Różne techniki i ćwiczenia plastyczne wykorzystywane w pracy z niepełnosprawnymi intelektualnie w stopniu umiarkowanym lub znacznym. W pracy z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie często poszukujemy i wykorzystujemy różne techniki wzbogacające zajęcia, wpływające na aktywność i zainteresowania uczniów. Inspiracja do napisania tego artykułu był udział w kursie doskonalącym w KPCEN we Włocławku. Wśród wielu propozycji znalazłam takie, które mogą być również wykorzystane w Szkole Przysposabiającej do Pracy. Maja one ogromny wpływ na rewalidację osób upośledzonych umysłowo. Nauczyciel dobierając odpowiednie techniki pracy do możliwości indywidualnych uczniów, wpływa na wzbudzenie zainteresowania wykonywanym zadaniem co jest podstawą osiągnięcia sukcesu na miarę ich osobistych możliwości. Najprostszą metodą uczestnictwa uczniów w pracy jest naśladownictwo czynności nauczyciela. Jednakże niektórzy uczniowie funkcjonujący na wyższym poziomie w ramach swoich upośledzeń są w stanie tworzyć różne prace na bazie własnych doświadczeń w wyniku wielokrotnie powtarzanych pojedynczych czynności. Poniżej przedstawiam techniki, które sprawdziły się w pracy z moimi uczniami funkcjonującymi na poziomie niepełnosprawności intelektualnej w stopniu umiarkowanym lub znacznym. Kakografia z resztek materiałów Ścinki materiałów o różnej fakturze (kawałki koronek, tasiemek, wełny) Kalki maszynowe Kartki z bloku Żelazko makulatura Układamy na kartce kawałki materiałów o różnych fakturach, np. wełnę lub tasiemki. Przykrywamy je kalka biurową, na której kładziemy makulaturę. Całość prasujemy ciepłym żelazkiem. Po zdjęciu makulatury ukaże się nam niesamowity obraz, do którego możemy dodawać szereg skojarzeń. Obraz można pozostawić w pierwotnej formie lub na zasadzie skojarzeń dorysować cos do powstałych wzorów. 1
Liściowe pajęczynki liście jesienne o rożnych kształtach szczoteczka metalowa lub miska z woda kolorowe kartki ksero złota farba pędzle kredki lub flamastry zebrane na spacerze liście pocieramy bardzo delikatnie metalową szczoteczką, pozostawiając żyłki (zamiast pocierać szczotką, liście można moczyć przez jakiś czas w wodzie, do momentu odpadnięcia miękiszu liściowego). Trud ten bardzo się opłaca. To, co pozostanie z Lucia wygląda jak prześliczna koronka. Aby wyeksponować jej żyłkowanie, możemy pomalować żyłki złotą farbą. Powstałą koronkę przyklejamy na kolorowej kartce ksero i oprawiamy w ramki. Możemy także po naklejeniu koronki na kartkę dorysować coś na zasadzie skojarzeń, np. pajęczynę z pająkiem. Jesienne portrety farby plakatowe małe jesienne liście o różnych kształtach kolorowe kartki ksero kolorowa makulatura nożyczki klej pędzelki Przeglądamy kolorowa makulaturę, wycinając ze zdjęć prasowych twarze osób, które nam się podobają. Następnie przyklejamy wyciętą twarz na kartce ksero. W tym momencie przystępujemy do odbijania liści jesiennych: malujemy liść farba plakatową i odciskamy go wokół portretu na kartce, tak aby nieco zachodził na portret. Możemy tak dobrać kształt liści, aby okalały nam portret. W zależności od naszego pomysłu możemy odbić wokół portretu jeden, dwa lub więcej liści, uzyskamy ciekawy efekt plastyczny. 2
Uwaga: efekt będzie zależał od właściwego układu liści wokół portretu oraz ilości zużytej farby. Nadmiar farby na liściu powoduje powstanie plamy barwnej o nieokreślonym bliżej kształcie, co wpływa niekorzystnie na wizualna stronę pracy. Bibułką malowane cienka bibuła w różnych kolorach kartki z bloku technicznego lub tekturki klej szkolny rozpuszczony w wodzie pędzle Uczniowie dobierają odpowiednie kolory do realizacji tematu np. Jesienne drzewa w kolorach jesieni. Pień drzewa i gałęzie mogą wyciąć z ciemnej bibuły, natomiast koronę drzewa wykonują z bibułki w różnych odcieniach liści jesiennych. W tym celu wydzierają z bibułki małe kawałki i przykładają w miejscu korony drzew. Bibułkę smarujemy po wierzchu rozwodnionym klejem. Ciekawy efekt kolorystyczny uzyskujemy, nakładając na siebie różne odcienie bibułki. W podobny sposób możemy wykonać tło do pejzażu. Wyczarowane z jesiennych liści liście jesienne żelazko kolorowe kartki ksero lub białe kartki bloku kredki pastele kalka maszynowa makulatura przygotowujemy wcześniej prace związaną z kakografią liści na kartce z bloku układamy liść jesienny (kilka liści), na pokładziemy kalkę maszynową. Całość przykrywamy gazetą i prasujemy ciepłym żelazkiem. W zależności od długości czasu prasowania i siły nacisku żelazka uzyskujemy różne efekty: mocniejsza lub słabsza odbitkę liścia. Oglądamy z uczniami powstałe portrety lisic jesiennych, obracając kartkę w różne strony. Wszyscy mówią jakie skojarzenia im się nasuwają, po czym 3
wybierają sobie jeden z portretów liściowych, który zamieniają w coś ciekawego, dorysowując i pogrubiając potrzebne kształty kredką pastelową. Projektowanie modnej tkaniny różne korki: pełne, puste w środku kawałki zmiętej gazety szczotki do zębów kawałki tkanin o chropowatej strukturze farby plakatowe stare grzebyki flamastry lub kredki prosimy uczniów o zaprojektowanie oryginalnej tkaniny na sukienkę dla mamy, omawiając sposób stemplowania i dalszej obróbki projektu. Możemy przyjąć różne wersje tej pracy. Wersja I Korki maczamy w farbie plakatowej i odciskamy na kartce różne kolory stempli. Dalsza obróbka projektu będzie polegała na dorysowaniu flamastrem lub kredką dowolnych skojarzeń do odbitych projektów w kształcie koła, np. dorysowaniu oczu i małych nóżek do wszystkich odbitek. Wersja II Kawałki tkaniny maczamy w farbie, wyżymamy nadmiar farby, kładziemy na kartce i po nałożeniu na tkaninę kawałka gazety (aby nie zabrudzić reki) odciskamy na kartce tak, aby uwidocznić strukturę materiału. Następnie można dorysować cos do odbitych kawałków tkaniny, tak aby podkreślić cos co zasługuje zdaniem ucznia na uwagę. Można np. pogrubić kilka linii na materiale, powiększyć je, wydłużyć, dorysować dodatkowe elementy zdobnicze. 4
Wersja III Grzebyki maczamy w farbie i rysujemy dowolne esy floresy dobierając grzebyki o rożnych odległościach pomiędzy zębami. Możemy nakładać na siebie różne kolory i wzory. Obrabiamy nadając ostateczny kształt za pomocą kredek lub flamastra. Wersja IV Szczoteczkę maczamy w farbie, usuwamy nadmiar farby i rysujemy na kartce, przesuwając włosiem szczoteczki w lewo lub prawo( nie może być zbyt dużo farby) można również wykonać stemplowanie, odciskając żeby szczotki bez przesuwania po kartce. Wykańczamy przy pomocy flamastra. Malowanie kulką małe kulki plastikowe farby plakatowe kartki z bloku tekturowe pudełka po czekoladkach pędzelki Każdy uczeń otrzymuje kartkę umieszczoną w pudełku po czekoladkach i mała kulkę plastikową. Kulkę malujemy pędzelkiem jednym kolorem farby, wkładamy do pudełka i poruszając nim w różne strony, malujemy na kartce. Następnie pokrywamy kulkę farbą innego koloru i postępujemy jak wczesnej powstałe w ten sposób abstrakcje możemy oprawić w ramy ( jeśli ktoś chce, może dorysować dowolny symboliczny akcent farba plakatową). Oprócz powyższych technik plastycznych bardzo ciekawa formą pracy z uczniami z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym jest wykonywanie elementów zdobniczych za pomocą drutu miedzianego przy użyciu specjalnych szczypcy z okrągłymi końcami. Oczywiście stopień trudności powinien być dostosowany indywidualnie do możliwości poszczególnych uczniów. Technika ta wzbudza duże zainteresowanie wśród młodych osób w SPP, co świadczy o jej przydatności w pracy rewalidacyjnej. 5
Poniżej przedstawiam podstawowe elementy wykorzystywane w tej technice. 6
Przykładowe prace wykonane na zajęciach w SPP oraz sposób posługiwania się skrzypcami. Opracowała: mgr Elżbieta Kordysiewicz 7