PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW IV ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Ortopedia i Traumatologia 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek) realizującej przedmiot: 1. Katedra Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej (Wydział Lekarski I) Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej Klinika Chorób Kręgosłupa i Ortopedii Dziecięcej 2. Katedra i Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki (Wydział Lekarski I) 3. Katedra Ortopedii i Traumatologii (Wydział Lekarski II) Klinika Ortopedii i Traumatologii Klinika Ortopedii Ogólnej Onkologicznej i Traumatologii 3. Adres jednostki odpowiedzialnej za dydaktykę: Adres: Katedra Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej Tel. /Fax: tel. 61 8-310-360 fax. 61 8-310-173 Strona www: www.ortopedia.ump.edu.pl E-mail: ortopedia.dziecieca@orsk.ump.edu.pl; kckod@ump.edu.pl 4. Kierownik jednostki: Prof. dr hab. Marek Jóźwiak 5. Osoba zaliczająca przedmiot w E-indeksie z dostępem do platformy WISUS Prof. dr hab. Marek Jóźwiak 6. Osoba odpowiedzialna za dydaktykę na Wydziale Lekarskim I z dostępem do platformy WISUS ( listy studentów) ( koordynator przedmiotu) : Nazwisko: prof. dr hab. med. Tomasz Kotwicki Tel. kontaktowy: 602 613 054 Możliwość kontaktu - konsultacje (dni, godz., miejsce): dni robocze godz. 7-14, sekretariat tel. (61)8310157 E-mail: kotwicki@ump.edu.pl; kckod@ump.edu.pl Osoba zastępująca: prof. dr hab. Maciej Głowacki Kontakt: tel. 605 666 356 1
7. Osoba odpowiedzialna za rezerwację sal: Nazwisko imię: Anna Barszcz Tel. kontaktowy: 61 8310 360, 61 8310 157 E-mail: ortopedia.dziecieca@ump.edu.pl, kckod@ump.edu.pl 8. Miejsce przedmiotu w programie studiów: Rok: IV Semestr: zimowy (VII) i letni (VIII) 9. Liczba godzin ogółem : 60 liczba pkt. ECTS: 4 Jednostki uczestniczące w nauczaniu przedmiotu Katedra Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej Klinika Chorób Kręgosłupa i Ortopedii Dziecięcej Katedra i Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki Katedra Ortopedii i Traumatologii Klinika Ortopedii i Traumatologii Klinika Ortopedii Ogólnej Onkologicznej i Traumatologii Semestr zimowy/letni liczba godzin W Ć Ćwiczenia kategoria 6 16 C 1 2 14 C 1 4 15 C 1 S Razem: 12 45 3 10.Tematyka poszczególnych wykładów, seminariów i ćwiczeń Wykłady - Semestr zimowy Wykład 1. Tematyka wykładów Specyfika badania i leczenie chorych ortopedycznych. Leczenie wad wrodzonych i schorzeń kończyn górnych Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia Prof. L. Romanowski Wykład 2. Zmiany zwyrodnieniowe stawów. Traumatologia Prof. J. Kruczyński 2
Wykład 3. Ortopedia dziecięca: wady wrodzone, choroby biodra. Traumatologia dziecięca. Wady goleni i stopy. Egalizacja kończyn. Mózgowe porażenie dziecięce. Prof. M. Jóźwiak Wykład 4. Zespoły bólowe kręgosłupa. Prof. A. Nowakowski Wykład 5. Kręgozmyk. Zapalenia kości i stawów. Nowotwory. Prof. M. Głowacki Wykład 6. Wady i choroby kręgosłupa u dzieci. Dysplazja stawu biodrowego. Choroba Perthesa. Organizacja egzaminu z Ortopedii i Traumatologii Prof. T. Kotwicki Seminaria - Semestr zimowy i semestr letni Tematyka seminariów Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia Sala Seminarium 1. Zasady nieoperacyjnego i operacyjnego leczenia skolioz Prof. T. Kotwicki, prof. M. Głowacki, dr P. Janusz, dr A. Koch, dr M. Tomaszewski Sala ORSK Biblioteka Seminarium 2. Rozpoznawanie i leczenia chorób stawu kolanowego Prof. J. Kruczyński, dr T. Trzeciak, dr K. Ruszkowski, dr P. Janusz. dr M. Walczak Sala ORSK Biblioteka Seminarium 3. Neuroortopedia Prof. M. Jóźwiak, dr M. Idzior, dr M. Walczak, dr B. Musielak, dr J. Kraśny, Sala ORSK Biblioteka Ćwiczenia - Semestr zimowy i semestr letni Tematyka ćwiczeń Osoba odpowiedzialna SALA Ćwiczenie 1. Technika badania narządu ruchu Prof. Kotwicki, Prof. Jóźwiak, Prof. Głowacki, Prof. Kaczmarczyk, Prof. Kruczyński, Prof. Romanowski, doc. Strzyżewski, doc. Lubiatowski, dr Shadi, dr Tomaszewski, dr Pawlicz, dr Koch, dr Pietrzak, dr Molisak, dr Bręborowicz, dr Łabędź, dr Trzeciak, dr Sulewski, dr Stefaniak, dr Łapaj, dr Dąbrowski, dr Kaczmarek, dr Drobnik, dr Jopek, dr Walczak, dr Idzior, dr Koczewski, dr Woźniak, dr Warchoł, dr Czarnecki, dr Markuszewski, dr Janusz Sala Tomaszewskiej w godz. 8-9 w każdy poniedziałek rozpoczęcia zajęć Oddział Ćwiczenie 2. Neuroortopedia; Preluksacja Prof. Jóźwiak, dr Idzior, dr Harasymczuk, dr Karpina, dr Janusz Raszei, poradnia Ćwiczenie 3. Wady i choroby kończyn dolnych, dysplazja stawów Dr Shadi, dr Koczewski, dr Musielak, dr Janusz, dr Idzior, dr Walczak Sengera 3
Ćwiczenie 4. Zaopatrzenie ortopedyczne; sala operacyjna Mgr J. Leonhard, Prof. Kotwicki, Prof. Jóźwiak, Prof. Głowacki, Prof. Kaczmarczyk, Prof. Kruczyński, Prof. Romanowski, doc. Strzyżewski, doc. Lubiatowski, dr Shadi, dr Tomaszewski, dr Pawlicz, dr Koch, dr Pietrzak, dr Molisak, dr Bręborowicz, dr Janusz, dr Łabędź, dr Trzeciak, dr Sulewski, dr Stefaniak, dr Łapaj, dr Dąbrowski, dr Kaczmarek, dr Drobnik, dr Jopek, dr Walczak, dr Idzior, dr Koczewski, dr Woźniak, dr Warchoł, dr Czarnecki, dr Markuszewski Zakłady Sprzętu Ortopedycznego Ćwiczenie 5. Zmiany zwyrodnieniowe stawów; Wybrane zagadnienia z chirurgii ręki Dr Markuszewski, dr Piślewski, Prof. Romanowski, dr Bręborowicz, doc. Lubiatowski, dr Kaczmarek, dr Czarnecki, dr Stefaniak, Polakowskiego, Raszei Ćwiczenie 6. Technika badania narządu ruchu; Skoliozy i choroby kręgosłupa Prof. Kotwicki, Prof. Jóźwiak, Prof. Głowacki, Prof. Kaczmarczyk, Prof. Kruczyński, Prof. Romanowski, doc. Strzyżewski, dr Janusz, doc. Lubiatowski, dr Shadi, dr Tomaszewski, dr Pawlicz, dr Koch, dr Pietrzak, dr Molisak, dr Bręborowicz, dr Łabędź, dr Trzeciak, dr Sulewski, dr Stefaniak, dr Łapaj, dr Dąbrowski, dr Kaczmarek, dr Drobnik, dr Jopek, dr Walczak, dr Idzior, dr Koczewski, dr Woźniak, dr Warchoł, dr Czarnecki, dr Markuszewski Oddział, Sengera Ćwiczenie 7. Sala operacyjna; Preluksacja Prof. Kotwicki, Prof. Jóźwiak, Prof. Głowacki, Prof. Kaczmarczyk, Prof. Kruczyński, Prof. Romanowski, doc. Strzyżewski, doc. Lubiatowski, dr Shadi, dr Tomaszewski, dr Pawlicz, dr Koch, dr Pietrzak, dr Molisak, dr Bręborowicz, dr Łabędź, dr Trzeciak, dr Sulewski, dr Stefaniak, dr Łapaj, dr Dąbrowski, dr Kaczmarek, dr Drobnik, dr Jopek, dr Walczak, dr Idzior, dr Koczewski, dr Woźniak, dr Warchoł, dr Czarnecki, dr Markuszewski; dr Karpina, dr Janusz, dr Harasymczuk Blok operacyjny, poradnia Ćwiczenie 8. Choroby kolana; Podstawowe zagadnienia z traumatologii narządu ruchu Dr Trzeciak, dr Piślewski, dr Musielak, dr Koch, dr Janusz Raszei Ćwiczenie 9. Sala operacyjna; Zajęcia na Oddziałach Prof. Kotwicki, Prof. Jóźwiak, Prof. Głowacki, Prof. Kaczmarczyk, Prof. Kruczyński, Prof. Romanowski, doc. Strzyżewski, doc. Lubiatowski, dr Shadi, dr Tomaszewski, dr Pawlicz, dr Koch, dr Pietrzak, dr Molisak, dr Bręborowicz, dr Łabędź, dr Trzeciak, dr Sulewski, dr Stefaniak, dr Łapaj, dr Dąbrowski, dr Kaczmarek, dr Drobnik, dr Jopek, dr Walczak, dr Idzior, dr Koczewski, dr Woźniak, dr Warchoł, dr Czarnecki, dr Markuszewski, dr Janusz Blok operacyjny, oddział 4
Ćwiczenie 10. Zajęcia na Oddziałach; Mikrochirurgia Prof. Kotwicki, Prof. Jóźwiak, Prof. Głowacki, Prof. Kaczmarczyk, Prof. Kruczyński, Prof. Romanowski, doc. Strzyżewski, doc. Lubiatowski, dr Shadi, dr Tomaszewski, dr Pawlicz, dr Koch, dr Pietrzak, dr Molisak, dr Bręborowicz, dr Łabędź, dr Trzeciak, dr Sulewski, dr Stefaniak, dr Łapaj, dr Dąbrowski, dr Kaczmarek, dr Drobnik, dr Jopek, dr Walczak, dr Idzior, dr Koczewski, dr Woźniak, dr Warchoł, dr Czarnecki, dr Markuszewski, dr Janusz Odział, Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki 11. Organizacja zajęć: Zajęcia kliniczne z Ortopedii i Traumatologii odbywają się dla poszczególnych grup w godz. I tydzień 8:00 12:00, II tydzień 8:00 11:45; przerwa w godz. 10:00 10:30 grupa 1 (dziekańska 2) 25.09 06.10.2017 grupa 2 (dziekańska 10) 09.10 20.10.2017 grupa 3 (dziekańska 4) 23.10 10.11.2017 z przerwą 30.10-3.11 grupa 4 (dziekańska 3) 13.11 24.11.2017 grupa 5 (dziekańska 7) 04.12 15.12.2017 grupa 6 (dziekańska 5) 18.12 12.01.2018 z przerwą 20.12-2.01. grupa 7 (dziekańska 9) 15.01 26.01.2018 grupa 8 (dziekańska 8) 29.01 09.02.2018 grupa 9 (dziekańska 1) 19.02 02.03.2018 grupa 10 (dziekańska 6) 05.03 16.03.2018 Aktualny podział grupy studenckiej na stronie internetowej jednostki: www.ortopedia.ump.edu.pl 5
REGULAMIN ZAJĘĆ Zajęcia z ortopedii i traumatologii dla IV roku lekarskiego prowadzone są w Ortopedyczno-Rehabilitacyjnym Szpitalu Klinicznym im. Wiktora Degi, w następujących Klinikach: Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej (KOD) Klinika Chorób Kręgosłupa i Ortopedii Dziecięcej (KCKOD) Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki (KCR) Klinika Ortopedii i Traumatologii (KOT) Klinika Ortopedii Ogólnej, Onkologicznej i Traumatologii (KOOT) Koordynatorem zajęć jest prof. dr hab. Tomasz Kotwicki (kotwicki@ump.edu.pl kckod@ump.edu.pl) 1.Warunkiem rozpoczęcia ćwiczeń jest zdanie pisemnego sprawdzianu wstępnego ( wejściówki ) w formie testowej na platformie cyfrowej SOLAT (dostępnej po zalogowaniu do systemu WISUS). Zakres wiadomości potrzebnych do zdania sprawdzianu wstępnego obejmuje zagadnienia anatomii i fizjologii narządu ruchu. Student może rozwiązać test wejściowy z dowolnego komputera i miejsca z dostępem do internetu. Sprawdzian wstępny obejmuje pytania z zakresu: anatomii klinicznej (czynnościowej) podręczniki anatomii, fizjologii narządów ruchu podręczniki fizjologii, podstaw badania ortopedycznego Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja, zasad stosowania opatrunków gipsowych i wyciągów - Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja. 2. Pisemny sprawdzian wstępny ( wejściówkę ) zdaje się w poniedziałek w tygodniu poprzedzającym rozpoczęcie ćwiczeń. W tym dniu o godz. 21.00 uruchomiony zostaje dostęp do testu dla danej grupy ćwiczeniowej, zgodnie z aktualną listą studentów uwidocznioną w programie APAP. Możliwe jest tylko jednokrotne uruchomienie testu na okres 15 minut, bez możliwości powrotu do pytań. Test składa się z 15 pytań. Za poszczególne pytania można uzyskać 1 lub 2 punkty, zależnie od konstrukcji pytania, a maksymalna możliwa do uzyskania liczba punktów wynosi 20. Warunkiem zdania wejściówki jest uzyskanie minimum 15 punktów. Ewentualne zmiany terminu zdawania wejściówki ustala starosta grupy studenckiej bezpośrednio z koordynatorem przedmiotu prof. dr hab. med. Tomaszem Kotwickim, tel. 602-61-30-54, email: kotwicki@ump.edu.pl. Zaliczenie sprawdzianu wstępnego wpisywane jest do karty ćwiczeń. 3. Studenci pierwszej grupy ćwiczeniowej w danym roku akademickim zdają sprawdzian wstępny pierwszego dnia zajęć (poniedziałek godz. 21:00 na platformie SOLAT). 4. Ustny sprawdzian wstępny poprawkowy zdawać można tylko u asystenta prowadzącego daną grupę ćwiczeniową w trakcie tygodnia poprzedzającego rozpoczęcie ćwiczeń. Nie zdanie sprawdzianu wstępnego wyklucza możliwość rozpoczęcia ćwiczeń. 5. W pierwszym dniu zajęć (poniedziałek) studenci zgłaszają się o godz. 8.00 do sali wykładowej im. Tomaszewskiej (wejście D, I piętro), skąd udają się z asystentami na zajęcia w podgrupach. Zajęcia w podgrupach odbywają się zgodnie z planem ćwiczeń. Ćwiczenia odbywają się w Klinice Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej (oddział IIE), Klinice Chorób Kręgosłupa i Ortopedii Dziecięcej (oddział IID), w Klinice Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki (oddział A0 i IICF), Klinice Ortopedii i Traumatologii (oddział IB, IIA i IIB), w Klinice Ortopedii Ogólnej Onkologicznej i Traumatologii (oddział IA i E0), a także w Poradniach znajdujących się na terenie O-RSK, w Pracowniach Klinik i w Zakładzie Zaopatrzenia Ortopedycznego. Rozkład Klinik, Poradni i Pracowni jest dostępny na dedykowanej stronie www.ortopedia.ump.edu.pl w zakładce Jak trafić. Wyjątkowo w razie braku możliwości odbywania ćwiczeń w w/w placówkach prowadzenie ćwiczeń w danym miejscu i terminie przejmuje lekarz - opiekun grupy studenckiej. 6. Przed rozpoczęciem zajęć należy pozostawić torby, okrycia i rzeczy osobiste w szafkach studenckich udostępnianych przez Szpital. Klucze do szafek należy pobierać w szatni głównej w wejściu D, lub w portierni w wejściu G (gdy szatnia jest nieczynna). Studenci zmieniają obuwie i zakładają własne czyste fartuchy lekarskie. Studenci proszeni są o zapoznanie się i stosowanie do polityki Szpitala w zakresie 6
odzieży ochronnej i dezynfekcji rąk (www.ortopedia.ump.edu.pl ). Studenci na oddziałach szpitalnych i w poradniach oraz na sali operacyjnej zobowiązani są nosić identyfikatory. 7. Zajęcia trwają przez dwa tygodnie, od 8.00 do 12:00. Szczegółowy plan zajęć znajduje się na stronie www.ortopedia.ump.edu.pl. Zakres i tematyka ćwiczeń są w każdym dniu inne. W przypadku jednodniowej nieobecności (zarówno usprawiedliwionej jak i nieusprawiedliwionej) studenta na zajęciach wyrównanie zaległości jest możliwe w porozumieniu z odpowiedzialnym za ćwiczenia lekarzem, w odpowiednim dniu ćwiczeń jednej z następnych grup studentów odrabiających ćwiczenia. W przypadku, gdy grupa jest ostatnia, każda jednodniowa nieobecność może zostać odrobiona indywidualnie u osób prowadzących zajęcia. W przypadku dłuższej usprawiedliwionej nieobecności wyrównanie zajęć następuje na w/w zasadach. 8. Sprawdzanie obecności na ćwiczeniach odbywa się codziennie na początku dnia ćwiczeń i pod koniec zajęć. Spóźnienie na ćwiczenia wpisuje się do listy obecności w kratce odpowiadającej dniowi ćwiczeń. Dwa spóźnienia równają się nie zaliczeniu dnia ćwiczeń. 9. Karty ćwiczeń studenci otrzymują w pierwszym dniu zajęć od asystenta prowadzącego zajęcia. Zaliczenie poszczególnych zajęć na karcie ćwiczeń studenta potwierdza asystent prowadzący zajęcia podpisem i pieczątką. 10. Integralną częścią wymagań stawianych studentowi przy zaliczeniu ćwiczeń z ortopedii i traumatologii jest nabycie umiejętności praktycznych zestawionych na załączonej liście ( Lista umiejętności praktycznych ). Lista umiejętności praktycznych dostępna jest na dedykowanej stronie www.ortopedia.ump.edu.pl 11. Zaliczenie ćwiczeń z ortopedii odbywa się w ostatnim dniu ćwiczeń i ma postać sprawdzianu ustnego obejmującego badanie chorego ( wyjściówka ). W sprawdzianie, oprócz asystenta prowadzącego grupę, może wziąć udział Kierownik Kliniki lub delegowany przez niego nauczyciel akademicki. Podstawą wymagań do sprawdzianu go jest Lista umiejętności praktycznych. Oceniany jest także sposób podejścia do pacjenta oraz wcześniejsza aktywność na zajęciach. Student otrzymuje ocenę przeliczaną następująco na punkty, dodawane do wyniku egzaminu końcowego: bardzo dobry - 2 pkt., ponad dobry 1,5 pkt., dobry 1 pkt., dość dobry 0,5 pkt., dostateczny 0 pkt. Możliwe jest dwukrotne poprawienie niezdanego sprawdzianu go u tego samego asystenta razem z następną grupą ćwiczeniową. Brak zaliczenia ćwiczeń uniemożliwia przystąpienie do egzaminu. 12. Wykłady z ortopedii obejmują treści, które nie są poruszane na ćwiczeniach. Treści wykładów są uwzględnione w pytaniach egzaminacyjnych. Wykłady są nieobowiązkowe. Obecność na wykładach może być kontrolowana i skutkować pozyskaniem przez studenta dodatkowych punktów, dodawanych do wyniku egzaminu końcowego (0,5 punktu za jeden wykład). 13. Egzamin z ortopedii ma formę egzaminu testowego przeprowadzanego na platformie OLAT (http://olat.ump.edu.pl). Egzamin składa się ze 100 pytań. Czas rozwiązywania egzaminu wynosi - 100 minut. Student przystępujący do egzaminu powinien mieć zaliczone ćwiczenia, posiadać uzupełnioną kartę ćwiczeń z ortopedii, którą składa w sekretariacie Kliniki Chorób Kręgosłupa i Ortopedii Dziecięcej (tel. 618310157, kckod@ump.edu.pl) na 2 tygodnie przed wyznaczonym terminem egzaminu testowego. Do zaliczenia egzaminu należy uzyskać 60% możliwych do zdobycia punktów. 14. Ostateczna ocena z ortopedii ustalona będzie na podstawie wyniku egzaminu testowego, przy czym liczba punktów uzyskanych z egzaminu powiększa się o liczbę punktów uzyskanych z go (od 0 do 2 pkt) i wykładów (od 0 do 3 pkt.). 15. Zakres materiału do egzaminu z ortopedii oparty jest o wykłady, seminaria i ćwiczenia oraz obowiązujący podręcznik: Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja. Wybrane zagadnienia z chorób i urazów narządu ruchu dla studentów i lekarzy, pod red. Kruczyńskiego J. i Szulca A. PZWL 2015. Rozszerzone zagadnienia przedstawia podręcznik: Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja pod red. Marciniaka W. i Szulca A, PZWL 2003. 7
PROGRAM ZAJĘĆ: Program zajęć znajduje się w załączniku (tabele z tygodniowym planem zajęć) PROGRAM NAUCZANIA Przygotowanie do zajęć: zgodnie z Regulaminem zajęć. Posiadanie wiedzy z zakresu anatomii i fizjologii narządu ruchu. Znajomość nomenklatury ortopedycznej. Zdanie sprawdzianu wejściowego. Wymagania końcowe Wymagania do zaliczenia ćwiczeń: zaliczenie ćwiczeń z Ortopedii odbywa się w ostatnim dniu ćwiczeń (piątek lub wtorek) i ma postać sprawdzianu ustnego obejmującego badanie chorego ( wyjściówka ). W sprawdzianie, oprócz asystenta prowadzącego grupę, może wziąć udział Kierownik Kliniki lub delegowany przez niego nauczyciel akademicki. Podstawą wymagań do sprawdzianu go jest Lista umiejętności praktycznych. Oceniany jest także sposób podejścia do pacjenta oraz wcześniejsza aktywność na zajęciach. Student otrzymuje ocenę przeliczaną następująco na punkty dodawane do wyniku egzaminu końcowego: bardzo dobry - 2 pkt., ponad dobry 1,5 pkt., dobry 1 pkt., dość dobry 0,5 pkt., dostateczny 0 pkt. Możliwe jest dwukrotne poprawienie niezdanego sprawdzianu go u tego samego asystenta razem z następną grupą ćwiczeniową. Brak zaliczenia ćwiczeń uniemożliwia przystąpienie do egzaminu. Wymagania do egzaminu z ortopedii treści wykładów i ćwiczeń o zakresie podanym w Sylabusie oraz obowiązujący podręcznik: Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja. Wybrane zagadnienia z chorób i urazów narządu ruchu dla studentów i lekarzy, pod red. Kruczyńskiego J. i Szulca A. PZWL 2015. Literatura podstawowa i uzupełniająca. Obowiązujący podręcznik: Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja. Wybrane zagadnienia z chorób i urazów narządu ruchu dla studentów i lekarzy, pod red. Kruczyńskiego J. i Szulca A. PZWL 2015. Rozszerzone zagadnienia przedstawia podręcznik: Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja pod red. Marciniaka W. i Szulca A, PZWL 2003. 11.Kryteria zaliczenia przedmiotu: zaliczenie, egzamin teoretyczny i praktyczny Zaliczenie kryterium zaliczenia Zaliczenie umiejętności praktycznych w trakcie ćwiczeń i sprawdzianu go z ćwiczeń Egzamin teoretyczny kryterium zaliczenia: forma egzaminu ( ustny, pisemny, testowy) teoretyczny. Forma egzaminu testowy. Do zaliczenia egzaminu należy uzyskać 60% możliwych do zdobycia punktów. Egzamin praktyczny kryterium zaliczenia: Kryterium zaliczenia przedmiotu: zaliczenie ćwiczeń i zdanie egzaminu testowego 8
12. Literatura: 1. Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja. Wybrane zagadnienia z chorób i urazów narządu ruchu dla studentów i lekarzy ; pod red. Kruczyńskiego J.; Szulca A.; -PZWL, Poznań, 2015 2. Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja pod red. Marciniaka i Szulca, PZWL 2003 3. Ortopedia i traumatologia pod red. Gaździka, PZWL 2009 13.Studenckie koło naukowe Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej Studenckie Koło Naukowe przy Klinice działa od 15 lat. Opiekunami są: prof. dr hab. med. Marek Jóźwiak tel. 602-645-847; e-mail: mjsl@poczta.onet.pl i dr med. Maciej Idzior. tel. 600-341-553; e-mail: maciejidzior@poczta.onet.pl Studenci działający w Kole corocznie przedstawiają na krajowych i międzynarodowych studenckich konferencjach naukowych referaty będące rezultatem ich pracy. Działalność naukowa Koła związana jest z ortopedią i traumatologią narządu ruchu ze szczególnym uwzględnieniem tematyki mózgowego porażenia dziecięcego i biomechaniki ruchu. Spotkania odbywają się raz w miesiącu. Na każde spotkanie zaproszony jest ekspert z danej dziedziny ortopedii, który przedstawia problematykę, którą się zajmuje. Studenci w podgrupach realizują programy badawcze, które są ustalane na początku każdego roku akademickiego. Członkowie Koła aktywnie uczestniczą w działalności klinicznej Kliniki podczas odbywania praktyk wakacyjnych, w poradni przyszpitalnej oraz asystują w czasie zabiegów operacyjnych. Istnieje możliwość realizowania własnych pomysłów badawczych pod kierunkiem opiekunów Koła. Klinika Ortopedii Ogólnej, Onkologicznej i Traumatologii Opiekunami są: prof. dr hab. med. Jacek Kruczyński dr med. Łukasz Łapaj, tel. 61 83-10-164; e-mail: esperal@02.pl lek. Paweł Kokoszka Działalność studenckiego Koła Naukowego związana jest głównie z zagadnieniami endoprotezoplastyki stawów. Studenci uczestniczą w pisaniu prac naukowych, a także prowadzą samodzielne badania pod opieką lekarzy z Kliniki. Prace studentów z Koła są przedstawiane na zjazdach naukowych oraz publikowane w czasopismach ortopedycznych. Podczas spotkań omawiane są przypadki kliniczne. Studenci asystują także do zabiegów przeprowadzanych w Klinice. Istnieje możliwość odbywania praktyk wakacyjnych. Klinika Ortopedii, Traumatologii i Chirurgii Ręki Opiekunem jest: lek. Marta Ślęzak tel. 607 566 586; e-mail: marta.slezak@gazeta.pl Spotkania Koła Naukowego odbywają się raz w miesiącu. Studenci są zaangażowani w pracę naukową, uczestniczą w wykładach szkoleniowych i analizach przypadków klinicznych, mają możliwość ćwiczenia w pracowni mikrochirurgicznej oraz asystowania do zabiegów na bloku operacyjnym 9
Klinika Ortopedii i Traumatologii Opiekunami są: dr hab. med. Wojciech Strzyżewski, lek med. Piotr Staszczuk, dr med. Tomasz Trzeciak tel. 61 83-10-359; e-mail: ortopedia@orsk.ump.edu.pl Działalność naukowa koła jest związana głównie z narządem ruchu i obejmuje problemy leczenia operacyjnego oraz nieoperacyjnego kończyn dolnych i kręgosłupa. Studenci mogą uczestniczyć w ramach działań statutowych Kliniki w zabiegach operacyjnych jak i w pracach naukowych i doświadczalnych realizowanych w Zespole. Klinika Chorób Kręgosłupa i Ortopedii Dziecięcej Opiekunami są: dr n. med. Piotr Janusz, e-mail: pjanusz @ump.edu.pl tel. 692-414-740; lek. Paweł Główka, e-mail: pawel.glowka @ump.edu.pl tel. 601-591-197 Działalność koła naukowego związana jest z zagadnieniem chorób kręgosłupa, ortopedii dziecięcej i medycyny sportu. 14. SYLABUS ( proszę wypełnić wszystkie pola w tabeli) WYDZIAŁ LEKARSKI I Nazwa kierunku Nazwa przedmiotu Jednostka realizująca, wydział Koordynator przedmiotu Rodzaj przedmiotu Obszar nauczania Cel kształcenia Treści programowe Lekarski Ortopedia i traumatologia Poziom i tryb studiów Punkty ECTS jednolite studia magisterskie 4 Katedra Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej (Wydział Lekarski I) Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej Klinika Chorób Kręgosłupa i Ortopedii Dziecięcej Katedra i Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki (Wydział Lekarski I) Katedra Ortopedii i Traumatologii (Wydział Lekarski II) Klinika Ortopedii i Traumatologii Klinika Ortopedii Ogólnej Onkologicznej i Traumatologii Prof. dr hab. Tomasz Osoba Prof. dr hab. Marek Jóźwiak Kotwicki zaliczająca Obowiązkowy Nauki kliniczne zabiegowe Semestr VII i VIII Rodzaj zajęć i liczba godzin wykłady 12 seminaria 3 Diagnozowanie i leczenie wad rozwojowych, chorób układowych, zapaleń oraz chorób nowotworowych narządu ruchu stacjonarne Wykłady Wykład 1. Specyfika badania i leczenie chorych ortopedycznych. Leczenie wad wrodzonych i schorzeń kończyn górnych Wykład 2. Zmiany zwyrodnieniowe stawów. Traumatologia ćwiczenia 45 10
Wykład 3. Ortopedia dziecięca: wady wrodzone, choroby biodra, traumatologia dziecięca Wykład 4. Zespoły bólowe kręgosłupa. Wykład 5. Kręgozmyk. Zap. kości i stawów. Nowotwory Wykład 6. Wady i choroby kręgosłupa. Traumatologia Seminaria Seminarium 1. Zasady nieoperacyjnego i operacyjnego leczenia skolioz Seminarium 2. Rozpoznawanie i leczenie chorób stawu kolanowego Seminarium 3. Neuroortopedia Ćwiczenia Ćwiczenie 1. Technika badania narządu ruchu Ćwiczenie 2. Neuroortopedia; Preluksacja Ćwiczenie 3. Wady i choroby kończyn dolnych, dysplazja stawów Ćwiczenie 4. Zaopatrzenie ortopedyczne; sala operacyjna Ćwiczenie 5. Zmiany zwyrodnieniowe stawów; Wybrane zagadnienia z chirurgii ręki Ćwiczenie 6. Technika badania narządu ruchu; Skoliozy i choroby kręgosłupa Ćwiczenie 7. Sala operacyjna; Preluksacja Ćwiczenie 8. Choroby kolana; Podstawowe zagadnienia z traumatologii narządu ruchu Ćwiczenie 9. Sala operacyjna; Zajęcia na Oddziałach Ćwiczenie 10. Zajęcia na Oddziałach; Mikrochirurgia Inne Formy i metody dydaktyczne Forma i warunki zaliczenia Literatura podstawowa Literatura uzupełniająca Wykłady, seminaria, ćwiczenia Zaliczenie umiejętności praktycznych w trakcie ćwiczeń i sprawdzianu go z ćwiczeń. teoretyczny. Forma egzaminu testowy. Do zaliczenia egzaminu należy uzyskać 60% możliwych do zdobycia punktów. pod red. Kruczyński J.; Szulc A.: Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja. Wybrane zagadnienia z chorób i urazów narządu ruchu dla studentów i lekarzy. PZWL 2015 Marciniak W., Szulc A.: Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja. PZWL 2003 Gaździk Sz.: Ortopedia i traumatologia. PZWL 2009 Symbol efektów kształcenia EFEKTY KSZTAŁCENIA Metody weryfikacji osiągnięcia zamierzonych efektów kształcenia: WIEDZA Opanować nazewnictwo ortopedyczne. Znać zastosowanie badań pomocniczych w ortopedii (rtg, usg, KT, MRI, badanie elektromiograficzne, laboratoryjne, biochemiczne). Znać zasady leczenia bezoperacyjnego (redresji, 0 wyciągów, unieruchomienia, zaopatrzenia ortopedycznego, fizykoterapii) oraz wskazania do leczenia operacyjnego. Opisać objawy zapalenia stawów i kości u noworodków i niemowląt oraz dzieci zwracając uwagę na źródła bakteriemii (stan pępowiny, zapalenie nosogardzieli). Znać zasady leczenia ostrego zapalenia kości i stawów (zastosować antybiotyki o szerokim spectrum działania a w drugim etapie antybiotyk celowany określony na podstawie wyniku posiewu krwi, wymazu z nosogardzieli, treści czyraka, przesłanki do decyzji o leczeniu operacyjnym). Podać wskazania do wczesnych interwencji chirurgicznych w zapaleniu kości i stawów u noworodków i niemowląt. Znać następstwa przejścia ostrego zapalenia w stan przewlekły i konsekwencje odległe. Rozpoznać i opisać objawy młodzieńczego złuszczenia głowy kości udowej 11
0 0 F W2 F W2 4 F W3 F W3 0 zwracając uwagę na typ konstytucyjny i ograniczenie rotacji wewnętrznej w stawie biodrowym. Znać możliwości diagnostyczne, pamiętać o konieczności wykonania radiogramu stawu biodrowego w projekcji osiowej i umieć ocenić przemieszczenie głowy kości udowej w stosunku do szyjki. Wymienić sposoby leczenia złuszczenia głowy kości udowej. Rozpoznać objawy kliniczne zaangażowania błony maziowej w proces zapalenia stawu biodrowego, znać pozycję adaptacyjną uda w stawie biodrowym. Wiedzieć, że rutynowe badania krwi mogą nie wykazać odchyleń od normy, znać obraz zmian w USG. Umieć odróżnić chorobę Perthesa od innych stanów powodujących ograniczenie ruchów w stawie biodrowym u dzieci. Znać metody oceny radiologicznej, scyntygrafii, USG, MRI stawu biodrowego. Wiedzieć o długotrwałym przebiegu choroby; poinformować rodziców o ewentualnej potrzebie leczenia operacyjnego. Wymienić sposoby postępowania doraźnego w przypadkach pourazowego niedokrwienia kończyn. Opisać mechanizm powikłań i następstwa ostrego niedokrwienia kończyn w postaci przykurczu Volkmanna i zespołu ciasnoty wewnątrz-przedziałowej. Rozpoznać i opisać stany kwalifikujące się do replantacji i rewaskularyzacji kończyn. Znać sposoby transportu i przechowywania amputowanej kończyny. Znać zasady mikrochirurgii i replantacji kończyn. Wymienić kryteria różnicowania anatomicznego i czynnościowego uszkodzeń nerwów. Opisać postępowanie chirurgiczne w przypadku uszkodzenia nerwu. Wymienić kryteria różnicowania uszkodzeń ścięgien. Opisać metody leczenia uszkodzeń ścięgien: nieoperacyjne oraz operacyjne. Znać zasady zapobiegania zniekształceniom kończyn w ostrej fazie reumatoidalnego zapalenia stawów. Znać możliwości leczenia operacyjnego w ostrym okresie r.z.s. Opisać następstwa reumatoidalnego zapalenia stawów. Znać historię naturalną skoliozy idiopatycznej oraz rodzaje skolioz nieidiopatycznych. Znać konsekwencje postępujących skrzywień bocznych kręgosłupa dla wydolności układu sercowo-naczyniowego i oddechowego. Wymienić rodzaje skolioz związane z ich etiologią. Znać granice celowości stosowania leczenia bezoperacyjnego i zasady leczenia operacyjnego, znać pojęcie spondylodezy. Znać możliwości oceny stawów biodrowych przy pomocy ultrasonografii. Znać zasady leczenia nieoperacyjnego dysplazji stawu biodrowego. Opisać następstwa nieprawidłowo prowadzonego leczenia i braku leczenia. Znać wskazania do leczenia operacyjnego. Znać przyczyny występowania kręczu szyi i możliwości diagnostyki różnicowej oraz zasady leczenia. Znać zasady zaopatrzenia ortopedycznego. Wiedzieć o możliwościach powstania zniekształceń porażennych kończyn dolnych omówić mechanizm ich powstania. Znać wskazania do leczenia operacyjnego zniekształceń kończyn i kręgosłupa. Znać najczęstsze postacie zniekształceń tułowia i kończyn u dzieci z m.p.d. Znać zasady leczenia usprawniającego dzieci z m.p.d. i potrafić wyjaśnić rodzicom celowość wczesnego wdrożenia leczenia operacyjnego. Orientować się we wskazaniach do leczenia operacyjnego. Znać możliwości i ograniczenia leczenia nieoperacyjnego wad wrodzonych, orientować się w terminach kierowania chorych z wrodzonymi wadami kończyn i kręgosłupa do leczenia operacyjnego. Wymienić zasady leczenia operacyjnego w przypadkach wad wrodzonych kończyn dolnych i kręgosłupa. Znać etiologię i objawy kręgozmyku. Znać możliwości leczenia operacyjnego. Wymienić wskazania do leczenia operacyjnego i omówić możliwości tego leczenia. 12
F W2 F W3 F U1 Znać budowę sklepienia stopy. Rozumieć patomechanizm powstawania stopy wrażliwej. Wymienić możliwości leczenia ze szczególnym uwzględnieniem zasady jakie powinno spełniać obuwie. Wiązać wymienione zniekształcenia z objawami myelodysplazji. Znać zasady stosowania zaopatrzenia ortopedycznego oraz wskazania do operacji. Znać mechanizmy uszkodzenia nerwu kulszowego podczas wykonywania infekcji domięśniowej (szczególnie u dzieci i młodzieży). Wiedzieć w jaki sposób i w obrębie jakich okolic należy wykonywać injekcje domięśniowe u dzieci. Znać metody postępowania nieoperacyjnego i wskazania do leczenia operacyjnego porażennej, poinjekcyjnej stopy końsko-szpotawej. Znać lokalizację, wiek pojawienia się i dynamizm najczęściej występujących nowotworów kości u dzieci i młodzieży (ze szczególnym uwzględnieniem okolicy stawu kolanowego). Wiedzieć o istnieniu zmian nowotworopodobnych oraz o możliwościach ich zezłośliwienia. Potrafić wiązać występowanie złamań patologicznych nie tylko z pierwotnymi nowotworami kostnymi, lecz również z przerzutami nowotworów złośliwych zlokalizowanych poza układem kostnym. Znać ogólne zasady rozpoznawania zmian nowotworowych i nowotworopodobnych kości i związany z nimi sposób postępowania (natychmiastowe wdrożenie leczenia). Rozumieć, że choroba nowotworowa stanowi problem wielospecjalistyczny, wymagający koordynacji postępowania. Znać przyczyny nierówności kończyn dolnych. Omówić skutki chodzenia bez wyrównania. Znać możliwości egalizacji kończyn. Rozumieć istotę zmian zwyrodnieniowo-zniekształcających stawów. Znać możliwości profilaktyki zmian zwyrodnieniowych i zasady leczenia zachowawczego. Wymienić sposoby leczenia operacyjnego. Znać mechanizm powstawania wtórnych zmian zwyrodnieniowych i umieć powiązać je z wrodzonymi wadami kończyn oraz następstwami nieprawidłowo leczonych urazów prowadzących do niezborności powierzchni stawowych. Znać sposoby profilaktyki wtórnych zmian zwyrodnieniowych stawów (właściwe leczenie przyczyn powodujących powstawanie zmian zwyrodnieniowych stawów). Wymienić możliwości leczenia nieoperacyjnego. Orientować się w możliwościach leczenia operacyjnego. Znać wskazania do leczenia operacyjnego w przypadkach artrogrypozy. Znać lokalizację najistotniejszych klinicznie martwic jałowych kości. Znać zasady prowadzenia chorych z jałowymi martwicami kości w zależności od umiejscowienia zmian. Wymienić wskazania do leczenia operacyjnego. Wymienić przyczyny zniekształceń osi kończyn (wady wrodzone, stany zapalne, nieprawidłowo prowadzone złamania kończyn). Omówić możliwości leczenia operacyjnego zniekształceń kończyn. Znać obrazy kliniczne uszkodzenia więzadeł stawu kolanowego, uszkodzenia łąkotek, zerwania pierścienia rotatorów. Znać wskazania do operacji artroskopowych w/w uszkodzeń. Wymienić następstwa urazu stawu ramiennego, łokciowego i tzw. złamania kości promieniowej w miejscu typowym, opisać najczęstsze złamania w obrębie kończyn dolnych (złamanie szyjki kości udowej, złamanie na wysokości 1/3 obwodowej goleni). Wymienić skutki nieprawidłowego leczenia urazów kończyn w postaci: a) zespołu Sudecka; b) zrostu opóźnionego; c) stawu rzekomego; d) zakażeń prowadzących do pourazowych zapaleń kości. UMIEJĘTNOŚCI Asystować przy typowym zabiegu operacyjnym, przygotować pole operacyjne i znieczulić miejscowo okolicę operowaną. Posługiwać się typowymi narzędziami chirurgicznymi. Stosować się do zasad aseptyki i antyseptyki. Ćwiczenia na Sali operacyjnej i zabiegowej 13
F U2 F U3 F U4 F U5 F U7 F U8 Zaopatrywać prostą ranę, zakładać i zmieniać jałowy opatrunek chirurgiczny. Zakładać wkłucie obwodowe. Oceniać wynik badania radiologicznego w zakresie najczęstszych typów złamań, szczególnie złamań kości długich. Wykonywać doraźne unieruchomienie kończyny, wybierać rodzaj unieruchomienia konieczny do zastosowania w typowych sytuacjach klinicznych, oraz kontrolować poprawność ukrwienia kończyny po założeniu opatrunku unieruchamiającego. Opanować sposoby zbierania wywiadu w zależności od rodzaju schorzenia. Opanować technikę badania klinicznego narządu ruchu. Rozpoznać objawy ostrego niedokrwienia kończyn. Rozpoznać objawy uszkodzenia nerwów. Rozpoznać, ocenić objawy uszkodzenia ścięgien. Rozpoznać i ocenić złamanie kości. Rozpoznać i ocenić zwichnięcie stawu. Ocenić następstwa urazu stawu ramiennego, łokciowego i tzw. złamania kości promieniowej w miejscu typowym, opisać najczęstsze złamania w obrębie kończyn dolnych (złamanie szyjki kości udowej, złamanie na wysokości 1/3 obwodowej goleni). Umieć rozpoznać w badaniu klinicznym ostry stan zapalenia stawu. Zinterpretować wyniki badań dodatkowych. Rozpoznać skoliozę idiopatyczną i odróżnić ją od skrzywień funkcjonalnych. Umieć zidentyfikować skrzywienie piersiowe, opisać mechanizmy kompensacyjne w obrębie tułowia towarzyszące skoliozom. Ustalić rokowanie w zależności od typu skrzywienia, wieku dziecka. Umieć rozpoznać objawy niedowładów i porażeń w skoliozach i znać zasady postępowania w tego rodzaju powikłaniach. Umieć różnicować skoliozy z wadami postawy i z młodzieńczą kifozą kręgosłupa (choroba Scheuermanna). Umieć zbadać stawy biodrowe noworodka zwracając uwagę na objaw przeskakiwania, objaw wyważania i ograniczenia odwodzenia. Umieć zbadać stopy noworodka i doraźnie skierować do leczenia specjalistycznego. Umieć różnicować wady wrodzone z innymi zniekształceniami stopy. Rozpoznać kręcz szyi. W przypadku kręczu szyi pochodzenia mięśniowego zademonstrować rodzicom ćwiczenia korekcyjne. Wdrożyć profilaktykę zapobiegania deformacjom kończyn (znajomość ułożeń korekcyjnych, stosowania łusek gipsowych oraz ortez). Umieć uzasadnić konieczność wielospecjalistycznej opieki nad dzieckiem. Umieć rozpoznać wady wrodzone na podstawie badania klinicznego i oceny obrazu radiologicznego (USG, MRI). Potrafić przeprowadzić różnicowanie wad wrodzonych ze stanami pourazowymi i pozapalnymi. Umieć zbadać dziecko z m.p.d., ocenić wiek rozwojowy dziecka, stopień spastyczności mięśni oraz utrudnienia dla pielęgnacji i mobilizacji dziecka wynikające z zaburzeń bilansu mięśniowego. Skierować do specjalistycznych poradni leczniczego usprawniania prowadzący dzieci z m.p.d. Umieć rozpoznać kręgozmyk na podstawie charakterystycznego obrazu chorego oraz oceny radiogramów (z uwzględnieniem radiogramów skośnych kręgosłupa). Umieć rozpoznać obniżenie sklepień stopy oraz towarzyszące zniekształcenia kolan i znać możliwości leczenia bezoperacyjnego płaskostopia oraz operacyjnej korekcji palucha koślawego. Umieć rozpoznać porażenne tło Ćwiczenia na Sali operacyjnej i zabiegowej Ćwiczenia na Sali operacyjnej i zabiegowej Ćwiczenia w gipsowni i Izbie Przyjęć 14
zniekształcenia stopy (z uwzględnieniem oceny badań elektrofizjologicznych). Umieć rozpoznać zmiany zwyrodnieniowe na podstawie a)badania klinicznego, b) badań dodatkowych (ze szczególnym uwzględnieniem objawów radiologicznych). Umieć rozpoznać wtórne zmiany zwyrodnieniowe stawów. Nakład pracy studenta Liczba godzin Data opracowania sylabusa: 30.06.2017 Osoba przygotowująca sylabus: prof. dr hab. Tomasz Kotwicki 15. Szczegółowa organizacja zajęć: WYKŁADY Dzień tygodnia Daty w których odbywają się wykłady Godzina Sala Środa 27.09., 4.10., 11.10., 18.10., 25.10. 8.11.2017r. 15.00-16.30 Zeylanda SEMINARIA Grupa Dni tygodnia Daty Godziny w których odbywają się seminaria Nazwa, nr sali Jednostka przeprowadzająca zajęcia 1 2 3 4 5 6 Poniedziałek II tydzień zajęć wg planu 11.45-12.30 sala ORSK Biblioteka Klinika Chorób Kręgosłupa i Ortopedii Dziecięcej Wtorek I tydzień zajęć 12.00-12.45 sala ORSK Klinika Ortopedii i Traumatologii GRUPA 1-10 wg planu Biblioteka Dziecięcej Środa - - - - Czwartek - - - - Piątek I tydzień zajęć wg planu 12.00-12.45 sala ORSK Biblioteka Klinika Ortopedii i Traumatologii ĆWICZENIA Grupa Podgrupy Dni tygodnia Daty Grupa 1-10 I, II, III, IV Poniedziałek wg planu zajęć I, II, III, IV Wtorek wg planu zajęć I, II, III, IV Środa wg planu zajęć I, II, III, IV Czwartek wg planu zajęć I, II, III, IV Piątek wg planu zajęć Godziny w których odbywają się ćwiczenia 8.00-12.00 w I tygodniu 8.00-11.45 w II tygodniu 8.00-12.00 w I tygodniu 8.00-11.45 w II tygodniu 8.00-12.00 w I tygodniu 8.00-11.45 w II tygodniu 8.00-12.00 w I tygodniu 8.00-11.45 w II tygodniu 8.00-12.00 w I tygodniu 8.00-11.45 w II tygodniu przerwa 10.00-10.30 w I tygodniu, 9.30-10.00 w II tygodniu Nazwa, nr sali sale ORSK sale ORSK sale ORSK sale ORSK sale ORSK Jednostka przeprowadzają ca zajęcia KOD, KCKOD, KCR, KOT, KOOT KOD, KCKOD, KCR, KOT, KOOT KOD, KCKOD, KCR, KOT, KOOT KOD, KCKOD, KCR, KOT, KOOT KOD, KCKOD, KCR, KOT, KOOT 15
16. Podpis osoby odpowiedzialnej za nauczanie przedmiotu lub koordynatora Osoba odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu - KOD Koordynator przedmiotu prof. dr hab. Marek Jóźwiak prof. dr hab. med. Tomasz Kotwicki 17. Podpisy osób współodpowiedzialnych za nauczanie przedmiotu ( w przypadku przedmiotów koordynowanych) Osoba odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu KCR Osoba odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu KOT prof. dr hab. med. Leszek Romanowski dr hab. med. Jacek Kaczmarczyk prof. UM 16