Kwartalnik dla Rodziców i Dzieci nr 1/ 2013/2014 z Przedszkola Samorządowego nr 46 w Białymstoku (wrzesień, październik, listopad)
Wierszyki na dykcję dla chłopczyka i dziewczynki BĄK Spadł bąk na strąk, a strąk na pąk. Pękł pąk, pękł strąk, a bąk się zląkł. BYCZKI W trzęsawisku trzeszczą trzciny, trzmiel trze w Trzciance trzy trzmieliny a trzy byczki znad Trzebyczki z trzaskiem trzepią trzy trzewiczki. BZYK Bzyczy bzyg znad Bzury zbzikowane bzdury, bzyczy bzdury, bzdurstwa bzdurzy i nad Bzurą w bzach bajdurzy, bzyczy bzdury, bzdurnie bzyka, bo zbzikował i ma bzika! CHRZĄSZCZ Trzynastego, w Szczebrzeszynie chrząszcz się zaczął tarzać w trzcinie. Wszczęli wrzask Szczebrzeszynianie: - Cóż ma znaczyć to tarzanie?! Wezwać trzeba by lekarza, zamiast brzmieć, ten chrząszcz się tarza! Wszak Szczebrzeszyn z tego słynie, że w nim zawsze chrząszcz BRZMI w trzcinie! A chrząszcz odrzekł niezmieszany: - Przyszedł wreszcie czas na zmiany! Drzewiej chrząszcze w trzcinie brzmiały, teraz będą się tarzały. CIETRZEW Trzódka piegży drży na wietrze, chrzęszczą w zbożu skrzydła chrząszczy, wrzeszczy w deszczu cietrzew w swetrze drepcząc w kółko pośród gąszczy. DZIĘCIOŁ Czarny dzięcioł z chęcią pień ciął. GORYL Turlał goryl po Urlach kolorowe korale, rudy góral kartofle tarł na tarce wytrwale, gdy spotkali się w Urlach góral tarł, goryl turlał chociaż sensu nie było w tym wcale. HUCZEK Hasał huczek z tłuczkiem wnuczka i niechcący huknął żuczka. - Ale heca... - wnuczek mruknął i z hurkotem w hełm się stuknął. Leży żuczek, leży wnuczek, a pomiędzy nimi tłuczek. Stąd dla huczka jest nauczka by nie hasać z tłuczkiem wnuczka. JAMNIK W grząskich trzcinach i szuwarach kroczy jamnik w szarawarach, szarpie kłącza oczeretu i przytracza do beretu, ważkom pęki skrzypu wręcza, traszkom suchych trzcin naręcza, a gdy zmierzchać się zaczyna z jaszczurkami sprzeczkę wszczyna, po czym znika w oczerecie w szarawarach i berecie... KRÓLIK Kurkiem kranu kręci kruk, kroplą tranu brudząc bruk, a przy kranie, robiąc pranie, królik gra na fortepianie.
KRUK Za parkanem wśród kur na podwórku kroczył kruk w purpurowym kapturku, raptem strasznie zakrakał i zrobiła się draka, bo mu kura ukradła robaka. MUSZKA Mała muszka spod Łopuszki chciała mieć różowe nóżki - różdżką nóżki czarowała, lecz wciąż nóżki czarne miała. - Po cóż czary, moja muszko? Ruszże móżdżkiem, a nie różdżką! Wyrzuć wreszcie różdżkę wróżki i unurzaj w różu nóżki! PCHŁA Na peronie w Poroninie pchła pląsała po pianinie. Przytupnęła, podskoczyła i pianino przewróciła. TRZNADLE W krzakach rzekł do trznadla trznadel: - Możesz mi pożyczyć szpadel? Muszę nim przetrzebić chaszcze, bo w nich straszą straszne paszcze. Odrzekł na to drugi trznadel: - Niepotrzebny, trznadlu, szpadel! Gdy wytrzeszczysz oczy w chaszczach, z krzykiem pierzchnie każda paszcza! ŻABA Warzy żaba smar, pełen smaru gar, z wnętrza gara bucha para, z pieca bucha żar, smar jest w garze, gar na żarze, wrze na żarze smar.
Zdrowa dieta czyli jak dziecko namówić do jedzenia 5 porcji warzyw, owoców lub soku. Każdy rodzic z wielką uwagą i troską obserwuje rozwój swojego dziecka i stara się zapewnić mu wszystko to, co dla niego najlepsze. W okresie intensywnego i szybkiego rozwoju naszych pociech niezwykle ważna jest odpowiednia dieta bazująca na warzywach, owocach i sokach. Warzywa, owoce i soki stanowią niezbędny składnik diety każdego dziecka, ponieważ dostarczają organizmowi potrzebnych mikroelementów i witamin niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu oraz biorą udział w wielu procesach życiowych, istotnych dla właściwego rozwoju fizycznego i intelektualnego młodego organizmu. Zawarte w owocach, warzywach i sokach witaminy są potrzebne do prawidłowej pracy mózgu procesów uczenia się, zapamiętywania, koncentracji i uwagi oraz uczestniczą w procesie uwalniania zawartej w pożywieniu energii tak bardzo potrzebnej każdemu dziecku do nauki i zabawy. WARZYWNO OWOCOWO SOKOWE TRIKI DLA KAŻDEGO RODZICA Angażuj... swoje pociechy w przyrządzanie zdrowych posiłków. Przygotujcie wspólnie np. sałatkę. Wspólnie przyrządzone danie zawsze lepiej smakuje. Ponadto podczas wspólnych przygotowań dzieci mogą się wiele nauczyć o owocach i warzywach. Baw się... jedzeniem. Aby uatrakcyjnić dziecku posiłki, warto pozwolić sobie na odrobinę szaleństwa w kuchni. Układaj warzywa na kanapkach/talerzu, tak by przypominały bajkowe twarze, krajobrazy, tworzyły niezwykłe historyjki. Wszystko zależy od twojej wyobraźni. Aby zafascynować swoją pociechę warzywną przekąską, możesz np. ułożyć z niej kwiatek: sałata niech będzie trawą, kawałek zielonego ogórka może być łodygą, pokrojona rzodkiewka i pomidor mogą wystąpić w roli płatków kwiatów, a na to wszystko niech patrzy kukurydziane słońce. Smacznej zabawy! Kupuj... warzywa, owoce i soki wspólnie z dzieckiem. Pozwól mu decydować, jakie warzywa, owoce i soki będziecie dziś jedli lub pili i co kupicie. Na etapie zakupów łatwiej będzie przekonać pociechę do odkrywania nowych smaków, bo maluch nie będzie czuł takiej presji, jak przy stole. Mieszaj... soki, przygotowując nietypowe połączenia smaków. To nie tylko doskonały pomysł na urozmaicenie diety, lecz także świetna zabawa dla całej rodziny. Zmieszaj przynajmniej 2 smaki soków (np. pomarańczowy z grejpfrutowym lub jabłkowy z wiśniowym), a zadaniem dziecka niech będzie odgadnięcie, co wchodzi w ich skład.
Miksuj... warzywa i owoce, jeśli dziecko kręci nosem, gdy dostaje je w klasycznej wersji. Na przykład zmiksuj jogurt z owocami i podaj pociechom w formie deseru. W równie prosty sposób możesz przygotować pyszny obiad. Wystarczy, że do makaronu przygotujesz sos i zmiksujesz z przeróżnymi warzywami lub przygotujesz zmiksowaną zupę warzywną typu krem. Nalewaj dzieciom sok w różnych sytuacjach i o różnych porach. Jest on niezwykle wygodną formą zdrowej porcji. Soki owocowe i warzywne zachowują większość witamin zawartych w świeżych owocach i warzywach, a przykładowo jedna porcja soku z grejpfruta lub pomarańczy pokrywa całkowite dzienne zapotrzebowanie na witaminę C. Podsuwaj... kawałki mandarynek i pomarańczy jako przekąskę, gdy dzieci są pochłonięte zabawą, a pokrojone marchewki i jabłka świetnie nadadzą się do pochrupania podczas seansów filmowych. Dzieci nawet nie zauważą, kiedy zjadły jedną z 5 porcji warzyw i owoców. Uprawiaj... wraz z dzieckiem własny ogródek. Istnieje wiele łatwo dostępnych warzyw, które można łatwo hodować na domowym parapecie. Jeśli dziecko zobaczy, jak rosną warzywa i jak się je pielęgnuje, z pewnością łatwiej da się przekonać do ich jedzenia. Dodatkowo będzie mogło się nauczyć odpowiedzialności i lepiej poznać świat roślin. Wynegocjuj... próbowanie nowego warzywa, owocu lub soku co tydzień. Umów się z dziećmi, że raz w tygodniu będziecie wybierać zdrowy specjał, którego jeszcze nie jadły lub nie piły. Niech to będzie wspólna zabawa w owocowych odkrywców. Wspólne poznawanie nowych smaków będzie świetną zabawą i pomoże dzieciom oswoić nieznane warzywa, owoce i soki. Zabierz... dzieci na wycieczkę. Pokaż im, jak wygląda prawdziwa uprawa warzyw i owoców. Niech spróbują owocu prosto z krzaczka. Zainteresuj odpowiednio swoje pociechy tym tematem i wzbudź pozytywne skojarzenia. Po powrocie do domu dużo łatwiej będzie namówić dzieci do zdrowej diety. Zakreślaj... kolejne owocowo-warzywne porcje na specjalnym wykresie. Na kartce papieru przygotuj np. tabelkę, w której dzieci mogły zaznaczyć, jakie warzywa i owoce zjadły oraz jakie soki wypiły danego dnia. To wspaniały konkurs, w którym możesz przyznawać odznaki i nagrody. Jeśli każdy z członków rodziny dołączy do zabawy, nawet nie zauważysz, kiedy dziecko będzie chciało przegonić innych uczestników tego nietypowego wyścigu. Jeśli Twoje dziecko nadal nie chce jeść niektórych warzyw i owoców, daj mu trochę czasu. Według specjalistów, aby dziecko polubiło nowe warzywo, musi go spróbować nawet 10 15 razy. Pamiętaj też, że jednym z najważniejszych sposobów jest dawanie dziecku dobrego przykładu. Dzieci obserwują nasze zachowania, naśladują nasze gesty i słowa. Jeśli sami nie sięgamy po warzywa, owoce i soki, trudno wymagać od naszych dzieci, aby one grzecznie takie przysmaki spożywały. źródło: www.eduforum.pl
Zadanie I Opowiedz swoim rodzicom jakie skarby jesieni widzisz na ilustracji? Czy potrafisz policzyć, ile ich jest? Których darów jesieni jest najwięcej a których najmniej? Powiedz rodzicom co rośnie w sadzie a co w lesie?
Zadanie II Razem z mamą i tatą zrób podobne ludziki, idźcie na spacer do parku i nazbierajcie potrzebnych materiałów przyrodniczych.
10 KROKÓW BY STAĆ SIĘ LEPSZYM RODZICEM Dawaj dzieciom przykład dobrego zachowania. Dzieci uczą się, naśladując zachowania innych. Z pewnością będą naśladować Twoje postępowanie. Zmieniaj otoczenie, a nie dziecko. Lepiej jest trzymać cenne, niebezpieczne lub kruche przedmioty poza zasięgiem dziecka, niż karać dziecko za jego naturalną ciekawość. Wyrażaj swoje życzenia pozytywnie! Mów dzieciom, czego od nich oczekujesz, a nie tylko, czego sobie nie życzysz. Stawiaj realistyczne wymagania. Pamiętaj o tym, aby zadawać sobie pytanie, czy Twoje wymagania odpowiadają wiekowi i sytuacji dziecka. Musisz okazać więcej cierpliwości, jeśli Twoje dziecko jest jeszcze bardzo małe, albo kiedy choruje lub jest zmęczone. Nie polegaj zanadto na nagrodach i karach. W miarę, jak dzieci dorastają, kary i nagrody stają się coraz mniej skuteczne. Wyjaśniaj powody Twoich decyzji. Negocjuj ze starszymi dziećmi, stosuj taktykę odwracania uwagi w wypadku małych dzieci. Wybierz wychowywanie bez bicia i krzyku. Na początku klapsy mogą się wydawać skuteczne, jednak może się okazać, że rodzice muszą uderzać coraz mocniej, żeby osiągnąć ten sam skutek. Krzyczenie na dzieci lub nieustanne ich krytykowanie bywa równie szkodliwe i może doprowadzać do długotrwałych trudności emocjonalnych. Takie kary nie pomagają dziecku wykształcić w sobie samokontroli i szacunku dla innych. 1. MIŁOŚĆ JEST NAJWAŻNIEJSZĄ POTRZEBĄ WSZYSTKICH DZIECI. Jest także istotnym elementem pozytywnej dyscypliny. Im częściej okazujesz dziecku miłość, przytulając je, całując i mówiąc mu "kocham cię", tym bardziej będzie chciało udowodnić, że na nią zasługuje. Miłość pozwala dziecku zbudować pewność siebie i poczucie własnej wartości. 2. SŁUCHAJ UWAŻNIE TEGO, CO MÓWI TWOJE DZIECKO. Interesuj się tym, co robi i co czuje. Zapewnij je, że silne uczucia nie są czymś złym, jeśli wyraża się je w odpowiedni sposób. Im częściej będziesz to robić, tym rzadziej będziesz musiał(a) je dyscyplinować. 3. GRANICE POTRZEBNE SĄ NAWET W NAJBARDZIEJ KOCHAJĄCYM ZWIĄZKU, w którym ludzie potrafią się słuchać. Bycie rodzicem polega między innymi na wyznaczaniu granic. Pamiętaj, że jest czymś naturalnym i normalnym, że dziecko testuje owe granice. To nie jest niesforność, ale część procesu uczenia się. Dzieci czują się bezpieczniej, jeśli trzymasz się granic, które wyznaczyłeś(-aś) (pod warunkiem, że są realistyczne), nawet jeśli od czasu do czasu na nie narzekają. 4. ŚMIECH POMAGA ROZŁADOWAĆ SYTUACJĘ. Czasami rodzice stają się tacy poważni, że rodzicielstwo przestaje dawać im radość. Dostrzegaj zabawne strony bycia rodzicem i pozwól sobie na śmiech, kiedy tylko jest to możliwe.
5. POSTRZEGANIE ŚWIATA Z PERSPEKTYWY DZIECKA i wyobrażanie sobie, co czuje Twoje dziecko, jest kluczem do zrozumienia jego zachowania. Przypomnij sobie, jak się czułeś(-aś), kiedy byłeś(-aś) dzieckiem, i jak niezrozumiały wydawał Ci się świat dorosłych, kiedy miałeś(-aś) poczucie, że potraktowano Cię niesprawiedliwie. 6. CHWAL I ZACHĘCAJ SWOJE DZIECKO. Oczekuj, że dziecko będzie się dobrze zachowywało i zachęcaj je do podejmowania wysiłków. Chwal je za dobre zachowania i staraj się ignorować te niewłaściwe. Im częściej będziesz zrzędzić, tym rzadziej Twoje dziecko będzie Cię słuchać. 7. SZANUJ SWOJE DZIECKO, TAK JAK BYŚ SZANOWAŁA (SZANOWAŁBYŚ) DOROSŁEGO. Pozwól mu uczestniczyć w podejmowaniu decyzji, szczególnie tych, które go dotyczą. Uważnie wysłuchaj jego zdania. Jeśli masz zamiar powiedzieć mu coś przykrego, zastanów się, jakby to zabrzmiało, gdybyś powiedział(-a) to komuś dorosłemu. Przeproś, jeśli postąpiłeś(-aś) niewłaściwie. 8. USTAL PORZĄDEK DNIA. Małe dzieci będą się czuły bezpieczniej i łatwiej będzie Wam uniknąć konfliktów, jeśli ustalisz jasny porządek dnia. Będą się czuły lepiej, jeśli wprowadzisz stałe pory posiłków, snu i głośnych zabaw. 9. W KAŻDEJ RODZINIE POTRZEBNE SĄ PEWNE ZASADY, jednak staraj się zachować elastyczność w wypadku bardzo małych dzieci. Kiedy już ustalisz zasady obowiązujące w Twojej rodzinie, bądź konsekwentny(-a). Dzieci mogą się poczuć bardzo niepewnie, jeśli jednego dnia wprowadzisz jakąś zasadę, a następnego dnia ją odwołasz. Czasami trzeba ustalić odmienne zasady obowiązujące poza domem, które należy wyjaśnić dziecku. 10. NIE ZAPOMINAJ O WŁASNYCH POTRZEBACH. Jeśli to wszystko zaczyna za bardzo przypominać ciężką pracę i czujesz, że brakuje Ci cierpliwości, przeznacz trochę czasu tylko dla siebie. Zrób coś, co sprawia ci przyjemność. Jeśli kiedykolwiek poczujesz, że tracisz panowanie nad sobą, albo że w każdej chwili możesz krzyknąć na dziecko, poniżyć je lub uderzyć, odejdź na chwilę, uspokój się i policz do dziesięciu. Tekst pochodzi z broszury "10 kroków by stać się lepszym rodzicem" wydanej przez Fundację Dzieci Niczyje. Opracowanie broszury było inspirowane wydawnictwem NSPCC (National Society for Prevention of Cruelty to Children), A guide to better parenting. London 2002.
Jesienią urodziny obchodziły następujące przedszkolaki: Biedronki : Julia Tomczak Szymon Krupkowski Kajtek Białowarczuk Natalia Bezubik Przemek Olszewski Kamila Kozioł Radek Łapiński Dawid Tkaczuk Gustaw Popławski Stefan Popławski Smerfy : Melania Siembida Zosia Siebiestianiuk Bartek Siniło Hania Karwowska Marta Skolimowska Olaf WojciechWierciński Krasnale Szymek Guziejko Antosia Onoszko Dominika Słabińska Pszczółki : Julia Borowska Ola Suchodoła Mrówki : Zosia Chomiuk Wiktoria Górzewska Maja Tomaszuk Patrycja Piwowarczyk Michał Kawałko Gabrysia Ziniewicz Misie Krystian Fiedorczuk Jakub Gordon Hanna Hołowieszko Mateusz Kowalski Patryk Łuksza Sebastian Majewski Gabriela Suszczyńska Kesja Wigłasz Najlepsze życzenia przesyłają wszystkie dzieciaki i panie!!!
Dzieci z grupy Biedronki oraz nauczycielki gorąco dziękują: mamie Lenki Perkowskiej za różnego rodzaju artykuły papiernicze; mamie Kingi Żuk za podarowanie zabawek- domki; mamie Przemka Olszewskiego za znaczki; mamie Kajtka Białowarczuka za przeprowadzenie pogadanki z dziećmi na temat dbania o zęby i pracy stomatologa oraz podarowania dzieciom pasty do zębów; tacie Natalii Bezubik za przygotowanie i poprowadzenie zajęć sportowych z dziećmi; Smerfy i nauczycielki są wdzięczne: mamie Marty Skolimowskiej za 12 płyt CD z pięknymi słuchowiskami dla dzieci, kolorowanki artykuły piśmiennicze: ołówki, mazaki, długopisy; mamie Melanii Siembidy za zabawki i artykuły papiernicze; mamie Hani Woronko za papier ksero; mamie Sadowskiej za papier ksero; Pracowite Pszczółki wraz z nauczycielkami dziękują: mamie Alicji Pierzchały za artykuły papiernicze; mamie Szymona Poskrobko za zabawki do grupy; mamie Przemka Iwanickiego za artykuły papiernicze; mamie Alberta Raszyd za uszycie kieszonek na karty oraz upieczenie tortu na uroczystość pasowania na starszaka dla grupy Mrówki ; Krasnale oraz nauczycielki pragną podziękować: mamie Gabrysia za uszycie serwetek na stoły; mamie Pawła i Madzi za uszycie firanek do łazienki; mamie Tosi za laleczki do kącika; rodzicom Marysi, Roksany, Szymona i Antosi za książeczki do biblioteczki; Dzieci z grupy Misie oraz nauczycielki dziękują: mamie Martynki Jałbrzykowskiej za dostarczanie materiałów tekstylnych do grupy; mamie Jakuba Gordon za dostarczanie materiałów papierniczych; mamie i tacie Kesji Wigłasz za zdjęcia z uroczystości otwarcia naszego oddziału i za podarowanie puzzli; mamie Szymona Kowalskiego za drewniane układanki Najstarsza grupa, Mrówki i ich nauczycielki serdecznie dziękują: mamie Ady Bloch za podarowanie zabawek do grupy
w domu i przedszkolu W naszym przedszkolu w grupie I Biedronki realizujemy program Zabawy fundamentalne dla przedszkoli. Autorami tego programu są Colin Rose i Katarzyna Lotkowska. Colin Rose to brytyjski psycholog, jeden z najbardziej uznanych światowych autorytetów w dziedzinie nowoczesnych metod efektywnego uczenia się. Natomiast Katarzyna Lotkowska jest wiceprezesem Instytutu Nowoczesnej Edukacji, pedagogiem, konsultantem, prowadzi warsztaty nie tylko w Polsce, ale również w innych krajach Europy dla osób zarządzających oświatą, sprawuje opiekę nad tworzeniem pakietów edukacyjnych. Program opiera się na grach i ćwiczeniach, które dostarczają dziecku radości, lecz także maja swój cel. Podstawową zasadą programu jest zapewnienie dobrej zabawy i uczenie fundamentalnych umiejętności i wartości w przedszkolu, jak również i w domu. Rodzice muszą być w pełni zaangażowani, aby realizacja programu przyniosła zamierzone rezultaty.. Liczba komórek mózgowych dziecka w dniu urodzin jest tak duża, że przekracza liczbę niezbędną do prowadzenia życia pełnego osiągnięć. Jednak nie liczba komórek nerwowych decyduje o inteligencji, a liczba połączeń wytworzonych między tymi komórkami. Połączenia są tworzone poprzez doświadczenia i myśli, którymi kieruje rodzic, zapewniając we wczesnym okresie życia dziecka bogate, stymulujące środowisko. Dziecko posiada przynajmniej osiem różnych inteligencji: ruchowa językowa matematyczno logiczna przyrodnicza muzyczna wizualno przestrzenna interpersonalna (społeczna) interpersonalna (refleksyjna) Aby dziecko rozwinęło się prawdziwie wszechstronne umiejętności, musi rozwijać każdy rodzaj inteligencji. Miłość, bezpieczeństwo i poczucie własnej wartości stanowią kamienie węgielne budowli, na której szczycie znajduje się sukces. W programie zostały umieszczone ćwiczenia pomagające ukształtować w dziecku poczucie własnej niepowtarzalności i wartości. Są one ułożone w grupy tematyczne: zabawy rozwijające kreatywność i twórczość zabawy rozwijające umiejętności matematyczne zabawy rozwijające inteligencję emocjonalną zabawy rozwijające mowę i zasób słownictwa zabawy przygotowujące do nauki czytania i pisania Należy jednak pamiętać, że nie tylko gry i ćwiczenia umożliwiają dziecku rozwój, ale istotny jest sposób, w jaki ćwiczenia są wykonywane. Oto 10 zasad, które pomogą prowadzić dziecko aby mogło ono nauczyć się samodzielnie myśleć, by było rozważne i potrafiło samo znaleźć motywację do działania: staraj się zapewnić dziecku osiągnięcie sukcesu pomagaj tylko tyle, ile trzeba wprowadź zasadę Pokaż i powiedz daj dziecku czas na rozwiązywanie problemu
zachęcaj do działania, a nie tylko chwal za wykonane prace zachęcaj do myślenia unikaj stosowania nagród za postępy w nauce kieruj dzieckiem, lecz miej na uwadze jego zainteresowania pobudzaj ciekawość dziecka unikaj porównywania z innymi dziećmi. Rodzice z grupy I Biedronki z chęcią biorą udział w realizacji tego programu. Na zebraniu grupowym zapoznali się ze szczegółowymi celami i założeniami programu. Brali też udział w szkoleniu prowadzonym przez Katarzynę Lotkowską współautorkę wyżej omawianego programu Chętnie wypożyczają komplet książeczek Zabawy fundamentalne dla przedszkoli przewodnik dla rodziców i zestaw gier i zabaw. Podczas uroczystości pasowania na przedszkolaka mieli możliwość uczestniczenia w zabawach fundamentalnych Części ciała, Gdzie jest oko? Co tydzień otrzymują zestawy zabaw do wykorzystania w domu. W listopadzie rozpocznie się konkurs dla rodziców Satysfakcję mam z dzieckiem bawię się sam!. Liczymy na udział rodziców w tym konkursie. Dokładne informacje o konkursie są umieszczone na stronie internetowej przedszkola, jak również można je otrzymać u nauczycielek pracujących w I grupie Biedronki. Opracowała M. Grodzka w oparciu o Zabawy fundamentalne dla przedszkoli C.Ross i K.Lotkowska Zespół redakcyjny: mgr Marzena Grodzka, mgr Judyta Łupińska