7 STRUKTURY ŚWIATŁA Barbara Sosnowska Bałdyga jest artystką, która nieustannie poszukuje nowych form wypowiedzi dla swojej sztuki, nie zamyka się w jednym sposobie obrazowania ani nie ogranicza do jednej techniki. Swoją działalność graficzną traktuje jako żywy twór poddawany ciągłym transformacjom i ewolucjom. Poszczególne etapy w ponadczterdzietoletnim okresie pracy twórczej przynoszą zmiany warsztatu, który znajduje odbicie w charakterze wypowiedzi artystycznej - wczesne grafiki artystka realizowała w technikach metalowych, a przede wszystkim suchej igle, która doskonale podkreślała nastrojowy, bardzo liryczny charakter jej prac, by stopniowo oczyszczać je z warstwy przedstawieniowej na rzecz założeń głównie formalnych, dla których doskonałym medium okazał się druk cyfrowy. Ryba, tech. suchoryt. 1970 r. Pierwsze prace w technice suchorytu powstawały jako wyraz uzewnętrznienia emocji wynikających z osobistego doświadczenia rzeczywistości. Wyobraźnia i wrażliwość artystki pozwala abstrahować z niej formy, które stają się otwarte, niejednoznacznie określone i tajemnicze. Grafiki z początku lat siedemdziesiątych operują wyraźną kreską, pojawia się w nich postać kobieca o uproszczonych konturach, przedstawiona w sposób realistyczny lub zaledwie iluzyjny (Złowiona w sieci, 1970 r., Przy sieciach, 1972 r.). I choć nie ma wątpliwości, że autorce chodzi o uchwycenie obrazu ludzkiej postaci, to sposób jej charakterystyki pozostaje niedookreślony, a linearyzm figury ludzkiej przełamuje bogata faktura tytułowych sieci tworzących gęstą, ornamentalną siatkę. Okres obejmujący koniec lat osiemdziesiątych przynosi prace bardzo charakterystyczne dla osobowości artystki. Są to zapisy rzeczywistości, w których ważne miejsce zajmuje światło pojęte jako integralny element konstruowania kompozycji. Liryczne, nastrojowe grafiki odnoszą się bezpośrednio do świata przyrody przedstawionej w sposób nostalgiczny. Zatarte, roztapiające się w mroku czerni mgliste kontury oraz szczególna, przypominająca grubo tkane płótno faktura podkreślają tajemniczy
charakter tych prac. Lubelska artystka nie stara się opowiadać w nich żadnych historii, ale kieruje wyobraźnię widza ku mniej lub bardziej ważnym dla niej miejscom i własnym fascynacjom. Nadwiślański pejzaż (1988 r.), Letnia noc (1988 r.), Noc w kanionie (1988 r.) czy rok późniejszy Powrót nad morze nawiązują do konwencji nokturnu; w tych kameralnych suchorytach światło miękko tonie w mroku cienia, a syntetycznie ujęte elementy przedstawianego pejzażu zostały zestrojone w harmonię szerokich tonów szarości i czerni. Ten świadomie wybrany sposób obrazowania wprowadza widza w stan błogiego zapomnienia, spokoju i refleksji, jakiego doświadcza w zetknięciu z pejzażem. Poszukiwania poznawcze na polu grafiki warsztatowej prowadzą autorkę w latach 90. do stopniowego ograniczenia form przedstawiających. Dążąc do coraz większej syntetyczności, zbliża się ku zgeometryzowanym, abstrakcyjnym konstrukcjom, idealnie kulistym kształtom czy prostopadłościennym formom, które można traktować jako wstęp do prac późniejszych, powstałych w technice druku cyfrowego. Ważnym elementem przekazu jest po- Przy sieciach, tech. suchoryt. 1972 r. zbawiona jakichkolwiek konotacji treściowych, pogrążona w mroku cienia przestrzeń, traktowana przez autorkę w sposób uniwersalny. W obszar tak pojętej przestrzeni Barbara Bałdyga wprowadza geometryczne konstrukcje badając ich wzajemne relacje. Stąd ważniejsze niż dawna przedstawieniowość oparta o realny, pełen topograficznych szczegółów kontekst, stają się zależności przedstawianych form i ich odniesienia względem przestrzeni, różniące się między sobą kierunkiem ruchu i natężeniem oświetlenia (suchoryty z cyklu W świetle i w cieniu, 1990 r., Powolne znikanie, 1993 r., Tryptyk kontrowersyjny, 1993 r.) Pod koniec lat 90. Barbara Sosnowska Bałdyga porzuciła tradycję klasycznego warsztatu graficznego na rzecz medium cyfrowego; mozolny i ostateczny proces powstawania rysunku prowadzonego stalową igłą po miedzianej płycie matrycy zastąpiła praca przy komputerze, dając możliwość uzyskania głębszej malarskości wizji, a przede wszystkim łatwość wprowadzania zmian, tworzenia wielu wersji w oparciu o jeden motyw. Od tej pory jej twórczość rozwija się dwutorowo, obejmując obszar grafiki artystycznej oraz projekty reklamowe. Pierwsze prace wykonane w technice druku cyfrowego przykuwają uwagę swoją czystością wizualną - kompozycja zostaje oczyszczona z wielości form i skupia się na usytuowanym na jednolitym, czarnym tle pojedynczym kształcie wstęgi nie obciążonym opisem sytuacji, mającym charakter uniwersalnego znaku. Wstęgi tworzą niekończący się, powtarzalny ciąg, wydają się nie mieć początku ani końca, zanikają w przestrzeni, by niespodziewanie wyłonić się z niej na nowo w kolejnej pracy, dając widzowi możliwość przemieszczania się w obrębie poddawanych ewolucji dynamicznych układów (Opowiadanie nieskończone 4, 1999 r., Opowiadanie nieskończone 5, 1999 r.). Te gęsto wijące się taśmy, tworzące liczne meandry można interpretować w kategoriach metafory ludzkiej egzystencji, próby 8
9 dotarcia do własnego ja, w których artystka wskazuje na nieograniczoną możliwość kombinacji dróg ludzkiego życia i niepokoje związane z trwaniem na granicy materii i ducha. W ten sposób próbuje dotknąć tego, co metafizyczne nieuchwytne i nie do końca nazwane. To, co nierealne w rzeczywistym świecie, staje się możliwe w obrębie graficznej odbitki masywna, metalowa wstęga o ostro ciętych krawędziach nabiera lekkości, staje się plastyczna i giętka, traci swój ciężar przybierając niezwykły kształt (Figura niemożliwa 2, 2004 r., Figura niemożliwa 3, 2004 r.). Przeszywające przestrzeń gigantyczne wiertła (Forma określona 1, 2006 r., Forma doskonała 1, 2008 r., Forma doskonała 2, 2008 r.), oraz spiralne, gładkie konstrukcje z lekkością pną się ku górze tworząc rytmiczne, silnie zdynamizowane układy (Opowiadanie rytm 2, 2003 r., Opowiadanie rytm 3, 2003 r.). I gdy odbiorca zdążył się już oswoić z stechnologizowanymi kształtami, artystka po raz kolejny przełamuje przyjętą konwencję, a impuls do jej działań znów przynosi natura. W Ograniczeniach Spirali 1, 2001 r., idealnie gładka, połyskująca blaskiem metalu spiralna struktura zaciska się wokół pnia drzewa, kontrastując z chropowatością organicznej, żywej tkanki, a w Metamorfozach 4, 2006 r., bezlistne pnie drzew, w których odnaleźć można echa dawnego Nadwiślańskiego pejzażu, niemalże zatraciły swą organiczność pod lśniącą, metaliczną powłoką, stając się jedynym śladem bytu w nieistniejącym czasie i nieistniejącej przestrzeni. czerwieni wprowadzana oszczędnie jako kontrapunkt, który wzmacnia siłę wyrazu jej prac. Wydaje się, że artystka tę oszczędność koloru i dyscyplinę środków graficznych traktuje jak wyzwanie, starając się wydobyć maksimum efektu przy pomocy światła, które definiuje jej prace. Zimne, srebrzyste światło, którego źródło znajduje się poza przedstawieniem, ślizga się po idealnie gładkiej powierzchni form, załamuje i odbija sprawiając, że płaszczyzny wstęg lśnią metalicznym blaskiem, wchodzą we wzajemne relacje, poddają się charakterystycznemu rytmowi, który wywołuje iluzję ruchu i dynamizuje kompozycję. Jednolita, zanurzona w głębokiej czerni przestrzeń tła tworzy kontrast z prześwietlonymi strukturami wstęg, które kończą swój bieg gdzieś w nieprzeniknionej ciemności. Wzajemne relacje światła i cienia stają się najważniejszym elementem konstrukcyjnym prac artystki, budują głębię, modelują miękkie krzywizny i ostre Podczas gdy prace powstałe przy użyciu druku cyfrowego często wabią feerią kolorów, Barbara Sosnowska Bałdyga od przeszło 40. lat pozostaje wierna ikonicznym barwom grafiki - czerni i bieli. Jedynym kolorem, jaki niekiedy pojawia się w jej pracach, jest geometryczna płaszczyzna Ryba II, tech. suchoryt. 1970 r.
krawędzie w sposób bliski barokowemu sposobowi obrazowania, na świadome dążenie do eliminowania z warstwy wizualnej zbędnych szczegółów na rzecz oddziaływania znakiem, dominacja płynnej, miękkiej linii oraz charakterystyczny, bardzo osobisty element skupienia zbliża prace Barbary Sosnowskiej-Bałdygi do mistrzów grafiki japońskiej, a zwłaszcza wielowiekowej tradycji pisma kaligraficznego. W pracach powstałych przy użyciu medium cyfrowego artystka poszukuje rozwiązań o charakterze czysto formalnym, kreuje świat fantastycznych, nieistniejących w empirycznej rzeczywistości form, próbuje definiować pojęcia związane z problematyką światła, kompozycją przestrzeni czy rytmem. Sens jej twórczości tkwi również w potrzebie sugerowania i materializacji własnych stanów duchowych, emocji ujętych w formie bardziej oczyszczonej i zdystansowanej niż we wczesnych grafikach artystka daje widzowi przyzwolenie jedynie na ograniczoną możliwość podążania po meandrach własnej wyobraźni, nie ujawniając do końca biegu jej ścieżek. Jednak w przypadku tych prac analiza znaczeń staje się drugorzędna, całą uwagę absorbuje intrygująca forma, która jest wartością samą w sobie i którą należy raczej odczuwać niż interpretować. Twórczość Barbary Sosnowskiej-Bałdygi jest próbą uniwersalizacji formy jako takiej na tym polega jej indywidualność, a kolejne etapy poszukiwań budują konsekwentną ciągłość artystycznych wyborów. Anna Hałata 10
BARBARA SOSNOWSKA BAŁDYGA 20-732, ul. Gdańska 68, tel. 527 88 40 www.baldyga.pl maill: info@baldyga.pl Studia na Wydziale Sztuk Pięknych UMK w Toruniu w latach 1965-1970. Dyplom w zakresie grafiki artystycznej w pracowni prof. Edmunda Piotrowicza i Ryszarda Krzywki w 1970r. Autorka 46 wystaw indywidualnych. Bierze udział w wielu wystawach zbiorowych w kraju i za granicą. Wyróżniana i nagradzana na wielu wystawach konkursowych m.in. ostatnio otrzymała Grand Prix na Międzynarodowym Biennale Grafiki Cyfrowej w Gdyni w 2007 roku oraz II Nagrodę na tym samym Biennale w 2009 roku. Prace w zbiorach muzeów, galerii i prywatnych. Zajmuje się również grafiką projektową, użytkową i prowadzi własne wydawnictwo. 64
65 KALENDARIUM WYBRANE WYSTAWY INDYWIDUALNE INDIVIDUAL EXHIBITIONS Zamość Szczecin Münster Fallun Toruń Stargard Szczeciński Krasiczyn Warszawa Lubin Kalisz Kielce Busko Zdrój Nowy Sącz Krynica Zdrój Kraków Galeria Labirynt 1970 i 1971 Mała Galeria Grafiki (Muzeum Literackie) 1988 Galeria Studio 1990 Galeria Sztuki Współczesnej 1995 Galeria ZPAP Kierat, 1995, 2004 Niemcy 1995 Galeria Po schodach 1999 Szwecja Muzeum miasta Fallun 2000 BWA 2000 Galeria Wozownia 2001 Muzeum 2001 Galeria ARP w Zamku 2001 Galeria Europejskiej Akademii Sztuki 2001 Galeria Zamkowa - Ośrodek Kultury Wzgórze Zamkowe 2003 Centrum Kultury i Sztuki, Galeria Grafiki 2003 BWA 2003 BWA 2004 MBWA - Wyższa Szkoła Biznesu NLU 2005 BWA 2005 Galeria Akademii Sztuk Pięknych, Wydział Grafiki 2006 WYBRANE WYSTAWY ZBIOROWE GROUP EXHIBITIONS Nantes Olofström Yokohama Cadaques Fredrikstad Międzynarodowe Triennale Sztuki - Majdanek 1985, 1994, 2004 Francja - Deuxime Salon International de la Gravure 1990 Szwecja - Mini - Art 1991 Japonia - XVI International Independent Exhibition of Print in Kanagawa 1990 (Kanagawa Prefectural Galery) Hiszpania - 10 Mini Print International 1990 Norwegia - International Print Exhibition Miniature 6-1991
67 Warna Łódź Sopot Lubin Mastrich Rho - Mediolan Wakayama Kraków Norymberga Lubliana Opole Warszawa Oldenburg Kazimierz Dolny Kraków Poznań Kijów Bułgaria - 6 TH International Print Biennale 1991 VII Małe Formy Grafiki 1991 Mezzotinta 91, III Międzynarodowe Triennale Grafiki 1991 Międzynarodowe Biennale Grafiki - Cuprum 1991 Holandia - Internationale Grafik Biennale 1993 Włochy - 21 Premio Internationale di Grafica del Pomero 1993 Japonia - 5 Biennial Exhition of Prints in Wakayama 1993 Międzynarodowe Triennale Grafiki 2000, 2003 Niemcy - Triennale Grafiki 2000 Słowenia 2 World festival of art on paper 2001 Akwaforta kontra cyfra 2003 Galeria Studio - Akwaforta kontra cyfra 2003 Niemcy (re-ekspozycja) Triennale Krakau 2004 9 Międzynarodowe Spotkania Graficzne 2004 Polska - Rosja Spotkanie czy zderzenie, Galeria Oko dla sztuki 2005 Trangresje, Centrum Kultury-Zamek 2005 Ukraina - Polska, Ja widze Ciebie, Ty widzisz mnie 2005 NAGRODY I WYRÓŻNIENIA AWARDS AND PRIZES Poznań Sopot Rho - Milano Alcoi - Hiszpania Gdynia Gdynia I Nagroda Konkurs Grafika Kwartału 1971 Nagroda Stypendium - 3 Ogólnopolska Wystawa Młodej Grafiki 1973 Wyróżnienie Konkurs Grafika Roku 1986 Ex equo za grafikę Grafika Roku 1987 i wyróżnienie za rysunek Nagroda Prezydenta Miasta a w konkursie Grafika Roku 1989 II Nagroda - Konkurs Grafika Roku 1990 Wyróżnienie Honorowe III Międzynarodowe Triennale Grafiki 1993 Medal XXI Premio Internazionale di Grafica del Pomero 1993 Nagroda na I Mostra Biennal D Art D Alcoi 1997 I Międzynarodowe Biennale Grafiki Cyfrowej, 2008 Grand Prix II Międzynarodowe Biennale Grafiki Cyfrowej, 2010 II nagroda
69 PRACE W ZBIORACH WORKS IN COLLECTIONS Muzeum Lubelskie - Biblioteka Narodowa - Warszawa Biblioteka im. H. Łopacińskiego - Kanagawa - Prefectura Gallery - Jokohama (Japonia) Galeria la Visconthea - Rho -Milano (Włochy) Taller Galery Ford - Cadaques (Hiszpania) Muzeum na Majdanku - Galeria Sztuki BWA - Łódź