RAPORT WPŁYW INSTYTUCJI OTOCZENIA BIZNESU NA WZROST KONKURENCYJNOŚCI GOSPODARKI ROK PO AKCESJI POLSKI DO UE

RAPORT WPŁYW INSTYTUCJI OTOCZENIA BIZNESU NA WZROST KONKURENCYJNOŚCI GOSPODARKI ROK PO AKCESJI POLSKI DO UE Ministerstwo Gospodarki Departament Konkurencyjności Gospodarki Grudzień 2005

SPIS TREŚCI WSTĘP... 3 1. CHARAKTERYSTYKA DZIAŁALNOŚCI INSTYTUCJI OTOCZENIA BIZNESU... 4 1.1. PAŃSTWOWA AGENCJA ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI... 6 1.2. FUNDUSZE POŻYCZKOWE... 11 1.3. KRAJOWY FUNDUSZ KAPITAŁOWY... 13 1.4. BEZPOŚREDNI USŁUGODAWCY... 18 1.5. ORGANIZACJE PRZEDSIĘBIORCÓW... 20 1.6. ORGANIZACJE POZARZĄDOWE... 22 1.7. INSTYTUCJE TRANSFERU WIEDZY I TECHNOLOGII DO GOSPODARKI... 22 1.7.1 Centra transferu technologii... 23 1.7.2. Krajowa Sieć Innowacji (KSI)... 23 1.7.3. Sieć ośrodków przekazu innowacji (Innovation Relay Centre - IRC)... 24 1.7.4. Parki naukowo-technologiczne... 24 1.8. USŁUGI DORADCZO-SZKOLENIOWE I PROMOCJA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI... 24 1.8.1. Centra Euro Info (Euro Info Centres EIC)... 25 1.8.2. Inkubatory przedsiębiorczości... 25 1.8.3. Regionalne Centra Obsługi Inwestora (COI)... 26 2. OCENA WPŁYWU IOB NA WZROST KONKURENCYJNOŚCI GOSPODARKI 26 3. REKOMENDACJE... 28 4. ANEKS OPRACOWANIE WYNIKÓW ANKIETY... 29 2

WSTĘP Celem raportu pt. Wpływ instytucji otoczenia biznesu na wzrost konkurencyjności gospodarki rok po akcesji Polski do UE jest przedstawienie informacji na temat roli, jaką spełniają instytucje otoczenia biznesu (w skrócie IOB) w procesie dostosowywania się polskiej gospodarki do nowych warunków po akcesji Polski do Unii Europejskiej. Opracowanie zostało oparte m.in. o wyniki badania ankietowego przeprowadzonego na zlecenie Departamentu Konkurencyjności Gospodarki w czerwcu 2005 r. na losowo wybranej grupie przedsiębiorstw. Celem badania było otrzymanie odpowiedzi, jak przedsiębiorcy postrzegają rolę IOB w rozwoju konkurencyjności ich firm. Pierwszą część raportu poświęcono ogólnej charakterystyce działalności IOB, w dalszej części następuje omówienie wyników ankiety, a w końcowej części - rekomendacje dotyczące poprawy efektywności działań IOB. Wraz z wejściem Polski do UE pojawiły się nowe uwarunkowania, w których funkcjonują instytucje otoczenia biznesu. W związku z koniecznością dostosowania przedsiębiorstw do unijnych przepisów czy też możliwością korzystania przez nie (a także przez IOB) ze środków strukturalnych UE, zaistniały nowe możliwości działania dla instytucji otoczenia biznesu, istotne m.in. z punktu widzenia wpływu na wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw. Do wspomnianych przepisów należą m.in. regulacje w zakresie: akcyzy 1, podatku od towarów i usług, wypełniania zobowiązań dotyczących ochrony środowiska, regulacje dotyczące oznakowania znakiem CE 2 oraz system HACCP 3. Z dniem akcesji weszły w życie przepisy wdrażające Dyrektywy UE, w tym tzw. Dyrektywy Nowego i Globalnego Podejścia. Warunkiem koniecznym dla zapewnienia polskim wyrobom dostępu do rynku wewnętrznego i korzystania z tej swobody było wdrożenie systemu oceny zgodności kompatybilnego z systemem unijnym. Kluczową rolę w systemie oceny zgodności odgrywają jednostki notyfikowane, tzn. jednostki certyfikujące, kontrolujące i laboratoria desygnowane przez państwo członkowskie do wykonywania procedur oceny zgodności wyrobów podlegających Dyrektywom Nowego i Globalnego Podejścia. Instytucje te, jako IOB, zaczęły pełnić istotną funkcję na rzecz przedsiębiorstw w celu eliminowania barier w dostępie do wspólnego rynku. 1 W zakresie akcyzy nastąpiło kompleksowe dostosowanie polskich przepisów do obowiązujących w Unii Europejskiej. Do polskich regulacji wprowadzono nowe instytucje, z których najważniejsze to: instytucja składu podatkowego oraz procedura zawieszenia poboru akcyzy aż do momentu dopuszczenia wyrobu akcyzowego do konsumpcji. 2 Aby przedsiębiorcy mogli sprzedawać swoje produkty na Jednolitym Rynku Europejskim muszą dostosować się do standardów rynku wspólnotowego. Obowiązek ten dotyczy zarówno towarów objętych dyrektywami starego podejścia, charakteryzującymi się bardzo szczegółowymi przepisami technicznymi (np. sektor motoryzacyjny, żywnościowy, chemiczny i farmaceutyczny), jak również towarów objętych nowym podejściem ograniczającym się do określenia podstawowych wymagań, jakie musi spełniać produkt, aby został uznany za bezpieczny i dopuszczony na rynek (np. sprzęt AGD, maszyny i urządzenia, zabawki). Z dniem akcesji każdy towar objęty dyrektywami nowego podejścia musi być oznaczony znakiem CE 3 Od dnia przystąpienia Polski do UE istnieje wymóg wdrażania zasad systemu HACCP (analiza zagrożeń i krytyczne punkty kontroli). Stosowany jest on w firmach branży spożywczej i ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego żywności. 3

Działalność instytucji otoczenia biznesu jest uwarunkowana również programami operacyjnymi wynikającymi z akcesji Polski do Wspólnot Europejskich. Należą do nich przede wszystkim Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw na lata 2004-2006 4 oraz, w mniejszym stopniu, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego działanie 2.6 5 1. CHARAKTERYSTYKA DZIAŁALNOŚCI INSTYTUCJI OTOCZENIA BIZNESU Działalność instytucji otoczenia biznesu oznacza swego rodzaju sieć instytucji sprzyjających prowadzeniu czy rozpoczęciu działalności gospodarczej, przede wszystkim przez firmy małe i średnie. Instytucje otoczenia mają już pewne doświadczenie (np. PARP), ale też są instytucjami całkiem nowymi, stażem dorównującymi nierzadko tym, których wspomagają. Należy stwierdzić, że instytucje wspierające i popierające aktywność gospodarczą nie tworzą jeszcze spójnego systemu pomocy biznesowi. Pod tym względem polska gospodarka znajduje się nadal in statu nascendi. Jednak, prędzej czy później, system IOB zostanie w pełni zbudowany i ukształtowany. Oczywiście nie chodzi tu jedynie o przejrzystą strukturę systemu instytucji wspierających biznes, lecz o dostępność różnego typu okoliczności sprzyjających prowadzeniu działalności gospodarczej. 4 Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw na lata 2004-2006 został przyjęty przez Radę Ministrów 14 marca 2004. Dla osiągnięcia celu strategicznego Sektorowego Programu Operacyjnego oraz celów cząstkowych PWW proponuje się realizację dwóch priorytetów: - rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu - bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw W nawiązaniu do celów zapisanych w obu priorytetach SPO-WKP zakłada się, iż jego realizacja pozwoli na osiągnięcie dwóch zasadniczych efektów: - stworzenie silnego otoczenia instytucjonalnego, które wspiera działalność przedsiębiorstw - powstanie gospodarki opartej na innowacyjnych przedsiębiorstwach o silnej pozycji konkurencyjnej na jednolitym Rynku Europejskim. Ważnym dla instytucji otoczenia biznesu jest realizacja priorytetu 1 Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu, którego celem jest ułatwienie funkcjonowania przedsiębiorstw w warunkach Jednolitego Rynku Europejskiego przez wspieranie instytucji otoczenia biznesu dostarczających usługi dla przedsiębiorstw. Celami cząstkowymi tego priorytetu są: pobudzenie przedsiębiorczości i działalności innowacyjnej poprzez dostęp do wysokiej jakości usług świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu, ułatwienie możliwości finansowania inwestycji, przygotowanie nowoczesnej infrastruktury dla prowadzenia działalności gospodarczej, rozwój przedsiębiorczości poprzez wzmocnienie powiązań między sektorem B+R a przedsiębiorstwami, zwiększanie sprawności wdrażania i komercjalizacji innowacji, w tym transfer technologii, zwiększanie dostępu i zakresu korzystania z usług publicznych on-line. 5 Realizacja działania 2.6 w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego ma na celu podniesienie potencjału regionalnego w zakresie innowacji (w ramach Regionalnych Strategii Innowacyjnych lub strategii rozwoju województw) poprzez wzmocnienie współpracy między sektorem badawczo-rozwojowym a gospodarką, co prowadzi do podniesienia konkurencyjności przedsiębiorstw działających na regionalnym i lokalnym rynku. 4

Nie istnieją w polskim prawie gospodarczym regulacje, które tworzyłyby w miarę koherentny system instytucji wspierających MSP. Instytucje, które można zaliczyć do grupy IOB opierają się, z reguły, o akty prawne ich stricte dotyczące. Uprzedzając dalsze rozważania, można zauważyć, że przyszły system IOB może opierać się o dwa filary bankowo-organizacyjne, tj. Bank Gospodarstwa Krajowego oraz Państwową Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości, wraz z siecią pomniejszych instytucji współpracujących. Istotę zagadnienia stanowi realna i skuteczna pomoc dla krajowych podmiotów gospodarczych. Jednak z praktyki gospodarczej wiadomo, że mając do czynienia z prawidłowo ukształtowanym, racjonalnie funkcjonującym systemem określonych instytucji, istnieje znaczne prawdopodobieństwo powstania strumienia skutecznych działań, które w znaczący sposób mogą wpływać i kształtować podmioty gospodarcze w różnych stadiach ich rozwoju. Chodzi zatem generalnie o to, by za pomocą IOB stworzyć możliwości różnorodnej pomocy dla początkujących firm, dla przejścia najtrudniejszego okresu wstępnej adaptacji do warunków gospodarczych, do rozwinięcia skali prowadzonej działalności, przejęcia części ryzyka rozwoju, etc. Warto postawić sobie pytanie czy podmioty korzystające z usług IOB mają możliwość wyboru. Trudno tu o odpowiedź twierdzącą, zależy to bowiem od rodzaju poszukiwanej przez podmiot usługi. Spośród usług niefinansowych dla przykładu można przywołać doradztwo prawne, organizacyjne, pomoc w poszukiwaniu krajowych i zagranicznych kontrahentów. Owszem, podmiot może skorzystać z takich usług w odpowiedniej firmie, jednak koszty przedsięwzięcia mogą przewyższać koszty rozwiązania problemu za pośrednictwem sieci IOB. Jeśli idzie o usługi finansowe, sprawa jest jasna. Koszty kredytu są ogólnie znane, jego dostępność w przypadku podmiotu rozpoczynającego działalność, czy wywodzącego się ze small businness`u może sprawić, że prawdopodobnie napotka on na istotną barierę w pozyskaniu niezbędnych funduszy. Szukanie możliwości sfinansowania przedsięwzięć inwestycyjnych przez różnorodne fundusze kapitałowe, np. typu venture capital, również może napotkać na przeszkody, jakkolwiek i tu zdarzają się szlachetne wyjątki. Generalnie jednak można stwierdzić, że raczej nie występuje konkurencyjność oferty bankowej wobec oferty IOB. Pragmatyzm państwa realizuje się w ofercie IOB jako przeciwwagi dla bezrobocia, w formie stworzenia systemu zachęt dla inicjatywy społecznej. Jest to więc przejaw udziału państwa w rozwoju gospodarczym, współfinansowanie przemian, a nie konkurencja z ofertą instytucji finansowych, z sektora usług doradczych czy PR. Pozostaje do rozważenia ocena stopnia radykalności i skuteczności dostępnych zachęt. Jako przykład różnorodnych form wspomagania biznesu mogą posłużyć dwie instytucje, które są ściśle zaangażowane w tego typu pomoc, choć realizowaną w odmienny sposób. Pierwsza nich to działająca już ponad 5 lat Państwowa Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości 6, która jest sukcesorem uprzednio spełniającej podobne działania - Polskiej Agencji Rozwoju Regionalnego. 6 Ustawa z 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Państwowej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (Dz. U. z 2000 r. Nr 109, poz. 1158 z późn. zm.) 5

Druga zaś, to nowo powstała instytucja finansowa pod nazwą Krajowego Funduszu Kapitałowego 7. Zjawisko IOB wskazuje na zmianę postępowania ze strony państwa wobec przedsiębiorców z kręgu małego i średniego biznesu. W miejsce dotacji stworzono system pomocy publicznej, co wszak nie oznacza, że dotacje zniknęły z rynku. Nadal są wykorzystywane, choć w mniejszym stopniu niż kiedyś. Narzędzia pomocy publicznej są bardziej wymagające dla korzystającego z pomocy. Dotacja ma charakter wybitnie statyczny, od potencjalnego beneficjenta wymaga jedynie złej sytuacji finansowej. Dynamika pomocy publicznej objawia się nie tylko w określeniu rozmiarów słabości finansowej podmiotu, ale przede wszystkim w skutecznym zastosowaniu procedury sanacyjnej wraz z realną pomocą kapitałową. Korzystanie z pomocy publicznej nie gwarantuje automatycznie poprawy kondycji finansowej danego podmiotu, lecz w istotny sposób wymusza na nim podjęcie wytężonych działań w dążeniu do poprawy własnej pozycji finansowej. Od czasu wejścia Polski do Unii Europejskiej zmieniła się treść wielu wcześniej obowiązujących aktów prawnych, które zostały wzbogacone, bądź przekształcone w duchu przepisów unijnych. Zmiany te można zaobserwować na tle wybranych aktów prawnych regulujących zasady działalności niektórych instytucji otoczenia biznesu. Wybrano dwie z nich, jako charakterystyczne dla zbioru IOB, oraz zajmujące się w dużej mierze pomocą finansową dla przedsiębiorców, która spośród różnorodnej pomocy, wydaje się najbardziej oczekiwana przez zainteresowanych. Chodzi o Państwową Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości oraz Krajowy Fundusz Kapitałowy. Łączy je sfera szeroko rozumianej pomocy finansowej, różni natomiast horyzont czasowy działania. PARP, jak wspomniano, działa od niemal 5 lat, zaś KFK jest instytucją nowo powstałą, której doświadczenie jest zerowe, ale która została utworzona podczas pierwszego roku unijnego członkostwa Polski, a przy jej formowaniu kierowano się w pełni zasadami unijnymi. Taka pozytywna konfrontacja dwóch instytucji służących podobnemu celowi wskazuje na możliwość i chęć pełnego wykorzystania potencjału IOB w kierunku sprzyjania rozwojowi małego i średniego polskiego biznesu (MSP). 1.1. Państwowa Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Agencja wspiera działania mikro-, małych i średnich przedsiębiorców, którymi są podmioty gospodarcze zdefiniowane według przepisów unijnych, odpowiednio zaadaptowanych dla potrzeb gospodarki polskiej 8. W krajowym systemie prawnym definicje te znalazły się w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej 9. Zgodnie z przepisami, za przedsiębiorcę uważa się tego kto, bez względu na wielkość, ma obowiązek spełnić łącznie dwa warunki w co najmniej jednym z dwóch ostatnich latach obrotowych. Po pierwsze, chodzi o odpowiednie średnioroczne zatrudnienie: 7 Ustawa z 4 marca 2005 o Krajowym Funduszu Kapitałowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 57, poz. 491 z późn. zm.). 8 Wymogi dla mikro-, małego i średniego przedsiębiorcy zostały zamieszczone w załączniku I do rozporządzenia nr 70/2001/WE z 12 stycznia 2001r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw (Dz. Urz. WE L 10 z 13.01.2001 z późn. zm.). 9 Ustawa z 2 lipca 2004 o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1807 z późn. zm.). 6

mikroprzedsiębiorca zatrudnia poniżej 10 pracowników, mały przedsiębiorca poniżej 50 pracowników, średni przedsiębiorca poniżej 250 pracowników, Po drugie zaś, przedsiębiorca osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości określonej kwoty lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych odpowiedniej kwoty (w nawiasie): mikroprzedsiębiorca 2 mln euro (2 mln euro) mały przedsiębiorca średni przedsiębiorca 10 mln euro (10 mln euro) 50 mln euro (43 mln euro) Ustawowym definicjom nie podlegają te podmioty, które mimo spełniania powyższych warunków mają jako współwłaścicieli innych przedsiębiorców, Skarb Państwa bądź jednostki samorządowe posiadających co najmniej 25% i więcej wkładów, udziałów lub akcji; prawa do 25% i więcej udziału w zysku, ewentualnie 25% i więcej głosów w zgromadzeniu wspólników, walnym zgromadzeniu akcjonariuszy albo walnym zgromadzeniu spółdzielni. Działalność Agencji na rzecz biznesu jest wielostronna, dotyczy bowiem zarówno czynności finansowych, jak również prawnych, organizacyjnych czy edukacyjnych. Istotną konsekwencją takiej pomocy wydaje się być możliwość wyłowienia spośród rzeszy małego i średniego biznesu podmiotów, mających szczególnie atrakcyjne 7

projekty, których z braku funduszy nie mogłyby sfinansować. Wielkość prawdopodobieństwa wystąpienia tego typu przypadków każe zastanowić się nad możliwościami długotrwałego świadczenia pomocy przez Agencję, a nie tylko jednorazowej pomocy w jakiejkolwiek formie. Agencja może wykonywać różnorodne zadania na rzecz krajowego biznesu, a ustawodawca wymienia te, które Agencja na pewno winna realizować jako obowiązek ustawowy. Należą do nich: świadczenie usług doradczych dla bezrobotnych, podmiotów non profit, działających na rzecz rozwoju gospodarczego zatrudnienia lub rozwoju zasobów ludzkich, organizacja wszelkiego rodzaju szkoleń, organizacja przedsięwzięć informacyjnych, promocyjnych, targowych i wystawienniczych w kraju oraz promocji i informacji za granicą, gromadzenie i udostępnianie informacji istotnych dla przedsiębiorców i bezrobotnych, działalność wydawnicza, świadczenie usług eksperckich dla administracji rządowej i samorządów, prowadzenie rejestru i promocji podmiotów non-profit, zapewniających należyte świadczenie wszelkich usług niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania mikro- małych i średnich przedsiębiorców oraz osób podejmujących działalność gospodarczą. Do podstawowych działań Agencji na rzecz małego i średniego biznesu należą również wszelkie przejawy pomocy finansowej. Pomoc finansowa, realizowana przez Agencję jest dostępna dla różnych podmiotów, a więc przedsiębiorców, podmiotów działających na rzecz rozwoju gospodarczego lub na rzecz zatrudnienia czy rozwoju zasobów ludzkich oraz jednostek samorządu terytorialnego. Także i forma pomocy finansowej ze strony Agencji jest zróżnicowana. Ustawodawca przewidział dla tej pomocy trzy formy: - bezzwrotne wsparcie finansowe, - pożyczka, - finansowanie kosztów usług świadczonych przez usługodawców bezpłatnie bądź za opłatą niższą od ceny rynkowej. 10 Pomoc finansowa, udzielana przez wymienione instytucje otoczenia biznesu, ma charakter pośredni lub bezpośredni. Chodzi bowiem o to, że IOB może udzielić pożyczki, bez konieczności występowania pośredników. Charakter pośredni mają z 10 Pomoc finansowa ze strony Agencji jest absolutnie wykluczona wobec przedsiębiorcy (osoby fizycznej), który został skazany za przestępstwo gospodarcze bądź jakiekolwiek inne, popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Zakaz ten dotyczy także podmiotów, które nie będąc osobami fizycznymi, mają w składach swoich organów zarządzających osoby skazane uprzednio wyrokiem prawomocnym. Agencja nie może wesprzeć finansowo także podmiotów zalegających z płatnościami publicznoprawnymi, lub będących pod zarządem komisarycznym, w toku likwidacji, w trakcie postępowania upadłościowego lub naprawczego. 8

kolei poręczenia, gdyż IOB jest jedynie gwarantem prawidłowości spłat kolejnych rat przez zainteresowany takim wsparciem podmiot-pożyczkobiorcę. Pomoc finansową ze strony Agencji można podzielić również ze względu na ostateczne przeznaczenie funduszy. Z tego bowiem powodu można wyodrębnić pomoc bezpośrednią i pośrednią. Ta pierwsza może być udzielana bezpośrednio przedsiębiorcom zabiegającym o wsparcie; druga zaś wymaga dodatkowo ogniwa pośredniczącego w postaci podmiotu działającego na rzecz rozwoju gospodarczego bądź na rzecz zatrudnienia lub rozwoju zasobów ludzkich. Dwa ostatnie typy podmiotów, otrzymując fundusze z Agencji, dokonują ich ostatecznej dystrybucji pomiędzy wnioskodawców. Fakt zaangażowania pośrednictwa wiąże się z potrzebą przyspieszenia praktycznej realizacji wniosku o pomoc finansową, skróceniu w ten sposób ulega czas oczekiwania beneficjenta. Nie bez znaczenia pozostaje także fakt lepszego rozeznania potrzeb i lepszej znajomości wnioskodawców ze strony instytucji pośredniczącej. Ze względu na różnorodność takiej pomocy, pośredników można podzielić na trzy podstawowe grupy: 1. fundusze pożyczkowe, udzielające pożyczek, 2. fundusze poręczeniowe, udzielające poręczeń, 3. fundusze kapitału zalążkowego, w gestii których leży obejmowanie akcji lub udziałów u mikro-, małych i średnich przedsiębiorców, będących we wczesnej fazie rozwoju. Pomoc finansowa świadczona przez trzy powyższe fundusze powinna być wykorzystana w okresie co najwyżej 5 lat od dnia przekazania kwoty wsparcia. W przeciwnym bowiem razie fundusz ma obowiązek zwrotu pieniędzy do Agencji, wraz z odsetkami. Fundusze poręczeniowe rozpoczęły swoją działalność 15 maja 2002 r. Są instytucjami finansowymi udzielającymi poręczeń kredytowych i pożyczkowych. Przedmiotem działalności jest organizowanie finansowania dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Z poręczenia funduszu mogą korzystać przedsiębiorstwa prowadzące własną działalność. Przyjęty 13 sierpnia 2002 r przez Radę Ministrów program Kapitał dla przedsiębiorczych, a także przepisy normujące zasady udzielania poręczeń i gwarancji przez Skarb Państwa 11 stanowiły kolejną próbę stopniowej likwidacji barier hamujących rozwój małych i średnich przedsiębiorców. Głównym narzędziem realizacji tych celów ma być zbudowana, w ciągu najbliższych lat, sieć blisko 100 lokalnych i 16 regionalnych, działających na zasadzie non-profit, funduszy poręczeń kredytowych dla małych i średnich przedsiębiorców. Instytucje sieci, dzięki udzielanym poręczeniom, ułatwią dostęp do finansowania dłużnego w postaci kredytów i pożyczek dla tych przedsiębiorców, którzy posiadając zdolność kredytową, nie spełniają wymagań kredytodawców. Sieć ta budowana jest na zasadzie inicjatyw podejmowanych przede wszystkim przez jednostki samorządu terytorialnego i lokalne organizacje przedsiębiorców. Takie inicjatywy na szczeblu lokalnym bądź regionalnym, po zgromadzeniu stosownego kapitału i spełnieniu podstawowych zasad działalności poręczycielskiej, mogą być dokapitalizowane ze 11 Ustawa o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (Dz. U. z 1997 r. Nr 74, poz. 484 z późn. zm.). Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych udziela gwarancji m. in. z tytułu spłaty kredytów/pożyczek, spłaty kredytów inwestycyjnych programu SAPARD, zobowiązań wynikających z obligacji, poręczeń dla MSP, poręczeń kredytów studenckich oraz wspiera w formie kapitałowej fundusze poręczeniowe. 9

środków Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych, zlokalizowanego w Banku Gospodarstwa Krajowego. Wg stanu na 30 czerwca 2004 r., w Polsce działało 60 funduszy poręczeniowych, w tym 47 lokalnych i 13 regionalnych. Fundusze poręczeniowe oferują przeważnie poręczenie w wysokości 50-60% wartości zabezpieczonej pożyczki. Oznacza to, że fundusze poręczają jedynie spłatę części kredytu, a pozostałą sumę kredytu pożyczkobiorca musi zapewnić sobie sam. O wejście kapitałowe BGK może ubiegać się fundusz poręczeniowy, spełniający następujące warunki: 1. jest zorganizowany w formie spółki kapitałowej, 2. BGK ma prawo: delegowania do Rady Nadzorczej funduszu swojego reprezentanta, wprowadzania do statutu/umowy spółki postanowień uzależniających dokonanie zmian statutu/umowy spółki oraz podjęcia decyzji dotyczącej podwyższenia kapitałów własnych od zgody BGK, 3. celem spółki jest wspieranie małych i średnich przedsiębiorców w dostępie do kapitałów na finansowanie działalności gospodarczej poprzez udzielanie poręczeń, 4. udzielanie poręczeń jest głównym przedmiotem działalności spółki, 5. spółka znajduje się w dobrej sytuacji finansowej lub prognoza finansowa przewiduje, w ocenie Departamentu Funduszy Poręczeń i Gwarancji, poprawę sytuacji oraz nie zalega z opłacaniem podatków i składek na ubezpieczenie społeczne, 6. spółka prowadząca działalność poręczycielską: posiada niezbędny potencjał finansowy, dysponuje odpowiednimi zasobami ludzkimi, 7. spółka posiada umowę o współpracy w zakresie działalności poręczycielskiej, z co najmniej jedną instytucją finansującą, 8. spółka w swoich dokumentach nie posiada zapisów o ograniczeniach w udzielaniu poręczeń kredytów lub pożyczek udzielanych przez inne instytucje finansujące. Wsparcie kapitałowe regionalnych funduszy poręczeniowych realizowane będzie z uwzględnieniem następujących warunków: 1. utrzymana będzie zasada limitu udziału BGK w kapitale zakładowym funduszy na poziomie mniejszym niż 50 % kapitału zakładowego spółki, 2. wartość objęcia/nabycia udziałów/akcji przez BGK na rzecz jednego funduszu, w pierwszym etapie zasileń kapitałowych funduszy regionalnych, nie będzie przekraczać 2 5000 zł, 10

3. fundusz dysponuje kapitałem zakładowym (co najmniej 2,5 mln zł) w formie środków pieniężnych, zgromadzonych w bezpiecznych i płynnych instrumentach finansowych, 4. w przypadku, gdy fundusz wnioskuje o kolejne objęcia/nabycia jego udziałów/akcji przez BGK (powyżej 2,5 mln zł), powinien spełniać następujące wymogi: a. od czasu poprzedniego wejścia kapitałowego BGK do funduszu, jego kapitał zakładowy został podwyższony co najmniej o równowartość poprzedniego wejścia kapitałowego BGK, b. fundusz pozyskał nowych udziałowców/akcjonariuszy wśród jednostek samorządu gospodarczego, banków i funduszy celowych działających na terenie województwa, bądź powiększył swój dotychczasowy kapitał na skutek objęcia udziałów/ akcji przez dotychczasowych udziałowców (innych niż BGK), c. fundusz zaangażował swoje kapitały w udzielone na rzecz MŚP poręczenia, w wysokości co najmniej 150 % jego kapitalizacji, d. koszty z tytułu wypłaconych poręczeń nie przekraczają 3 % wartości poręczeń udzielonych w danym roku. Zgodnie z zatwierdzonymi przez Zarząd Banku dnia 26 marca 2004 r. zasadami polityki inwestowania środków Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych w fundusze poręczeniowe, budowa sieci lokalnych funduszy tego typu realizowana będzie z uwzględnieniem następujących warunków: 1. utrzymana będzie zasada limitu udziału BGK w kapitale zakładowym funduszy na poziomie mniejszym niż 50 % kapitału zakładowego spółki, 2. preferowane będą fundusze dysponujące kapitałem zakładowym w wysokości co najmniej 1 mln zł w formie środków pieniężnych, zgromadzonych w bezpiecznych i płynnych instrumentach finansowych, 3. preferencje będą mieć fundusze lokalne tworzone przez związki jednostek samorządowych (związki powiatów, gmin lub dużych miast), 4. preferowane będą fundusze lokalne działające powyżej jednego roku, 5. argumentem uzasadniającym wspieranie przez BGK funduszy lokalnych będzie pokrywanie przez samorząd terytorialny co najmniej 70 % kosztów funkcjonowania takiego funduszu (partycypacja w pokrywaniu kosztów funduszu musi mieć odzwierciedlenie w stosownych umowach), 6. wnioski funduszy lokalnych będą rozpatrywane z uwzględnieniem aktualnej sieci funduszy lokalnych w regionie. 1.2. Fundusze pożyczkowe W Polsce działa ok. 70 funduszy pożyczkowych, w których firmy mogą uzyskać tanie pożyczki. Fundusze udzielają wsparcia bezrobotnym na rozpoczęcie działalności gospodarczej, na rozwój działalności gospodarczej, na tworzenie nowych miejsc 11

pracy, w tym zatrudnienie zarejestrowanych bezrobotnych. Fundusze pożyczkowe, które na polskim rynku finansowym działają od 10 lat, nadal pozostają instytucjami o niewykorzystanym potencjale. Firmy mogą w nich uzyskać tanie pożyczki na rozwój, w małych kwotach, a bezrobotni - nisko oprocentowane wsparcie na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Instytucje prowadzące fundusze pożyczkowe działają w różnych formach organizacyjno -prawnych. Większość wybrała formę stowarzyszenia (28), nieco mniej działa jako fundacja (25) bądź spółka akcyjna (16). Bardzo często fundusze pożyczkowe oferują wsparcie w ramach kilku linii pożyczkowych. Różnią się one pod względem oprocentowania, maksymalnych sum do uzyskania oraz okresem spłaty. PARP fundusz fundusz fundusz pożyczkowy poręczeniowy kapitału zalążkowego - - mikro-, mały lub średni przedsiębiorca Do realizacji zadań Agencji związanych z udzielaniem pomocy finansowej, w ujęciu bezpośrednim i pośrednim, mogą być wykorzystane również regionalne instytucje finansujące (RIF). Jak wspomniano, fundusze pożyczkowe, poręczeniowe czy kapitału zalążkowego są wykorzystywane w wariancie pośredniej pomocy finansowej dla biznesu. Tymczasem z usług regionalnej instytucji finansowej Agencja może korzystać w przypadku zarówno pomocy pośredniej jak i bezpośredniej. RIF bowiem nie ma możliwości udzielania pomocy finansowej sensu stricte, może natomiast współuczestniczyć w tej działalności wykonując pozostałe, 12

niezbędne czynności, wśród których ustawodawca wymienił w szczególności promocję, udzielanie informacji, przyjmowanie wniosków oraz nadzorowanie sposobu wykorzystania pomocy. Uwagę zwraca zwłaszcza ostatnia z wymienionych możliwości, te wcześniejsze bowiem są natury administracyjnej. Jest ona również o tyle ważna, że Agencja pokrywa koszty działalności RIF dotyczące nadzoru realizacyjnego pomocy finansowej. Regionalne Instytucje Finansujące są regionalnymi partnerami PARP. Zostały one powołane w 2001 r. w każdym z województw. Współpracują przy wdrażaniu polityki, adresowanej do MSP w poszczególnych regionach. Wyłaniane są one w drodze konkursu, spośród istniejących instytucji regionalnych. RIF świadczą usługi konsultacyjno doradcze, diagnozują potrzeby przedsiębiorstw, definiują rodzaj i zakres potrzebnej pomocy, a także dostępne instrumenty wsparcia, udzielają informacji o dostępnych programach dotacji i warunkach uczestnictwa, obsługują administracyjnie programy Phare, promują programy adresowane do przedsiębiorstw, przyjmują i oceniają wnioski o udzielenie dotacji oraz przekazują je do PARP. Instytucje te m.in. udzielają podstawowej pomocy doradczej dla MSP, prowadząc punkt konsultacyjno doradczy, będący punktem pierwszego kontaktu. Instytucja, która może pełnić funkcję regionalnej instytucji finansującej, winna spełniać następujące cechy wymagane przez ustawodawcę: osobowość prawna, instytucja typu non profit lub zysk przeznaczony na cele związane z zadaniami realizowanymi przez Agencję, zatrudnienie pracowników o odpowiednich kwalifikacjach, instytucja posiada niezbędny potencjał ekonomiczny i techniczny i niezbędne doświadczenie w realizacji zadań wymaganych przez Agencję. Potwierdzeniem spełnienia wymienionych czynności przez daną instytucję jest jej audyt, zarządzany przez Agencję co najmniej raz na 3 lata. 1.3. Krajowy Fundusz Kapitałowy Pomoc finansowa dla biznesu nie ogranicza się jedynie do działalności PARP. Państwo, doceniając wagę tego rodzaju pomocy, rozwija sieć instytucji, których wsparcie finansowe, w różnorodnej formie, mogłoby pomóc małemu i średniemu biznesowi w rozwoju i poszerzaniu działalności. Temu będzie służyć Krajowy Fundusz Kapitałowy, który rozpoczął działalność w kwietniu 2005 r. Fundusz, podobnie jak Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, może udzielać wsparcia podmiotom w formie finansowej, tzn. w sposób pośredni, wespół z siecią wyspecjalizowanych funduszy kapitałowych, które uprzednio otrzymają pieniądze właśnie z KFK. KFK jest spółką akcyjną, utworzoną przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Wyłącznym przedmiotem działalności Funduszu jest udzielanie wsparcia finansowego funduszom kapitałowym, inwestującym w przedsiębiorców mających siedzibę na terytorium RP. Szczególnym zainteresowaniem Krajowego Funduszu 13

zostali objęci przedsiębiorcy innowacyjni i tacy, którzy prowadzą działalność badawczo-rozwojową. Przychodami Funduszu, oprócz pochodzących z własnej działalności, będą przede wszystkim dotacje celowe z budżetu państwa oraz pieniądze pochodzące z budżetu Unii Europejskiej i innych źródeł zagranicznych. Warto zaznaczyć, że dotacje celowe z budżetu państwa, środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej wraz z innymi środkami pochodzącymi ze źródeł zagranicznych, a niepodlegające zwrotowi, które zostały otrzymane przez Krajowy Fundusz Kapitałowy są wolne od podatku dochodowego od osób prawnych. 12 Funduszami kapitałowymi, wyznaczonymi przez KFK do wspierania finansowego krajowego biznesu, mogą być, zgodnie z ustawą, instytucje, których wyłącznym przedmiotem działalności jest dokonywanie inwestycji. Posiadanie osobowości prawnej w ich przypadku nie jest obligatoryjne. Wspieranie finansowe funduszy kapitałowych przez KFK przejawia się w kilku formach. Należą do nich: obejmowanie i nabywanie udziałów lub akcji funduszy, uczestnictwo w funduszach kapitałowych działających w formie spółek komandytowych, komandytowo-akcyjnych lub innych formach bez osobowości prawnej, nabywanie certyfikatów inwestycyjnych lub jednostek uczestnictwa, nabywanie emitowanych przez fundusze obligacji, obligacji zamiennych na akcje, obligacji z prawem pierwszeństwa i warrantów subskrypcyjnych, bezzwrotne świadczenia na sfinansowanie części kosztów poniesionych przez fundusz kapitałowy na przygotowanie inwestycji wraz z prowadzeniem monitorowania portfela tych inwestycji; kwota bezzwrotnych świadczeń na sfinansowanie części tych kosztów nie może przekroczyć, zgodnie z ustawą o KFK, wielkości 65% kosztów. 12 Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 41 ustawy z 15 lutego 1992 o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.). 14

1. Schemat wspierania przedsiębiorstw przez KFK i fundusze kapitałowe Krajowy Fundusz Kapitałowy fundusz fundusz fundusz kapitałowy1 kapitałowy 2 kapitałowy3 przedsiębiorca mikro-, przedsiębiorca mikro-, przedsiębiorca mikro-, mały, średni mały, średni mały, średni Fundusze kapitałowe mają pewne ograniczenia wobec podmiotów, które mogą być beneficjentami udzielanego przez nie wsparcia finansowego. Ustawodawca nałożył bowiem na KFK określone limity w stosunku do korzystających z pomocy w formie bezzwrotnych świadczeń na sfinansowanie części kosztów poniesionych przez dany fundusz kapitałowy w związku z przygotowaniem przedmiotowej inwestycji. Ograniczenia powodują, że pomocą finansową tego typu mogą zostać objęte przedsiębiorstwa, które podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, zgodnie z ustawami dotyczącymi podatku dochodowego od osób prawnych i fizycznych 13, oraz nie posiadają zaległości podatkowych i regulują terminowo składki na ubezpieczenie społeczne 14, nie zajmują się świadczeniem usług finansowych, 13 To ograniczenie dotyczy bowiem podmiotów posiadających osobowość prawną, jak i jednostek organizacyjnych bez tej osobowości oraz osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, bez względu na wielkość tego podmiotu. 14 W związku z regulowaniem należności na ubezpieczenie społeczne ustawodawca dopuszcza możliwość, że starający się o wsparcie przedsiębiorca, za zgodą ZUS-u lub właściwego urzędu skarbowego, należność z tytułu składek ma rozłożoną na raty bądź odroczoną. 15

obrotem nieruchomościami ani produkcją bądź obrotem niektórymi wyrobami akcyzowymi 15. Do grupy przedsiębiorstw uprawnionych do otrzymywania wsparcia finansowego należą także te, które prowadzą działalność mającą istotne znaczenie dla rozwoju regionalnego, w tym dla tworzenia miejsc pracy. Lektura tej listy wskazuje, że nie są to zbyt restryktywne ograniczenia, de facto ograniczają się one do wyłączenia podmiotów, które zajmują się dość specyficznymi dziedzinami 16. Słuszne wydaje się ograniczenie możliwości wsparcia finansowego do podmiotów, które działają wyłącznie na rynku polskim, co wynika z istoty nieograniczonego obowiązku podatkowego. Nieco dłuższą listę wyłączeń z możliwości skorzystania ze wsparcia finansowego funduszu kapitałowego przynosi akt wykonawczy do ustawy o KFK 17. Pozbawione możliwości przekazywania pieniędzy na wsparcie przedsiębiorcom będą pozbawione te fundusze, które inwestują w przedsiębiorców działających na rynku usług finansowych (usługi bankowe, maklerskie, ubezpieczeniowe, pożyczki, leasing, rachunkowość, usługi prawne) oraz zajmujących się produkcją niektórych dóbr, m. in. statki morskie, pojazdy, stal i żeliwo, oraz z dziedziny rolnictwa, ogrodnictwa i leśnictwa. Spod dobrodziejstwa wsparcia publicznego wyłączono także fundusze zajmujące się przedsiębiorcami znajdującymi się w trudnej sytuacji i takimi, którzy prowadzą działalność, w wyniku której produkty krajowe uzyskałyby pozycję uprzywilejowaną wobec produktów importowanych. Charakter listy wyłączeń niektórych podmiotów wskazuje również na kierunek zainteresowań pomocy finansowej państwa. Jest ona zdecydowanie nakierowana na przedsiębiorstwa związane z produkcją, czy szeroko pojętym rynkiem usług. Wyłączenie dotyczące rolnictwa, leśnictwa czy ogrodnictwa można odbierać jako chęć uniknięcia swoistego podwójnego finansowania tych dziedzin, które korzystają z unijnego systemu dopłat ( 3 projektu rozporządzenia). Nie jest do końca jasne, czy powyższe wyłączenia dotyczą przedsiębiorstw, których wymieniona działalność jest jedynym, czy tylko jednym z rodzajów prowadzonej działalności. Można bowiem wyobrazić sobie sytuację, gdy dane przedsiębiorstwo zajmuje się równocześnie działalnością podlegającą wsparciu finansowemu i taką, która jest z pomocy wyłączona. Fundusz może także wesprzeć przedsiębiorców, tych jednak, którzy nie przeznaczą otrzymanych pieniędzy na prowadzenie działalności w następującym zakresie: usługi finansowe, dzierżawa/ najem aktywów, usługi prawne i księgowe, handel hurtowy lub detaliczny, produkcja, montaż pojazdów, 15 W tym przypadku chodzi o broń, wyroby tytoniowe, napoje alkoholowe i środki odurzające. 17 Projekt Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z lipca 2005r. w sprawie szczegółowych warunków, trybu przekazywania, sposobu rozliczania i zwrotu wsparcia finansowego udzielanego przez Krajowy Fundusz Kapitałowy oraz kategorii przedsięwzięć, które nie mogą być objęte wsparciem finansowym. 16

produkcja stali i żeliwa, usługi transportowe, produkcja statków, produkcja włókien sztucznych, produkcja niektórych wyrobów akcyzowych (broń, tytoń, alkohol). Wydaje się, że przytoczone warunki można interpretować co najmniej dwojako. Po pierwsze, że przedsiębiorca, który otrzymał wsparcie finansowe funduszu już prowadzi m. in. działalność zakazaną wsparciem i zobowiąże się, że tej działalności nie będzie finansował z otrzymanych pieniędzy. Po drugie, przedsiębiorca zobowiąże się, iż nie zainwestuje otrzymanej kwoty wsparcia (lub jej części), przykładowo, w działalność usług finansowych prowadzoną przez inny podmiot. Prawodawca w brzmieniu przepisu użył sformułowania, że przedsiębiorca zobowiąże się do nieprzeznaczania środków otrzymanych od funduszu na działalność w zakresie.... Dla prawodawcy zatem istotne jest by dany przedsiębiorca nie był zaangażowany w określoną działalność w jakikolwiek sposób. Drugorzędnym z punktu widzenia prawodawcy, jak się wydaje, pozostaje fakt, czy zakazaną działalność wykonuje ów podmiot osobiście, czy jedynie inwestuje (angażuje się w jakiejkolwiek formie) w taką sferę wykonywaną przez inny podmiot. To może prowadzić do wniosku, że prawodawca zabrania związku danego podmiotu z określoną działalnością w różnych aspektach, tzn. zakazane jest zarówno bezpośrednie zaangażowanie danego podmiotu w tę działalność, jak również współfinansowanie w postaci, na przykład, posiadania akcji/udziałów/obligacji podmiotu, który taką działalność wykonuje. W tym miejscu należałoby postawić pytanie o istotę wsparcia finansowego ze strony państwa. Czy chodzi o pomoc dla rozwijających się, radzących sobie podmiotów, czy rozpoczynającym działalność? Ustawodawca, ex definitione, wyłączył podmioty znajdujące się w trudnej sytuacji z możliwości starania się o wsparcie finansowe. Dla nich bowiem przeznaczono ścieżkę w postaci prawa upadłościowego czy postępowania naprawczego, zaniechanie naliczania i poboru podatków pośrednich czy bezpośrednich. Wracając jednak do poprzedniej kwestii o wybór preferencji dla podmiotów ubiegających się o wsparcie finansowe, pomoc początkującym nie leży w opozycji wobec pomocy dla przedsiębiorstw, które potrafią podołać zmiennym warunkom gospodarki, rozlicznie inwestując. Wydaje się, że kierunki wsparcia, jego rodzaje, preferencje podmiotowe winny charakteryzować się wysoką elastycznością wobec bieżącej sytuacji warunków gospodarczych. Szybkość i elastyczność działania instytucji otoczenia biznesu powinna dorównywać elastyczności działań charakteryzującej sam biznes. Niestety, w praktyce mamy do czynienia niejako z dwiema prędkościami, różnica w tempie działań biznesu i IOB odpowiada wartości utraconych korzyści ze strony instytucji otoczenia dla podmiotów gospodarczych. Zmian w tym stanie należy oczekiwać w dużej mierze od nowego kształtu konstrukcji przepisów prawnych, nadających ramy działania instytucji otoczenia biznesu. Zbyt restryktywne sformułowania pozbawiają możliwości wykorzystania publicznego wsparcia finansowego całe sfery gospodarki. Z drugiej strony, wsparcie finansowe ze 17

strony państwa jest również ograniczone sytuacją gospodarczą, odpowiednimi zapisami ustawy budżetowej, etc. Rodzi to konieczność sformułowania rozsądnego programu finansowego wspierania mikro- małych i średnich przedsiębiorców, podlegającego bieżącej weryfikacji wobec sytuacji gospodarczej. W sferze IOB kluczową rolę wydaje się spełniać Bank Gospodarstwa Krajowego. Wynika to z jego usytuowania w polskim systemie bankowym oraz ze struktury własnościowej, gdyż znajduje się on całkowicie w rękach polskich, do tego Skarbu Państwa. Jak wskazano wcześniej, działalność BGK przejawia się w kilku sferach o charakterze pomocowym: gwarancjach pożyczkowych i kredytowych (z udziałem KFPK) oraz bezpośrednim udzielaniu kredytu (we współpracy z KFK). Jest to rola dynamiczna, gdyż obecność banku występuje na etapie starań o kredyt oraz w trakcie spłat kolejnych rat kredytowych. Dzięki temu BGK może odegrać szerszą rolę w rzeczywistej pomocy dla MSP, i nie tylko. Bank krajowy Gospodarstwa krajowy fundusz Krajowego fundusz poręczeń kapitałowy kf kredytowych fundusze poręczeniowe fundusze kapitałowe podmioty gospodarcze podmioty gospodarcze Krajowy Fundusz Kapitałowy udziela wsparcia finansowego podmiotom gospodarczym w oparciu o przepisy pomocy publicznej dla przedsiębiorstw. 1.4. Bezpośredni usługodawcy Bezpośredni usługodawcy specjalizują się w świadczeniu usług doradczych, szkoleniowych, finansowych, informacyjnych oraz proinnowacyjnych. Wyróżnia się tutaj firmy nastawione na osiąganie zysku oraz instytucje niekomercyjne, które statutowo działają na rzecz przedsiębiorczości. 18

Jeżeli chodzi o firmy komercyjne świadczące usługi dla MSP, to są one akredytowane przez PARP jako potencjalni wykonawcy usług, które mogą być dofinansowane ze środków programu Phare. W ten sposób tworzona jest długa lista firm zatrudniających konsultantów gotowych do świadczenia przewidzianych danym instrumentem usług. Podstawowym kryterium umieszczenia na długiej liście akredytowanych wykonawców usług jest zdolność do świadczenia dla małych i średnich przedsiębiorców usług wyspecyfikowanych w regulaminie korzystania z danego instrumentu. Proces akredytacji wykonawców usług dla MSP jest każdorazowo prowadzony w stosunku do kolejnych programów współfinansowanych ze środków Phare oraz funduszy strukturalnych. Jeżeli chodzi natomiast o instytucje niekomercyjne, ważny w tym względzie jest Krajowy System Usług (KSU). Członkami KSU są organizacje niedziałające dla zysku. Sieć KSU powstała w październiku 1996 r. z inicjatywy Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw (obecnie PARP). PARP koordynuje działania KSU oraz wspiera merytorycznie i organizacyjnie uczestników sieci. Jest to struktura o charakterze sieciowym, grupującą instytucje wspomagające rozwój przedsiębiorczości. Obejmuje swym zasięgiem terytorium kraju. Przystąpienie do KSU odbywa się na zasadzie zupełnej dobrowolności, a wyłącznym celem współpracy między organizacjami wspomagającymi rozwój przedsiębiorstw jest rozwój systemu wsparcia małych i średnich firm. Obecnie KSU skupia blisko 180 organizacji, takich jak agencje rozwoju regionalnego, centra wspierania biznesu, fundacje, stowarzyszenia, kluby oraz inne organizacje przedsiębiorców i pracodawców, fundusze poręczeń kredytowych, fundusze pożyczkowe, inkubatory przedsiębiorczości, instytuty badawczo- rozwojowe, izby gospodarcze, przemysłowo-handlowe oraz izby branżowe i rzemieślnicze, ośrodki innowacji i technologii, ośrodki wspierania przedsiębiorczości oraz inne organizacje pozarządowe. Świadczą one usługi doradcze, informacyjne (np. kojarzenie partnerów gospodarczych, sprawdzanie wiarygodności partnerów handlowych wywiadownie gospodarcze), finansowe (np. pomoc w poszukiwaniu finansowania zewnętrznego, informowanie o preferencyjnych kredytach, sporządzanie biznesplanów, udzielanie poręczeń kredytowych, udzielanie pożyczek na rozpoczęcie lub rozwój działalności gospodarczej przez np. lokalne fundusze pożyczkowe) oraz szkoleniowe. Instytucje te zostały członkami KSU w wyniku ogólnopolskich konkursów. Kryterium wyboru było doświadczenie ośrodka oraz jakość świadczonych usług. Głównym celem systemu jest podnoszenie konkurencyjności przedsiębiorstw. KSU dostarcza wysokiej jakości kompleksowych usług szkoleniowych, doradczych i informacyjnych oraz sygnalizuje problemy, z którymi spotykają się przedsiębiorcy. Ośrodki KSU są jednostkami działającymi tylko w swoim regionie. Organizacje te kontaktują się ze sobą za pomocą Rady Koordynacyjnej. Przepływ informacji jest bardzo istotny w pokonywaniu podobnych problemów. Dzięki współpracy ośrodki korzystają z ofert innych instytucji w ramach całej sieci. Niezaprzeczalną zaletą jest więc możliwość wymiany doświadczeń oraz stałe podnoszenie kwalifikacji doradców. Oddziaływanie na rozwój przedsiębiorczości poprzez tworzenie sieci spośród organizacji pomagających przedsiębiorcom lub osób chcących nimi zostać jest dobrym sposobem na zwiększenie efektywności wysiłków tychże organizacji i wpływa pozytywnie na dobrobyt społeczeństwa, jako że większa liczba przedsiębiorców wytworzy najprawdopodobniej większy PKB. 19

W ramach systemu KSU, od 2000 roku tworzone są Punkty Konsultacyjno Doradcze (PKD). Są to organizacje niekomercyjne wybierane w drodze ogólnopolskiego konkursu. W 2003 roku sieć informacyjna skupiała 158 PKD, wyspecjalizowanych w dostarczaniu informacji gospodarczej. Celem podstawowym PKD jest bezpłatne świadczenie podstawowych usług informacyjnych i doradczych dla firm, a także osób podejmujących działalność gospodarczą. Przynależność PKD do systemu KSU ułatwia prowadzenie działalności tym instytucjom. W systemie KSU można też wyodrębnić podsieci ośrodków ściślej ze sobą współpracujących. Są to: Sieć Informacji dla Biznesu (Business Information Network - BIN), Centra Euro Info (Euro-Info Centres - EIC), a także Krajowa Sieć Innowacji (KSI). Sieć BIN obejmuje 22 ośrodki świadczące specjalistyczne usługi informacyjne o ogólnopolskim zasięgu. Usługi te dotyczą kojarzenia partnerów gospodarczych, informacji dla inwestorów zagranicznych, a także dostępu do innych systemów informacji gospodarczej. Sieć EIC swoim zasięgiem obejmuje 12 ośrodków. Świadczone usługi informacyjne dotyczą warunków prowadzenia działalności gospodarczej na obszarze UE, ułatwiania współpracy przedsiębiorców z firmami oraz instytucjami krajów członkowskich, norm i standardów towarowych, regulacji prawa handlowego, a także programów pomocowych dla firm i instytucji. Natomiast KSI skupia ośrodki specjalizujące się w świadczeniu usług o charakterze innowacyjnym. Dotyczą one głównie pomocy w zakresie tworzenia warunków do transferu i komercjalizacji nowych rozwiązań technologicznych, a także realizacji przedsięwzięć innowacyjnych w jednostkach sektora MSP. 1.5. Organizacje przedsiębiorców Oprócz wyżej wymienionych IOB, duże znaczenie mają również organizacje przedsiębiorców, które zrzeszają drobne i duże podmioty na zasadach dobrowolności. Wyjątkiem są organizacje rzemiosła, do których przynależność zależy od wielkości firmy. Organizacje przedsiębiorców stwarzają swoim członkom możliwość do reprezentowania interesów danej grupy. Najliczniej reprezentowane są organizacje rzemiosła. Podstawą prawną ich działania jest ustawa o rzemiośle 18. Organizacje te zrzeszają osoby fizyczne lub spółki cywilne osób fizycznych, wykonujące działalność (na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej). Organizacje rzemieślnicze mają zatem charakter samorządu społeczno-zawodowego rzemiosła. Ich zadaniem jest prowadzenie i rozwijanie działalności społeczno gospodarczej na rzecz rzemiosła. Organizują kursy, szkolenia oraz przeprowadzają egzaminy kwalifikacyjne. Monitorują i oceniają sytuację w rzemiośle, a także współpracują z zagranicznymi organizacjami rzemieślniczymi. Izby gospodarcze działają na podstawie ustawy o izbach 19. 18 Dz. U. z 1989 r. Nr 17, poz. 92 z późn. zm. 19 Dz. U. z 1989 r. Nr 35, poz. 195 z późn. zm. 20