KARTY PŁATNICZE JAKO INSTRUMENT ROZLICZEŃ FINANSOWYCH PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH Karty płatnicze to fenomen rozwijającego się sektora bankowego w Polsce. Wystarczyła jedna tylko dekada by z przedmiotu dostępnego tylko bogatym wybrańcom stała się ogólnie dostępna, a wręcz niezbędna w codziennej pracy. Mimo wszystko posiada dalej swój szczególny urok i magię, gdyż jaką wybrać: kredytową, debetową, a może obciążeniową? Niewątpliwie najczęściej wydawanymi kartami są karty debetowe (o których była mowa w poprzednim artykule), jednakże banki coraz częściej wydają karty z odroczonym terminem płatności i kredytowe. Karty kredytowe umożliwiają dokonywanie zakupów towarów i usług na kredyt do wysokości limitu przyznanego przez bank. Kredyt ten jest zazwyczaj przyznawany na rok czasu, czyli na okres ważności karty. Zdarza się, że posiadacz karty musi raz w miesiącu spłacać ok. 10 % zadłużenia. Niekiedy bank nie nalicza odsetek od zadłużenia, a bywa tak w przypadku spłaty całej kwoty zadłużenia do określonego czasu (najczęściej 2 tygodnie). Aby otrzymać taką kartę nie jest konieczne posiadanie rachunku bieżącego czy pomocniczego w danym banku. Wystarczy tylko posiadać zdolność kredytowa i wypełnić wniosek o wydanie karty. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie jeśli klient posiada już rachunek, a wręcz przeciwnie jest to korzystniejsze dla samego klienta, gdyż bank znając historie bankową danego klienta może zaoferować znacznie większy limit zadłużenia niż firmie czy klientowi pojawiającemu się po raz pierwszy. Trzeba dodać, że najczęściej karty kredytowe nie są wydawane pod rachunkiem bieżącym lecz pod oddzielnym rachunkiem kartowym lub też subkontem tworzonym w ramach rachunku bieżącego. Karty te mogą przynosić klientowi korzyści wynikające z możliwości z korzystania z zadłużenia, ale nie można zapomnieć o tym, że bank pobierać znaczne prowizje (ok. 3%) za dokonywanie transakcji gotówkowych, a także bezgotówkowych (1-2%). Coraz częściej banki wydają karty z odroczonym terminem płatności, co oznacza, ze posiadacz karty dokonuje zapłaty kartą, a rozliczenie transakcji przy jej użyciu następuje raz w miesiącu z rachunku firmy. Karty te w odróżnieniu od kart kredytowych wydawane są najczęściej pod rachunkiem bieżącym lub pomocniczym firmy. Dla każdego posiadacza karty ustalany jest limit wydatków, do wysokości którego można dokonywać transakcji w trakcie miesiąca. W ustalonym przez bank
dniu (np. dziesiątego każdego miesiąca) bank sumuje wszystkie transakcje dokonywane za pomocą karty i przedstawia je jej posiadaczowi. Przykładem karty z odroczonym terminem płatności są Visa Sonata Pekao S.A.i MasterCard Preludium. które umożliwiają regulowanie płatności związanych z kosztami krajowych i zagranicznych podróży, jak: opłaty za hotel, posiłki, bilety kolejowe, lotnicze, a także wypłatę gotówki do wysokości przyznanego limitu. Obie te karty wydawane są w ramach Eurokonta Business. Karty kredytowe i obciążeniowe to karty wypukłe więc można nimi płacić w punktach które posiadają zarówno elektroniczne terminale POS, jak i imprintery (żelazka). Niewątpliwie więcej jest takich miejsc które posiadają tylko imprintery, gdyż są tańsze w uzyskaniu przez punkty akceptujące od centrum autoryzacyjnego (np. PolCard, CKC Pekao S.A.). Rysunek 1. Liczba punktów akceptujących karty oraz liczba terminali POS 1 20 110 1 00 80 72,7 60 52,4 40 38,7 20 27,9 1 9,5 25 1 0 0 2 3,8 1 996 1 997 1 998 1 999 2000P Łącznie POS Źródło: Rada Wydawców Kart Bankowych Liczba punktów akceptujących karty zwiększa się z miesiąca na miesiąc, jednakże jest ich wciąż niewiele w stosunku do zapotrzebowania, jakie na nie istnieje. W 1991 r. było około 450 punktów akceptantów kart, zaś w 1999 r. już prawie 73 tys., w tym prawie 50 tys. obsługiwanych przez PolCard i prawie 23 tys. przez Centrum Kart i Czeków. Cześć handlowców nie jest zainteresowana przyjmowaniem kart płatniczych, gdyż przy małych obrotach nieopłacalne jest
akceptowanie kart, od których muszą odprowadzić odpowiednią prowizję. Na pewno większemu zainteresowaniu ze strony akceptantów sprzyjałoby obniżenie płaconych przez nich prowizji, które obecni wynoszą od 1-5% wartości transakcji. Poza tym powszechna akceptowalność kart wymaga inwestycji w elektroniczne terminale POS oraz bankomaty, gdyż około 25 tys 1. terminali POS i 6 tys. bankomatów na 40 tys 2. punktów akceptujących karty w czterdziestomilionowym kraju to stanowczo za mało. Mimo tego, ze punktów akceptujących jest coraz więcej, to jednak zdarzają się punkty, które jeszcze nie przyjmują kart, a jest to szczególnie widoczne w mniejszych miejscowościach. Alternatywą jest bankomat. Rysunek 2. Liczba bankomatów w Polsce w latach 1996 2000* 7000 6000 6000 5000 4000 3609 3000 2507 2000 1430 1000 431 0 1996 1997 1998 1999 2000P Źródło: Rada Wydawców Kart Bankowych *Prognoza Większość bankomatów na terenie naszego kraju to tzw Cash Dispencer;y (CD) jednofunkcyjne, umożliwiające w zasadzie tylko wypłatę pieniędzy. Dodatkowo mogą realizować również podstawowe usługi takie jak: wydruk potwierdzenia transakcji a także wydruk salda rachunku. Banki zaczynają dopiero instalować bankomaty typu ATM (Automated Teller Machine) wielofunkcyjne, które umożliwiają wykonanie większości operacji, które są możliwe przy okienkach w 1 Prognoza na 2000 r., RWKB. 2 Prognoza na 2000 r., RWKB.
oddziałach banków. Do takich czynności zalicza się m.in.: przyjmowanie depozytów, dokonywanie przelewów, drukowanie wyciągów, wydawanie czeków, zakładanie lokat bankowych i inne. Korzyści wynikające z korzystania z karty kredytowej i z odroczonym terminem płatności 3 Posiadanie karty związane jest z następującymi korzyściami!" korzystanie z zadłużenia przyznanego przez bank;!" kontrola i przegląd wydatków służbowych każdego posiadacza karty w ciągu miesiąca;!" bezpieczeństwo środków finansowych poprzez system autoryzacji blokujący użycie karty przez osoby niepowołane lub użycie karty przez posiadacza powyżej przyznanego limitu;!" łatwość administrowania funduszami przeznaczonymi na delegacje służbowe i reprezentację;!" możliwość stałych lub okresowych zmian limitów poszczególnych posiadaczy kart, zgodnie ze zmieniającymi się zakresami ich obowiązków służbowych lub polityką kadrową prowadzoną przez firmę;!" preferencje w dokonywaniu rezerwacji hoteli, biletów lotniczych;!" posiadacz karty może otrzymać ubezpieczenie w podróży w tym: od następstw nieszczęśliwych wypadków w podróży każdego posiadacza karty oraz osoby towarzyszącej, wszechstronną pomoc w podróży w razie zaistnienia nieszczęśliwego wypadku, ubezpieczenie na wypadek opóźnienia w podróży i opóźnienia bagażu.!" bezgotówkowe rozmowy telefoniczne praktycznie z każdego miejsca na świecie;!" natychmiastowe połączenie przez telefonistkę;!" uniknięcie narzutów telekomunikacyjnych w hotelach i opłat naliczanych przez miejscowych operatorów usług telekomunikacyjnych;!" możliwość dodatkowego zabezpieczenia transakcji dokonanych kartą przez osoby niepowołane, bez wiedzy i zgody jej posiadacza; odpowiedzialność 3 Większość tych korzyści odnośni się również do karty debetowej.
Banku może wtedy obejmować transakcje dokonane w ciągu godziny przed zastrzeżeniem karty. Karty płatnicze przestają już być modne ich użytkowanie staje się koniecznością i wygodą zarazem choć na pewno jeszcze nie w całym kraju. Pozostaje jedynie czekać na powiększenie oferty kartowej banków i rozszerzenie sieci punktów akceptujących, a to z pewnością nie potrwa już zbyt długo, gdyż Polacy przyzwyczaili się już do plastikowego pieniądza i korzystają z niego coraz częściej. Dr Beata Świecka, Uniwersytet Szczeciński, Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług