BEZROBOCIE BEZROBOCIE W POWIECIE TARNOGÓRSKIM Opracowanie danych z 2009 roku Agencja Rozwoju Lokalnego AGROTUR S.A. (Katarzyna Budzisz) 2010-01-03
BEZROBOCIE W POWIECIE TARNOGÓRSKIM Definicje bezrobocia Najogólniejszą definicję osoby bezrobotnej podaje GUS, są to osoby w wieku od 15 do 74 lat, które w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi, aktywnie poszukiwały pracy oraz była gotowe podjąć pracę w tygodniu badania i następnym. Dokładniej bezrobotni zostali scharakteryzowani przez Ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Powinni oni spełniać poniżej przedstawione warunki: a) nie być zatrudnionym i nie wykonywać innej pracy zarobkowej, b) być zarejestrowanych we właściwym urzędzie pracy, c) być zdolnym i gotowym do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, d) w przypadku osób niepełnosprawnych, być zdolnym i gotowym do podjęcia zatrudnienia w połowie wymiarze czasu pracy, e) nie uczyć się w szkolne, za wyjątkiem nauki w szkole dla dorosłych, na studiach niestacjonarnych lub zdawania egzaminów eksternistycznych, f) mieć ukończone 18 lat, ale nie więcej niż 60 (w przypadku kobiet) i 65 (w przypadku mężczyzn), g) być osobą poszukującą zatrudnienia/pracy zarobkowej, h) nie nabyła prawa do emerytury lub renty, zasiłku lub innego świadczenia i) nie uzyskuje przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym z działów specjalnych produkcji rolnej j) nie jest właścicielem lub posiadaczem samoistnym lub zależnym nieruchomości rolnej k) nie posiada wpisu do ewidencji działalności gospodarczej albo nie podlega, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników, 2 Strona
l) nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienia wolności. m) nie uzyskuje miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, n) nie pobiera na podstawie przepisów o pomocy społecznej zasiłku stałego, o) nie pobiera, na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, świadczenia pielęgnacyjnego lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania p) nie pobiera po ustaniu zatrudnienia świadczenia szkoleniowego. Przyczynami bezrobocia może być wiele różnorodnych czynników. Najgroźniejsze dla rynku jest bezrobocie strukturalne, występuje ono w sytuacji, gdy osoby pozostające bez pracy nie potrafią bądź nie mają możliwości dopasowania się do zmian na rynku, które wynikają z postępu technicznego, czy też rozmieszczenia wakatów i pracy w regionach. Równie groźne jest tzw. bezrobocie przymusowe, kiedy podaż pracy (wolna siła robocza) jest większa niż popyt na nią. Normalnym zjawiskiem jest bezrobocie naturalne, wynikające z dynamiki procesów zachodzących na rynku pracy (powstawanie nowych miejsc pracy, likwidowanie miejsc pracy, zmiana aktywności społeczeństwa). Bezrobocie naturalne to pewna wartość dodatnia (na ogół 3-4%), która towarzyszy normalnie rozwijającej się gospodarce. Brak dostatecznej informacji na temat istniejących miejsc pracy i osób poszukujących zatrudnienia, a także pozostałych informacji jest przyczyną tzw. bezrobocia frykcyjnego. W zależności od okresu, występuje bezrobocie sezonowe, wynika z sezonowości produkcji, uzależnione jest często pośrednio lub bezpośrednio od warunków klimatycznych. W sytuacji gdy, osoby bezrobotne nie akceptują ofert pracy - charakteru pracy, płac, warunków i okoliczności zatrudnienia, występuje bezrobocie dobrowolne. Uwarunkowania społeczne mogą spowodować występowanie dwóch zjawisk bezrobocia pokoleniowego oraz strukturalno-patologicznego. Gdy dzieci i/lub współmałżonkowie dziedziczą negatywne wzorce zachowań związane z długotrwałym brakiem zatrudnienia występuje tzw. bezrobocie pokoleniowe. 3 Strona
Bezrobocie strukturalno-patologiczne, występuje w przypadku, kiedy w środowisku osób pozostających bez pracy utrwalają się postawy beznadziejności i rezygnacji z jej poszukiwania, pogodzenia się z jej brakiem, a także skupienie się na pozyskiwaniu świadczeń, a nie zatrudnienia, czemu towarzyszą obawy pracodawców związane z zatrudnieniem osób bezrobotnych. Pozostałe rodzaje bezrobocia to: - bezrobocie fikcyjne, czyli rejestrowanie się w urzędach pracy osób, pomimo posiadanego zatrudnienia. Celem takiego działania jest często uniknięcie podatków, dostęp do świadczeń społecznych, itd. - bezrobocie utajone, czyli inaczej bezrobocie, które nie jest nigdzie rejestrowane. Zjawisko jest trudne do oszacowania i ocenienia. Wskaźniki dotyczące rynku bezrobocia Do wyznaczania poszczególnych wskaźników, które pozawalają na analizę bezrobocia na rynku pracy służą takie wielkości jak: - Liczba osób aktywnych zawodowo - Liczba osób bezrobotnych - Liczba osób bezrobotnych nowozarejestrowanych w Urzędzie Pracy - Liczba osób bezrobotnych wyrejestrowanych z Urzędu Pracy - Liczba osób bezrobotnych, którzy podjęli pracę. Podstawowe wskaźniki, które pokazują dynamikę zmian na rynku to: - stopa bezrobocia rejestrowanego (wg danych Urzędu Pracy), - wskaźnik płynności bezrobocia - stopa napływu bezrobotnych do urzędów pracy, Dodatkowo analizie podlegały: struktura osób bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku w poszczególnych gminach oraz powiecie. 4 Strona
Podstawowe wielkości Osoby aktywne zawodowo Liczba osób aktywnych zawodowo wahała się w latach 2006-2009 od 49,67 do 47,25 tysiąca osób. Wahania te nie mają charakteru sezonowego, są uzależnione od wielu czynników występujących na rynku pracy. Osoby aktywne zawodowo to suma osób bezrobotnych i pracujących powyżej 15 roku życia. Według definicji Urzędu Pracy należą do nich: pracodawcy, pracownicy najemni, pracujący na własny rachunek, nieodpłatnie pomagający członkowie rodzin, a wyłączeni są z niej: uczniowie odbywający naukę zawodu, gospodynie domowe i osoby żyjące wyłącznie z kapitału. Rysunek 1 Liczba osób aktywnych zawodowo (w tys. osób) w powiecie tarnogórskim w latach 2006 2009 (wg kwartałów, stan na ostatni dzień kwartału) Osoby bezrobotne Definicja osób bezrobotnych została scharakteryzowana wcześniej. Podstawowych informacji o poziomie i strukturze bezrobocia udziela Urząd Pracy, na podstawie danych zbieranych w okresach miesięcznych. Najmniejsza liczba osób bezrobotnych zrejestrowana była w 2008 roku (koniec III kwartału), było to 3 297 osób. Do końca III kwartału 2008 liczba osób bezrobotnych spadała, a następnie wzrosła do 4 872 osób na koniec 2009 roku. Około 60-55% osób bezrobotnych stanowią kobiety, bezrobocie wśród mężczyzn jest niższe niż u kobiet. 5 Strona
Rysunek 2 Liczba zrejestrowanych osób bezrobotnych w latach 2006-2009 w powiecie tarnogórskim (dane kwartalne, stan na ostatni dzień kwartału) Rysunek 3 Liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych w powiecie tarnogórskim w 2009 roku (stan na ostatni dzień miesiąca) 6 Strona
Rysunek 4 Struktura osób bezrobotnych w zależności od miejsca zamieszkania (w %) w powiecie tarnogórskim w latach 2006-2009 (stan 31.12) Stopa bezrobocia rejestrowanego Najistotniejszym wskaźnikiem, który charakteryzuje dynamikę rynku pracy jest stopa bezrobocia, liczona jest wg wzoru: Różnice w wartości stopy bezrobocia w poszczególnych kwartałach najlepiej zauważalne były w latach 2008-2009. Wartości, które charakteryzują koniec II i III kwartału są wyraźnie różne od pozostałych. Rysunek 5 pokazuje, charakterystykę wahań stopy bezrobocia w przeciągu kilku ostatnich lat. Dane Urzędu Pracy pozwalają na analizę stopy bezrobocia jedynie w ujęciu powiatu. 7 Strona
Rysunek 5 Stopa bezrobocia rejestrowanego w latach 2005 2009 w powiecie tarnogórskim (wg kwartałów, stan na ostatni dzień kwartału) Wahania stopy bezrobocia w poszczególnych miesiącach są związane z sezonowością zatrudnienia. W okresie zimowym i wiosennym stopa bezrobocia jest nieznacznie wyższa od wartości tego wskaźnika w okresie letnim (Rysunek 6). Wysokość wskaźnika na koniec 2009 roku była wyższa niż na początku, stopa bezrobocia od stycznia do grudnia wzrosła o około 1,3 %, pomijając wahania sezonowe w ciągu roku. Rysunek 6 Stopa bezrobocia rejestrowanego w 2009 roku w powiecie tarnogórskim (wg miesięcy, stan na ostatni dzień miesiąca) 8 Strona
Stopa napływu (bezrobotnych do urzędów pracy) Wskaźnik określony jako stopa napływu bezrobotnych, wyraża stosunek nowo zarejestrowanych do liczby aktywnych zawodowo w danym miejscu. Ile nowozarejestrowanych bezrobotnych przypada na 100 osób aktywnych zawodowo. Rysunek 7 Stopa napływu bezrobocia w powiecie tarnogórskim w 2009 roku (ujęcie miesięczne, stan na koniec miesiąca) Wskaźnik płynności bezrobocia To iloraz liczby bezrobotnych wyrejestrowanych w okresie sprawozdawczym do liczby bezrobotnych zarejestrowanych w tym samym okresie. Kiedy wskaźnik jest mniejszy od 1 informuje, że wyrejestrowano mniejszą liczbę bezrobotnych niż zarejestrowano, czyli informuje na, że bezrobocie się zwiększyło, w odwrotnej sytuacji (wskaźnik większy od 1) stan bezrobocia się zmniejsza. 9 Strona
Rysunek 8 Wskaźnik płynności bezrobocia w powiecie tarnogórskim w roku 2009 (ujęcie miesięczne, stan na koniec miesiąca) Rysunek 9 Wskaźnik płynności bezrobocia w powiecie tarnogórskim w roku 2009 w rozróżnieniu na płeć badanych (ujęcie miesięczne, stan na koniec miesiąca) 10 Strona
Rysunek 10 Wskaźnik płynności bezrobocia w powiecie tarnogórskim w roku 2009 w rozróżnieniu na miejsce zamieszkania badanych (ujęcie miesięczne, stan na koniec miesiąca) Rysunek 11 Wskaźnik płynności bezrobocia w powiecie tarnogórskim w roku 2009 w poszczególnych gminach (ujęcie miesięczne, stan na koniec miesiąca) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII RAZEM Kalety 0,30 0,59 1,26 1,52 2,34 1,68 1,08 0,98 0,91 1,25 0,43 0,94 0,97 Krupski 0,91 0,95 0,22 1,20 0,64 1,31 1,27 1,08 1,47 0,95 0,64 0,73 0,60 Młyn Miasteczko 0,83 0,31 0,38 0,83 0,96 1,35 1,16 1,34 0,97 1,25 0,85 0,40 1,02 Śląskie Ożarowice 0,61 0,68 0,60 1,75 1,35 2,21 1,22 0,74 0,93 0,90 0,51 0,57 0,88 Radzionków 0,43 0,90 1,01 0,83 1,27 1,12 1,46 1,03 0,90 0,89 0,54 0,99 0,89 Świerklaniec 0,46 1,09 0,90 1,15 1,39 1,02 1,64 1,00 0,82 0,97 0,50 1,29 0,93 Tarnowskie 0,84 0,28 0,66 0,92 1,22 1,38 1,21 0,96 1,01 0,85 0,73 1,05 0,49 Góry Tworóg 0,70 0,58 0,78 1,09 1,48 1,23 0,83 1,29 0,91 1,04 0,49 0,76 0,87 Zbrosławice 0,53 0,61 1,53 0,91 1,20 1,74 1,25 1,12 0,84 0,80 0,61 0,75 0,92 11 Strona
Struktura bezrobotnych będących w trudnej sytuacji na rynku pracy Wg ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy osoby w trudnej sytuacji to (art.49 ustawy): a) bezrobotni do 25 roku życia, b) bezrobotni długotrwale, c) bezrobotni powyżej 50 roku życia, d) bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych, e) bezrobotni samotnie wychowujący co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia, f) niepełnosprawni, g) bezrobotni bez wykształcenia średniego, h) bezrobotni doświadczenia zawodowego. Dodatkowymi danymi są informacje o osobach zwolnionych z pracy z przyczyn dotyczących zakładu oraz uprawnieni do zasiłku dla bezrobotnych. Rysunek 12 Bezrobotni będący w trudnej sytuacji na rynku pracy w powiecie tarnogórskim w grudniu 2009 roku 12 Strona
Rysunek 13 Struktura bezrobotnych do 25 roku życia wg miejsca zamieszkania w powiecie tarnogórskim w grudnia 2009 roku Rysunek 14 Struktura bezrobotnych długotrwale wg miejsca zamieszkania w powiecie tarnogórskim w grudnia 2009 roku 13 Strona
Rysunek 15 Struktura bezrobotnych powyżej 50 roku życia wg miejsca zamieszkania w powiecie tarnogórskim w grudnia 2009 roku Rysunek 16 Struktura bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych wg miejsca zamieszkania w powiecie tarnogórskim w grudnia 2009 roku 14 Strona
Rysunek 17 Struktura bezrobotnych samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia wg miejsca zamieszkania w powiecie tarnogórskim w grudnia 2009 roku Rysunek 18 Struktura bezrobotnych niepełnosprawnych wg miejsca zamieszkania w powiecie tarnogórskim w grudnia 2009 roku 15 Strona
Rysunek 19 Struktura bezrobotnych bez wykształcenia średniego wg miejsca zamieszkania w powiecie tarnogórskim w grudnia 2009 roku Rysunek 20 Struktura bezrobotnych bez doświadczenia zawodowego wg miejsca zamieszkania w powiecie tarnogórskim w grudnia 2009 roku 16 Strona
Rysunek 21 Struktura bezrobotnych uprawnionych do pobierania zasiłku dla bezrobotnych wg miejsca zamieszkania w powiecie tarnogórskim w grudnia 2009 roku Rysunek 22 Struktura bezrobotnych zwolnionych z przyczyn zakładu pracy wg miejsca zamieszkania w powiecie tarnogórskim w grudnia 2009 roku 17 Strona