Antykoncepcja długoterminowa Polish version: Longer-lasting contraception Twój przewodnik po zdrowiu i komforcie seksualnym
Chętnie rozważymy prośby o wersje w innych językach lub w innym formacie. Kontakt: telefon 0131 314 5300 lub e-mail nhs.healthscotland-alternativeformats@nhs.net Opublikowano przez NHS Health Scotland 1 South Gyle Crescent Edinburgh EH12 9EB NHS Health Scotland 2009, 2011, 2013 (dwukrotnie), 2014 Wszelkie prawa zastrzeżone. Materiał zawarty w niniejszej publikacji nie może być powielany w całości ani części bez uprzedniej zgody NHS Health Scotland (lub innych właścicieli praw autorskich). Dokładamy wszelkich starań, aby informacje zawarte w niniejszym materiale były rzetelne i zgodne z prawdą, jednak nie ponosimy odpowiedzialności prawnej za błędy, pominięcia ani stwierdzenia wprowadzające w błąd. NHS Health Scotland jest ośrodkiem współpracującym WHO (WHO Collaborating Centre) w zakresie promowania zdrowia i publicznych programów opieki zdrowotnej.
Twój przewodnik po antykoncepcji długoterminowej W tej ulotce zawarto najważniejsze informacje na temat trzech najskuteczniejszych metod rodzajów antykoncepcji długoterminowej wkładki domacicznej (IUD), wewnątrzmacicznego systemu hormonalnego (IUS) oraz podskórnego implantu hormonalnego. Dodatkowe informacje na temat innych rodzajów antykoncepcji są dostępne pod adresem: www.sexualhealthscotland.co.uk. Metoda antykoncepcji zależy od indywidualnej decyzji i może zmieniać się wielokrotnie wraz ze zmianami twojego trybu życia. Najlepszą metodą może okazać się antykoncepcja długoterminowa, która nie wymaga pamiętania o niej codziennie. Antykoncepcja długoterminowa nie jest nowa, a w Szkocji stosuje ją już jedna na 25 kobiet. Być może nie wiesz o niej zbyt wiele, a może wiesz tylko tyle, ile przeczytałaś w prasie lub usłyszałaś od innych ludzi niektóre z tych informacji mogą być nie do końca rzetelne. 1
Co oznacza pojęcie antykoncepcja długoterminowa? Nie musisz pamiętać, by przyjmować ją codziennie, ani myśleć o niej przy każdym stosunku. Jest ona przy tym niezwykle skuteczna zapewnia ponad 99-procentową skuteczność w zapobieganiu ciąży. Antykoncepcja długoterminowa działa przez kilka lat. Zaczyna chronić bardzo szybko po zastosowaniu, a jej działanie wygasa w zaledwie kilka dni po jej usunięciu z organizmu i nie wpływa na płodność w przyszłości. Jest bardzo bezpieczna większość kobiet może ją stosować aż do menopauzy. Czasami pojawiają się skutki uboczne, w tym zmiany w przebiegu miesiączek. Mimo to należy pamiętać o przestrzeganiu zasad bezpiecznego seksu. Podobnie jak pigułki antykoncepcyjne, antykoncepcja długoterminowa nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową (chorobami wenerycznymi), dlatego nadal należy stosować prezerwatywy, dopóki ty i twój partner nie zbadacie się pod kątem tych chorób. 2
W jakim celu stosuje się antykoncepcję długoterminową? Zastanów się, czy antykoncepcja długoterminowa byłaby odpowiednia dla ciebie i dla twojego obecnego trybu życia. Pomyśl spokojnie o: swoim życiu swoim zdrowiu, seksualnym, swojej rodzinie. swojej pracy, Wybór antykoncepcji to decyzja o tym, co jest dla ciebie odpowiednie, bez względu na wiek. Pamiętanie o przyjmowaniu pigułek może być trudne, szczególnie jeśli masz dużo spraw na głowie, często podróżujesz lub pracujesz w nienormowanych godzinach. Możesz także potrzebować antykoncepcji, która złagodzi obfite lub bolesne miesiączki. Być może nie chcesz mieć dzieci w tej chwili albo wcale a może uważasz, że twoja rodzina jest już kompletna albo chcesz odczekać jakiś czas, zanim urodzisz kolejne dziecko. Twój GP (lekarz rodzinny) lub pracownicy poradni zdrowia seksualnego wyjaśnią ci, jakie rodzaje antykoncepcji długoterminowej mogą być dla ciebie odpowiednie wszystkie rodzaje wymienione w tej ulotce mogą być stosowane przez kobiety w każdym wieku bez względu na to, czy rodziłaś już wcześniej, czy nie. Zostanie przeprowadzony z tobą wywiad lekarski, zostaniesz również zapytana o rodzaje wcześniej stosowanych środków antykoncepcyjnych. Otrzymasz także pomoc w wyborze optymalnej metody, informacje dotyczące jej stosowania oraz uzgodnisz termin założenia. Odpowiesz również na kilka pytań w celu stwierdzenia, czy nie jesteś już w ciąży albo czy nie jesteś zagrożona chorobą przenoszoną drogą płciową. 3
W jaki sposób zakłada się antykoncepcję długoterminową? Założenie antykoncepcji długoterminowej wymaga wizyty u przeszkolonego lekarza lub pielęgniarki. Wizyta może się odbyć w twojej przychodni rodzinnej lub w poradni zdrowia seksualnego możesz także zostać skierowana do innej placówki, jeśli wybrany ośrodek nie będzie w stanie zaoferować wybranej przez ciebie metody. Podobnie jak w przypadku wszystkich metod antykoncepcji, twój organizm może potrzebować czasu na przyzwyczajenie się jeśli wybrana przez ciebie metoda długoterminowa nie będzie ci pasowała, można ją usunąć w dowolnej chwili. Jeżeli masz jakiekolwiek obawy, omów je ze swoim GP lub z pracownikami poradni zdrowia seksualnego. 4
Jakie są rodzaje antykoncepcji długoterminowej? Wyróżniamy trzy główne rodzaje antykoncepcji długoterminowej wkładki domaciczne (IUD), wewnątrzmaciczne systemy hormonalne (IUS) oraz hormonalne implanty podskórne. Ich działanie polega na zatrzymaniu owulacji lub zapłodnienia albo obu tych procesów. Zapewniają ponad 99-procentową ochronę przed zajściem w ciążę. Można je stosować w każdym wieku bez względu na to, czy już rodziłaś, czy nie. Wszystkie trzy metody są dyskretne. Po założeniu nie będziesz musiała już myśleć o antykoncepcji długoterminowej pielęgniarka lub lekarz pokażą ci, jak sprawdzić, czy urządzenie nadal jest na miejscu. 5
Wkładka domaciczna (IUD) Wkładka domaciczna (IUD lub spiralka ) to małe urządzenie wykonane z tworzywa sztucznego i miedzi umieszczane w macicy. Wkładka działa od 5 do 10 lat. Jest to metoda antykoncepcji bez stosowania hormonów. Nadaje się do stosowania przez kobiety, które nie mogą przyjmować pigułek kombinowanych albo potrzebują rozwiązania innego niż pigułki. Możliwe działania uboczne: Twoje miesiączki mogą być dłuższe, bardziej obfite lub bolesne, ale sytuacja ta często ulega poprawie w ciągu kilku pierwszych miesięcy od założenia. 6
www.sexualhealthscotland.co.uk Konsultacja zajmuje około 20 minut, włączając w to rozmowę i założenie wkładki. Zabieg zakładania wkładki może powodować niewielki dyskomfort, ale można go złagodzić za pomocą znieczulenia miejscowego lub tabletek przeciwbólowych. Przez kilka dni po założeniu wkładki może występować ból i niewielkie krwawienie. Usunięcie wkładki domacicznej trwa krótko. Lekarz lub pielęgniarka delikatnie wyciąga urządzenie za cienkie nitki wystające z szyjki macicy. Choć lekarz i pielęgniarka są przeszkoleni w zakresie zakładania tego rodzaju antykoncepcji, bardzo rzadko w 1 przypadku na 1000 wkładka domaciczna może wysunąć się z macicy podczas zakładania. Może to powodować ból urządzenie może wówczas wymagać usunięcia chirurgicznego. Aby upewnić się, że tak się nie stało, możesz zostać zaproszona na badanie kontrolne po 6 tygodniach od założenia wkładki. 7
Wewnątrzmaciczny system hormonalny (IUS) Wewnątrzmaciczny system hormonalny (IUS) to małe urządzenie z tworzywa sztucznego w kształcie litery T umieszczane w macicy, które uwalnia hormon, np. progesteron. Nazwą handlową tego urządzenia jest Mirena. System IUS działa przez 5 lat. Nadaje się do stosowania przez kobiety, które nie mogą przyjmować pigułek kombinowanych albo potrzebują rozwiązania innego niż pigułki. Możliwe działania uboczne: Niektóre kobiety skarżą się na trądzik, bóle głowy i bolesność piersi. Twoje miesiączki prawdopodobnie staną się mniej obfite, krótsze i mniej bolesne, po pewnym czasie mogą też ustać zupełnie. 8
www.sexualhealthscotland.co.uk Konsultacja zajmuje około 20 minut, włączając w to rozmowę i założenie wkładki. Zakładanie systemu IUS może powodować niewielki dyskomfort, ale można go złagodzić za pomocą znieczulenia miejscowego lub tabletek przeciwbólowych. Przez kilka dni po założeniu wkładki może występować ból i niewielkie krwawienie. Choć lekarz i pielęgniarka są przeszkoleni w zakresie zakładania tego rodzaju antykoncepcji, bardzo rzadko w 1 przypadku na 1000 system IUS może wysunąć się z macicy lub szyjki macicy podczas zakładania. Może to powodować ból urządzenie może wówczas wymagać usunięcia chirurgicznego. Aby upewnić się, że tak się nie stało, możesz zostać zaproszona na badanie kontrolne po 6 tygodniach od założenia wkładki. 9
Implant podskórny Implant to mały, elastyczny pręcik, który uwalnia hormon i jest wszczepiany pod skórę po wewnętrznej stronie ramienia Nazwą handlową tego urządzenia jest Nexplanon. Implant działa przez 3 lata. Nadaje się do stosowania przez kobiety, które nie mogą przyjmować pigułek kombinowanych albo potrzebują rozwiązania innego niż pigułki. Nie wymaga on badania wewnętrznego. Skuteczność implantu może zostać zmniejszona w przypadku przyjmowania określonych leków, szczególnie leków na HIV, padaczkę i gruźlicę, a także leków komplementarnych, takich jak dziurawiec. 10
www.sexualhealthscotland.co.uk Możliwe działania uboczne: Twoje miesiączki prawdopodobnie staną się nieregularne/nieprzewidywalne, mogą nawet ustać zupełnie wszystko zależy od danej osoby. Niektóre kobiety skarżą się na trądzik lub bóle głowy. Wszczepianie implantu pod skórę ramienia przypomina zastrzyk. Znieczulenie miejscowe uśmierzy ból. Ramię może boleć i być zasinione przez kilka dni, dlatego powinnaś przez 48 godzin nosić opatrunek, a przez tydzień zadbać o to, by miejsce to było czyste i suche. Implant usuwany jest przez niewielkie nacięcie na skórze. Aby zabieg nie bolał, możesz skorzystać ze znieczulenia miejscowego. Zabieg nie pozostawia widocznej blizny. 11
Odróżnij fakty od mitów Choć antykoncepcja długoterminowa ma ponad 99-procentową skuteczność, jest niezwykle bezpieczna i prosta w użyciu, możesz obawiać się tego, co usłyszałaś od innych osób lub w mediach. Zanim więc zdecydujesz, czy metoda ta jest dla ciebie odpowiednia, musisz poznać wszystkie fakty. P: Czy antykoncepcja długoterminowa wpływa negatywnie na płodność? O: Nie. Po usunięciu wkładki domacicznej (IUD), systemu IUS lub implantu metoda przestaje działać natychmiast, a płodność wraca w ciągu zaledwie kilku dni. P: Czy antykoncepcja długoterminowa wywołuje skutki uboczne? O: Tak, może je wywoływać, a ty powinnaś o nich wiedzieć, podejmując decyzję o wyborze odpowiedniej dla ciebie metody antykoncepcji długoterminowej. Skutki uboczne występują jednak jedynie u niektórych kobiet, a wówczas mogą być łagodne i krótkotrwałe dopóki twój organizm nie przyzwyczai się do tego rodzaju antykoncepcji. Poza tym wszystkie metody antykoncepcji wywołują skutki uboczne. Antykoncepcja długoterminowa może przynosić korzyści w postaci mniej 12
www.sexualhealthscotland.co.uk bolesnych miesiączek; ma także ogólne zalety, takie jak ponad 99-procentowa skuteczność i brak konieczności pamiętania o jej przyjmowaniu. Dlatego warto jest dać organizmowi czas na przyzwyczajenie się. P: Czy długoterminowe urządzenia antykoncepcyjne mogą się poruszać albo wypadać? O: Implanty nie wypadają. W przypadku wkładek domacicznych (IUD) oraz systemów IUS czasami dochodzi do wypadnięcia. Jeżeli nie czujesz nitek wkładki lub systemu IUS, może to oznaczać, że urządzenie wypadło dzieje się tak u jednej kobiety na 20. W takim wypadku powinnaś zgłosić się do swojego GP lub poradni zdrowia seksualnego. Do czasu przeprowadzenia badania kontrolnego stosuj prezerwatywy. P: Czy istnieje ryzyko infekcji? O: Istnieje niewielkie ryzyko pojawienia się infekcji w pierwszym miesiącu po założeniu wkładki IUD/IUS. Ryzyko jest większe, jeśli już przechodziłaś infekcję. Jeśli więc istnieje takie ryzyko, przed założeniem wkładki IUD/ IUS zostanie ci zaproponowane wykonanie odpowiednich testów. Istnieje także niewielkie ryzyko wystąpienia infekcji po usunięciu wkładki. Jeżeli wydaje ci się, że możesz mieć infekcję, skontaktuj się ze swoim GP lub poradnią zdrowia seksualnego. 13
Odróżnij fakty od mitów P: Czy długoterminowe urządzenia antykoncepcyjne są widoczne? O: Nie. Wkładki IUS i IUD są bardzo dyskretne. Możesz sprawdzić dotykiem, czy urządzenie jest na swoim miejscu, ale twój partner nie poczuje go podczas stosunku. Tylko czasami implant może być widoczny tuż pod skórą na ramieniu. P: Co zrobić, jeśli wystąpi niepokojące krwawienie? O: Zwróć się do swojego GP lub do poradni zdrowia seksualnego, gdzie możliwe będzie sprawdzenie, czy jakieś inne problemy nie powodują krwawienia. P: Czy przytyję? O: Nie ma dowodów na to, by antykoncepcja długoterminowa powodowała przyrost masy ciała. P: Czy długoterminowe urządzenia antykoncepcyjne mogą przestać działać? O: Skuteczność antykoncepcji długoterminowej w zapobieganiu ciąży wynosi ponad 99%, nawet jeśli musisz przyjmować leki takie jak antybiotyki. Określone rodzaje leków mogą wpływać jedynie na skuteczność implantu niezbędnych informacji na ten temat udzieli ci lekarz lub pielęgniarka. 14
www.sexualhealthscotland.co.uk Czas upływający do uzyskania pełnej skuteczności antykoncepcji długoterminowej zależy od tego, w którym momencie cyklu urządzenie zostało założone. Lekarz lub pielęgniarka powiedzą ci, czy musisz przez pewien czas stosować dodatkowe zabezpieczenie. P: Czy antykoncepcja długoterminowa jest bezpieczna podczas karmienia piersią? O: Tak. Długoterminową antykoncepcję można założyć już po miesiącu od porodu. Można ją bezpiecznie stosować w okresie karmienia piersią i nie ma ona wpływu na wytwarzanie mleka. P: Co zrobić, jeśli zajdę w ciążę? O: Choć skuteczność antykoncepcji długoterminowej przekracza 99%, istnieje niewielkie ryzyko zajścia w ciążę. Żadna metoda antykoncepcji nie gwarantuje stuprocentowej skuteczności. Jeśli zajdziesz w ciążę, stosując wkładkę IUD lub IUS, istnieje niewielkie ryzyko, że ciąża rozwinie się w jajowodzie (ciąża pozamaciczna). Jeśli podejrzewasz, że możesz być w ciąży, wówczas bez względu na stosowaną metodę powinnaś jak najszybciej zgłosić się do swojego GP. 15
Co zrobić dalej Twój GP lub pracownik poradni zdrowia seksualnego przekaże ci bardziej szczegółowe informacje na temat antykoncepcji długoterminowej i pomoże ci zdecydować, czy jest ona dla ciebie odpowiednia. Jeśli w lokalnej przychodni lub poradni zdrowia seksualnego nie będzie pracowników przeszkolonych w zakresie zakładania antykoncepcji długoterminowej, placówka skieruje cię do ośrodka, który może to zrobić. Być może słyszałaś już o innych rodzajach antykoncepcji długoterminowej, takich jak zastrzyki i krążki dopochwowe. Są one podobne do metod opisanych w tej ulotce, ale działają krócej. Dodatkowe informacje na temat tych innych rodzajów antykoncepcji możesz uzyskać od swojego GP, pracowników poradni zdrowia seksualnego lub na stronie: www.sexualhealthscotland.co.uk. Mimo to należy pamiętać o przestrzeganiu zasad bezpiecznego seksu. Antykoncepcja długoterminowa nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową (chorobami wenerycznymi), dlatego nadal należy stosować prezerwatywy, dopóki ty i twój partner nie zbadacie się pod kątem tych chorób. 16
www.sexualhealthscotland.co.uk Antykoncepcja długoterminowa masz większy wybór Dodatkowe informacje można znaleźć pod adresem: www.sexualhealthscotland.co.uk lub pod numerem: 0800 22 44 88. 17
www.healthscotland.com 5163 9/2014 ALT 11/2014