Nowe wcielenie barana

Ekwipunek: prezentacja kokpitów szosowych Nowe wcielenie barana To Bardzo pomylą się jednak Ci, którzy zwiedzeni pozornym podobieństwem będą wnioskować, że przez cały ten czas kierownica szosowa nie zmieniała się. Podobnie jak wszystkie pozostałe elementy roweru, także ona uległa ewolucji i współczesne modele nie mają praktycznie nic wspólnego z tymi sprzed choćby 20 lat, o wcześniejszych nie wspominając. Wbrew pozorom baranek to jeden z bardziej skomplikowanych komponentów w rowerze, który ma bardzo duży wpływ na styl i sposób jazdy, jej efektywność i komfort. Nie każdy uświadamia sobie, że kierownica szosowa, jak żadna inna, daje możliwość jazdy w czterech zasadniczo różnych pozycjach. W tzw. górnym chwycie możemy trzymać kierownicę za prosty odcinek przy mostku, na zagięciu ramion oraz na obudowach klamko-manetek, tzw. łapach. Do tego pozostaje jeszcze, najbardziej aerodynamiczny dolny chwyt, kiedy ręce opieramy na dole łuków. Takie bogactwo dostępnych pozycji nie jest fanaberią, tylko koniecznością wykorzystywaną podczas jazdy. Trzeba pamiętać, że przeciętny wyścig szosowy to dystanse rzędu 200 i więcej kilometrów, dla pokonania których zawodnicy spędzają na rowerach 5-7 godzin. To mnóstwo czasu, w czasie którego niezbędna jest możliwość zmian pozycji zarówno dla odpoczynku, jak i dopasowania się do zmieniających warunków wyścigu. Ze względu na ilość czynników, na jakie ma wpływ kierownica i ilość parametrów, jakie trzeba uwzględnić, jej wybór to nie jest łatwa sprawa. Anatomia ciała kolarza, pozycja na rowerze jaką chce uzyskać, styl jazdy oraz geometria i wyposażenie roweru - o tym wszystkim trzeba pamiętać i brać pod uwagę. Dlatego nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie jaka kierownica jest najlepsza? To, co dla jednych będzie ergonomicznym niebem, dla innych okaże się piekłem. My w tym artykule chcemy przybliżyć Wam, jakie parametry są istotne, jak należy je odczytywać, ale ostateczny dobór kierownicy niestety trzeba przeprowadzać empirycznie. głębokość Nowa Era Kupując nową szosówkę jest bardzo prawdopodobne, że będzie w niej zamontowana kierownica o specyficznej geometrii przez niektóre firmy nazywaną kompaktową. Ta tendencja ma też swoje odbicie w naszej prezentacji, gdzie ponad połowę modeli można określić w ten sposób, np.: kierownice Ritchey Superlogic Evolution, Deda Prese, Controlltech Razer Edge czy Easton EA50. Ta nowa generacja kierownic pojawiła się na rynku wraz z wprowadzeniem klamko-manetek o konstrukcji umożliwiającej wygodne trzymanie na nich rąk i przyjęcie aerodynamicznej pozycji także w górnym chwycie. Wygodniejsze uchwyty klamkomanetek zasięg najbardziej charakterystyczny i rozpoznawalny nawet dla kompletnych laików komponent roweru szosowego. Od przeszło stu lat niezmiennie stanowi oręż herosów dwóch kółek. ramiona szerokość kierownicy oś-oś szerokość góry kierownicy Podczas opracowywania tego artykułu okazało się, że nie istnieje ugruntowane nazewnictwo zarówno poszczególnych części kierownicy szosowej jak i jej charakterystycznych parametrów. Dlatego posłużyliśmy się terminami pochodzącymi z języka angielskiego i postanowiliśmy znaleźć możliwie najbardziej trafne polskie określenia. Mamy nadzieje, że sie przyjmą i na stałe wejdą do polskiego języka kolarskiego. Jeśli macie inne obowiązujące lokalnie propozycje które pasowałyby lepiej, nadsyłajcie je na adres redakcji. Wspólnie utworzymy aktualny słownik. i bardziej skuteczne w tej pozycji hamulce wpłynęły na spadek popularności jazdy w dolnym chwycie względem jazdy na łapach. Konsekwencją okazało się przesunięcie sylwetki kolarza do przodu w stosunku do chwytu za łuki ramion. W efekcie użytkownicy klasycznych kierownic i nowych manetek, aby zachować taką samą pozycję jazdy musieli obniżać położenie kierownicy względem siodła. Producenci widząc problem odpowiedzieli wypuszczeniem na rynek bardzo płytkich kierownic z krótkim zasięgiem, który niejako cofnął położenie łap wstecz. Zacieśniony został promień gięcia między ramionami a prostym odcinkiem, dzięki czemu na górze zwiększyła się ilość miejsca między ramionami także wykorzystywanego do trzymania kierownicy. Wprawdzie odbyło się to kosztem zmniejszenia ilości miejsca na zgięciu jednak w nowych kierownicach nie ma to takiego znaczenia, ponieważ kolarze i tak jadą chwytając za łapy manetek a ważniejsza jest większa długość prostego odcinka. Tak przekonstruowane kierownice ze względu na ich niewielkie (w porównaniu z klasycznymi) wymiary zaczęto nazywać kompaktowymi. Ponieważ jednak świat szosowy należy do najbardziej konserwatywnych i wszelkie nowinki przyjmują się bardzo trudno, dlatego wielu producentów, np. FSA, Deda czy 3T ma w swojej ofercie zarówno kierownice klasyczne, jak i kompaktowe : wersje najbardziej popularnych modeli. łuki chwyty bikeboard #8 sierpień 2009 81

3T Rotundo Team Bontrager Race X Lite Blade Controltech Razer Edge Deda Elementi Presa Pro KIEROWNICA Marka i model Materiał Dostępne szerokości* Szerokość (ośoś)** Głębokość Zasięg Szerokość górnego chwytu Średnice Masa** [g] 3T Rotundo Team Carbon 400, 420, 440 443 139 82 325 31.8 207 792 Bontrager Race X Lite Blade Carbon 380, 400,420, 440, 460 420 135 85 280 31.8 233 859 Controltech Razer Edge 3K carbon monocoque 440 440 130 75 355 31.8 218 899 Deda Presa Carbon 420, 440, 460 440 128 75 320 31.7 239 1151 Look EDH Carbon monoblock 420, 440, 460 438 146 62 390 31.8 269 999 Oval R910 Carbon 400, 420, 440 445 130 74 380 26, 31.8 279 1069 RDX X-HB03 Carbon 400, 420, 440 443 145 87 315 31.8 235 390 Ritchey Superlogic Carbon Evolution Carbon LCT 420, 440 444 132 75 300 31.8 190 1050 Cena [zł] Szerokość To jeden z podstawowych parametrów, na podstawie którego następuje dobór kierownicy. Odmiennie niż ma to miejsce w MTB, każdy model kierownicy produkowany jest w kilku (najczęściej w trzech) rozmiarach. Najpopularniejsze to 40, 42, 44 cm. Rzadziej spotyka się rozmiary skrajne zarówno małe 38, jak i bardzo szerokie 46 cm. Dlaczego producenci tak utrudniają sobie życie? Ponieważ szerokość kierownicy dobiera się do budowy ciała i indywidualnych preferencji kolarza. Klasyczny sposób polegał na pomiarze odległości pomiędzy końcami barkowymi obojczyków (to te fragmenty kości wystające lekko do przodu z ramienia) i dobraniu kierownicy o najbardziej zbliżonej szerokości. Sposób ten nadal jest dobry i na poziomie nawet zaawansowanego amatora na pewno się sprawdzi. W zawodowym peletonie szerokość kierownicy zaczęła zależeć także od stylu jazdy. Sprinterzy wybierają kierownice węższe, aby móc łatwiej manewrować i przeciskać się w peletonie. Jeszcze węższe królują na torze (np. 40 cm), gdyż na wirażach jest jeszcze ciaśniej. Kolarze preferujący walkę w górach częściej decydują się na modele szersze, ponieważ pozwalają one na szerszy chwyt, a co za tym idzie - swobodniejsze oddychanie. Niestety producenci kierownic nie wypracowali jednego standardu pomiaru szerokości, dlatego funkcjonują co najmniej trzy. Pomiar pomiędzy ramionami stosowany np. przez Ritcheya, pomiędzy zewnętrznymi powierzchniami chwytów np. w Deda Elementi czy Look oraz pomiędzy osiami symetrii chwytów, jaki m.in. stosuje 3T. Aby umożliwić porównanie kierownic między sobą, dla wszystkich modeli w naszej prezentacji wykonaliśmy pomiary szerokości pomiędzy osiami symetrii chwytów a wyniki zgromadziliśmy w tabelkach, które znajdziecie na tej i kolejnych stronach. Głębokość i zasięg Dwa kolejne parametry, mające decydujący wpływ na geometrię, a co za tym idzie - kształt i własności kierownicy szosowej. Głębokość to odległość, o jaką chwyty znajdują się poniżej osi mostka. Zasięg to maksymalna odległość pomiędzy łukami ramion względem osi mocowania kierownicy do mostka (obie wartości pokazane są na rysunku na stronie wcześniej). Niestety nie ma jednoznacznej recepty, jak te dwa parametry powinny być dobierane. Pewne wskazówki można wyciągnąć obserwując poczynania zawodowców. Sprinterzy raczej wybierają kierownice głębokie, ze względu 82 bikeboard #8 sierpień 2009

Look EDH Oval R910 RDX X-HB03 Ritchey Superlogic Carbon Evolution Masa zestawu [g] kierownica+wspornik WSPORNIK KIEROWNICY Marka i model Materiał Dostępne długości Wznos [ ] Masa [g] Cena [zł] 335 3T ARX Team Aluminium 7075 T6 70, 80, 90, 100, 110, 120, 130, 140 +/- 6 128 237 373 Bontrager Race X Lite Aluminium 7050 T6 60, 70, 75, 80, 90, 100, 105, 110, 120 +/- 7, 17 140 239 372 Controltech Unit Carbon monocoque 110, 120, 130 +/- 5 154 799 359 Deda Zero 100 Servizio Corse Aluminium CNC 80, 90, 100, 110, 120, 130, 140 +/- 8 120 559 447 Look HSD Carbon monoblock 90, 100, 110, 120, 130 +/- 8 178 919 422 Oval R900 Carbon Matrix/aluminium 50, 60, 70, 80, 90, 100, 110, 120, 130, 140 +/- 6 143 399 402 RDX X-ST03 Carbon 90, 100, 110 +/- 7 167 290 305 Ritchey UD Carbon 4Axis Carbon Matrix 90, 100, 110, 120, 130 +/- 6 115 529 * wg sposobu mierzenia stosowanego przez producenta ** parametr mierzony dla rozmiaru oznaczonego pogrubioną czcionką na mocne pochylenie sylwetki (aerodynamika). Wśród klasycznych modeli parametr ten dochodził nawet do 158 mm, a kierownice takie zwane są głębokimi lub też belgijskimi. To dlatego, że na terenie tego państwa organizowanych jest dużo wyścigów wiosennych, przy których często spotyka się mocne podmuchy wiatru i kolarze większość czasu jadą w dolnym chwycie, minimalizując opory powietrza. Kierownice takie mają też więcej miejsca na dobre ułożenie dłoni i porządny chwyt, co jest bardzo ważne przy siłowej jeździe. Góralom nie jest potrzebna głęboka kierownica, ponieważ podjeżdża się głównie trzymając ręce w górnym chwycie. Ważniejsze będzie szersze rozstawienie rąk, o czym wspominaliśmy już wcześniej, i niższa masa kierownicy. Chociaż wśród gwiazd peletonu wyjątek stanowił śp. Marco Pantani, który lubował się w podjeżdżaniu z dolnego chwytu. Jednak według prawideł sztuki, nie jest to korzystne, ponieważ uciska się wtedy przeponę utrudniając swobodne oddychanie. Wielkość zasięgu kierownicy powinna być dobierana zależnie od geometrii ramy (m.in. długości górnej rury), długości wspornika i rodzaju manetek, jakich używamy (w innym miejscu ramion będą posadowione Ergopowery Campy a w innym manetki Shimano czy SRAM-a). Wszystkie te elementy zsumowane razem dają faktyczną odległość, jaka dzieli miejsce oparcia rąk od siodła, czyli - de facto - jaką pozycję przyjmujemy na rowerze. Niebagatelne znaczenie ma też sylwetka kolarza, przede wszystkim długość ramion oraz jego upodobania dotyczące techniki jazdy. Na przykład część kolarzy stosuje technikę pedałowania używaną przez triathlonistów - silnie przesuwając się do przodu na siodle, naciska na pedały bardziej do tyłu niż z góry. Technika ta wymaga jednak miejsca na kierownicy, czyli jest potrzebny większy zasięg albo dłuższy mostek. Znowu kolarze o krótkich rękach będą potrzebować krótszego kokpitu, co można uzyskać na kilka sposobów itd. Istotne jest, że zmiana któregokolwiek z wymienionych wyżej elementów na inny wymaga powtórnego dopasowania wszystkich pozostałych. Z tego względu niektóre firmy stosują praktykę oferowania modeli kierownic z różnymi wartościami głębokości i zasięgów, a np. Deda Elementi niektóre kierownice oferuje w trzech wersjach: płytkiej, głębokiej i anatomicznej. Anatomiczna? To trend w konstrukcji kierownic. Mówiąc obrazowo chodzi o prosty (lub wręcz lekko wypukły) odcinek znajdujący się w dolnej części łuków kierownicy. Dzięki temu w dolnym chwycie nadgarstek kolarza ustawiony jest (anatomicznie poprawnie i ergonomicznie) na wprost, bez zgięcia typowego dla klasycznej, wygiętej w łuk kierownicy. Także profilowanie eliminuje też pustą przestrzeń, jaka zostaje między dłonią a łukiem kierownicy i sprawia, że chwyt jest wygodniejszy i pewniejszy. W naszej prezentacji, prócz kierownic 3T, Bontragera, Controlltecha i Dedy wszystkie pozostałe mają anatomiczne gięcie. 26 czy 31,8 mm? Moda na powiększoną średnicę kokpitu zaczęła się w ekstremalnych odmianach MTB, stamtąd powędrowała do lżejszych górali oraz do rowerów szosowych. Podstawową zaletą rozwiązania był wzrost sztywności przy stosunkowo niewielkim wzroście masy (sztywność i wytrzymałość rury na zginanie zdecydowanie bardziej wzrasta wraz ze wzrostem średnicy niż poprzez zwiększanie grubości bikeboard #8 sierpień 2009 83

Deda Elementi Fluida Easton EA30 RB DG Oval R300 PRO Vibe 7S Anatomic Econo KIEROWNICA Marka i model Materiał Dostępne szerokości* Szerokość (ośoś)** Głębokość Zasięg Szerokość górnego chwytu Średnice Masa** [g] Deda Fluida Aluminium 6061 T6 420, 440, 460 438 128 76 350 31.7 353 202 Easton EA30 RB DG Carbon 440 445 137 73 290 31.8 297 129,91 Oval R300 Aluminium 6061 T6 400, 420, 440 445 142 83 305 26, 31.8 276 119 PRO Vibe 7S Anatomic OS Aluminium 7075 400, 420, 440 440 134 82 285 31.8 275 246 PRO XLT Anatomic OS Aluminium 6061 400, 420, 440 440 147 80 320 31.8 256 104 Ritchey Comp Aluminium 6061 T6 420, 440, 460 444 142 84 350 25.8, 31.8 262 130 ZOOM DR-AL-75 FOV Aluminium 6061 T7 440 445 146 90 345 31.8 250 150 ZOOM DR-AL-58E FOV Aluminium 6061 T8 440 447 154 87 345 31.8 354 90 Cena [zł] fot. Specialized jej ścianek). Jednak odbywa się to kosztem zdolności tłumienia drgań przez kokpit. Własność ta nie gra takiej roli w rowerach górskich, wyposażonych z reguły w sprawne amortyzatory, jednak w szosówkach drgania przenoszone na ręce są mocniej odczuwalne. Masa kokpitu nie wzrasta znacząco, przykładowo: zestaw Oval R300 w standardzie 31,8 mm waży 431 g, a ten sam zestaw o średnicy 26 mm o 15 g mniej. Jaki więc standard jest lepszy do rowerów szosowych? Za odpowiedź powinien wystarczyć fakt, że sporo firm produkujących kokpity szosowe nadal mają w swoich kolekcjach kierownice o średnicy 26 mm i nie są to tylko modele z dolnych półek. Niektóre firmy, jak np. Oval, wręcz dublują całe kolekcje włącznie z kierownicami triathlonowymi i do jazdy na czas. Standard średnicy kokpitu może także wiązać się z materiałem, z jakiego jest wykonany. Kokpity carbonowe lepiej sobie radzą z tłumieniem drgań, ale ich sztywność jest lepsza, jeżeli budowane są w standardzie 31,8 mm. Śledzenie tego, co dzieje się w zawodowym peletonie, też daje pole do czynienia ciekawych obserwacji. Przykładowo Carlos Sastre, zawodnik teamu Cervelo, miał na zeszłorocznym Tour de France założony carbonowy zestaw 3T LTD. Lekkiemu zawodnikowi mogło to pomóc na bardzo długich podjazdach. W tym samym momencie inny zawodnik teamu, Thor Hushovd jechał na aluminiowym kokpicie z dolnej półki - zdecydowanie cięższym. Czy dlatego, że jest sztywniejszy? Tak naprawdę nie wiemy, czy tylko te czynniki decydowały o takim, a nie innym doborze. W grę mogły też wchodzić względy marketingowe, bo Sastre to leader teamu często pokazywany i fotografowany. Ale może dała o sobie znać po prostu ekonomia. Z nieoficjalnych rozmów z jednym z producentów wiemy, że teamy często decydują się na używanie zestawów aluminiowych, bo są zdecydowanie tańsze. Gdy grupa liczy kilkunastu zawodników, a każdy z nich ma po 3-4 rowery (zestawione odpowiednio do charakteru zawodów, inny rower wykorzystywany jest na wiosennych wyścigach po brukach Belgii a zupełnie inny na Tour De France) to wyposażenie ich wszystkich w topowe kokpity z carbonu jest bardzo drogie, a kierownica, mimo iż bardzo ważna, to przecież stanowi tylko jeden z elementów roweru. Jak prawidłowo ustawić kierownicę Niestety po raz kolejny w tym artykule musimy użyć zwrotu, że nie ma jednego schematu sprawdzającego się w każdych okolicznościach. Znowu jest to zależne od conajmniej kilku czynników, w tym przede wszystkim od indywidualnych upodobań użytkownika. W sieci można spotkać wiele sposobów na ustawianie i większość z nich jest poprawna, ale tylko dla konkretnego grona użytkowników. Jeżeli jest to nasz pierwszy rower szosowy, proponujemy ustawić kierownicę w sposób pokazany na zdjęciu obok, gdzie górne powierzchnie ramion są prawie równoległe do linii horyzontu. W takim ustawieniu uzyskujemy pewne oparcie na łapach, nawet jeżeli będziemy mieli siodło ustawione z nosem 84 bikeboard #8 sierpień 2009

PRO XLT Anatomic OS Ritchey Comp ZOOM DR-AL-75 FOV ZOOM DR-AL-58E FOV Masa zestawu [g] kierownica+wspornik WSPORNIK KIEROWNICY Marka i model Materiał Dostępne długości Wznos [ ] Masa [g] Cena [zł] 547 Deda Quattro White Aluminium 6061 90, 100, 110, 120, 130 +/- 8 194** 279 471 Easton EA50 Aluminium 2014 3D 80, 110, 130 +/- 6 174 139,90 431 Oval R300 Aluminium 6061 3-Axis 90, 100, 110, 120 +/- 6 155 99 406 PRO Vibe 7S Aluminium 7075 80, 90, 100, 110, 120, 130 +/- 10 131 238 394 PRO XLT Aluminium 2014 80, 90, 100, 110, 120, 130 +/- 10 138 114 431 Ritchey Comp Aluminium 6061 T6 90, 100, 110, 120, 130 +/- 6 169 109 406 Zoom TDS-D345 FOV AH Aluminium 3D 100, 110 +/- 7 156** 70 528 Zoom TDS-RD-197A-8 FOV Aluminium 3D 110 +/- 9 174 60 * wg sposobu mierzenia stosowanego przez producenta ** parametr mierzony dla rozmiaru oznaczonego pogrubioną czcionką lekko do dołu, jak z wiadomych przyczyn stosuje część zawodników. Jeżeli także w pozostałych chwytach okaże się, że możemy wygodnie i efektywnie prowadzić rower, to znaczy, że znaleźliśmy właściwie ustawienie. Ważne jest aby pozycja na rowerze nie była skulona czy zgarbiona a kręgosłup był wyprostowany. Można też poeksperymentować jeszcze z kątem nachylenia tak, żeby górne powierzchnie ramion lekko opadały, a co za tym idzie - zmieniło się także nachylenie dolnych chwytów. Szczególnie należy zwrócić na to uwagę w kierownicach anatomicznych, gdzie ważnym jest, aby odcinek kierownicy, za który trzymamy w dolnej pozycji, był ustawiony najwygodniej dla nas. Za miesiąc napiszemy więcej i bardziej szczegółowo o prawidłowym doborze pozycji na rowerze. Tekst: Paweł Kisielewski, konsultacje: Konrad Korzeniowski Zdjęcia detali kokpitów znajdziecie na www.bikeboard.pl.