R Z E C Z N I K P R A W A B S O L W E N T A Bartłomiej Banaszak Sprawozdanie z działalności Rzecznika Praw Absolwenta w 2014 roku Niniejsze sprawozdanie dotyczy trzeciego roku działalności Rzecznika Praw Absolwenta 1. Podobnie jak w poprzednim roku, głównym obszarami aktywności Rzecznika były kwestie: ułatwiania absolwentom dostępu do zawodów, działalności akademickich biur karier, zatrudnialności oraz sprawy indywidualne. 1. Ułatwianie absolwentom dostępu do zawodu Zgodnie z art. 46d ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym działania w zakresie ograniczenia barier w dostępie do wykonywania zawodu zgodnego z kierunkiem studiów absolwenta są głównym obszarem aktywności Rzecznika Praw Absolwenta. Najważniejszym efektem działań Rzecznika w tym obszarze było uwzględnienie w ostatecznym kształcie rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie większości uwag zgłoszonych w opinii RPA w sprawie projektu rozporządzenia (opinia z 28 lipca 2014 r.). Działania te poprzedził udział w pracach zespołu ekspertów pod przewodnictwem prof. Edwarda Jezierskiego, przewodniczącego Komisji Kształcenia Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, który opracował propozycję wykazu kierunków studiów odpowiednich i pokrewnych dla specjalności uprawnień budowlanych. Rzecznik podejmował także działania na rzecz ułatwienia absolwentom dostępu do następujących zawodów: geolog, zawody górnicze, diagnosta uprawniony do wykonywania badań technicznych pojazdów, konserwator zabytków, archeolog podwodny, strażak, rzeczoznawca majątkowy, rzecznik patentowy, doradca podatkowy, broker ubezpieczeniowy, aktuariusz, diagnosta laboratoryjny, logopeda, osoba prowadząca psychoterapię, specjalista terapii uzależnień, osoba wykonująca świadczenia w zakresie rehabilitacji wzroku, asystent rodziny, superwizor pracy socjalnej. Były one podejmowane m.in. w ramach prac nad projektem ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów (tzw. III ustawy deregulacyjnej) oraz opiniowania projektów aktów prawnych przekazywanych Rzecznikowi do zaopiniowania przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego lub bezpośrednio przez ministerstwo prowadzące dany projekt. 1 Rzecznik Praw Absolwenta został powołany przez Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Panią prof. dr hab. Barbarę Kudrycką, w dniu 14 grudnia 2011r. Podstawę prawną funkcjonowania Rzecznika Praw Absolwenta stanowi art. 46d znowelizowanej 18 marca 2011 r. ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym: 1. Przy Radzie działa Rzecznik Praw Absolwenta, powoływany przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego. 2. Rzecznik Praw Absolwenta współdziała z Radą w zakresie ograniczenia barier w dostępie do wykonywania zawodu zgodnego z kierunkiem studiów absolwenta. W tym celu Rzecznik Praw Absolwenta analizuje sytuację absolwentów na rynku pracy i stopień ich dostępu do określonych zawodów oraz przedstawia wnioski Radzie i ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego.
Poniższa tabela przedstawia spis ważniejszych problemów będących przedmiotem działań Rzecznika w 2014 r., informację na temat sposobu ich podniesienia, w tym podjętych interwencji, a także ocenę efektów tych działań. Lp. Zgłoszony/zdiagnozowany problem Sposób podniesienia problemu/interwencje 1. Bariery w dostępie do uprawnień - Sprawa podnoszona podczas budowlanych wynikające z ustawy Prawo posiedzeń Komisji budowlane, m.in. bardzo długi czas Nadzwyczajnej do spraw trwania obowiązkowej praktyki związanych z ograniczaniem zawodowej, przepisy sprzyjające biurokracji (NDR) ograniczaniu dostępu do praktyki - sprawa podnoszona w zawodowej (zwłaszcza w przypadku opiniach i wystąpieniach w uprawnień projektowych) poprzednich latach. 2. I. Bariery w dostępie do uprawnień budowlanych wynikające z obowiązującego do sierpnia 2014 r. rozporządzenia Ministra Transportu i Budownictwa z 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie - możliwość odbywania praktyki zawodowej tylko pod kierunkiem osoby z uprawnieniami bez ograniczeń (nawet w przypadku ubiegania się o uprawnienia w ograniczonym zakresie) - zakres uprawnień budowlanych w specjalności architektonicznej w ograniczonym zakresie jest ograniczony w skrajnym stopniu tj. do tzw. zabudowy zagrodowej, a także dodatkowo pod względem kubatury (1000 m3) bariera dla absolwentów architektury I stopnia, niekontynuujących kształcenia, oraz inżynierów budownictwa. - zakres uprawnień budowlanych w specjalności konstrukcyjno-budowlanej ograniczony jest zarówno w odniesieniu do kubatury (1000 m3) jak i szczegółowych wymiarów obiektu. - nieuwzględnienie niektórych kierunków studiów, których absolwenci posiadają wystarczające kompetencje, aby, po odbyciu praktyki, ubiegać się o uprawnienia budowlane, co zostało potwierdzone w opinii Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 9 lipca 2014 r. Problem dotyczy specjalności konstrukcyjno-budowlanej (studia z - Udział w pracach zespołu ekspertów pod przewodnictwem prof. Edwarda Jezierskiego, przewodniczącego Komisji Kształcenia Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego - Opinia z dnia 28 lipca 2014 r. w sprawie projektu rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (projekt z dnia 7 lipca 2014 r.) - Duża liczba wniosków od osób indywidualnych: korespondencja z absolwentami niektórych kierunków studiów, które umożliwiają (lub w sposób nieuzasadniony nie umożliwiają) ubieganie się o uprawnienia budowlane - Niektóre kwestie były podnoszone w opiniach i wystąpieniach RPA w poprzednich latach. Dotychczasowe efekty - Na mocy ustawy z dnia 9 maja 2014 r. o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych (II ustawa deregulacyjna) wprowadzono ułatwienia związane m.in. z zaliczaniem praktyki zawodowej odbywanej przez studentów, dostępem do praktyki projektowej, skróceniem czasu trwania praktyki. - Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 11 września 2014 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie uwzględnia większość zgłoszonych uwag - Rozporządzenie nie rozwiązało niektórych problemów, przede wszystkim nie zniwelowało nieuzasadnionych barier w dostępie do zawodu wynikających z ograniczenia zakresu uprawnień budowlanych w specjalności architektonicznej w ograniczonym zakresie do tzw. zabudowy zagrodowej. Konieczność podjęcia dalszych działań na rzecz ograniczenia tej bariery. 2
zakresu inżynierii środowiska, inżynierii hydrotechnicznej, melioracji, inżynierii i gospodarki wodnej), inżynieryjnej kolejowej (studia w zakresie elektrotechniki), specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych (studia w zakresie wiertnictwa nafty i gazu umożliwiające uzyskanie wiedzy i umiejętności w zakresie inżynierii gazowniczej), specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych bez ograniczeń (studia w zakresie inżynierii elektrycznej i elektroenergetyki) oraz tej samej specjalności w ograniczonym zakresie (studia w zakresie energetyki, transportu). - nieuwzględnienie studiów w zakresie geotechniki przy specjalności konstrukcyjno-budowlanej oraz wyłączenie w 2003 r. studiów w zakresie ochrony środowiska jako pokrewnych dla specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych - problemem jest uregulowanie kluczowych warunków dostępu do zawodu w rozporządzeniu, a nie w ustawie. II. Projekt rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju (projekt z 7 lipca 2014 r.) w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie zawierał propozycje zapisów, które mogłyby stworzyć kolejne bariery w dostępie do zawodów, m.in. - pozbawienie możliwości odbywania przez studentów praktyki zawodowej, o której mowa w art. 14 ust. 4 ustawy, - wprowadzenie nowego wymogu dotyczącego wymiaru godzinowego praktyki, - skrócenie terminu na uzupełnienie dokumentacji przy postępowaniu kwalifikacyjnym, - wyłączenie architektury obiektu z zakresu uprawnień budowalnych w specjalności konstrukcyjno-budowlanej (w odniesieniu tylko do osób, które dopiero miałyby się ubiegać o uprawnienia!) - utrzymanie ograniczeń dotyczących zakresu specjalności architektonicznej oraz konstrukcyjno-budowlanej w ograniczonym zakresie 3
- podział specjalności inżynieryjnej kolejowej na dwie specjalizacje przy jednoczesnym ograniczeniu zakresu studiów, których ukończenie umożliwia ubieganie się o uprawnienia. - nieuwzględnienie zasady, iż uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności uprawniają do sporządzania projektu zagospodarowania działki lub terenu, w zakresie danej specjalności - nieuwzględnienie studiów w zakresie melioracji oraz inżynierii hydrotechnicznej jako odpowiednich dla specjalności inżynieryjnej hydrotechnicznej 3. Trudności absolwentów tzw. specjalności samochodowych z uzyskaniem uprawnień diagnosty uprawnionego do wykonywania badań technicznych pojazdów, m.in. konieczność odbywania po studiach kosztownych szkoleń mimo uzyskania podczas studiów odpowiednich efektów kształcenia, koszty egzaminów (zwłaszcza przy uwzględnieniu niskiej zdawalności) 4. Bariery w dostępie do zawodu geologa: - bariery dla absolwentów AGH (kierunków o innej nazwie niż geologia, ale zawierających z przeważającej części efekty kształcenia dotyczące nauk geologicznych), w tym m.in. konieczność odbycia studiów podyplomowych, które miały mniejszy związek z zakresem wnioskowanej kategorii niż ukończone studia - niezaliczanie do wymaganego okresu praktyki zawodowej dla kandydatów na geologów z uprawnieniami geologicznymi praktyki odbywanej przed uzyskaniem dyplomu ukończenia studiów wyższych 5. Poważne bariery w dostępie absolwentów do zawodu rzecznika patentowego rzadki i nieregularny nabór (raz na 3 / 4 lata) na aplikację rzecznikowską, wiążący się z długotrwałym trzymaniem w niepewności potencjalnych kandydatów; bariera natury ekonomicznej polegająca na bardzo wysokich kosztach aplikacji (ponad 30 tys. zł) - przekazanie do MNiSW uwagi do projektu rozporządzenia Ministra Infrastruktury Rozwoju w sprawie szkolenia i egzaminowania diagnostów oraz wzorów dokumentów w tej sprawie w zakresie propozycji dużego zwiększenia kosztów egzaminu z 210 do 350 PLN - opinie i wystąpienia w poprzednich latach Sprawa została podniesiona podczas wysłuchania publicznego w sprawie projektu ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów (III ustawy deregulacyjnej; 24 czerwca 2014 r.), a także zeszłorocznej opinii RPA w sprawie dostępu absolwentów uczelni do zawodu geologa - Sprawa podniesiona podczas wysłuchania publicznego w sprawie III ustawy deregulacyjnej (24 czerwca 2014 r.) - Zgłoszenie poprawki do projektu ustawy NDR w sprawie opłaty na aplikację - zeszłoroczna opinia RPA w sprawie dostępu absolwentów uczelni do zawodu rzecznika patentowego - W projekcie rozporządzenia skierowanym na komisję prawniczą koszt egzaminu został podniesiony do 270 PLN, zamiast do 350 PLN - II ustawa deregulacyjna uwzględnia ułatwienia w dostępie do zawodu diagnosty. Projekt III ustawy deregulacyjnej uwzględnia ograniczenie tych barier, m.in. umożliwia zaliczanie do praktyki zawodowej praktykę odbywaną po II roku studiów. - Projekt III ustawy deregulacyjnej wprowadza zasadę organizacji aplikacji co roku oraz przewiduje obniżenie kosztów o 1/3 4
6. Bariery w dostępie do stanowisk oficerskich w straży pożarnej dla strażaków, którzy rozpoczęli w 2012 r. lub później studia II stopnia w Szkole Głównej Służby Pożarniczej na kierunku inżynieria bezpieczeństwa w specjalności inżynieria bezpieczeństwa pożarowego związane z koniecznością odbycia studiów podyplomowych na SGSP powtarzających treści kształcenia ze studiów wyższych oraz długim okresem oczekiwania na skierowania na studia. 7. Bariery w dostępie do zawodu doradcy podatkowego, związane m.in. z długością praktyki zawodowej. 8. Bariery w dostępie do zawodu konserwatora zabytków: - niezaliczanie do okresu praktyki zawodowej wymaganej od kandydatów na konserwatorów praktyki odbywanej przez studentów studiów z zakresu konserwacji i restauracji dzieł sztuki - faktyczny brak ścieżki do pełnych uprawnień dla osób, które ukończyły studia kierunkowe na poziomie studiów I stopnia, nawet w przypadku wieloletniego doświadczenia zawodowego. - wątpliwości interpretacyjne związane z uwzględnieniem w regulacjach jedynie tytułu zawodowego magistra (absolwentom na ww. studiach przyznawany jest często tytuł zawodowy magister sztuki) 9. Bariery wynikające z konieczności zdobywania uprawnień nurka przez osoby chcące prowadzić podwodne badania naukowe (problem dla absolwentów kontynuujących karierę naukową w zakresie archeologii podwodnej i innych badań podwodnych) - Sprawa podniesiona podczas wysłuchania publicznego w sprawie III ustawy deregulacyjnej (24 czerwca 2014 r.) - Zgłoszenie poprawki do projektu ustawy NDR - Pismo z dnia 19 grudnia 2014 r. do Komendy Głównej Straży Pożarnej w sprawie możliwości szybszego skierowania na przeszkolenie zawodowe ww. grupy strażaków. - Przekazanie do MNiSW zastrzeżenia do rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie praktyki zawodowej kandydatów na doradców podatkowych co do propozycji podwyższenia tygodniowego wymiaru praktyki zawodowej z 8 do 16 godzin. Uwaga została zgłoszona przez MNiSW w ramach uzgodnień rządowych. - opinie i uwagi zgłaszane na wcześniejszych etapach - Zgłoszenie poprawki do III ustawy deregulacyjnej - Opinie i wystąpienia we wcześniejszych okresach Zgłoszenie poprawki do projektu II ustawy deregulacyjnej wyłączającej płetwonurkowanie w celach badawczych organizowanego przez uczelnie i instytuty badawcze z ustawy o wykonywaniu prac podwodnych (jeszcze w 2013 r.) i udział w dalszych pracach komisji NDR 5 Poprawka nie została przyjęta. Sprawa jest w toku. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 5 października 2014 r. w sprawie praktyki zawodowej kandydatów na doradców podatkowych mówi o ośmiogodzinnym tygodniowym wymiarze praktyki zawodowej. - II ustawa deregulacyjna uwzględnia ułatwienia w dostępie do zawodu doradcy podatkowego - Podczas posiedzenia Komisji NDR w dn. 27 listopada 2014 r., poprawka została uwzględniona częściowo - Projekt III ustawy deregulacyjnej umożliwia odbycie praktyki zawodowej po trzecim roku studiów Poprawka została uwzględniona w ostatecznym kształcie II ustawy deregulacyjnej
10. Zablokowanie absolwentom mikrobiologii wszystkich ścieżek dostępu do zawodu diagnosty laboratoryjnego, w tym do prowadzenia samodzielnych czynności diagnostycznych w laboratoriach mikrobiologicznych. 11. Zablokowanie absolwentom studiów I stopnia w zakresie logopedii, rozpoczętych po 30 września 2012 r., możliwości wykonywania świadczeń gwarantowanych (na podstawie 8 rozporządzeń Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z listopada 2013 r.) 12. Wyłączenie z możliwości ubiegania się o uprawnienia osoby prowadzącej psychoterapię absolwentów studiów wyższych w zakresie pedagogiki specjalnej, a także takich kierunków, jak: socjologia, teologia, filozofia. Dla porównania, wszystkie ww. kierunki studiów wymienione są w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 25 czerwca 2012 r. w sprawie organizacji, kwalifikacji personelu, sposobu funkcjonowania i rodzajów podmiotów leczniczych wykonujących świadczenia [ ] w sprawowaniu opieki nad uzależnionymi od alkoholu [ ], a ich ukończenie (zgodnie z 13 ust. 2 rozporządzenia) uprawnia do ubiegania się o certyfikat specjalisty psychoterapii uzależnień. 13. Brak możliwości wykonywania świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji wzroku przez absolwentów pedagogiki specjalnej w specjalności w zakresie tyflopedagogiki bezpośrednio po studiach - kluczowe działania dotyczące opinii oraz uzyskania poparcia dla postulatów mikrobiologów (m.in. w uchwale Rady Głównej) przeprowadzone w 2013 r. - sprawa podnoszona przy okazji wystąpień (np. podczas posiedzenia Komisji NDR 17 grudnia 2014 r.) - doradzanie środowisku mikrobiologów w zakresie działań możliwych do podjęcia w sprawie Problem zgłoszony Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministerstwu Zdrowia Podniesienie problemu w opinii w sprawie projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (projekt z dnia 28 listopada 2014 r.) przekazanej Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego. MNiSW uwzględniło uwagi RPA w swoim stanowisku. - Problem zgłoszony Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministerstwu Zdrowia - Sprawa podniesiona w zeszłorocznej opinii w sprawie dostępu do zawodów okołomedycznych 6 Brak efektów, mimo oczywistych argumentów świadczących o braku uzasadnienia dla zablokowania absolwentom mikrobiologii ścieżek dostępu do uprawnień w zakresie samodzielnego wykonywania czynności diagnostycznych oraz wystąpienia Rzecznika Praw Obywatelskich w tym temacie (pismo z 4 lipca do MNiSW, dw. MZ) Ministerstwo Zdrowia powoli przywraca zapisy umożliwiające absolwentom studiów I stopnia w zakresie logopedii wykonywanie świadczeń gwarantowanych (przyjęto już nowe zapisy w nowelizacjach rozporządzeń w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego oraz ambulatoryjnej opieki specjalistycznej) Proces legislacyjny w sprawie przedmiotowego projektu wciąż trwa. Brak efektów. Sprawa powinna zostać podniesiona przy okazji najbliższej nowelizacji rozporządzenia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej
14. Niemożność uzyskania przez absolwentów studiów z zakresu m.in. resocjalizacji i pedagogiki specjalnej uprawnień do wykonywania bezpośrednio po ukończeniu studiów zawodu asystenta rodziny (w przeciwieństwie np. do absolwentów socjologii) z przepisów art. 12 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej 15. Liczne wątpliwości studentów studiów w zakresie pedagogiki, w tym (oraz) studiów prowadzonych zgodnie ze standardami kształcenia nauczycieli w zakresie posiadanych uprawnień zawodowych. 2. Akademickie Biura Karier - Sprawa przekazana Ministerstwu Sprawiedliwości jako problem, który powinien zostać rozwiązany w ewentualnej czwartej ustawie deregulacyjnej - Problem podniesiony podczas posiedzenia Komisji NDR 17 grudnia 2014 r. Konieczność podjęcia działań zmierzających do: - rzetelnego informowania przez uczelnie kandydatów na studia i studentów w zakresie ewentualnych uprawnień nauczycielskich lub pedagogicznych uzyskanych po ukończeniu danego kierunku - ograniczenia niejasności wynikających z interpretacji rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli [ ] Brak efektów. Konieczność podejmowania dalszych działań. Konieczność podjęcia działań w 2015 r. W 2014 r. Rzecznik Praw Absolwenta podejmował intensywne działania na rzecz poprawy funkcjonowania akademickich biur karier, których zadaniem jest wspieranie studentów i absolwentów uczelni w rozpoczynaniu kariery zawodowej na rynku pracy. W kwietniu 2014 r. opublikowany został Raport Akademickie Biura Karier w Polsce. Bieżąca działalność i możliwości rozwoju. Jednym ze źródeł raportu było badanie ankietowe przeprowadzone wśród biur karier w lutym i marcu 2014r., które zapewniło po raz pierwszy statystycznie reprezentatywny obraz działalności ABK, zasobów kadrowych, współpracy ABK z innymi podmiotami. Raport zawiera wnioski i rekomendacje odnoszące się do całego spektrum zadań ABK, uwzględniające propozycje zmian legislacyjnych oraz sugestie dotyczące zakresu wsparcia ABK z Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój. Wnioski z raportu były prezentowane m.in. na forum Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, jako część referatu nt. problematyki poradnictwa zawodowego i edukacyjnego w szkolnictwie wyższego (VII posiedzenie Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego; 9 października 2014 r.), będącego wstępem do dyskusji na ten sam temat, oraz Konferencji Rektorów Zawodowych Szkół Polskich (23 października 2014 r.). Raport był też komentowany w licznych artykułach prasowych. 7
Ponadto, Rzecznik Praw Absolwenta był organizatorem, wspólnie z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Warszawskim Uniwersytetem Medycznym, III Kongresu Akademickich Biur Karier, który odbył się 3 grudnia 2014 r. na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Trzecia edycja Kongresu poświęcona była kwestii oceny jakości biur karier oraz tematyce praktyk studenckich i staży w działalności ABK. Tym samym wydarzenie wpisało się w działania Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod hasłem Studiujesz? Praktykuj!, mające na celu podniesienie jakości praktyk studenckich. Trzecia edycja wydarzenia poświęcona była kwestii oceny jakości biur karier oraz tematyce praktyk studenckich i staży. Podczas Kongresu odbyła się m.in. dyskusja nt. standardów jakości polskich biur karier. W części otwierającej Kongres udział wzięli Władysław Kosiniak-Kamysz, Minister Pracy i Polityki Społecznej, dr hab. Daria Lipińska Nałęcz, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz prof. Marek Krawczyk, Rektor Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, reprezentujący Konferencję Rektorów Akademickich Szkół Polskich. Uczestnikom zaprezentowana została również rozszerzona wersja raportu Akademickie Biura Karier w Polsce. Bieżąca działalność i możliwości rozwoju. Nowa wersja raportu (wersja 2.0) uwzględnia zmiany w prawie, które zostały wprowadzone w 2014 r., zawiera również opisy dobrych praktyk w działalności biur karier w Polsce. Materiały z Kongresu dostępne są na stronie Rzecznika oraz stronie kampanii Studiujesz? Praktykuj! 3. Zatrudnialność W odpowiedzi na list Pani Minister prof. Leny Kolarskiej-Bobińskiej z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie działań na rzecz poprawy jakości praktyk studenckich i staży, Rzecznik Praw Absolwenta podjął się analizy dotyczącej rozwiązań w zakresie praktyk studenckich w krajach Unii Europejskiej. Jej efektem były wnioski Rzecznika Praw Absolwenta dotyczące organizacji praktyk studenckich, które zostały przekazane Ministerstwu 28 lutego 2014 r. Rzecznik wspomagał również przygotowania do Okrągłego Stołu Wysokiej Jakości Praktyk Studenckich, który odbył się 6 listopada 2014 r. w Warszawie i zainaugurował kampanię MNiSW Studiujesz? Praktykuj!. Do kwestii zatrudnialności absolwentów uczelni odnosiły się także uwagi Rzecznika do projektu rozporządzenia w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia oraz projektu rozporządzenia w sprawie podstawowych kryteriów i zakresu oceny programowej oraz oceny instytucjonalnej, jak również uwagi w sprawie szczegółowych kryteriów oceny programowej i instytucjonalnej Polskiej Komisji Akredytacyjnej. 4. Sprawy indywidualne W 2014 roku do Rzecznika Praw Absolwenta napłynęło łącznie 198 zapytań, wniosków i skarg o charakterze indywidualnym (nierzadko wiążących się z dłuższą korespondencją). Można je podzielić na sprawy nawiązujące bezpośrednio do zadań Rzecznika Praw 8
Absolwenta oraz na sprawy, które częściowo lub tylko w marginalnym stopniu mają związek z kompetencjami Rzecznika. W porównaniu do poprzedniego roku, ogólna liczba spraw indywidualnych jest niższa, natomiast znacznie wzrosła liczba spraw należących bezpośrednio do obszaru działań Rzecznika. a) Wśród spraw należących bezpośrednio do obszaru działań Rzecznika należy wymienić: 53 sprawy dotyczące dostępu absolwentów do zawodów i stanowisk pracy. W większości przypadków były to zapytania, skargi dotyczące nieuzasadnionych barier w dostępie do zawodów oraz postulaty zmian w określonych regulacjach. Sprawy dotyczyły m.in. takich zawodów jak: inżynier z uprawnieniami budowlanymi i architekt, rzeczoznawca majątkowy, aktuariusz, diagnosta laboratoryjny, pracownik socjalny, strażak. W jednym przypadku Rzecznik interweniował w Okręgowym Urzędzie Górniczym w Rybniku, a opinia Rzecznika przyczyniła się do dopuszczenia przez Wyższy Urząd Górniczy zainteresowanego do egzaminu przed Komisją Egzaminacyjną w Okręgowym Urzędzie Górniczym. 44 sprawy odnoszące się do nierozwiązanych spraw w relacjach uczelniaabsolwent, dotyczące przede wszystkim niewydawania dyplomów lub innych dokumentów po ukończeniu studiów w terminie przewidzianym w przepisach prawa. W zdecydowanej większości przypadków udzielana była pomoc w interpretacji przepisów w tym zakresie oraz wskazówek co do możliwości interwencji. W czterech przypadkach zdecydowałem się na interwencje w uczelniach nieprzestrzegających przepisów rozporządzenia. 10 spraw dotyczących głównie zapytań w sprawie sytuacji absolwentów na rynku pracy, działalności biur karier oraz monitorowania losów absolwentów, b) Wśród spraw mających częściowy lub niewielki związek z zakresem działań Rzecznika wymienić należy: 61 spraw dotyczących katalogu praw studenta. Skargi i zapytania kierowane do Rzecznika w tym przypadku dotyczyły m.in. pobierania przez uczelnie nielegalnych opłat, niewyznaczania przez uczelnie terminu obrony, odpłatności za drugi kierunek, ważności legitymacji studenckich, stypendiów, kredytów studenckich. Zgodnie z ustaleniami ze spotkania z Parlamentem Studentów RP i Rzecznikiem Praw Studenta, które odbyło się w pierwszych dniach działalności Rzecznika Praw Absolwenta, w większości przypadków kierowałem zainteresowanych do Rzecznika Praw Studenta. W uzasadnionych przypadkach lub sprawach oczywistych osobiście udzielałem porad. Zdarzyły się jednak sytuacje, w których radziłem zainteresowanym, z uwagi na ciężar gatunkowy sprawy, kontakt bezpośrednio z Departamentem Szkolnictwa Wyższego i Kontroli MNiSW. 9 spraw związanych ze studiami doktoranckimi lub studiami podyplomowymi; 9
8 spraw związanych z uznawaniem wykształcenia oraz uznawaniem kwalifikacji zawodowych, w przypadku których odsyłałem do ośrodka ENIC/NARIC lub ośrodka informacji na temat uznawania kwalifikacji zawodowych lub ewentualnie sam udzielałem zainteresowanym stosownych informacji. 13 spraw innych, dotyczących np. spraw pracowniczych czy przeszkód dla mobilności akademickiej. Aneks I Najważniejsze konferencje i spotkania w 2014 r., w których uczestniczył Rzecznik Praw Absolwenta 1. Ułatwianie absolwentom dostępu do zawodu Udział w posiedzeniach Komisji Nadzwyczajnej do spraw związanych z ograniczaniem biurokracji (NDR): o 23 stycznia o 5 lutego o 19 lutego o 19 marca o 24 lipca o 28 sierpnia o 17 grudnia 29-30 marca udział w XX Krajowej Konferencji Parlamentu Studentów Rzeczypospolitej Polskiej oraz spotkanie z Forum Uczelni Technicznych w sprawie zawodu elektryka 15 kwietnia udział we wspólnym posiedzeniu komisji senackich: Komisji Gospodarki Narodowej oraz Komisji Budżetu i Finansów 3 czerwca spotkanie z władzami Wydziału Technologii Drewna Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w sprawie absolwentów specjalności konserwacja drewna zabytkowego. Udział w spotkaniach zespołu ekspertów Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego organizowanym przez Przewodniczącego Komisji Kształcenia Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego ws. wykazu kierunków studiów odpowiednich i pokrewnych dla specjalności uprawnień budowlanych prof. Edwarda, Jezierskiego o 20 czerwca o 2 lipca 10
24 czerwca udział w wysłuchaniu publicznym w Sejmie RP w sprawie rządowego projektu ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów 7 sierpnia udział w konferencji uzgodnieniowej w sprawie wykazu kierunków studiów odpowiednich i pokrewnych dla specjalności uprawnień budowlanych (Warszawa, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju) 17 października udział w Single Market Forum 2014; wystąpienie pt. Barriers restricting access to regulated professions - the perspective of graduates from higher education 2. Akademickie Biura Karier 22 stycznia udział w seminarium dla pracowników Akademickich Biur Karier zrzeszonych w Mazowieckiej Sieci Biur Karier. Udział w panelu dyskusyjnym Jak współpracować, aby praktyki były efektywne dla studentów i pracodawców? (Warszawa, Uniwersytet Warszawski) 15 maja udział w konferencji w Ogólnopolskiej Konferencji Biur Karier Nowe perspektywy doradztwa zawodowego w Polsce i wybranych krajach europejskich". Prezentacja raportu Akademickie Biura Karier w Polsce bieżąca działalność i możliwości rozwoju (Łódź, Politechnika Łódzka) 2 października spotkanie z Dyrekcją Departamentu Rynku Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej ws. wsparcia dla akademickich biur karier. 23 października udział w XVII zgromadzeniu plenarnym Konferencji Rektorów Zawodowych Szkół Polskich, wystąpienie pt. Akademickie Biura Karier w Polsce bieżąca działalność i możliwości rozwoju, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji w uczelniach niepublicznych (Zielonka k. Warszawy) 19 listopada udział w konferencji 10 lat Dobrych Praktyk Biura Karier Politechniki Warszawskiej (Warszawa, Politechnika Warszawska) 3 grudnia III Kongres Akademickich Biur Karier 3. Zatrudnialność Udział w posiedzeniu grupy sterującej do badania ewaluacyjnego pn. Analiza kompetencji i kwalifikacji kluczowych dla zwiększenia szans absolwentów na rynku pracy (Warszawa, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju) o 24 stycznia o 4 marca o 3 kwietnia 17 lutego udział w konferencji podsumowującej badanie Monitorowanie losów absolwentów uczelni wyższych z wykorzystaniem danych administracyjnych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (Warszawa, Uniwersytet Warszawski) 11
24 lutego udział w konferencji Developing Pedagogy to Support Intercultural Competence (Warszawa, Szkoła Główna Handlowa) 13 marca udział w Seminarium pn. Umiejętności i kompetencje w zakresie przedsiębiorczości. Udział w panelu dyskusyjnym Pożądane kierunku interwencji EFS w kontekście rozwoju przedsiębiorczości na uczelniach (Warszawa, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju). 9 października udział w VII posiedzeniu plenarnym Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego; wystąpienie pod tytułem Problematyka poradnictwa zawodowego i edukacyjnego w szkolnictwie wyższym 6 listopada udział w Okrągłym Stole Wysokiej Jakości Praktyk Studenckich (Warszawa, Centrum Nauki Kopernik) 13 grudnia udział w spotkaniu programowym absolwentów samorządowców Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 4. Inne 13 lutego udział w II posiedzeniu plenarnym Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Przedstawienie sprawozdania z działalności za 2013 r. Udział w innych posiedzeniach plenarnych Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego o 12 czerwca o 11 grudnia 11 kwietnia udział w zgromadzeniu plenarnym Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich (Kraków, Uniwersytet Jagielloński) 21 maja udział w uroczystym ogłoszeniu wyników XV edycji rankingu szkół wyższych miesięcznika Perspektywy oraz Dziennika Gazety Prawnej 3 lipca udział w otwarciu Letniej Szkoły Liderów Samorządowych (Olsztyn, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski) 8 lipca spotkanie z grupą studentów z Białorusi biorących udział w wizycie studyjnej organizowanej przez Fundację Okno na Wschód 18 października udział w Zgromadzeniu Plenarnym Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich (Gdańsk, Politechnika Gdańska) 12