222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia osiemdziesiąty piąty kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce (IV kwartał 2014 r.) oraz prognozy na lata 2015 2016 KWARTALNE PROGNOZY MAKROEKONOMICZNE nr 85 (luty 2015 r.) (ukazuje się od 1994 roku) Zespół autorski: dr Bohdan Wyżnikiewicz Jacek Fundowicz dr Katarzyna Lada Krzysztof Łapiński Marcin Peterlik Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Oddział w Warszawie ul. Kołobrzeska 16 02-923 Warszawa tel. +48 22 544 20 00 faks +48 22 651 86 62 http://www.ibngr.pl Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową _ Stan i prognoza koniunktury gospodarczej 2 lutego 2015 r. stabilne tempo wzrostu PKB poprawa sytuacji na rynku pracy deflacja Sytuacja w IV kwartale 2014 r. W ostatnich trzech miesiącach 2014 roku nastąpiło nieznaczne spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego. Okres ten był drugim z rzędu kwartałem, w którym dynamika produktu krajowego brutto była niższa niż trzy miesiące wcześniej. Według oceny Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, PKB w czwartym kwartale 2014 roku wzrósł o 3,2 proc. w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. Kwartalne tempo wzrostu gospodarczego osiągnęło poziom najniższy od czwartego kwartału 2013 roku, kiedy to wyniosło ono proc. Uwzględniając czynniki sezonowe, tempo wzrostu PKB wyniosło 0,8 proc. w stosunku do poprzedniego kwartału. Według wstępnych danych Głównego Urzędu Statystycznego, w całym 2014 roku tempo wzrostu gospodarczego wyniosło 3,3 proc. Było to najwyższe tempo wzrostu gospodarczego od trzech lat. Wyższe tempo wzrostu odnotowano bowiem wcześniej w 2011 roku. Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego, zarówno w całym 2014 roku, jak i w ostatnich jego trzech miesiącach, był popyt krajowy. Tempo jego wzrostu w całym 2014 roku wyniosło 4,4 proc., a w czwartym kwartale popyt krajowy wzrósł o 4,8 proc. Najszybciej rosnącym w 2014 roku składnikiem popytu krajowego były nakłady brutto na środki trwałe, czyli inwestycje. Zdaniem Instytutu, tempo ich wzrostu osiągnęło tak w całym roku, jak i w jego ostatnich trzech miesiącach, poziomy dwucyfrowe: 10,5 proc. w czwartym kwartale oraz 10,9 proc. w skali roku. Kwartalne tempo wzrostu nakładów brutto na środki trwałe osiągnęło poziom dwucyfrowy po raz pierwszy od pierwszego kwartału 2011 roku, a roczne po raz pierwszy od 2010 roku. Znacznie wolniej wzrastały pozostałe składowe popytu krajowego. Spożycie ogółem zwiększyło się w czwartym kwartale o 3,2 proc. (w całym 2014 roku o 2,9 proc.), a spożycie indywidualne, czyli konsumpcja, wzrosło o 3,4 proc. w okresie od października do grudnia oraz o 3,2 proc. w skali roku. Tak szybki roczny wzrost konsumpcji odnotowano po raz pierwszy od 2009 roku, a kwartalny od drugiego kwartału 2011 roku. 1 Kwartalne tempa wzrostu podawane są w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego. Wyjątek stanowi tempo wzrostu PKB podawane w dwóch konwencjach w porównaniu z analogicznym kwartałem roku poprzedniego oraz w porównaniu do poprzedniego kwartału, po eliminacji czynników sezonowych. 1
W ujęciu sektorowym najszybciej rozwijającą się częścią gospodarki w 2014 roku było budownictwo. Roczne tempo wzrostu wartości dodanej w budownictwie wyniosło 5,0 proc., a produkcji sprzedanej budownictwa 3,6 proc. W ostatnich trzech miesiącach roku nastąpiło jednak spowolnienie tempa wzrostu tej branży. Wartość dodana wzrosła wówczas tylko o 1,8 proc., a produkcja sprzedana o 1,1 proc. Wyższe kwartalne tempa wzrostu odnotowano w okresie od października do grudnia w przemyśle i usługach rynkowych. Tempa wzrostu wartości dodanej wyniosły wówczas po 3,3 proc. W całym 2014 roku wartości dodane w przemyśle i usługach rynkowych zwiększyły się odpowiednio o 3,3 i 3,4 proc. W 2014 roku dynamika importu była wyższa niż dynamika eksportu. Sytuację taką obserwowano we wszystkich kwartałach. W czwartym kwartale tempa wzrostu importu i eksportu wyniosły odpowiednio 6,4 oraz 4,2 proc. W całym roku było to odpowiednio 7,0 oraz 5,6 proc. Sytuacja w której dynamika importu jest wyższa od dynamiki eksportu jest typowa dla okresów w których gospodarka danego kraju rozwija się szybciej niż gospodarki jego partnerów handlowych. Obrotom handlowym kraju towarzyszyła stabilizacja średniorocznego kursu złotego względem euro oraz dolara amerykańskiego. Wykres 1 Stopa bezrobocia w Polsce 14,5 2013 14,0 1 2014 1 12,5 12,0 11,5 13,4 11,5 Stopa bezrobocia rejestrowanego na koniec roku wyniosła 11,5 proc. Oznacza to jej spadek o 1,9 proc. w porównaniu z sytuacją z końca 2013 roku oraz brak zmiany w porównaniu z końcem trzeciego kwartału. Istotny spadek stopy bezrobocia w ujęciu rocznym odczytywać należy jako kolejną oznakę korzystnej koniunktury gospodarczej oraz jej wzrastającego z kwartału na kwartał pozytywnego wpływu na sytuację na rynku pracy. 11,0 I IV V VI IX X XI X Źródło: GUS Tendencje te potwierdza wzrost liczby zatrudnionych w gospodarce. Według szacunków IBnGR, w czwartym kwartale przeciętne zatrudnienie w gospodarce narodowej zwiększyło się o 0,9 proc., a w całym roku odnotowano jego wzrost o 0,6 proc. Korzystną tendencją na rynku pracy był również wzrost przeciętnych realnych wynagrodzeń brutto. W czwartym kwartale zwiększyły się one o 3,8 proc., a w całym roku o 3,6 proc. Średnie tempo wzrostu cen dóbr i usług konsumpcyjnych, czyli inflacja, wyniosło w okresie od października do grudnia -0,7 proc. Poziom inflacji na koniec grudnia ukształtował się na poziomie -1,0 proc. Średnioroczny wskaźnik inflacji wyniósł w 2014 roku 0,0 proc. Był to najniższy średnioroczny wskaźnik poziomu wzrostu cen od początku funkcjonowania w Polsce gospodarki rynkowej. Zjawisko deflacji wystąpiło w Polsce po raz pierwszy po 1989 roku. W 2014 roku sześć razy miesięczne wskaźniki inflacji odnotowały ujemne poziomy. W 2014 roku najbardziej obniżyły się ceny odzieży i obuwia (o 4,7 proc.), wydatków związanych z edukacją (o 3,8 proc.) oraz paliwa do prywatnych środków transportu (o 3,4 proc.). 2
Prognoza na lata 2015 2016 Wykres 2 Kwartalne tempo wzrostu PKB 4,0 3,8 3,7 3,4 3,7 3,3 3,3 3,2 2,5 2,2 2,3 2,0 1,5 1,3 1,0 0,5 0,5 0,7 0,2 0,0 I IV I IV I IV I IV 2012 2013 2014 2015 Tempo wzrostu produktu krajowego brutto w 2015 roku wyniesie w Polsce proc., co oznacza, że będzie ono nieznacznie tylko wyższe niż w roku ubiegłym. Według prognozy IBnGR, w kolejnych kwartałach 2015 roku wzrost gospodarczy będzie przyspieszał, ale różnice między kwartałami będą niewielkie w pierwszym kwartale PKB wzrośnie o 3,3 proc., a w czwartym o 3,8 proc. W roku 2016 prognozowane jest dalsze przyspieszenie wzrostu gospodarczego, który wynieść może 3,8 proc. Źródło: GUS, IBnGR W 2015 roku wartość dodana w przemyśle wzrośnie, według prognozy IBnGR, o 4,7 proc. Tempo wzrostu w przemyśle powinno być przez cały rok względnie stabilne i wynosić kwartalnie w granicach 4-6 proc. Według prognozy Instytutu, poprawi się koniunktura w sektorze budowlanym, w którym wartość dodana wzrośnie o 6,7 proc, po wzroście w roku poprzednim o 5,0 proc. Stabilizacji wzrostu oczekiwać należy natomiast w sektorze usług rynkowych, gdzie prognozowany przyrost wartości dodanej w tym roku wynosi 3,4 proc. W 2016 roku nadal poprawiać się będzie sytuacja w przemyśle, w którym, według prognozy IBnGR, wartość dodana wzrośnie o 5,0 proc. Wzrost w budownictwie także przyspieszy i wyniesie 7,5 proc, w dużej mierze za sprawą realizowanych na coraz większą skalę inwestycji w drogownictwie i kolejnictwie. Tempo wzrostu popytu krajowego w 2015 roku wyniesie 4,4 proc., czyli tyle samo co w roku poprzednim. Według prognozy Instytutu, spożycie indywidualne wzrośnie w tym czasie o proc., natomiast wartość nakładów brutto na środki trwałe zwiększy się o 11,2 proc. Wzrost inwestycji wynikał będzie przede wszystkim ze zwiększenie nakładów na odnowienie majątku trwałego w sektorze przedsiębiorstw. Drugim czynnikiem wspierającym inwestycje będzie napływ środków europejskich na finansowanie projektów infrastrukturalnych. W roku 2016 popyt krajowy wzrośnie o 4,6 proc. zarówno za sprawą rosnącego spożycia indywidualnego (o 3,8 proc.), jak i rosnących nakładów inwestycyjnych (o 11,8 proc.). W latach 2015-2016 popyt krajowy będzie głównym motorem wzrostu gospodarczego w Polsce. Sytuacja na rynku pracy będzie się systematycznie poprawiać, co będzie efektem utrzymującego się stabilnego wzrostu gospodarczego na poziomie 3-4 proc. Stopa bezrobocia powinna systematycznie się obniżać. Według prognozy IBnGR, na koniec 2015 roku bezrobocie w Polsce wynosić będzie 10,5 proc., natomiast rok później spadnie do poziomu 9,8 proc. Warto zwrócić uwagę, że oznacza to powrót do jednocyfrowego poziomu bezrobocia. Spadkowi bezrobocia towarzyszyć będzie wzrost zatrudnienia, które w skali całej gospodarki wzrośnie w latach 2015-2016 odpowiednio o 1,4 oraz 1,7 proc. Spadek bezrobocia sprzyjał będzie wzrostowi wynagrodzeń, które w latach 2015-2016 rosnąć powinny realnie w tempie nieco poniżej 4 proc. 3
I Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 85 (luty 2015 r.) Wykres 3 Inflacja w Polsce 5,0 4,5 4,0 X 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5 Źródło: GUS, IBnGR pasmo celu inflacyjnego 2012 2013 2014 2015 Według prognozy IBnGR, w pierwszej połowie 2015 roku utrzymywać się będzie w polskiej gospodarce deflacja. W pierwszym kwartale ceny zmniejszą się średnio o 0,6 proc., a w drugiej o 0,2 proc. W trzecim i czwartym kwartale ceny konsumpcyjne w gospodarce powinny już wzrastać, a średni poziom inflacji w całym roku wyniesie 0,1 proc. W roku 2016 inflacja nadal pozostawała będzie poniżej celu inflacyjnego NBP, a jej średni poziom wyniesie 1,6 proc. Niska inflacja, szczególnie w roku 2015, stworzy warunki do obniżenie stóp procentowych banku centralnego. Według prognozy IBnGR, w roku 2015 tempo wzrostu eksportu w Polsce wyniesie 6,2 proc., natomiast import w tym samym czasie wzrośnie o 7,5 proc. Oznacza to, że wkład handlu zagranicznego w tworzenie PKB będzie pozostawał ujemny. W roku 2016 spodziewać się należy przyspieszenia wzrostu eksportu, którego przyrost wyniesie 7,0 proc. oraz dodatniej dynamiki importu, który wzrośnie o 8,5 proc. Sytuacja w handlu zagranicznym kształtowana będzie przede wszystkim przez stan koniunktury w Unii Europejskiej, dlatego przyspieszenie tempa wzrostu polskiego eksportu do prognozowanego poziomu w latach 2015-2016 warunkowane jest poprawą sytuacji gospodarczej u naszych najważniejszych partnerów handlowych. W ocenie Instytutu, w latach 2015-2016 spodziewać się należy nieznacznej aprecjacji złotego wobec euro i dolara. Ze względu na utrzymujące się niskie stopy procentowe tendencja aprecjacyjna nie będzie jednak tak wyraźna, jak wydawać się to mogło kilka lat temu. Według IBnGR, w 2015 roku średnioroczne kursy euro i dolara wyniosą odpowiednio 4,1 oraz 3,4 złotego, natomiast w 2016 roku średni kurs euro wyniesie 4,0 złote, a średni kurs dolara 3,3 złotego. 4
Roczne i kwartalne prognozy makroekonomiczne IBnGR 2014 2015 IV I IV 2014 2015 2016 PKB % r/r 3,3 3,2 3,3 3,7 3,8 3,3 3,8 PKB % k/k 0,9 0,8 0,8 0,9 1,0 1,1 x x x Wartość dodana w przemyśle % r/r 3,1 3,3 4,3 4,8 5,2 5,4 3,3 4,7 5,0 w budownictwie % r/r 3,2 1,8 5,4 6,7 6,8 7,0 5,0 6,7 7,5 w usługach rynkowych % r/r 3,2 3,3 3,2 3,4 3,6 3,7 3,4 3,4 3,6 Popyt krajowy % r/r 4,9 4,8 4,0 4,2 4,5 4,8 4,4 4,4 4,6 Spożycie ogółem % r/r 3,3 3,2 3,1 3,2 3,4 2,9 3,3 w tym: indywidualne % r/r 3,2 3,4 3,3 3,4 3,6 3,8 3,2 3,8 Nakłady brutto na środki trwałe % r/r 9,9 10,5 10,2 10,8 12,6 10,8 10,9 11,2 11,8 Produkcja sprzedana przemysłu % r/r 1,8 3,1 3,7 5,0 5,7 6,7 3,3 5,0 5,3 budownictwa % r/r 1,3 1,1 5,7 6,8 7,6 8,0 3,6 7,3 8,5 Inflacja (CPI; średnia) % -0,3-0,7-0,6-0,2 0,3 0,9 0,0 0,1 1,6 Inflacja (CPI; k.o.) % -0,3-1,0-0,4-0,1 0,5 1,3-1,0 1,3 2,0 Podaż pieniądza (M3, k.o.) % 7,9 8,4 7,5 7,8 8,0 8,5 8,4 8,5 8,7 Wynagrodzenie brutto realne % r/r 3,7 3,8 3,7 3,8 3,9 3,6 3,7 3,9 Przeciętne zatrudnienie w GN % r/r 0,3 0,9 1,1 1,2 1,5 1,6 0,6 1,4 1,7 Stopa bezrobocia rejestr. (k.o.) % 11,5 11,5 11,7 10,8 10,5 10,5 11,5 10,5 9,8 Eksport (GUS/RN) % 3,8 4,2 5,0 5,6 6,2 6,9 5,6 6,2 7,0 Import (GUS/RN) % 7,3 6,4 6,0 6,8 7,6 8,0 7,0 7,5 8,5 Saldo obr. bież. BP (krocząco) % PKB -1,3-1,5-1,5-1,8-2,0-2,4-1,3-2,4-3,6 Średni kurs dolara (NBP) PLN/USD 3,15 3,37 3,7 3,3 3,2 3,16 3,4 3,3 Średni kurs euro (NBP) PLN/EUR 4,18 4,21 4,2 4,2 4,1 4,0 4,19 4,1 4,0 Źródło: dane historyczne GUS, NBP szacunki i prognozy IBnGR 5