PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE ELEKTRYK 40 01

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ INSTYTUT BADA EDUKACYJNYCH PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE ELEKTRYK 40 01 Obecnie: 724 [01] I. ZAŁOENIA PROGRAMOWO - ORGANIZACYJNE

KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE 1. OPIS KWALIFIKACJI ABSOLWENTA 1.1 Umiejtnoci zawodowe, stanowice kwalifikacje w zawodzie W wyniku realizacji kształcenia w zawodzie ucze (słuchacz) powinien umie: komunikowa si i pracowa w zespole, dostosowa si do zmieniajcych si warunków na rynku pracy oraz zmian techniczno - organizacyjnych, dokona oceny swoich umiejtnoci, skorzysta z przysługujcych praw wynikajcych z kodeksu pracy, wyszuka i przetworzy informacje niezbdne do wykonywania zada zawodowych, zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczestwa i higieny pracy, przeciwpoarowymi i o ekologii, posłuy si prost dokumentacj techniczno-ruchow maszyn, urzdze i instalacji elektrycznych, sklasyfikowa i zastosowa odpowiednie materiały konstrukcyjne, przewodzce, magnetyczne i elektroizolacyjne, wykona połczenia elementów elektrycznych, elektronicznych i mechanicznych, posłuy si aparatur pomiarow przy pomiarach maszyn, urzdze i instalacji elektrycznych, na podstawie dokumentacji technicznej, 2

zmontowa układy elektryczne na podstawie schematów ideowych i montaowych, wykona prace montaowe, eksploatacyjne i konserwacyjne maszyn, urzdze i instalacji elektrycznych, obsłuy urzdzenia i maszyny elektryczne zgodnie z instrukcjami obsługi, wykona prace montaowe i eksploatacyjne w układach automatyki, zabezpiecze, sygnalizacji i pomiarów, wykona prace montaowe i eksploatacyjne w liniach kablowych i napowietrznych, eksploatowa urzdzenia ochrony odgromowej i rodki ochrony przeciwprzepiciowej w obiektach budowlanych i sieciach elektroenergetycznych, zastosowa normy i przepisy z zakresu budowy i eksploatacji urzdze elektrycznych (elektroenergetycznych), dobra i eksploatowa rodki ochrony przeciwporaeniowej oraz sprzt ochrony osobistej, posłuy si sprztem przeciwpoarowym, udzieli pierwszej pomocy w razie wystpienia wypadku przy pracy ze szczególnym uwzgldnieniem poraenia prdem elektrycznym, posłuy si podstawowymi pojciami ekonomicznymi, korzysta ze ródeł wiedzy ekonomicznej i prawnej, poszukiwa aktywnie pracy i prezentowa swoje umiejtnoci, podj i rozliczy działalno gospodarcz. 1.2 Wymagania psychofizyczne właciwe dla zawodu 3

zainteresowania techniczne, koordynacja sensomotoryczna, wyobrania przestrzenna, podzielno uwagi, wysoki poziom spostrzegawczoci, zdolno koncentracji uwagi, pełne widzenie barw, bardzo dobra sprawno ruchowa koczyn górnych i dolnych, brak skłonnoci skóry do uczule. 1.3 Przeciwwskazania zdrowotne wady wzroku nie dajce si skorygowa szkłami optycznymi, brak widzenia obuocznego, daltonizm, znaczny stopie zaburzenia ruchu w stawach biodrowych, kolanowych i skokowych, skłonno skóry do uczule, przewlekłe schorzenia układu oddechowego, zaburzenia wchu, epilepsja i inne stany chorobowe przebiegajce z utrat przytomnoci, wybitnie wzmoona pobudliwo ruchowa, pocenie si dłoni. O przydatnoci do zawodu decyduje ostateczne uprawniony lekarz. 2. SPECYFICZNE WYMAGANIA ZAWODU 4

Typowe zadania zawodowe na stanowiskach pracy obejmuj: wykonywanie prac montaowych i eksploatacyjnych maszyn i urzdze elektrycznych, instalacji elektrycznych oraz linii napowietrznych i kablowych zgodnie z obowizujcymi przepisami, wykonywanie pomiarów, prób pomontaowych i poremontowych oraz sporzdzanie protokołów, eksploatowanie układów sterujcych i regulacyjnych, prowadzenie dokumentacji eksploatacyjnej, posługiwanie si dokumentacja techniczn. Elektrycy mog podejmowa prac w zakładach: wytwarzajcych, przetwarzajcych i przesyłajcych energi elektryczn (elektrownie i zakłady energetyczne), eksploatujcych energi elektryczn (huty, przemysł wydobywczy, transport kolejowy i wodny, gospodarka komunalna), produkujcych maszyny i urzdzenia elektroenergetyczne, usługowych naprawiajcych maszyny elektryczne, urzdzenia elektroenergetyczne oraz sprzt elektryczny powszechnego uytku ( w tym zakłady rzemielnicze), budowlanych (przy wykonywaniu instalacji elektrycznych), po przeszkoleniu specjalistycznym, umoliwiajcym ukształtowanie umiejtnoci niezbdnych na okrelonym stanowisku pracy. Wstpna specjalizacja moe by realizowana w trakcie nauki w szkole, poprzez: odpowiedni dobór prac wykonywanych w czasie zaj praktycznych, dobór wicze na zajciach laboratoryjnych i pogłbienie odpowiednich działów kształcenia teoretycznego. Szkoła zobowizana jest dostosowa kształcenie specjalistyczne do potrzeb rynku pracy. Po rozeznaniu lokalnych potrzeb kadrowych, wybrane specjalizacje mog by równie realizowane w 5

zakładzie pracy lub w funkcjonujcym w miecie/rejonie centrum kształcenia praktycznego. Umiejtnoci złoone przedstawione w opisie zawodu zostały przełoone (transformowane) na umiejtnoci szczegółowe, pogrupowane w dwóch blokach programowych: ogólnoelektryczny techniki wytwarzania i gospodarka rynkowa Blok programowy ogólnoelektryczny - zawiera cele i treci kształcenia z zakresu: podstaw elektrotechniki i elektroniki, techniki pomiarów elektrycznych, wytwarzania i przesyłania energii elektrycznej, budowy systemu elektroenergetycznego, ródeł i odbiorników energii elektrycznej, zasad prawidłowej eksploatacji urzdze elektroenergetycznych, zasad organizacji bezpiecznej pracy przy obsłudze urzdze elektrycznych. Cele kształcenia zawarte w tym bloku, dotyczce: posługiwania si aparatur pomiarow, pomiarów podstawowych wielkoci elektrycznych w obwodach prdu stałego i przemiennego, pomiarów parametrów elementów elektrycznych i elektronicznych, pomiarów parametrów maszyn i urzdze elektrycznych oraz układów sterujcych, powinny by realizowane w formie wicze. Blok programowy techniki wytwarzania i gospodarka rynkowa zawiera cele i treci kształcenia dotyczce: własnoci materiałów i technologii wytwarzania stosowanych w elektrotechnice oraz montau, demontau i napraw maszyn i urzdze elektrycznych. W bloku tym zawarto równie dział 6

tematyczny zwizany z kształtowaniem wiadomoci i umiejtnoci niezbdnych w warunkach gospodarki rynkowej. Realizacja celów kształcenia dotyczcych opanowania wiadomoci z zakresu techniki wytwarzania, powinna odbywa si głównie w formie wicze i zaj praktycznych. Dobra znajomo właciwoci materiałów i technologii wytwarzania powinna przyczyni si w przyszłoci do racjonalnej eksploatacji maszyn i urzdze elektrycznych. Kształtowanie umiejtnoci praktycznych dotyczcych obróbki rcznej, montau mechanicznego, montau, demontau i napraw maszyn i urzdze elektrycznych powinno odbywa si w warsztatach szkolnych. W liceum zawodowym uczniowie (słuchacze) powinni ponadto odby dwie praktyki, natomiast słuchacze szkoły policealnej jedn praktyk zawodow. W zalenoci od potrzeb miejscowego rynku pracy uczniowie (słuchacze) powinni odbywa praktyk w zakładach: wytwarzajcych, przetwarzajcych i przesyłajcych energi elektryczn, eksploatujcych energi elektryczn, produkujcych maszyny i urzdzenia elektroenergetyczne, usługowych naprawiajcych maszyny elektryczne, urzdzenia elektroenergetyczne oraz sprzt elektryczny powszechnego uytku oraz w zakładach budowlanych. Uczniowie (słuchacze) powinni, wykorzystujc swoje umiejtnoci, nawiza kontakt z kierownictwem zakładu, w którym zamierzaj odby praktyk, zaprezentowa swoje umiejtnoci zawodowe, ustali szczegółowy harmonogram praktyki. Rola szkoły, na tym etapie, powinna ograniczy si do zawarcia umowy, po uzgodnieniu programu praktyki. 3. WARUNKI TECHNICZNE 7

Szkoła, podejmujca kształcenie w zawodzie, powinna posiada odpowiednio przygotowane pracownie przedmiotowe, laboratoria i warsztaty szkolne. Pracownie przedmiotów zawodowych powinny by wyposaone w nastpujce techniczne rodki kształcenia: grafoskop, magnetowid, komputer z programami symulacyjnymi, ekran, tablic kredow lub bezpyłow biał, tablic mikk. Ponadto w pracowniach powinny by, w podrcznej biblioteczce, zgromadzone katalogi, zbiory norm i przepisów. Laboratorium podstaw elektrotechniki i elektroniki powinno posiada conajmniej 6 stanowisk pomiarowych, kade zasilane napiciem 220/380V prdu przemiennego (zabezpieczone ochron przeciwporaeniow, zgodnie z obowizujcymi przepisami) oraz wyposaone w wyłcznik awaryjny i wyłcznik awaryjny centralny. W pracowni powinny znajdowa si nastpujce przyrzdy pomiarowe: zasilacz stabilizowany 0-24V napicia stałego i zasilacz napicia sinusoidalnego 12-220 V, 50Hz, generator funkcji, oscyloskop o pasmie 20MHz z sondami pomiarowymi, mierniki analogowe i cyfrowe, mostek RLC oraz gotowe zestawy pomiarowe zawierajce elementy i układy elektryczne i elektroniczne umoliwiajce wykonanie wicze. W laboratorium powinny by co najmniej dwa komputery typu IBM z oprogramowaniem niezbdnym do szybkiej obróbki wyników wykonanych pomiarów. Laboratorium maszyn i urzdze elektrycznych powinno posiada co najmniej 6 stanowisk pomiarowych zasilanych napiciem 220/380V prdu przemiennego (zabezpieczonych ochron przeciwporaeniow, zgodnie z obowizujcymi przepisami) oraz wyposaonymi w wyłczniki awaryjne i wyłcznik awaryjny centralny. W laboratorium powinny znajdowa si, przystosowane do bada, podstawowe aparaty i maszyny elektryczne: styczniki, przekaniki, bezpieczniki, liczniki energii elektrycznej jedno i trójfazowe, 8

transformator jednofazowy i trójfazowy, przekładniki prdowe i napiciowe, akumulatory, silniki prdu stałego, silnik indukcyjny trójfazowy piercieniowy i klatkowy, silnik indukcyjny jednofazowy ze zwart faz pomocnicz i rozruchow faz dodatkow, silnik komutatorowy uniwersalny, silnik synchroniczny i prdnica synchroniczna, elementy i podzespoły urzdze elektroenergetycznych, proste układy energoelektryczne oraz gotowe zestawy wiczeniowe elektronicznego sterowania maszynami i urzdzeniami elektrycznymi, ponadto przyrzdy pomiarowe niezbdne do realizacji wicze. W laboratorium powinny by co najmniej dwa komputery typu IBM z oprogramowaniem niezbdnym do szybkiej obróbki wyników wykonanych pomiarów. Warsztaty szkolne powinny by wyposaone w stanowiska zawierajce: zestawy narzdzi do obróbki rcznej metali i tworzyw sztucznych, zestawy narzdzi do lutowania i montau układów elektrycznych i elektronicznych, stanowiska do montau i demontau maszyn i urzdze elektrycznych, stanowiska diagnostyczne do badania podstawowych parametrów urzdze elektrycznych, stanowiska do naprawy maszyn i urzdze elektrycznych, ponadto: odpowiednie przyrzdy pomiarowe, zestawy próbek metali i tworzyw sztucznych, zestawy elementów stosowanych do połcze mechanicznych, elementów stosowanych w montau elektrycznym i elektronicznym, katalogi elementów, normy. 4. WARUNKI KADROWE Dla zapewnienia prawidłowego procesu dydaktycznego szkoła musi pozyska nastpujcych specjalistów: elektryk o specjalnoci ogólnej, 9

elektryk specjalista z praktyk eksploatacyjn i uprawnieniami do eksploatacji urzdze do 1kV, elektryk specjalista z praktyk eksploatacyjn i uprawnieniami do eksploatacji urzdze bez ogranicze napi, spełniajcych wymagania okrelone rozporzdzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 padziernika 1991 roku, w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz okrelenia szkół i wypadków, w których mona zatrudni nauczycieli nie majcych wyszego wykształcenia (Dz. U. Nr 98 poz. 433 oraz 1994 r. Nr 5 poz. 19 i Nr 109 poz. 521). Ponadto warunkiem koniecznym jest, aby nauczyciele prowadzcy zajcia w laboratorium posiadali odpowiednie przeszkolenie w zakresie obsługi urzdze elektrycznych do 1kV udokumentowane zawiadczeniem wydawanym przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich. 5. KSZTAŁCENIE W RÓNYCH TYPACH SZKÓŁ I FORMACH ORGANIZACYJNYCH Kształcenie w zawodzie moe odbywa si w rónych typach szkół (dla młodziey i dorosłych) okrelonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego z 1993 r. Przy opracowywaniu planów i programu nauczania dla zawodu, wiadomoci i umiejtnoci oraz treci kształcenia pogrupowane w dwóch blokach programowych: ogólnoelektryczny oraz techniki wytwarzania i gospodarka rynkowa, powinny znale si w programach nauczania poszczególnych przedmiotów zawodowych lub w innych formach organizacyjnych. 10

Tworzc plany nauczania w szkołach dla dorosłych, naley wicej czasu przewidzie na kształcenie praktyczne (przy odpowiednio mniejszej iloci godzin przeznaczonych na kształcenie teoretyczne). Programy nauczania przedmiotów zawodowych winny zawiera tak dobrane wykazy umiejtnoci i odpowiadajce im treci kształcenia, by pomidzy poszczególnymi przedmiotami wystpowała wzajemna korelacja. Autor programu nauczania powinien zwróci szczególn uwag na zapewnienie korelacji pomidzy działami tematycznymi realizowanymi na zajciach z przedmiotów teoretycznych a realizacj wicze w poszczególnych laboratoriach. Przy realizacji programu nauczania naley uwzgldnia wiadomoci i umiejtnoci opanowane w szkole bdcej podbudow programow kształcenia w zawodzie. 6. POWIZANIE KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO Z KSZTAŁCENIEM OGÓLNYM W procesie kształcenia zawodowego niezbdna jest korelacja midzy przedmiotami ogólnokształccymi i zawodowymi blokami programowymi. Dla osignicia załoonych celów kształcenia ucze (słuchacz) odpowiednio wczeniej powinien umie z matematyki: wykorzystywa funkcje trygonometryczne oraz wykonywa działania na potgach. Znajomo funkcji trygonometrycznych jest niezbdna do lepszego zrozumienia prdu sinusoidalnie zmiennego. Umiejtno wykonywania działa na potgach ułatwi uczniom przeliczanie przedrostków wielokrotnoci i podwielokrotnoci jednostek miar. W szkole zasadniczej, na zajciach z fizyki naley zrezygnowa z omawiania działów dotyczcych pola elektrycznego, magnetyzmu i elektromagnetyzmu oraz prdu elektrycznego (zagadnienia te powinny by przedstawione w trakcie realizacji bloku programowego ogólnoelektrycznego, 11

przy powtórzeniu i utrwaleniu treci przedmiotu z klasy ósmej szkoły podstawowej). W liceum zawodowym wskazane jest by działy tematyczne dotyczce elektrycznoci i magnetyzmu były realizowane na zajciach przedmiotu fizyka w klasie pierwszej, gdy niezbdna jest korelacja pomidzy tym przedmiotem a treciami kształcenia zawartymi w bloku programowym ogólnoelektrycznym. Nauczyciele przedmiotów: przysposobienie obronne, ochrona i kształtowanie rodowiska powinni nawizywa, w trakcie realizacji swoich treci kształcenia, do specyficznych warunków pracy elektryka (np. wpływ pól elektromagnetycznych wytwarzanych przez róne ródła na organizm ludzki). Nauczyciel elementów informatyki w liceum zawodowym powinien cile współpracowa z nauczycielami realizujcymi cele kształcenia zawarte w bloku technika wytwarzania i gospodarka rynkowa (projektowanie prostych instalacji mieszkaniowych) i w bloku ogólnoelektrycznym (symulacja układów elektrycznych i elektronicznych) m. in. przez odpowiednie rozszerzenie treci nauczanego przedmiotu. W szkole zasadniczej natomiast proponuje si wprowadzi przedmiot elementy informatyki nadobowizkowo. II. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE 12

Nazwa bloku programowego Minimalna liczba godzin w cyklu kształcenia w %* szkoła zasadnicza liceum zawodowe szkoła policealna Ogólnoelektryczny 35 38 35 Technika wytwarzania i gospodarka rynkowa 45 42 45 Razem 80** 80** 80** *) podział na bloki programowe dotyczy zarówno kształcenia młodziey jak i dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej), **) 20 % pozostaje do rozdysponowania przez autorów programu nauczania na dostosowanie do potrzeb lokalnego rynku pracy. III. PODSTAWY PROGRAMOWE KSZTAŁCENIA W BLOKACH PROGRAMOWYCH 13

OGÓLNOELEKTRYCZNY 1. CELE KSZTAŁCENIA Ucze (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umie: scharakteryzowa zjawiska zachodzce w polu magnetycznym i elektromagnetycznym, wykona podstawowe obliczenia prostych obwodów prdu stałego i przemiennego, rozróni i zmierzy podstawowe wielkoci elektryczne, połczy układy elektryczne na podstawie schematów, zmierzy parametry podstawowych elementów elektrycznych i elektronicznych, rozpozna i sklasyfikowa maszyny oraz urzdzenia elektryczne, skorzysta z danych zawartych na tabliczkach znamionowych, dokona pomiaru parametrów maszyn, urzdze oraz instalacji elektrycznych w oparciu o dokumentacj techniczno-ruchow, sprawdzi zabezpieczenia maszyn, instalacji oraz urzdze elektrycznych, rozpozna elementy składowe maszyn, instalacji i urzdze elektrycznych oraz oceni ich stan techniczny, uruchomi podzespoły obwodu głównego urzdzenia elektrycznego, rozpozna zagroenia wystpujce w rodowisku pracy oraz zaplanowa rodki przeciwdziałajce tym zagroeniom, zastosowa zasady bezpieczestwa i higieny pracy przy eksploatacji i pomiarach urzdze elektrycznych, eksploatowa rodki ochrony przeciwporaeniowej. 14

2. TRECI KSZTAŁCENIA Obwody elektryczne prdu stałego: Obliczanie i pomiary prostych obwodów prdu stałego z wykorzystaniem prawa Ohma i praw Kirchhoffa. Metody pomiaru wielkoci elektrycznych. Bezpieczestwo i higiena pracy przy pomiarach elektrycznych. Metody zapobiegania wypadkom. Pierwsza pomoc przy poraeniu prdem elektrycznym. Dielektryki i kondensatory: Zjawisko przebicia dielektryka. Elektryczno atmosferyczna. Kondensatory - konstrukcja, klasyfikacja, zastosowanie. Obliczanie układów z kondensatorami. Magnetyzm i elektromagnetyzm: Prawa, zjawiska i wielkoci zwizane z polem magnetycznym. Proste obwody magnetyczne. Sprzenie magnetyczne w obwodach. Pomiary obwodów. Wykorzystanie zjawiska elektromagnetyzmu. Obwody elektryczne prdu przemiennego: Podstawowe pojcia, wielkoci, zalenoci i prawa w obwodach z prdem sinusoidalnym jednofazowym i trójfazowym. Obliczanie i pomiar prostych obwodów prdu sinusoidalnego jednofazowego. Zjawisko rezonansu i ferrorezonansu - pomiary obwodów. Układy symetryczne i niesymetryczne połcze odbiorników w obwodach z prdem sinusoidalnym trójfazowym. Energia i moc prdu przemiennego. Pomiary mocy i energii w obwodach prdu przemiennego. Wykorzystanie zjawisk fizycznych w układach trójfazowych. Elementy i układy elektroniczne: Elementy czynne i bierne. Zjawiska w obwodach elektronicznych z elementami czynnymi i biernymi. Pomiary 15

układów prostowniczych. Klasyfikacja, konstrukcja i wykorzystanie półprzewodnikowych przyrzdów mocy. Transformatory: Podział transformatorów i ich budowa. Tabliczka znamionowa transformatora. Praca transformatora. Pomiary transformatora jednofazowego. Transformatory energetyczne i specjalne. Eksploatacja transformatorów. Uszkodzenia w transformatorach. Zabezpieczenia transformatorów. Zastosowania transformatorów. Przekładniki napiciowe i prdowe. Pomiary układów z przekładnikami. Maszyny elektryczne: Podział maszyn elektrycznych. Podstawowe wielkoci charakteryzujce prac maszyny elektrycznej. Tabliczka znamionowa. Nagrzewanie i chłodzenie maszyn elektrycznych. Czci składowe silnika indukcyjnego. Wielkoci charakteryzujce prac silnika indukcyjnego. Czci składowe i właciwoci ruchowe maszyn synchronicznych. Maszyny prdu stałego. Wykorzystanie prdnic prdu stałego. Silniki prdu stałego. Maszyny specjalne prdu stałego. Podstawowe uszkodzenia maszyn elektrycznych. Podstawowe zabezpieczenia maszyn elektrycznych. Układy napdowe maszyn elektrycznych. Pomiary wybranych układów napdowych. Urzdzenia energoelektroniczne: Prostowniki i przekształtniki. Falowniki i przekształtniki rezonansowe. Konstrukcja i monta kompletnych urzdze energoelektronicznych. Elementy sterowania i regulacji. Zabezpieczenia układów. Elementy pomiarowe wielkoci regulowanych. Urzdzenia zasilajce i rozdzielcze: Modularny system niskonapiciowy rozdzielnic i sterownic. Zasady montau. Zunifikowane urzdzenia rozdzielcze. Przyłcza. Rezerwowe ródła zasilania. Przewody elektroenergetyczne. 16

Instalacje elektryczne: Czci składowe instalacji elektrycznej. Układy sieciowe. Osprzt elektroinstalacyjny. Klasyfikacja i sposoby montau instalacji. Zabezpieczenia instalacji elektrycznych przed skutkami zwar, przecie i przepi. Instalacje alarmowe, sygnalizacyjne, sterujce. Ochrona przeciwporaeniowa instalacji elektrycznych. Przeprowadzanie kontroli i oceny stanu instalacji. Elektryczne ródła wiatła: Parametry eksploatacyjne. Układy pracy wietlówek i lamp wyładowczych. Podstawowe uszkodzenia w instalacjach owietleniowych. Pomiary układu pracy wietlówki. Linie niskiego i wysokiego napicia: Linie napowietrzne i kablowe. Sposoby mocowania przewodów i łczenia ył kabli elektroenergetycznych, telekomunikacyjnych i sygnalizacyjnych. Sposoby usuwania uszkodze w liniach napowietrznych i kablowych. Bezpieczestwo i higiena pracy przy montau i eksploatacji linii elektroenergetycznych. Aparaty wysokiego napicia: Klasyfikacja i konstrukcja łczników. Czci składowe łczników. Konstrukcja i montowanie bezpieczników i przekładników wysokiego napicia. Montowanie dławików zwarciowych. Stacje elektroenergetyczne: Urzdzenia stacji elektroenergetycznej. Obwody główne stacji. Obwody pomocnicze. Montowanie urzdze ochrony przepiciowej w stacjach. Ochrona przeciwporaeniowa i przeciwpoarowa w stacjach. Automatyka zabezpieczeniowa: Konstrukcja i zastosowanie podstawowych przekaników pomiarowych i pomocniczych. Obwody pomiarowe, sterownicze 17

i sygnalizacyjne w układach automatyki zabezpieczeniowej. Badanie układów z przekanikami pomiarowymi i pomocniczymi (SPZ, SZR). Ochrona przeciwpora eniowa w urzdzeniach elektrycznych: Orodki ochrony przed dotykiem bezporednim i porednim. Sprawdzanie skutecznoci rodków ochrony przeciwporaeniowej. Organizacja prac przy urzdzeniach elektrycznych. Montowanie rodków ochrony przeciwporaeniowej. Sprzt ochronny. Wytwarzanie i gospodarka energi elektryczn: ródła energii elektrycznej (ogniwa, akumulatory, generatory, elektrownie zawodowe). Zanieczyszczenie rodowiska przez elektrownie. Ograniczanie zanieczyszcze. Dystrybucja energii elektrycznej i jej jako. Poprawa współczynnika mocy. Wpływ zuycia surowców, wody i energii na ochron rodowiska naturalnego. Metody oszczdzania energii elektrycznej. TECHNIKI WYTWARZANIA I GOSPODARKA RYNKOWA 18

1. CELE KSZTAŁCENIA Ucze (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umie: sklasyfikowa, rozróni i dobra materiały oraz podstawowy asortyment wyrobów elektrotechnicznych stosowany powszechnie do prac instalacyjnych i do montau elektrycznego, posłuy si przyrzdami pomiarowymi wielkoci mechanicznych, wykona proste prace z zakresu obróbki rcznej oraz montau elektromechanicznego podzespołów i urzdze elektrycznych, zastosowa róne sposoby połcze elementów konstrukcyjnych mechanicznych w urzdzeniach elektrycznych, wykona elektryczne prace instalacyjne i montaowe posługujc si narzdziami elektromonterskimi oraz typow aparatur kontrolno-pomiarow, zmontowa i zdemontowa aparatur w układach automatyki, sterowania, zabezpiecze, sygnalizacji i pomiarów, dokona okresowych przegldów urzdze ochrony odgromowej obiektów budowlanych i sieci elektroenergetycznej oraz innych instalacji elektrycznych specjalnego przeznaczenia, posłuy si prostymi dokumentacjami techniczno-ruchowymi, instrukcjami technicznymi oraz obowizujcymi normami i przepisami z zakresu budowy i eksploatacji urzdze elektrycznych, zinterpretowa i wdraa zalecenia norm dotyczcych kontroli jakoci i zarzdzania jakoci (ISO 9000), zorganizowa stanowiska pracy w rónych warunkach zgodnie z przepisami bezpieczestwa i higieny pracy, przepisami przeciwpoarowymi oraz zaleceniami wynikajcymi z ochrony naturalnego rodowiska, 19

posłuy si odpowiednim sprztem ochronnym i sprztem przeciwpoarowym oraz udzieli pierwszej pomocy w nagłych wypadkach ze szczególnym uwzgldnieniem porae prdem elektrycznym, wykona okresowe przegldy techniczne, konserwacje oraz zlokalizowa i usun drobne uszkodzenia w urzdzeniach, maszynach i instalacjach elektrycznych oraz liniach elektroenergetycznych kablowych i napowietrznych, podłczy maszyny i urzdzenia elektryczne do sieci oraz regulowa parametry ich pracy, konserwowa rodki ochrony przeciwporaeniowej oraz kontrolowa ich stan techniczny, przestrzega przepisów bezpieczestwa i higieny pracy w czasie produkcji i napraw urzdze elektronicznych, przeprowadzi kalkulacj ekonomiczn w zakresie prac elektrycznych o charakterze produkcyjnym, instalacyjno-montaowym i serwisowym, sporzdzi róne dokumenty: faktury, rachunki, weksle, czeki itp., sporzdzi rónego rodzaju umowy zgodnie z obowizujcymi wzorami, skorzysta z kredytu i leasingu, wyjani podstawowe pojcia i mechanizmy gospodarki rynkowej, sporzdzi dokumenty niezbdne do podjcia działalnoci gospodarczej, stworzy prosty plan przedsiwzicia gospodarczego, zaprowadzi podatkow ksig przychodów i rozchodów, sporzdzi deklaracje podatkowe i ubezpieczeniowe, zaprezentowa swoje umiejtnoci, skorzysta z kodeksu pracy. 2. TRECI KSZTAŁCENIA 20

Dokumentacja techniczna urzdze: Istota i znaczenie normalizacji w rysunku technicznym. Rysunek techniczny odrczny. Rzutowanie. Przekroje. Wymiarowanie. Szkicowanie prostych przedmiotów. Czytanie rysunków technicznych złoonych. Czytanie schematów elektrycznych. Czytanie prostych dokumentacji oraz instrukcji technicznych zawierajcych rysunki (schematy). Materiały stosowane w elektrotechnice: Właciwoci elektromechaniczne metali i ich stopów. Materiały ferromagnetyczne. Materiały konstrukcyjne. Materiały elektroizolacyjne. Półprzewodniki. Wytrzymało mechaniczna materiałów. Korozja metali, zabezpieczenia antykorozyjne. Metody wytwarzania typowych elementów elektrotechnicznych i ich obróbka. Obróbka rczna: Pomiary wielkoci mechanicznych. Trasowanie. Piłowanie. Cicie. Wiercenie. Gicie. Gwintowanie. Nitowanie. Klejenie. Połczenia mechaniczne i elektryczne: Połczenie rozłczne i nierozłczne. Przykłady realizacji połcze mechanicznych i elektrycznych. Monta i demonta połcze. Narzdzia elektromonterskie. Elektronarzdzia. Konserwacja połcze ruchomych. Monta precyzyjny. Automatyzacja prac montaowych w procesach wytwórczych aparatów elektrycznych. Bezpieczestwo i higiena pracy: Kształtowanie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Prawna ochrona pracy. Odzie ochronna i sprzt ochrony osobistej. Zasady bezpiecznej pracy z urzdzeniami elektrycznymi. Zagroenia poarowe. Zasady obsługi sprztu ganiczego. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach. Zasady postpowania przy poraeniach prdem elektrycznym. 21

Monta elektromechaniczny: Monta i demonta maszyn elektrycznych. Monta aparatów elektrycznych niskiego i wysokiego napicia. Monta urzdze kontrolno-pomiarowych, urzdze automatyki, napdu elektrycznego. Monta i demonta elektrycznych urzdze przemysłowych oraz urzdze elektrycznych gospodarstwa domowego. Pasowanie elementów, mocowanie, przytwierdzanie, czyszczenie, izolowanie, zamykanie i uszczelnianie urzdze elektrycznych. Obsługa i konserwacja napdów elektrycznych. Monta i demonta elektromechanicznych podzespołów i urzdze precyzyjnych. Kontrola elementów i podzespołów: Odczytywanie oznacze i parametrów znamionowych. Korzystanie z katalogów. Obsługa testerów, próbników, przyrzdów kontrolno-pomiarowych. Wykonywanie prób symulacyjnych., bada technoklimatycznych. Badanie parametrów znamionowych styczników, wyłczników zwarciowych, akumulatorów, silników elektrycznych małej mocy, itp. Monta instalacji elektroenergetycznych: Wykonywanie rónych prac instalacyjnych i montaowych. Przyłcza kablowe, złcza i rozdzielnice niskiego napicia, wewntrzne linie zasilajce, instalacje odbiorcze. Stosowanie odpowiednich przewodów, kabli i osprztu instalacyjnego. Budowa instalacji na podstawie dokumentacji budowlanej. Monta elektroenergetycznych linii napowietrznych i kablowych. Monta głowic i muf kablowych. Monta instalacji specjalnych, np.: instalacji odgromowych, sygnalizacyjnych, sterujcych oraz obwodów pomocniczych w rozdzielniach i stacjach elektroenergetycznych. Monta urzdze elektrycznych wysokiego napicia: Prace montaowodemontaowe urzdze w obrbie stacji elektroenergetycznych rozdzielczych i transformatorowo-rozdzielczych wntrzowych i napowietrznych. 22

Monta urzdze pomiarowych i automatyki: Dokonywanie podłcze i połcze. Krosowanie. Posługiwanie si próbnikiem wietlnym, dwikowym. Budowanie prostych układów pomiarowych. Przeprowadzanie pomiarów kontrolnych, nastaw i regulacji zabezpiecze, automatyk, sterowa. Wykonywanie pomiarów rezystancji instalacji, uziomów, uzwoje, przewodów. Pomiary napicia przebicia izolacji oraz wartoci napi i prdów zmiennych. Naprawy instalacji i urzdze elektrycznych: Przestrzeganie podstawowych zasad bezpieczestwa i higieny pracy przy naprawach urzdze elektrycznych. Metodyka napraw. Sprawdzanie zabezpiecze. Sprawdzanie stanu technicznego połcze rozłcznych i lokalizacja uszkodzenia typu zwarcie lub przerwa omomierzem. Procedury zwizane z wymian uszkodzonego elementu, podzespołu. Analizowanie i diagnozowanie przyczyn uszkodzenia. Wykonywanie zabiegów regeneracyjnych i konserwacji. Gospodarka rynkowa: Podmiot gospodarczy. Działalno gospodarcza. Prywatyzacja. Papiery wartociowe. Organy podmiotu gospodarczego. Rynek pracy. Bezrobocie. Prezentacja swoich umiejtnoci. Obowizki i prawa pracownika. Podatek dochodowy od osób fizycznych. Podmioty gospodarcze. Podejmowanie działalnoci gospodarczej. Tworzenie planu przedsiwzicia gospodarczego. Formalnoci zwizane z podejmowaniem działalnoci gospodarczej. Ubezpieczenia społeczne i gospodarcze. Pozyskanie majtku trwałego i obrotowego. Koszty działalnoci. Podatki. Formy płatnoci. Wyniki finansowe. Rentowno. Prowadzenie ksigi przychodów i rozchodów. Marketing. Podstawy fizjologii i psychologii pracy. 23

3. ZALECENIA DOTYCZCE OCENIANIA Szkoła zawodowa zobowizana jest do kontroli stopnia opanowania umiejtnoci i wiadomoci, załoonych w opisie kwalifikacji absolwenta. W trakcie nauki sprawdzanie powinno obejmowa wszystkie umiejtnoci zawodowe, stanowice kwalifikacje w zawodzie i ponadto powinno by poprzedzone wczeniejszym ustaleniem zbiorów wymaga dla kadego stopnia oddzielnie, czyli oddzielne wymagania na stopie mierny (wymagania konieczne), oddzielne - na stopie dostateczny (wymagania podstawowe), oddzielne - na dobry (wymagania rozszerzone) oraz bardzo dobry (wymagania dopełniajce). Wymagania konieczne: Ucze (słuchacz) opanował wiadomoci i umiejtnoci w ograniczonym zakresie. Stopie mierny jest zatem wynikiem progowym promocji w szkole i jednoczenie informuje o bardzo słabym przygotowaniu zawodowym. Stopie mierny uzyskuje ucze (słuchacz), który umie: wykona proste prace elektryczne nie powodujc zagroenia wypadkowego dla siebie i otoczenia, zinterpretowa podstawowe zjawiska i prawa elektrotechniki, posłuy si podstawowymi narzdziami elektromonterskimi, opisa budow i przeznaczenie elementarnych czci składowych urzdze elektrycznych, zdemontowa i samodzielnie zmontowa proste urzdzenie elektryczne, odszuka przerw lub zwarcie w prostym obwodzie kilkuelementowym, przeczyta ze zrozumieniem prosty rysunek techniczny, schemat ideowy i montaowy, przeprowadzi proste kalkulacje kosztów. 24

Wymagania podstawowe: Ucze (słuchacz) opanował wiadomoci i umiejtnoci w zakresie wystarczajcym. Stopie dostateczny otrzymuje ucze (słuchacz), który umie: samodzielnie wykona powierzone, wybrane, proste prace instalacyjne i montaowe, zbudowa samodzielnie prosty układ pomiarowy, właciwie interpretowa tre polece ustnych przy okrelaniu konkretnego zadania i potrafi posługiwa si jzykiem technicznym, dokumentacj, scharakteryzowa właciwoci materiałów konstrukcyjnych oraz naszkicowa i wykona prosty przedmiot drog obróbki rcznej, przekształci prosty schemat ideowy w schemat montaowy, dobiera typ i przekrój przewodów w zalenoci od rodzaju przewidzianych odbiorników energii, wykaza si znajomoci praw i zjawisk elektrycznoci i magnetyzmu w stopniu wystarczajcym do ogólnego objanienia zasady działania maszyn i urzdze elektrycznych, rozpozna przyczyn wadliwej pracy instalacji, podzespołu lub typowego urzdzenia elektromechanicznego, pracowa w zespole pracowniczym na okrelonych stanowiskach pracy nie wymagajcych znacznej samodzielnoci podejmowania decyzji, opisa podstawowe prawa ekonomii, zaplanowa proste przedsiwzicie gospodarcze, korzysta z podstawowych przepisów okrelajcych prawa i obowizki pracownika, posługiwa si komputerem jako narzdziem pracy, aktywnie zadba o swój dalszy rozwój zawodowy, aktywnie szuka pracy. 25

Wymagania rozszerzone dotycz stosowania wiadomoci i umiejtnoci w sytuacjach typowych; co oznacza opanowanie przez ucznia (słuchacza) umiejtnoci praktycznego posługiwania si wiadomociami według podanych mu uprzednio wzorców. Stopie dobry otrzymuje ucze (słuchacz), który spełnia wymagania wymienione na ocen dostateczn, a ponadto cechuje go wiksza samodzielno w wykonawstwie typowych zada zawodowych. Potrafi korzysta zarówno z dokumentacji technicznej jak równie z innych ródeł informacji technicznej i ekonomicznej. Wymagania dopełniajce: Ucze (słuchacz) opanował pełny zakres wiedzy i umiejtnoci przewidzianych programem kształcenia i w momencie ewaluacji prezentuje samodzielnie pełn gam rozwiza technicznych i ekonomicznych odnoszcych si do postawionego zadania. Prezentuje swoj postaw cechy dowiadczonego pracownika i wykazuje si inicjatyw w podejmowaniu działa zawodowych. Stopie bardzo dobry otrzymuje ucze (słuchacz), który spełnia wymagania na stopie dobry, a ponadto wykazuje si sumiennoci i konsekwencj w podejmowaniu działa. Potrafi wykonywa zadania o duym stopniu trudnoci nawet w sytuacjach nietypowych i w trudnych warunkach techniczno - ekonomicznych. Jego postawa zawodowa moe by wzorcem dla innych. 26