przedsiębiorstw przemysłowych i z sektora usług według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim w 2010 r. przedsiębiorstwa z sektora usług 82,2 15,7 2,1 przedsiębiorstwa przemysłowe 69,4 25,3 5,3 0 20 40 60 80 100 małe średnie duże Znacznie mniejszy był udział przedsiębiorstw średnich i dużych, przy czym wśród przedsiębiorstw przemysłowych udział badanych przedsiębiorstw średnich był o 9,6 p.proc. wyższy niż w sektorze usług.

przedsiębiorstwa 9 1. Przedsiębiorstwa przemysłowe i z sektora usług aktywne innowacyjnie w zakresie innowacji procesowych lub produktowych w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2008 2010 1.1. Przedsiębiorstwa przemysłowe 1.1.1. Aktywność innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji produktowych lub procesowych według klas wielkości i sekcji PKD W województwie kujawsko-pomorskim w latach 2008 2010 działania w zakresie innowacji produktowych lub procesowych podjęło 18,8 ogółu badanych przedsiębiorstw przemysłowych. Najwyższą aktywnośd innowacyjną wykazały duże przedsiębiorstwa przemysłowe. Ich udział w ogólnej liczbie przedsiębiorstw tej grupy wyniósł 65,6. Znacznie niższą aktywnośd innowacyjną odnotowano w przypadku przedsiębiorstw średnich i małych. Działalnośd w zakresie innowacji produktowych lub procesowych zadeklarowało odpowiednio: 33,6 i 9,8 ogółu przedsiębiorstw przemysłowych w tych grupach wielkości przedsiębiorstw. Wyk. 3. Udział przedsiębiorstw przemysłowych aktywnych innowacyjnie w latach 2008 2010 w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim duże 65,6 średnie 33,6 małe 9,8 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Biorąc pod uwagę strukturę działalności gospodarczej według sekcji PKD zauważa się, że najwyższą aktywnośd innowacyjną wykazały przedsiębiorstwa z sekcji Górnictwo i wydobywanie (B), najniższą natomiast z sekcji Dostawa wody; gospodarowanie ściekami; (E). Ich udział w ogólnej liczbie przedsiębiorstw w tych sekcjach wyniósł odpowiednio: 23,1 i 9,3.

sekcje PKD 10 Wyk. 4. Udział przedsiębiorstw przemysłowych aktywnych innowacyjnie w latach 2008 2010 w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim E 9,3 D 19,2 C 19,2 B 23,1 0 5 10 15 20 25 30 Aktywne innowacyjnie przedsiębiorstwa w pozostałych sekcjach: Przetwórstwo przemysłowe (C) i Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (D) stanowiły po 19,2 przedsiębiorstw w każdej z tych sekcji. 1.1.2. Struktura aktywnych innowacyjnie przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji produktowych lub procesowych według klas wielkości i sekcji PKD W grupie przedsiębiorstw przemysłowych aktywnych innowacyjnie dominowały przedsiębiorstwa średnie i małe. Stanowiły one odpowiednio: 45,3 i 36,2 ogółu aktywnych innowacyjnie przedsiębiorstw, natomiast jednostki duże 18,5. Wyk. 5. Struktura przedsiębiorstw przemysłowych aktywnych innowacyjnie w latach 2008 2010 według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim 18,5 36,2 45,3 przedsiębiorstwa: małe średnie duże Wśród aktywnych innowacyjnie przedsiębiorstw najliczniej reprezentowane były przedsiębiorstwa z sekcji Przetwórstwo przemysłowe (C) 95,5.

przedsiębiorstwa 11 Wyk. 6. Struktura przedsiębiorstw przemysłowych aktywnych innowacyjnie w latach 2008 2010 według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim 1,5 2,1 0,9 95,5 sekcje PKD: B C D E Udział przedsiębiorstw z pozostałych sekcji nie przekraczał 2,5 i wynosił w sekcjach: Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja (E) 2,1, Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (D) 1,5 i Górnictwo i wydobywanie (B) 0,9. 1.2. Przedsiębiorstwa z sektora usług 1.2.1. Aktywność innowacyjna przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie innowacji produktowych lub procesowych według klas wielkości i sekcji PKD W województwie kujawsko-pomorskim w latach 2008 2010 wśród przedsiębiorstw z sektora usług aktywnośd innowacyjną w zakresie innowacji produktowych lub procesowych wykazało 10,0 ogółu badanych jednostek. Aktywnych innowacyjnie było 8,1 przedsiębiorstw małych, 14,1 przedsiębiorstw średnich i najwięcej, bo 47,6 przedsiębiorstw dużych. Wyk. 7. Udział przedsiębiorstw z sektora usług aktywnych innowacyjnie w latach 2008 2010 w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim duże 47,6 średnie 14,1 małe 8,1 0 20 40 60 80

sekcje PKD 12 Biorąc pod uwagę strukturę działalności gospodarczej według sekcji PKD, największy odsetek aktywnych innowacyjnie przedsiębiorstw w sektorze usług odnotowano w sekcjach Informacja i komunikacja (J) 25,5 i Działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa (K) 24,7. Wyk. 8. Udział przedsiębiorstw z sektora usług aktywnych innowacyjnie w latach 2008 2010 w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim M K J H G 6,7 6,3 8,0 24,7 25,5 0 5 10 15 20 25 30 W pozostałych badanych sekcjach nie przekroczył on 8,0 i wyniósł odpowiednio: w sekcji: Handel; naprawa pojazdów samochodowych (G) 8,0, Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna (M) 6,7, Transport i gospodarka magazynowa (H) 6,3. 1.2.2. Struktura aktywnych innowacyjnie przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie innowacji produktowych lub procesowych według klas wielkości i sekcji PKD Wśród aktywnych innowacyjnie przedsiębiorstw z sektora usług największą grupę stanowiły przedsiębiorstwa małe 67,7. Znacznie mniej licznie reprezentowane były przedsiębiorstwa średnie i duże, które stanowiły odpowiednio: 22,2 i 10,1 aktywnych innowacyjnie przedsiębiorstw w omawianym sektorze. Wyk. 9. Struktura przedsiębiorstw z sektora usług aktywnych innowacyjnie w latach 2008 2010 według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim 10,1 22,2 67,7 przedsiębiorstwa: małe średnie duże

13 W grupie przedsiębiorstw aktywnych innowacyjnie z sektora usług ponad połowę stanowiły przedsiębiorstwa z sekcji Handel; naprawa pojazdów samochodowych (G). Najmniej licznie reprezentowane były przedsiębiorstwa z sekcji Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna (M), których udział w analizowanej grupie wyniósł 3,0. Wyk. 10. Struktura przedsiębiorstw z sektora usług aktywnych innowacyjnie w latach 2008 2010 według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim 20,2 3,0 13,1 50,6 13,1 sekcje PKD: G H J K M Odsetek przedsiębiorstw z pozostałych sekcji wynosił w przypadku sekcji Działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa (K) 20,2 oraz po 13,1 w przypadku sekcji Transport i gospodarka magazynowa (H)i Informacja i komunikacja (J).

przedsiębiorstwa 14 2. Innowacyjne przedsiębiorstwa przemysłowe i z sektora usług według typów innowacji w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2008 2010 2.1. Przedsiębiorstwa przemysłowe 2.1.1. Innowacje produktowe 2.1.1.1. Innowacyjność przedsiębiorstw przemysłowych, które wprowadziły innowacje produktowe według klas wielkości i sekcji PKD W województwie kujawsko-pomorskim w latach 2008 2010 innowacje produktowe wprowadziło 12,9 przedsiębiorstw przemysłowych. Z analizy struktury wielkości przedsiębiorstw wynika, że w badanym okresie innowacje produktowe wprowadziło blisko 50 przedsiębiorstw dużych, 22,7 średnich i tylko 6,6 małych. Wyk. 11. Udział przedsiębiorstw przemysłowych, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje produktowe w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim duże 49,5 średnie 22,7 małe 6,6 0 20 40 60 80 Analizując strukturę przedsiębiorstw przemysłowych pod względem sekcji PKD zauważa się, że najczęściej nowe lub ulepszone produkty wprowadzały jedynie przedsiębiorstwa z sekcji Przetwórstwo przemysłowe (C) i Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja (E) dotyczyło to odpowiednio: 13,7 i 2,7 ogółu przebadanych przedsiębiorstw w tych sekcjach.

sekcje PKD 15 Wyk. 12. Udział przedsiębiorstw przemysłowych, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje produktowe w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim E 2,7 D C 13,7 B 0 5 10 15 20 25 30 Natomiast przedsiębiorstwa z sekcji Górnictwo i wydobywanie (B) oraz Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (D) nie wykazały działalności innowacyjnej w zakresie innowacji produktowych. 2.1.1.2. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji produktowych według klas wielkości i sekcji PKD W grupie innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji produktowych większośd 44,5 stanowiły przedsiębiorstwa średnie. Spośród pozostałych jednostek, udział małych przedsiębiorstw wyniósł 35,2, a dużych 20,3. Wyk. 13. Struktura przedsiębiorstw przemysłowych, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje produktowe według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim 20,3 35,2 44,5 przedsiębiorstwa: małe średnie duże Biorąc pod uwagę strukturę przedsiębiorstw według sekcji PKD dominowały przedsiębiorstwa z sekcji Przetwórstwo przemysłowe (C), które stanowiły 99,1 przedsiębiorstw przemysłowych, które w badanym okresie wprowadziły innowacje produktowe.

przedsiębiorstwa 16 Wyk. 14. Struktura przedsiębiorstw przemysłowych, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje produktowe według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim 0,9 99,1 sekcje PKD: C E Przedsiębiorstwa przemysłowe z sekcji Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja (E) stanowiły 0,9 innowacyjnych przedsiębiorstw. Natomiast przedsiębiorstwa z sekcji Górnictwo i wydobywanie (B) oraz Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (D) nie wykazały działalności innowacyjnej w zakresie innowacji produktowych. 2.1.2. Innowacje procesowe 2.1.2.1. Innowacyjność przedsiębiorstw przemysłowych, które wprowadziły innowacje procesowe według klas wielkości i sekcji PKD W województwie kujawsko-pomorskim innowacje procesowe w latach 2008 2010 wprowadziło 13,1 ogółu badanych przedsiębiorstw przemysłowych. Biorąc pod uwagę strukturę wielkości badanych przedsiębiorstw przemysłowych zauważa się, że ten typ innowacji częściej wdrażały przedsiębiorstwa duże (58,1) i średnie (23,2) niż małe (5,8). Wyk. 15. Udział przedsiębiorstw przemysłowych, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje procesowe w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim duże 58,1 średnie 23,2 małe 5,8 0 20 40 60 80

sekcje PKD 17 Analizując udział przedsiębiorstw innowacyjnych w zakresie innowacji procesowych w ogólnej liczbie badanych przedsiębiorstw według sekcji PKD zauważa się, że najwyższy poziom innowacyjności był w sekcjach Górnictwo i wydobywanie (B) i Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (D). Przedsiębiorstwa innowacyjne stanowiły w nich odpowiednio: 23,1 i 19,2 ogółu przedsiębiorstw w tych sekcjach. Wyk. 16. Udział przedsiębiorstw przemysłowych, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje procesowe w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim E 8,0 D 19,2 C 13,1 B 23,1 0 5 10 15 20 25 30 Znacznie niższy odsetek innowacyjnych przedsiębiorstw odnotowuje się w sekcjach: Przetwórstwo przemysłowe (C) i Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja (E), gdzie wynosił on odpowiednio: 13,1 i 8,0. 2.1.2.2. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji procesowych według klas wielkości i sekcji PKD Wśród innowacyjnych przedsiębiorstw w zakresie innowacji procesowych w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2008 2010 największy udział miały przedsiębiorstwa średnie. Stanowiły one 45,4 omawianej grupy przedsiębiorstw. Mniej licznie reprezentowane były przedsiębiorstwa małe i duże, które stanowiły odpowiednio: 31,0 i 23,6 innowacyjnych przedsiębiorstw w zakresie innowacji procesowych. Wyk. 17. Struktura przedsiębiorstw przemysłowych, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje procesowe według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim 23,6 31,0 45,4 przedsiębiorstwa: małe średnie duże

18 Biorąc pod uwagę strukturę według sekcji PKD, zauważa się, że wśród innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji procesowych dominującą grupą były przedsiębiorstwa z sekcji Przetwórstwo przemysłowe (C), które stanowiły aż 93,9 tej grupy przedsiębiorstw. Wyk. 18. Struktura przedsiębiorstw przemysłowych, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje procesowe według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim 2,2 2,6 1,3 93,9 sekcje PKD: B C D E Udział przedsiębiorstw w każdej z pozostałych sekcji był znacznie niższy i nie przekraczał 3. Przedsiębiorstwa z sekcji: Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja (E), Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (D), Górnictwo i wydobywanie (B) stanowiły odpowiednio: 2,6, 2,2 i 1,3 innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie omawianego typu innowacji. 2.1.3. Innowacje organizacyjne 2.1.3.1. Innowacyjność przedsiębiorstw przemysłowych, które wprowadziły innowacje organizacyjne według klas wielkości i sekcji PKD Innowacje organizacyjne w województwie kujawsko-pomorskim wprowadziło 12,4 ogółu badanych przedsiębiorstw przemysłowych. Innowacje te w latach 2008 2010 wprowadziło 8,3 przedsiębiorstw małych, 16,2 przedsiębiorstw średnich i najwięcej, bo 48,4, przedsiębiorstw dużych.

sekcje PKD przedsiębiorstwa 19 Wyk. 19. Udział przedsiębiorstw przemysłowych, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje organizacyjne w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim duże 48,4 średnie 16,2 małe 8,3 0 20 40 60 80 Analizując zjawisko w podziale na sekcje PKD, zauważa się, że innowacje organizacyjne najliczniej wprowadzano w przedsiębiorstwach z sekcji Przetwórstwo przemysłowe (C). Wykazało ją w analizowanym okresie 12,9 ogółu przedsiębiorstw prowadzących tę działalnośd w województwie kujawsko-pomorskim. Innowacje procesowe wprowadziło także 11,5 przedsiębiorstw z sekcji Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (D). Natomiast w sekcjach Górnictwo i wydobywanie (B) i Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja (E) omawiane zjawisko dotyczyło odpowiednio: 7,7 i 2,7 przedsiębiorstw w tych sekcjach. Wyk. 20. Udział przedsiębiorstw przemysłowych, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje organizacyjne w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim E 2,7 D 11,5 C 12,9 B 7,7 0 5 10 15 20 25 30 2.1.3.2. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji organizacyjnych według klas wielkości i sekcji PKD W ogólnej liczbie innowacyjnych przedsiębiorstw w zakresie innowacji organizacyjnych dominowały przedsiębiorstwa małe. Stanowiły one 46,4 omawianej grupy przedsiębiorstwach, podczas gdy przedsiębiorstwa średnie 33,0, a duże 20,6.

20 Wyk. 21. Struktura przedsiębiorstw przemysłowych, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje organizacyjne według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim 20,6 46,4 33,0 przedsiębiorstwa: małe średnie duże Biorąc pod uwagę strukturę działalności gospodarczej według sekcji PKD w omawianej grupie przedsiębiorstw najliczniej reprezentowane były przedsiębiorstwa z sekcji: Przetwórstwo przemysłowe (C) 97,2. Sekcje: Górnictwo i wydobywanie (B), Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (D) i Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja (E) reprezentowane były znacznie mniej licznie, stanowiły one bowiem odpowiednio: 0,5; 1,4; 0,9 przedsiębiorstw przemysłowych innowacyjnych w zakresie innowacji organizacyjnych. Wyk. 22. Struktura przedsiębiorstw przemysłowych, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje organizacyjne według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim 1,4 0,9 0,5 97,2 sekcje PKD: B C D E

sekcje PKD przedsiębiorstwa 21 2.1.4. Innowacje marketingowe 2.1.4.1. Innowacyjność przedsiębiorstw przemysłowych, które wprowadziły innowacje marketingowe według klas wielkości i sekcji PKD W latach 2008 2010 innowacje marketingowe wprowadziło 12,8 przebadanych przedsiębiorstw przemysłowych. Najwyższą innowacyjnością wykazywały się przedsiębiorstwa zatrudniające więcej niż 249 osób w analizowanym okresie działania innowacyjne wykazała 1/3 przedsiębiorstw w tej grupie wielkościowej. Znacznie niższy odsetek przedsiębiorstw innowacyjnych w zakresie innowacji marketingowych zanotowano wśród przedsiębiorstw średnich i małych, odpowiednio: 14,4 i 10,6. Wyk. 23. Udział przedsiębiorstw przemysłowych, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje marketingowe w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim duże 33,3 średnie małe 10,6 14,4 0 20 40 60 80 Biorąc pod uwagę strukturę działalności gospodarczej według sekcji PKD, największy odsetek innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji marketingowych odnotowano w sekcji Górnictwo i wydobywanie (B) 23,1. W Przetwórstwie przemysłowym (sekcja C) takie działania wykazało 13,4 przebadanych przedsiębiorstw. W pozostałych sekcjach wdrażanie innowacji w analizowanym zakresie było podejmowane przez przedsiębiorstwa przemysłowe rzadko (w sekcji Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja (E) wykazało je 4,0 przedsiębiorstw) lub w ogóle (Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (D). Wyk. 24. Udział przedsiębiorstw przemysłowych, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje marketingowe w ogólnej liczbie według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim E 4,0 D C 13,4 B 23,1 0 5 10 15 20 25 30

22 2.1.4.2. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji marketingowych według klas wielkości i sekcji PKD Wśród innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji marketingowych ponad połowę (57,8) stanowiły przedsiębiorstwa zatrudniające 10 49 pracujących. O około połowę mniej liczna była grupa przedsiębiorstw średnich (28,4). Udział przedsiębiorstw dużych w omawianej zbiorowości stanowił 13,8. Wyk. 25. Struktura przedsiębiorstw przemysłowych, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje marketingowe według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim 13,8 28,4 57,8 przedsiębiorstwa: małe średnie duże Pod względem sekcji PKD w grupie innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji marketingowych zdecydowaną większośd, bo 97,4 stanowiły przedsiębiorstwa z sekcji Przetwórstwo przemysłowe (C). Wśród pozostałych po 1,3 stanowiły przedsiębiorstwa z sekcji Górnictwo i wydobywanie (B) oraz Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja (E). Wyk. 26. Struktura przedsiębiorstw przemysłowych, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje marketingowe według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim 1,3 1,3 97,4 sekcje PKD: B C E

sekcje PKD przedsiębiorstwa 23 2.2. Przedsiębiorstwa z sektora usług 2.2.1. Innowacje produktowe 2.2.1.1. Innowacyjność przedsiębiorstw z sektora usług, które wprowadziły innowacje produktowe według klas wielkości i sekcji PKD W województwie kujawsko-pomorskim w latach 2008 2010 innowacje produktowe wprowadziło 6,0 przedsiębiorstw z sektora usług. Z analizy struktury wielkości przedsiębiorstw z sektora usług wynika, że w badanym okresie częściej innowacje produktowe były wprowadzane w przedsiębiorstwach dużych (14,3) niż w przedsiębiorstwach średnich i małych (odpowiednio: 9,0 i 5,3). Wyk. 27. Udział przedsiębiorstw z sektora usług, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje produktowe w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim duże 14,3 średnie małe 9,0 5,3 0 20 40 60 80 Analizując innowacyjnośd przedsiębiorstw z sektora usług w województwie kujawsko-pomorskim pod względem sekcji PKD zauważa się, że najczęściej nowe lub ulepszone produkty wprowadzały przedsiębiorstwa z sekcji Działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa (K) i Informacja i komunikacja (J) dotyczyło to odpowiednio: 18,5 i 15,7 ogółu przebadanych przedsiębiorstw w tych sekcjach. Wyk. 28. Udział przedsiębiorstw z sektora usług, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje produktowe w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim M K J H G 3,4 4,4 6,7 15,7 18,5 0 5 10 15 20 25 30

24 W pozostałych sekcjach udział przedsiębiorstw, które wprowadziły innowacje produktowe oscylował wokół 5, przy czym najrzadziej omawiany typ innowacji wprowadzały przedsiębiorstwa z sekcji Transport i gospodarka magazynowa (H) dotyczyło to tylko 3,4 przedsiębiorstw przebadanych w tej sekcji. 2.2.1.2. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie innowacji produktowych według klas wielkości i sekcji PKD W grupie innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie innowacji produktowych większośd (71,7) stanowiły przedsiębiorstwa małe. Spośród pozostałych, udział średnich przedsiębiorstw wyniósł 23,3, a dużych 5,0. Wyk. 29. Struktura przedsiębiorstw z sektora usług, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje produktowe według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim 23,3 5,0 71,7 przedsiębiorstwa: małe średnie duże Biorąc pod uwagę strukturę według sekcji PKD, to zauważyd można, że dominowały przedsiębiorstwa z sekcji Handel; naprawa pojazdów samochodowych (G). Stanowiły one 45,0 ogółu innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie innowacji produktowych. Wyk. 30. Struktura przedsiębiorstw z sektora usług, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje produktowe według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim 25,0 5,0 45,0 13,3 11,7 sekcje PKD: G H J K M

przedsiębiorstwa 25 W tak zdefiniowanej zbiorowości najmniej liczne były przedsiębiorstwa z sekcji Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna (M). Stanowiły tylko 5,0 innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie innowacji produktowych. Natomiast przedsiębiorstwa z sekcji Działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa (K) stanowiły 25,0 innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie innowacji produktowych, a z sekcji Informacja i komunikacja (J) i Transport i gospodarka magazynowa (H) stanowiły odpowiednio: 13,3 i 11,7. 2.2.2. Innowacje procesowe 2.2.2.1. Innowacyjność przedsiębiorstw z sektora usług, które wprowadziły innowacje procesowe według klas wielkości i sekcji PKD W latach 2008 2010 w województwie kujawsko-pomorskim przedsiębiorstwa z sektora usług, które wprowadziły nowy lub istotnie ulepszony proces stanowiły 7,0 ogółu badanych przedsiębiorstw. Biorąc pod uwagę strukturę wielkości badanych przedsiębiorstw zauważa się, że ten typ innowacji najczęściej wdrażały przedsiębiorstwa zatrudniające więcej niż 249 pracujących (38,1). W tej grupie przedsiębiorstw częstotliwośd wdrażania omawianego typu innowacji była niemal 3 krotnie wyższa niż w przedsiębiorstwach średnich i niemal 8 razy wyższa niż w przedsiębiorstwach małych. Wyk. 31. Udział przedsiębiorstw z sektora usług, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje procesowe w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim duże 38,1 średnie 13,5 małe 4,9 0 20 40 60 80 Analizując udział przedsiębiorstw innowacyjnych w zakresie innowacji procesowych w ogólnej liczbie badanych przedsiębiorstw według sekcji PKD zauważa się, że najwyższy poziom innowacyjności był w sekcji Działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa (K) i sekcji Informacja i komunikacja (J). Przedsiębiorstwa innowacyjne stanowiły odpowiednio: 19,8 i 17,6 przebadanych przedsiębiorstw w tych sekcjach.

sekcje PKD 26 Wyk. 32. Udział przedsiębiorstw z sektora usług, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje procesowe w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim M 4,4 K 19,8 J 17,6 H G 4,9 5,2 0 5 10 15 20 25 30 Pozostałe sekcje: Handel; naprawa pojazdów samochodowych (G), Transport i gospodarka magazynowa (H) i Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna (M), odznaczały się znacznie niższym poziomem innowacyjności. Przedsiębiorstwa innowacyjne stanowiły w tych sekcjach około 5 reprezentację. 2.2.2.2. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie innowacji procesowych według klas wielkości i sekcji PKD Wśród innowacyjnych przedsiębiorstw w zakresie innowacji procesowych przeważały przedsiębiorstwa małe i średnie stanowiące odpowiednio: 58,6 i 30,0 ogółu przedsiębiorstw, które wprowadziły ten typ innowacji. Przedsiębiorstwa duże stanowiły zatem 11,4 tej zbiorowości przedsiębiorstw. Wyk. 33. Struktura przedsiębiorstw z sektora usług, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje procesowe według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim 11,4 30,0 58,6 przedsiębiorstwa: małe średnie duże

27 W omawianej grupie przedsiębiorstw innowacyjnych największy udział miały przedsiębiorstwa z sekcji Handel; naprawa pojazdów samochodowych (G) i Działalnośd ubezpieczeniowa i finansowa (K) odpowiednio: 47,0 i 22,9. Wyk. 34. Struktura przedsiębiorstw z sektora usług, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje procesowe według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim 22,9 2,9 47,0 12,9 14,3 sekcje PKD: G H J K M Mniej licznie reprezentowane były przedsiębiorstwa w sekcjach Transport i gospodarka magazynowa (H), Informacja i komunikacja (J) oraz Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna (M) stanowiące odpowiednio: 14,3, 12,9 i 2,9 ogółu przedsiębiorstw, które wprowadziły innowacje procesowe. 2.2.3.Innowacje organizacyjne 2.2.3.1. Innowacyjność przedsiębiorstw z sektora usług, które wprowadziły innowacje organizacyjne według klas wielkości i sekcji PKD Innowacje organizacyjne w województwie kujawsko-pomorskim wprowadziło 13,1 ogółu badanych przedsiębiorstw. Wyniki analizy wskazują, że innowacje te wprowadziło: 11,3 przebadanych przedsiębiorstw małych, 19,2 przedsiębiorstw średnich i najwięcej 38,1 przedsiębiorstw dużych.

sekcje PKD przedsiębiorstwa 28 Wyk. 35. Udział przedsiębiorstw z sektora usług, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje organizacyjne w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim duże 38,1 średnie 19,2 małe 11,3 0 20 40 60 80 Analizując zjawisko w podziale na sekcje PKD, zauważa się, że innowacje organizacyjne najliczniej wprowadzano w przedsiębiorstwach z sekcji Informacja i komunikacja (J) wdrożyło je 17,6 przedsiębiorstw z tej sekcji, podczas gdy w pozostałych odpowiednio: Handel; naprawa pojazdów samochodowych (G) 13,1, Transport i gospodarka magazynowa (H) 12,2, Działalnośd ubezpieczeniowa i finansowa (K) 14,8, Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna (M) 6,7. Wyk. 36. Udział przedsiębiorstw z sektora usług, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje organizacyjne w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim M 6,7 K 14,8 J 17,6 H G 12,2 13,1 0 5 10 15 20 25 30 2.2.3.2. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie innowacji organizacyjnych według klas wielkości i sekcji PKD W ogólnej liczbie innowacyjnych przedsiębiorstw w zakresie innowacji organizacyjnych dominowały przedsiębiorstwa małe. Stanowiły one 70,7 omawianej grupy przedsiębiorstw, podczas gdy przedsiębiorstwa średnie 23,1, a duże 6,2.

29 Wyk. 37. Struktura przedsiębiorstw z sektora usług, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje organizacyjne według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim 23,1 6,2 70,7 przedsiębiorstwa: małe średnie duże Biorąc pod uwagę strukturę działalności gospodarczej według sekcji PKD w omawianej grupie przedsiębiorstw najliczniej reprezentowane były przedsiębiorstwa z sekcji: Handel; naprawa pojazdów samochodowych (G) (62,4) i Transport i gospodarka magazynowa (H) (19,2). Wyk. 38. Struktura przedsiębiorstw z sektora usług, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje organizacyjne według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim 6,9 9,2 2,3 19,2 62,4 sekcje PKD: G H J K M Liczebnośd przedsiębiorstw z pozostałych sekcji PKD nie przekraczała 10 udziału i wynosiła: Działalnośd ubezpieczeniowa i finansowa (K) 9,2, Informacja i komunikacja (J) 6,9 i Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna (M) 2,3.

sekcje PKD przedsiębiorstwa 30 2.2.4. Innowacje marketingowe 2.2.4.1. Innowacyjność przedsiębiorstw z sektora usług, które wprowadziły innowacje marketingowe według klas wielkości i sekcji PKD W sektorze usług innowacje marketingowe w latach 2008 2010 wprowadziło 14,3 przebadanych przedsiębiorstw. Najwyższą innowacyjnością wykazywały się przedsiębiorstwa zatrudniające więcej niż 249 osób w analizowanym okresie działania innowacyjne wykazało 38,1 przedsiębiorstw w tej grupie wielkościowej. Znacznie niższy odsetek przedsiębiorstw innowacyjnych w zakresie innowacji marketingowych zanotowano wśród przedsiębiorstw średnich i małych, odpowiednio: 16,0 i 13,3. Wyk. 39. Udział przedsiębiorstw z sektora usług, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje marketingowe w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim duże 38,1 średnie małe 16,0 13,3 0 20 40 60 80 Biorąc pod uwagę strukturę działalności gospodarczej według sekcji PKD, największy odsetek innowacyjnych przedsiębiorstw w sektorze usług w zakresie innowacji marketingowych odnotowano w sekcji Informacja i komunikacja (J) 25,5; najniższy natomiast w sekcji Transport i gospodarka magazynowa (H) 5,4. Wyk. 40. Udział przedsiębiorstw z sektora usług, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje marketingowe w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim M K J H G 5,4 8,9 16,0 19,8 25,5 0 5 10 15 20 25 30 W pozostałych badanych sekcjach wynosił on odpowiednio: Działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa (K) 19,8, Handel; naprawa pojazdów samochodowych (G) 16,0 i Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna (M) 8,9.

31 2.2.4.2. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie innowacji marketingowych według klas wielkości i sekcji PKD Przedsiębiorstwa małe i średnie stanowiły zdecydowaną większośd przedsiębiorstw innowacyjnych w zakresie innowacji marketingowych, bo łącznie 94,4 (w tym: 76,8 stanowiły przedsiębiorstwa małe, a 17,6 przedsiębiorstwa średnie). Udział przedsiębiorstw dużych w tak zdefiniowanej zbiorowości stanowił więc 5,6. Wyk. 41. Struktura przedsiębiorstw z sektora usług, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje marketingowe według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim 17,6 5,6 76,8 przedsiębiorstwa: małe średnie duże Pod względem sekcji PKD w grupie innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie innowacji marketingowych dominowały przedsiębiorstwa z sekcji Handel; naprawa pojazdów samochodowych (G). Stanowiły one 69,0 ogółu innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora usług w omawianym zakresie. Wyk. 42. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora usług, które w latach 2008-2010 wprowadziły innowacje marketingowe według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim 9,2 11,3 2,8 7,7 69,0 sekcje PKD: G H J K M Znacznie mniej licznie reprezentowane były przedsiębiorstwa innowacyjne z pozostałych sekcji, i tak: Działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa (K) 11,3 udziału, Informacja i komunikacja (J) 9,2, Transport i gospodarka magazynowa (H) 7,7 i Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna (M) 2,8.

przedsiębiorstwa 32 3. Innowacyjne przedsiębiorstwa przemysłowe i z sektora usług współpracujące w zakresie innowacji w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2008 2010 3.1. Przedsiębiorstwa przemysłowe 3.1.1. Współpraca przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie działalności innowacyjnej według klas wielkości i sekcji PKD Spośród wszystkich przedsiębiorstw przemysłowych objętych badaniem w latach 2008 2010 5,6 ogółu podmiotów podejmowało współpracę w zakresie działalności innowacyjnej. Uwzględniając podział na sektory własności zauważa się, że przedsiębiorstwa sektora publicznego podejmowały współpracę w zakresie działalności innowacyjnej częściej niż przedsiębiorstwa sektora prywatnego. Wśród pierwszej grupy było to 11,4 przedsiębiorstw, a wśród drugiej 5,4 przedsiębiorstw. Niezależnie od formy własności najczęściej współpracowały z innymi przedsiębiorstwami lub instytucjami przedsiębiorstwa zatrudniające więcej niż 249 pracowników. W latach 2008 2010 taką działalnośd wykazało 39,8 podmiotów. Najrzadziej z innymi jednostkami w zakresie działalności innowacyjnej współpracowały przedsiębiorstwa małe badanie wykazało tylko 1,4 przedsiębiorstw w tej grupie wielkościowej. Spośród przedsiębiorstw średnich, wspólną działalnośd innowacyjną z innymi przedsiębiorstwami lub instytucjami podejmowało 10,1 przebadanych jednostek. Wyk. 43. Udział przedsiębiorstw przemysłowych współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej w latach 2008 2010 w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim duże 39,8 średnie 10,1 małe 1,4 0 20 40 60 80 Analizując zjawisko w podziale na sekcje PKD, zauważa się, że najczęściej występowało ono w przedsiębiorstwach z sekcji Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (D) 7,7 przedsiębiorstw prowadzących działalnośd w tym zakresie podejmowało działania innowacyjne z innymi przedsiębiorstwami i instytucjami. Natomiast w sekcjach Przetwórstwo przemysłowe (C) i Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja (E) omawiane zjawisko dotyczyło odpowiednio: 5,8 i 2,7 przedsiębiorstw.

sekcje PKD 33 Wyk. 44. Udział przedsiębiorstw przemysłowych współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej w latach 2008 2010 w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim E 2,7 D 7,7 C 5,8 B 0 5 10 15 20 25 30 3.1.2. Struktura przedsiębiorstw przemysłowych współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej według klas wielkości i sekcji PKD Wśród przedsiębiorstw podejmujących współpracę w zakresie działalności innowacyjnej najliczniej reprezentowane były jednostki średnie stanowiły one 45,4 przedsiębiorstw, w których notowano występowanie omawianego zjawiska. Najmniej licznie reprezentowane były przedsiębiorstwa małe stanowiły one 17,2 przedsiębiorstw współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej. Jednostki duże stanowiły zaś 37,4 tych przedsiębiorstw. Wyk. 45. Struktura przedsiębiorstw przemysłowych współpracujących w zakresie innowacji w latach 2008 2010 według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim 37,4 17,2 45,4 przedsiębiorstwa: małe średnie duże Biorąc pod uwagę strukturę działalności według sekcji PKD przedsiębiorstw, które współpracowały w zakresie innowacji z innymi jednostkami najliczniejsze były przedsiębiorstwa z sekcji Przetwórstwo przemysłowe (C) 96,0.

34 Wyk. 46. Struktura przedsiębiorstw przemysłowych współpracujących w zakresie innowacji w latach 2008 2010 według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim 2,0 2,0 96,0 sekcje PKD: C D E Sekcje Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (D) i Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja (E) reprezentowane były znacznie mniej licznie, stanowiły bowiem po: 2,0 przedsiębiorstw przemysłowych współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej. 3.2. Przedsiębiorstwa z sektora usług 3.2.1. Współpraca przedsiębiorstw z sektora usług w zakresie działalności innowacyjnej według klas wielkości i sekcji PKD Spośród wszystkich przedsiębiorstw z sektora usług objętych badaniem tylko 2,1 podejmowało w latach 2008 2010 współpracę w zakresie działalności innowacyjnej. Uwzględniając podział na sektory własności zauważa się, że przedsiębiorstwa sektora publicznego podejmowały współpracę w zakresie działalności innowacyjnej znacznie częściej niż przedsiębiorstwa sektora prywatnego. Wśród pierwszych było to 10,0 przedsiębiorstw, wśród drugich 2,0. Najczęściej współpracowały z innymi przedsiębiorstwa zatrudniające więcej niż 249 pracowników współpracę w zakresie innowacji deklarowało 19,0 spośród nich. Najrzadziej taką działalnośd wskazywały przedsiębiorstwa małe (zatrudniające od 10 do 49 osób). Badania wykazały, że tylko 1,5 spośród nich współpracowało w zakresie działalności innowacyjnej. Spośród przedsiębiorstw średnich, współpracę w zakresie innowacji z innymi przedsiębiorstwami lub instytucjami podejmowało 3,8 jednostek w tej grupie wielkościowej przedsiębiorstw.

sekcje PKD przedsiębiorstwa 35 Wyk. 47. Udział przedsiębiorstw z sektora usług współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej w latach 2008 2010 w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według klas wielkości w województwie kujawsko- -pomorskim duże 19,0 średnie 3,8 małe 1,5 0 20 40 60 80 Uwzględniając podział według sekcji PKD zauważa się, że w zakresie działalności innowacyjnej najliczniej współpracowały przedsiębiorstwa z sekcji Działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa (K) zjawisko notowano wśród 9,9 tych przedsiębiorstw. Nieco mniej 7,8 zanotowano wśród przedsiębiorstw z sekcji Informacja i komunikacja (J). Wśród przedsiębiorstw z sekcji Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna (M) było to 4,4, w sekcji Handel; naprawa pojazdów samochodowych (G) 1,0, a 0,5 wśród przedsiębiorstw z sekcji Transport i gospodarka magazynowa (H). Wyk. 48. Udział przedsiębiorstw z sektora usług współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej w latach 2008 2010 w ogólnej liczbie przedsiębiorstw według sekcji PKD w województwie kujawskopomorskim M 4,4 K 9,9 J 7,8 H G 0,5 1,0 0 5 10 15 20 25 30 3.2.2. Struktura przedsiębiorstw z sektora usług współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej według klas wielkości i sekcji PKD Wśród przedsiębiorstw podejmujących współpracę w zakresie działalności innowacyjnej najliczniej reprezentowane były jednostki małe stanowiły one 52,4 ogółu przedsiębiorstw współpracujących w omawianym zakresie. Najmniej licznie reprezentowane były przedsiębiorstwa duże 19,0. Jednostki średnie stanowiły 28,6 tej grupy przedsiębiorstw.

36 Wyk. 49. Struktura innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora usług współpracujących w zakresie innowacji w latach 2008 2010 według klas wielkości w województwie kujawsko-pomorskim 19,0 28,6 52,4 przedsiębiorstwa: małe średnie duże W tak zdefiniowanej zbiorowości najmniej liczne były przedsiębiorstwa z sekcji Transport i gospodarka magazynowa (H), które stanowiły 4,8 przedsiębiorstw z sektora usług współpracujących w zakresie innowacji. Wśród pozostałych, przedsiębiorstwa z sekcji Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna (M) stanowiły 9,5, a z sekcji Informacja i komunikacja (J) 19,0. Przedsiębiorstwa z sekcji Handel; naprawa pojazdów samochodowych (G) stanowiły 28,6 przedsiębiorstw z sektora usług współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej. Wyk. 50. Struktura przedsiębiorstw z sektora usług współpracujących w zakresie innowacji w latach 2008 2010 według sekcji PKD w województwie kujawsko-pomorskim 9,5 28,6 38,1 4,8 19,0 sekcje PKD: G H J K M Z badao wynika, że najliczniej reprezentowane były przedsiębiorstwa z sekcji Działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa (K) stanowiły one 38,1 przedsiębiorstw współpracujących w latach 2008 2010 w zakresie działalności innowacyjnej.