ARSEN
Arsen zawarty jest w różnych minerałach. Zwykle towarzyszy siarce lub zespołom kruszowców siarki. W związkach swych występuje jako pierwiastek trój i pięciowartościowy.
Źródłami zanieczyszczenia środowiska arsenem jest: Spalanie węgla i paliw płynnych Górnictwo Hutnictwo metali nieżelaznych (Cu,Ni) Przemysł chemiczny oparty na surowcach mineralnych S i P Nawozy azotowe i fosforowe
Związki arsenu są dobrze rozpuszczalne, stąd stanowią powszechny składnik wód. Zawartość As w wodach nie przekracza 20ppb W wodach silnie zanieczyszczonych poziom wzrasta - dobra bioakumulacja. W wodociągowych rzadko przekracza 0,01mg/dm3, wg WHO nie powinno przekraczać 0,05mg/dm3.
W powietrzu zawartość As związana jest głównie z działaniem człowieka Stężenie w okręgach miejskich: 10-20 ng/m3 W okręgach nieuprzemysłowionych: 10 razy mniejsze Dawka bezpieczna dla dorosłego czł.: 10-15 ug/d NDS dla As: 0,3 mg/m3 NDS dla arsenowodoru: 0,2 mg/m3 Dawka toksyczna 5-50 mg/d
Wchłanianie D rogi oddechowe (w postaci pyłu, pary lub gazu, zależy od właściwości chem, rozmiaru i wielkości cząsteczek) Przewód pokarmowy- zależy od rozp-ści i dawki As Skóra
Kumulacja w organizmie Tkanki bogate w keratynę: 2. włosy 3. paznokcie 4. skóra Wątroba, Tkanki twarde Kości Nabłonek przewodu pokarmowego
Przemiany w organizmie Związki As III w organizmie ulega utlenieniu do As V a następnie metylacji do kwasu monometylo- i dimetyloarsenowego. 100-krotne zmniejszenie toksyczności As w porównaniu z As III
Wydalanie Nieorganiczne związki As- nerki- z moczem: 1. 35 % dawki jednorazowej 2. 60-70% przy ciągłęj ekspozycji kilkudniowej W moczu obecne metabolity: kwas metyloarsenowy i dimetyloarsynowy Wydalenie trójfazowe Niewielkie ilości z kałem i innymi drogami
Działanie toksyczne Związki As wykazują powinowactwo do wielu enzymów,, blokując ich działanie- przede wszystkim cyklu Krebsa. Niektóre związki As mogą wpływać na procesy mitozy i wywoływać zmiany w chromosomach.
Nieorganiczne związki As są bardziej szkodliwe niż organiczne i powodują: 2. Nowotwory układu oddechowego i skóry (As w dymie papierosowym-czynnik kancerogenny). 4. Zmiany patologiczne skóry: : rumień, egzema, zapalenie mieszków włosowych, owrzodzenia. 5. Zmiany błon śluzowych: : perforacja przegrody nosowej, zapalenie spojówek, owrzodzenia, objawy porażenia G i D DO. 6. Rogowacenie powierzchni dłoni, pigmentacja skóry, wypadanie włosów, upośledzenie wzrostu paznokci- poprzeczne, białe linie na płytce. 7. Uszkodzenie nerwów obwodowych w postaci polineuropatii.
Zatrucia ostre Objawy ze strony przewodu pokarmowego Złe samopoczucie
niedokrwistość Łamliwość włosów i paznokci Zmiany w wątrobie Zatrucia przewlekłe Zmiany skórne Zmiany serca Zmiany w OUN polineuropatie Zaburzenia oddychania.
Działanie rakotwórcze nieorganicznych związków As Długoletnie narażenie inhalacyjne znacznie zwiększa zapadalność na raka płuc. Doustne przyjmowanie związków As występowanie raka skóry (w w badanej grupie osób zażywających płyn Fowlera-lek w niedokrwistości, obserwowano wyst. raka skóry, mięśniaka naczyniowego, śródbłoniaka krwionośnego wątroby. Nowotwory pojawiały się 17-28 lat od pierwszego kontaktu z As). Może powstać także rak układu chłonnego, krwiotwórczego, jelita grubego i nosa.
Arsenowodór Szczególne niebezpieczeństwo związane jest z zatruciami arszenikiem i arsenowodorem ( trucizna 20krotnie silniejsza niż CO) Dawka śmiertelna arsenowodoru=100-150mg Arsenowodór poraża nerw węchowy-brak wrażeń węchowych.
Arsenowodór-zatrucie ostre Złe samopoczucie Duszność Sinica Niedokrwistość Leukopenia Nudności Zaburzenia OUN Ból w okolicy nerek i krwawe zabarwienie moczu Mocz zawiera białko, oksyhb, methb, wałeczki i osad Żóltaczka
Zejście śmiertelne następuje w kilka dni wśród objawów mocznicy- - wynik hemolizy. D o hemolizy dochodzi wskutek blokady katalazy w erytrocytach oraz przez oddziaływanie powstającego przy tym nadtlenku wodoru- w procesie powstaje methb.
Ocena narażenia Wykrycie As w powietrzu w miejscu pracy Ocena stężenia w materiale biologicznym: 1. Włosy 2. Mocz 3. Krew
Biologiczne wskaźniki narażenia na As MATERIAŁ Pełna krew WARTOŚCI PRAWIDŁOWE 10mg/l NADMIERNE NARAŻENIE >50mg/l Mocz 50mg/l 100mg/l Włosy 1mg/kg --------
Leczenie zatruć As Stosowanie B ALu Przetaczanie preparatów krwi Podawanie preparatów żelaza Tlenoterapia Zwalczanie wstrząsu Leczenie niewydolności nerkowej
Dziękujemy Monika Mordak Anna Kruzel Beata Pięta Marianna Tokarczyk