1. Wstęp Lubelski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska opracował kolejną, trzynastą już, roczną ocenę jakości powietrza w województwie lubelskim sporządzoną na podstawie art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska. Pod względem metodycznym stanowi kontynuację ocen wykonywanych w latach wcześniejszych. Niniejszy dokument obejmuje ocenę i klasyfikację wszystkich stref w województwie za 2014 r. z uwzględnieniem kryteriów ochrony zdrowia i ochrony roślin. Oceny ze względu na ochronę zdrowia ludzi dokonuje się w strefach z wyłączeniem: - terenów zakładów pracy, - miejsc, do których obowiązuje zakaz wstępu, - jezdni dróg i pasów rozdzielczych dróg, z wyjątkiem sytuacji, w której piesi mają dostęp do pasa rozdzielczego. Podstawa prawna: ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska ( obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 sierpnia 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo ochrony środowiska ( Dz. U. 2013 poz. 1232 z późn.zm.), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 18 września 2012 r., poz. 1031), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 18 września 2012 r., poz. 1032), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 10 sierpnia 2012 r., poz. 914). Z wykonywaniem oceny powiązane są również: rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie sposobu obliczania wskaźników średniego narażenia oraz sposobu oceny dotrzymania pułapu stężenia ekspozycji dla pyłu PM2,5 (Dz. U. z 18 września 2012 r.poz.1029), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 września 2012 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. z 18 września 2012 r., poz.1034). Przedmiotowa ocena sporządzona została zgodnie z Wytycznymi do wykonania rocznej oceny jakości powietrza w strefach za 2014 rok zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska na podstawie obowiązującego prawa krajowego i UE, zatwierdzonymi przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Celem oceny jest uzyskanie informacji o poziomach stężeń substancji zanieczyszczających powietrze na obszarze poszczególnych stref w zakresie umożliwiającym: - dokonanie klasyfikacji stref w oparciu o obowiązujące kryteria, - uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stężeń zanieczyszczeń na obszarze strefy, w zakresie umożliwiającym wskazanie obszarów przekroczeń wartości kryterialnych, - wskazanie prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń w określonych rejonach.
Obecnie, zgodnie z art. 87 ust. 2 ustawy Poś, dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnionych w ocenie, strefę stanowią: - aglomeracja o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy, - miasto (nie będące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., - pozostały obszar województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Nazwy i kody stref określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza. Kryteriami klasyfikacji stref są: - poziomy dopuszczalne (z uwzględnieniem dozwolonej liczby przypadków przekroczeń poziomu dopuszczalnego, określonych dla niektórych zanieczyszczeń), - poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu powiększone o margines tolerancji (dozwolone przypadki przekroczeń poziomu dopuszczalnego odnoszą się także do jego wartości powiększonej o margines tolerancji), - poziomy docelowe substancji w powietrzu (z uwzględnieniem dozwolonej liczby przypadków przekroczeń, określonej w odniesieniu do ozonu), - poziom celu długoterminowego (dla ozonu). Zgodnie z art. 89 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska, wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w danej strefie za rok poprzedni, oraz odrębnie dla każdej substancji dokonuje klasyfikacji stref, w których: 1) poziom stężeń przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, 2) poziom stężeń mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji, 3) poziom stężeń nie przekracza poziomu dopuszczalnego, 4) poziom stężeń przekracza poziom docelowy, 5) poziom stężeń nie przekracza poziomu docelowego, 6) poziom stężeń przekracza poziom celu długoterminowego, 7) poziom stężeń nie przekracza poziomu celu długoterminowego. Uwzględniając ww. wytyczne, wynikiem oceny dla kryterium ochrony zdrowia i kryterium ochrony roślin, dla wszystkich substancji podlegających ocenie, jest zaliczenie strefy do jednej z poniższych klas (klasyfikacja podstawowa): klasa A - jeżeli stężenia substancji na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych bądź poziomów docelowych, klasa B jeżeli stężenia substancji na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, klasa C - jeżeli stężenia substancji na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony poziomy dopuszczalne bądź poziomy docelowe, natomiast dla parametru jakim jest poziom celu długoterminowego ozonu, przewidziane są: klasa D 1 jeżeli poziom stężeń ozonu nie przekracza poziomu celu długoterminowego, klasa D 2 - jeżeli poziom stężeń ozonu przekracza poziom celu długoterminowego. 2
2. Informacje ogólne o województwie lubelskim 2.1. Obszar, ludność, topografia Województwo lubelskie jest trzecim pod względem wielkości regionem w kraju. Zajmuje obszar 25 122 km 2 (8% powierzchni Polski) i liczy 2 156 150 mieszkańców (5,6% ludności Polski) wg stanu na 31.12.2013 r. Średnia gęstość zaludnienia w województwie wynosi 85,8 osoby na km 2 (w Polsce 123,1 osoby na km 2 ). Gęstość zaludnienia w Aglomeracji Lubelskiej wynosi 2 337,4, a w strefie lubelskiej 72,6 osoby na km 2. Administracyjnie województwo obejmuje 24 powiaty, w tym 4 miasta na prawach powiatu i 213 gmin, z których 20 to gminy miejskie, 21 miejsko wiejskie i 172 gminy wiejskie. Według danych Urzędu Statystycznego w Lublinie 22,7% powierzchni województwa to prawnie chronione obszary o szczególnych walorach przyrodniczych. 2.2 Ogólna charakterystyka warunków meteorologicznych (Opracowano na podstawie danych IMGW w Warszawie Średnia obszarowa temperatura w województwie lubelskim dla roku 2014 wynosiła: 8,9 C, w sezonie zimnym 2,6 C, w sezonie ciepłym 15,3 C. W stosunku do roku 2013 była wyższa o 0,6 C. Najzimniejszym miesiącem był styczeń ze średnią miesięczną temperaturą wynoszącą: -3,0 C na stacji w Lublinie, -3,8 C w Terespolu i -3,7 C we Włodawie. Najcieplejszym miesiącem był lipiec ze średnią temperaturą wynoszącą odpowiednio: 20,3 C, 21,0 C i 20,7 C na poszczególnych stacjach. Najniższą dobową temperaturę odnotowano 25 stycznia na stacji we Włodawie -17,3 C. Najwyższą zaobserwowano 4 sierpnia na stacji w Terespolu i 2 sierpnia na stacji we Włodawie wynoszącą 25,8 C. Średnie miesięczne temperatury przedstawia rysunek 1. Według danych IMGW rok 2014 był w skali kraju rekordowo ciepły. Rys. 1. Średnie miesięczne temperatury na stacjach meteorologicznych woj. lubelskiego w 2014 r. (źródło: IMGW) 3
Mapa 1. Średnia roczna temperatura w Polsce w 2014 r. (źródło: IMGW) Roczne sumy opadów atmosferycznych w 2014 r. na terenie województwa wynosiły: w Lublinie 790 mm o 21,5% więcej niż w 2013 r., w Terespolu 509 mm o 15% mniej niż w roku poprzednim, natomiast we Włodawie 730 mm o 9,3% więcej niż w roku 2013. Największe ilości opadów na wszystkich stacjach wystąpiły w maju: w Lublinie 239,9 mm co stanowiło 30,4% opadów rocznych (mapa 2), w Terespolu 111,3 mm tj. 22,3% opadów rocznych, we Włodawie 173,3 mm 23,7% opadów rocznych. Natomiast najmniejsze ilości opadów wystąpiły w lutym na stacji w Lublinie i we Włodawie, a w Terespolu w październiku. Rozkład miesięcznych sum opadów na stacjach w województwie lubelskim przedstawia rysunek 2. Rys. 2. Miesięczne sumy opadów atmosferycznych na stacjach meteorologicznych woj. lubelskiego w 2014 r. (źródło: IMGW) 4
cisza 2,3% 1,8% 2,7% cisza 3,0% 2,7% 3,3% Rys. 3. Roczne i sezonowe róże wiatrów dla stacji meteorologicznych woj. lubelskiego w 2014 r. 5
Częstość występowania poszczególnych kierunków wiatru dla roku 2014 oraz sezonu zimowego i letniego na stacjach meteorologicznych woj. lubelskiego przedstawia rys. 3. W 2014 r. dominowały wiatry z kierunku wschodniego i południowo wschodniego. Mapa 2. Roczna suma opadów atmosferycznych w Polsce w 2014 r. (źródło: IMGW) 2.3. Główne punktowe źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza Województwo lubelskie jest zróżnicowane pod względem rozmieszczenia źródeł emisji. Duża część województwa to obszary typowo rolnicze. Największe punktowe źródła emisji zlokalizowane są w większości w miastach. Emisja przemysłowych zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych, tj. z sektora energetyczno-przemysłowego województwa lubelskiego w 2013 r. (wg danych GUS) wynosiła: 2,053 tys. ton pyłów (4,1% emisji krajowej), 4 729,178 tys. ton gazów (2,2% emisji krajowej), co ustawia województwo lubelskie na: 11 miejscu pod względem emisji pyłów, 12 miejscu pod względem emisji gazów. Ponadto na obszarze województwa lubelskiego znaczącymi źródłami emisji zanieczyszczeń powietrza, mającymi duży udział w stężeniach zanieczyszczeń, są emisja powierzchniowa z indywidualnego ogrzewania budynków oraz emisja liniowa tj. komunikacja, głównie transport samochodowy. 6
3. Opis systemu oceny Ocena za 2014 r. została wykonana w oparciu o kryteria określone rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu ocenie podlegają następujące substancje: benzen, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, ołów, tlenek węgla, ozon, pył zawieszony PM10 i PM2,5, arsen, kadm, nikiel, benzo/α/piren dla kryteriów ochrony zdrowia, dwutlenek siarki, tlenki azotu, ozon dla kryteriów ochrony roślin. Oceny poziomów substancji w powietrzu na obszarze województwa lubelskiego dokonano na podstawie wyników pomiarów uzyskanych z funkcjonującej w 2014 r. wojewódzkiej sieci pomiarowej, określonej w Programie Państwowego Monitoringu Środowiska województwa lubelskiego na lata 2013-2015 (mapa 3). Sieć pomiarową tworzyły: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz Roztoczański Park Narodowy. Stanowiska, z których wyniki uwzględniono w ocenie, wyszczególnione są w tabelach 10.3-10.14 zawierających zestawienia danych statystycznych za 2014 r. Ponadto w ocenie wykorzystano: dane pomiarowe z województwa podlaskiego i świętokrzyskiego, wyniki pomiarów 1h udostępnione przez Zakłady Azotowe Puławy w Puławach, dane meteorologiczne pozyskane z Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie oraz wyniki modelowania stężeń ozonu troposferycznego na potrzeby rocznej oceny jakości powietrza dla roku 2014, wykonane w ramach pracy pt. Wspomaganie systemu oceny jakości powietrza z użyciem modelowania w zakresie ozonu troposferycznego dla lat 2014 i 2015 i przekazane przez GIOŚ do stosowania pismem z dnia 16.04.2015 r. znak: DM/5102-24/05/2015/EP. Serie pomiarowe zgromadzone w bazie WIOŚ zostały zweryfikowane pod względem technicznym i merytorycznym, a następnie zatwierdzone w bazie JPOAT2.0. Wyniki pomiarów będące podstawą oceny obejmowały: zweryfikowane serie pomiarowe ze stacji automatycznych, wyniki pomiarów manualnych prowadzonych codziennie, a także wyniki pomiarów okresowych. W ocenie wykorzystano też metodę obiektywnego szacowania. O klasie strefy decydowały obszary o najwyższych stężeniach zanieczyszczenia na terenie strefy. Podstawę klasyfikacji stanowiły w większości pomiary stężeń zanieczyszczeń prowadzone w strefie bądź w strefie sąsiedniej. Jako podstawę oceny dla kryterium ochrony roślin stanowiły wyniki pomiarów ze stanowisk pozamiejskich spełniających kryteria w zakresie lokalizacji. Wynikiem rocznej oceny jakości powietrza jest określenie klasy strefy dla danego zanieczyszczenia, oddzielnie ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ze względu na ochronę roślin (z wyjątkiem Aglomeracji Lubelskiej, która jest wyłączona z klasyfikacji pod kątem ochrony roślin). W przypadku zanieczyszczeń, dla których standardy określone są dla dwu parametrów (czasów uśredniania), klasyfikacji dokonano dla każdego z nich, przyjmując ostateczną klasę dla zanieczyszczenia według mniej korzystnego parametru. 7
Lp. Adres stacji SO 2 NO 2 C 6 H 6 Pb, As, CO PM10 Cd, Ni B/a/p PM2,5 Ozon Inne 1. Biała Podlaska ul. Orzechowa o c c 2. Jarczew c c 3. Radzyń ul. Sitkowskiego 1 B c 4. Puławy ul. Lubelska 5 (1) 5. Puławy ul. Skowieszyńska 51 c 6. Lublin ul. Śliwińskiego 5 c c (3) 7. Lublin ul. Obywatelska (2) 8. Wilczopole 9. Chełm ul. Jagiellońska 64 o o c 10. Kraśnik ul. Koszarowa 10 A c 11. Zamość ul. Hrubieszowska 69A c c (2) 12 Biały Słup (RPN) (1) Oznaczenia: (1) - NOx, NO, (2) - NOx, NO, Toluen, m,p-ksylen, o-ksylen, etylobenzen, (3) - benzo(a)antracen, benzo(b)fluoronten, benzo(j)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, dibenzo(a,h)antracen w pyle PM10, c - pomiary 24h codzienne, o - pomiary 24h okresowe (zgodnie z rozporządzeniem MŚ w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu), - stanowisko automatyczne - stanowisko manualne Mapa 3. Lokalizacja stacji i stanowisk pomiarowych uwzględnionych w ocenie za 2014 r. oraz stanowisk wspomagających. 8
4. Klasy stref i wymagane działania wynikające z oceny Zaliczenie strefy do określonej klasy zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami dotyczącymi działań na rzecz poprawy jakości powietrza, bądź utrzymania jakości na dotychczasowym poziomie, co pokazują tabele 4.1, 4.2, 4.3. Tabela 4.1. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczeń, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza Klasa strefy Poziom stężeń zanieczyszczenia Wymagane działania A B nie przekraczający poziomu dopuszczalnego przekraczający poziom dopuszczalny lecz nie przekraczający poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji - utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego oraz dążenie do utrzymania najlepszej jakości powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem - określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego, - określenie przyczyn przekroczeń, podjęcie działań w celu zmniejszenia emisji C powyżej poziomu dopuszczalnego - określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego, - opracowanie programu ochrony powietrza, - kontrolowanie stężeń zanieczyszczenia na obszarach przekroczeń i prowadzenie działań mających na celu obniżenie stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych powyżej poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji - określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego oraz poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, - opracowanie programu ochrony powietrza w celu osiągnięcia poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji (określonego dla pyłu PM2,5) Tabela 4.2. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczeń, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy dla zanieczyszczenia jest określony poziom docelowy Klasa strefy Poziom stężeń zanieczyszczenia Wymagane działania A nie przekraczający poziomu docelowego 1) C powyżej poziomu docelowego 1) - dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych, - opracowanie lub aktualizacja programu ochrony powietrza w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów docelowych w powietrzu 1) z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMS w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu Tabela 4.3. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń ozonu z uwzględnieniem poziomu celu długoterminowego Klasa strefy Poziom stężeń ozonu Wymagane działania D 1 D 2 nie przekraczający poziomu celu długoterminowego powyżej poziomu celu długoterminowego Brak Brak - dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do 2020 r. 9
W ocenie dotyczącej pyłu PM2,5, na potrzeby raportowania, dokonano dodatkowej klasyfikacji. Klasy stref określane w oparciu o poziom dopuszczalny PM2,5 dla tzw. fazy II, równy 20 µg/m 3, z terminem osiągnięcia do 1 stycznia 2020 r.: Klasa A1 brak przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla fazy II Klasa C1 i C2 przekroczenie poziomu dopuszczalnego dla fazy II Klasy stref określane w oparciu o poziom docelowy PM2,5 wynoszący 25 µg/m 3 (równy wartości obecnego poziomu dopuszczalnego): Klasa A brak przekroczenia poziomu docelowego Klasa C2 przekroczenie poziomu docelowego. 5. Strefy w woj. lubelskim Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza, na obszarze woj. lubelskiego ocenie jakości powietrza ze względu na ochronę zdrowia ludzi podlegają 2 strefy, ocenie jakości powietrza ze względu na ochronę roślin - 1 strefa (tabela 5.1). Tabela 5.1. Lista stref województwa lubelskiego, w których dokonuje się oceny jakości powietrza pod kątem wszystkich wymaganych zanieczyszczeń L.p. 1. Nazwa strefy Aglomeracja Lubelska Kod strefy Klasyfikacja wg kryteriów dot. ochrony roślin Powierzchnia strefy [km 2 ] Liczba mieszkańców strefy * Teren wchodzący w skład strefy PL0601 nie 147 343 598 m. Lublin 2. Strefa lubelska PL0602 tak 24 975 1 812 552 *) stan na 31.12.2013. (wg zamieszkania) obszar województwa poza aglomeracją 6. Wyniki oceny i klasyfikacji stref według kryteriów ochrony zdrowia 6.1. Dwutlenek siarki Tabela 6.1.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2014 r. dwutlenek siarki, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom SO 2 w powietrzu [μg/m 3 ] Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym 1 godz. 350 24 razy 24 godz. 125 3 razy 10
W rocznej ocenie jakości powietrza klasyfikacji stref dla SO 2 dokonano na podstawie dwóch parametrów: stężeń 24-godz. i 1-godz. Podstawę klasyfikacji stanowiły wyniki pomiarów uzyskanych łącznie z 6 stanowisk, których zestawienie przedstawia tabela 10.3. Do analizy poziomu stężeń wykorzystano również wyniki pomiarów 1h wykonywanych przez Zakłady Azotowe Puławy S.A. w Puławach w punktach zlokalizowanych na granicy zakładu. W Aglomeracji Lubelskiej dotrzymanie stężeń 1-godz. i 24-godz. sprawdzono na podstawie wyników pomiarów automatycznych prowadzonych przy ul. Obywatelskiej. Stężenie średnie roczne wynosiło 4,9 μg/m 3. Nie występowały wartości stężeń 1-godz. i 24-godz. wyższe od dopuszczalnych. Maksymalne stężenie 1-godz. wynosiło 72,8 μg/m 3 (20,8% poziomu dopuszczalnego), 24 godzinne 45,8 μg/m 3 (36,6% poziomu dopuszczalnego). W strefie lubelskiej - dotrzymanie stężeń 1-godz. i 24-godz. sprawdzono na podstawie 3 serii wyników pomiarów automatycznych i 2 serii wyników pomiarów manualnych; w tym jedna z pomiarami okresowymi. Do analizy poziomu stężeń SO 2 wykorzystano również wyniki pomiarów wykonywanych przez Z.A. Puławy. Stężenie średnie roczne wynosiło od 2,0 μg/m 3 do 4,3 μg/m 3. Nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych stężeń godzinowych i 24-godz. Najwyższe stężenie 1-godz. wystąpiło w Białym Słupie i wynosiło 87,3 μg/m 3 (25% poziomu dopuszczalnego), najwyższe stężenie 24-godz. odnotowano w Zamościu - 22,9 μg/m 3 (18,3% poziomu dopuszczalnego). Z uwagi na powyższe, Aglomerację Lubelską i strefę lubelską, wg kryteriów ochrony zdrowia, dla SO 2 zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla SO 2 przedstawia tabela 6.1.2. Tabela 6.1.2. Klasyfikacja stref na podstawie parametrów kryterialnych określonych dla SO 2, w celu ochrony zdrowia Klasa strefy dla poszczególnych Nazwa strefy Kod strefy Lp. czasów uśredniania stężeń SO 2 Klasa strefy dla SO 2 1 h 24 h 1 2 3 4 5 6 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A A A 2. Strefa lubelska PL0602 A A A 6.2. Dwutlenek azotu Tabela 6.2.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2014 r. dwutlenek azotu, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom NO 2 w powietrzu [μg/m 3 ] Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym 1 godz. 200 18 razy rok kalendarzowy 40 nie dotyczy W rocznej ocenie jakości powietrza dla NO 2 klasyfikacji dokonano na podstawie dwóch parametrów: stężeń średnich rocznych i 1-godz. Podstawę klasyfikacji w obu strefach stanowiły wyniki pomiarów uzyskanych łącznie z 7 stanowisk. Zestawienie wyznaczonych parametrów przedstawia tabela 10.4. Do analizy poziomu stężeń wykorzystano również wyniki pomiarów godzinowych wykonanych przez Zakłady Azotowe Puławy S.A. w Puławach. 11
W Aglomeracji Lubelskiej dotrzymanie stężeń 1- godz. i średnich rocznych sprawdzono na podstawie wyników pomiarów automatycznych wykonywanych przy ul. Obywatelskiej. Stężenie średnie roczne wynosiło 23 μg/m 3, co stanowi 57,5% stężenia dopuszczalnego. Najwyższe stężenie jednogodzinne wynosiło 131 μg/m 3 (65,5% dopuszczalnego). Dotrzymane były zatem dopuszczalne stężenia dla obu parametrów. W strefie lubelskiej dotrzymanie stężeń 1-godz. i średniorocznych sprawdzono na podstawie serii wyników pomiarów automatycznych prowadzonych w Puławach, Zamościu i Białym Słupie, manualnych prowadzonych w sposób systematyczny w Jarczewie i wyników pomiarów okresowych wykonywanych w 2 punktach zlokalizowanych w Białej Podlaskiej i Chełmie, a także wyników pomiarów 1-godz. wykonywanych przez Z.A. Puławy S.A.w Puławach. Stężenia średnie roczne nie przekraczały poziomu dopuszczalnego i wynosiły od 7,6 µg/m 3 do 16,1 µg/m 3, co stanowi maksymalnie 40,2% stężenia dopuszczalnego. Najwyższe stężenie jednogodzinne wynosiło 98,4 μg/m 3 (49,2% dopuszczalnego). Z uwagi na brak przekroczeń na stanowiskach zlokalizowanych na obszarach o potencjalnie najwyższych spodziewanych stężeniach: Aglomeracji Lubelskiej, Puławach, Zamościu, a także w oparciu o wyniki pomiarów manualnych prowadzonych w miastach grodzkich: Białej Podlaskiej i Chełmie, obie strefy wg kryteriów ochrony zdrowia dla NO 2 zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla NO 2 przedstawia tabela 6.2.2. Tabela 6.2.2. Klasyfikacja stref na podstawie parametrów kryterialnych określonych dla NO 2, pod kątem ochrony zdrowia Klasa strefy dla poszczególnych Lp. Nazwa strefy Kod strefy czasów uśredniania stężeń NO 2 Klasa strefy dla NO 2 1 h rok 1 2 3 4 5 6 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A A A 2. Strefa lubelska PL0602 A A A 6.3. Pył zawieszony PM10 Tabela 6.3.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2014 r. pył zawieszony PM10, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom PM10 w powietrzu [μg/m 3 ] Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym 24 godz. 50 35 razy rok kalendarzowy 40 nie dotyczy Klasyfikacji stref dokonano z uwzględnieniem dwóch wartości kryterialnych: stężeń 24-godzinnych i średnich rocznych uzyskanych z 6 stanowisk pomiarów manualnych i 1 automatycznego. Zestawienie wyznaczonych parametrów przedstawia tabela 10.6. Na wszystkich stanowiskach dotrzymane było dopuszczalne stężenie średnie roczne. W Aglomeracji Lubelskiej dotrzymanie stężeń 24-godz. i średnich rocznych sprawdzono na podstawie wyników pomiarów automatycznych prowadzonych przy ul. Obywatelskiej i wyników pomiarów manualnych wykonywanych przy ul. Śliwińskiego. Serie te posiadały ponad 90% ważnych danych. Stężenia średnie roczne wynosiły odpowiednio 34,1 μg/m 3 (85,2% 12
dopuszczalnego) i 30,1 μg/m 3 (75,2% poziomu dopuszczalnego). Na stanowisku przy ul. Obywatelskiej stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej częstości przekroczeń stężeń 24- godzinnych. Ponadto percentyl 90,4 wyznaczony z serii pomiarowych z obu stanowisk był wyższy od 50 μg/m 3. Charakterystyka stanowisk: Lublin ul. Obywatelska, procent ważnych danych 95,1 Kod krajowy stacji: LbLublinWIOS Współrzędne geograficzne: długość - 22 o 34 08,87, szerokość - 51 o 15 33,95 Liczba dni z przekroczeniami - 59 Percentyl 90,4 60 μg/m 3 Lublin ul. Śliwińskiego 5, procent ważnych danych 95,9 Kod krajowy stacji: LbLublin_Sliwins_5 Współrzędne geograficzne: długość - 22 o 33 06,02, szerokość - 51 o 16 23,08 Liczba dni z przekroczeniami - 35 Percentyl 90,4 51 μg/m 3 W strefie lubelskiej dotrzymanie stężeń 24- godz. i średniorocznych sprawdzono na podstawie serii wyników pomiarów manualnych prowadzonych na 5 stanowiskach. Serie posiadały ponad 85% ważnych danych. Na wszystkich stanowiskach dotrzymane były stężenia średnie roczne, najwyższe 33,0 μg/m 3 stanowiło 82,5% poziomu dopuszczalnego. Na 4 stanowiskach odnotowano przekroczenie dopuszczalnego stężenia 24-godzinnego. Były to: Biała Podlaska ul. Orzechowa, Radzyń Podlaski ul. Sitkowskiego, Puławy ul. Skowieszyńska i Zamość ul. Hrubieszowska. Charakterystyka stanowisk: Biała Podlaska ul. Orzechowa Kod krajowy stacji: LbBialaPOrzechowa Współrzędne geograficzne: długość - 23 o 08 57,8, szerokość - 52 o 01 45,09 Liczba dni z przekroczeniami - 53 Percentyl 90,4 58 μg/m 3 Radzyń Podlaski ul. Sitkowskiego Kod krajowy stacji: LbRadzyPSitkowskiego Współrzędne geograficzne: długość - 22 o 37 33,39, szerokość - 51 o 46 47,99 Liczba dni z przekroczeniami - 57 Percentyl 90,4 59 μg/m 3 Puławy ul. Skowieszyńska 51 Kod krajowy stacji: LbPulawySkowieszynska Współrzędne geograficzne: długość - 21 o 58 34,94, szerokość - 51 o 24 38,21 Liczba dni z przekroczeniami - 48 Percentyl 90,4 60,0 μg/m 3 Zamość ul. Hrubieszowska 69A Kod krajowy stacji: LbZamoscHrubieszowsk Współrzędne geograficzne: długość - 23 o 17 24,89, szerokość - 50 o 42 59,86 Liczba dni z przekroczeniami - 45 Percentyl 90,4 58 μg/m 3 13
Ze względu na przekroczenie 24-godz. stężeń pyłu PM10 wg kryterium ochrony zdrowia, zarówno Aglomeracja Lubelska jak i strefa lubelska, zostały zaliczone do klasy C. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla pyłu PM10 przedstawia tabela 6.3.2. Tabela 6.3.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów dla różnych czasów uśredniania stężeń PM10, ochrona zdrowia Klasa strefy dla poszczególnych Nazwa strefy Kod strefy Lp. czasów uśredniania stężeń PM10 Klasa strefy dla PM10 24 h rok 1 2 3 4 5 6 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 C A C 2. Strefa lubelska PL0602 C A C Liczbę dni ze stężeniami powyżej poziomu dopuszczalnego na tle średnich miesięcznych zmian temperatur na stacjach ze stwierdzonymi w 2014 r. przekroczeniami zilustrowano na rys. 4 i 5. Analiza serii pomiarowych kolejny raz potwierdziła występowanie znacznie wyższych stężeń w sezonie chłodnym. Wartości średnie dla sezonu chłodnego były kilkakrotnie wyższe od średnich z sezonu ciepłego. Sezonowa zmienność stężeń pyłu PM10 wykazująca występowanie przekroczeń prawie wyłącznie w sezonie grzewczym wskazuje, iż istotny wpływ na uzyskiwane stężenia ma emisja ze spalania paliw do celów grzewczych (rys. 6). Serie pomiarowe uzyskane z pozostałych stanowisk będących podstawą oceny nie przekraczały obowiązujących kryteriów, zarówno dla rocznego jak i 24-godzinnego okresu uśredniania wyników pomiarów. W 2014 r. obszarami przekroczeń 24-godz. stężeń pyłu PM10 w strefie lubelskiej były tereny położone w miastach: Puławy, Biała Podlaska, Radzyń Podlaski, Zamość. Rys.4. Przekroczenia pyłu PM10 na tle warunków termicznych w Aglomeracji Lubelskiej w 2014 r. 14
Rys.5. Przekroczenia pyłu PM10 na tle warunków termicznych w strefie lubelskiej w 2014 r. 15
Rys. 6. Przebieg 24 godzinnych stężeń pyłu PM10 i temperatur w strefie lubelskiej w 2014 r. 16
Rys.6a. Przebieg 24 godz. stężeń pyłu PM10 i temperatur w Aglomeracji Lubelskiej w 2014 r. 6.4. Pył zawieszony PM2,5 Tabela 6.4.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2014 r. - Pył zawieszony PM2,5 - ochrona zdrowia Wartość marginesu Poziom dopuszczalny PM2,5 Okres uśredniania Poziom dopuszczalny PM2,5 stężeń w powietrzu [μg/m 3 tolerancji w 2013 r. w powietrzu powiększony ] [μg/m 3 ] o margines tolerancji 1) [μg/m 3 ] rok kalendarzowy 25 1 26 Okres uśredniania Poziom docelowy PM2,5 w powietrzu Poziom dopuszczalny PM2,5 dla II fazy stężeń [μg/m 3 ] [μg/m 3 ] rok kalendarzowy 25 20 Kryteria oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 dotyczą rocznego okresu uśredniania wyników pomiarów. Podstawę klasyfikacji stanowiły wyniki pomiarów uzyskanych łącznie z 4 stanowisk manualnych. Zestawienie wyznaczonych średnich rocznych z wszystkich serii pomiarowych w województwie przedstawia tabela 10.7. W Aglomeracji Lubelskiej dotrzymanie stężeń średnich rocznych sprawdzono na podstawie serii wyników pomiarów prowadzonych w Lublinie przy ul. Śliwińskiego. Stężenie średnie roczne wynosiło 23 µg/m 3, co stanowi 92% stężenia dopuszczalnego. W strefie lubelskiej - dotrzymanie stężeń średnich rocznych sprawdzono na podstawie wyników pomiarów wykonywanych na terenie 3 miast: Biała Podlaska, Chełm i Zamość. Stężenie średnie roczne na obszarze Chełma i Zamościa wynosiło odpowiednio 24 μg/m 3 i 23 μg/m 3, co stanowi 96% i 92% poziomu dopuszczalnego, zaś w Białej Podlaskiej 26 μg/m 3, co stanowi 104% poziomu dopuszczalnego i 100% poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji. Z uwagi na powyższe Aglomerację Lubelską ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla pyłu PM2,5, według poziomu dopuszczalnego, zaliczono do klasy A, zaś strefę lubelską do klasy B (tabela 6.4.2.). Odnosząc uzyskane wyniki pomiarów do poziomu dopuszczalnego dla fazy II, określonego dyrektywą 2008/50/WE stwierdzić należy, że na wszystkich stanowiskach wystąpiło jego przekroczenie; tj.: w Lublinie przy ul. Śliwińskiego (stężenie średnie roczne - 23 μg/m 3 ), 17
w Chełmie przy ul. Jagiellońskiej (stężenie średnie roczne 24 μg/m 3 ), w Zamościu przy ul. Hrubieszowskiej (stężenie średnie roczne -23μg/m 3 ), w Białej Podlaskiej ((stężenie średnie roczne -26 μg/m 3. Z tego względu Aglomerację Lubelską ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla pyłu PM2,5, według poziomu dopuszczalnego dla fazy II, zaliczono do klasy C1, zaś strefę lubelską do klasy C2 (tabela 6.4.2.). Zgodnie z rozporządzeniem MŚ z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu dla pyłu PM2,5 został określony również poziom docelowy wynoszący 25 μg/m 3 dla stężeń średnich rocznych (równy wartości obecnego poziomu dopuszczalnego). Terminem osiągnięcia był 1 stycznia 2010 r. W Aglomeracji Lubelskiej poziom docelowy pyłu PM2,5 był dotrzymany, zaś w strefie lubelskiej został przekroczony. Z uwagi na powyższe Aglomerację Lubelską dla pyłu PM2,5 według poziomu docelowego, zaliczono do klasy A, zaś strefę lubelską do klasy C2 (tabela 6.4.2.). Tabela 6.4.2. Klasyfikacja stref dla pyłu PM2,5 ochrona zdrowia Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy wg poziomu dopuszczalnego Klasa strefy wg poziomu docelowego Klasa strefy wg poziomu dopuszczalnego- faza II 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A A C1 2. Strefa lubelska PL0602 B C2 C2 6.5. Benzen Tabela 6.5.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2014 r. benzen, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom C 6 H 6 w powietrzu [μg/m 3 ] rok kalendarzowy 5 Kryteria oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia benzenem dotyczą rocznego okresu uśredniania wyników pomiarów. Podstawę klasyfikacji stanowiły wyniki pomiarów uzyskanych łącznie z 3 stanowisk (w tym 2 automatyczne, 1 z pomiarami manualnymi). Zestawienie wyznaczonych średnich rocznych z wszystkich serii pomiarowych w województwie przedstawia tabela 10.5. W Aglomeracji Lubelskiej dotrzymanie stężenia dopuszczalnego sprawdzono na podstawie serii wyników pomiarów prowadzonych w Lublinie przy ul. Obywatelskiej. Stężenie średnie roczne wynosiło 1,4 µg/m 3, co stanowi 28% stężenia dopuszczalnego. W strefie lubelskiej dotrzymanie stężenia dopuszczalnego sprawdzono na podstawie wyników pomiarów automatycznych wykonanych w Zamościu oraz wyników pomiarów manualnych wykonywanych w Białej Podlaskiej. Stężenie średnie roczne wynosiło odpowiednio 0,7 μg/m 3 1,4 μg/m 3, co stanowi maksymalnie 28% stężenia dopuszczalnego. Z uwagi na powyższe Aglomerację Lubelską i strefę lubelską, wg kryterium ochrony zdrowia dla benzenu, zaliczono do klasy A. 18
Tabela 6.5.2. Klasyfikacja stref na podstawie kryteriów określonych dla benzenu pod kątem ochrony zdrowia Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla benzenu 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A 2. Strefa lubelska PL0602 A 6.6. Ołów Tabela 6.6.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2014 r. ołów, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom Pb w powietrzu [μg/m 3 ] rok kalendarzowy 0,5 Kryteria oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia ołowiem dotyczą rocznego okresu uśredniania wyników pomiarów. Oceny i klasyfikacji stref dokonano na podstawie wyników pomiarów prowadzonych na dwóch stanowiskach. Zestawienie wyznaczonych parametrów przedstawia tabela 10.9. W Aglomeracji Lubelskiej dotrzymanie stężenia dopuszczalnego sprawdzono na podstawie serii pomiarowej ze stanowiska LbLublin_Sliwins_5. Stężenie średnie roczne wynosiło 0,0085 µg/m 3, co stanowi 1,7% poziomu dopuszczalnego. W strefie lubelskiej dotrzymanie stężenia dopuszczalnego sprawdzono na podstawie serii pomiarowej ze stanowiska LbZamoscHrubieszowsk. Stężenie średnie roczne wynosiło 0,0088 µg/m 3, co stanowi 1,76% poziomu dopuszczalnego. Ze względu na śladowe zanieczyszczenie powietrza ołowiem, zarówno Aglomerację Lubelską jak i strefę lubelską, dla kryterium ochrony zdrowia, zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla ołowiu przedstawia tabela 6.6.2. Tabela 6.6.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych dla ołowiu w celu ochrony zdrowia Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla ołowiu 1 2 3 4 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A 2. Strefa lubelska PL0602 A 19
6. 7. Tlenek węgla Tabela 6.7.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2014 r. tlenek węgla, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom CO w powietrzu [μg/m 3 ] 8 godzin 10 000 Kryteria oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia tlenkiem węgla dotyczą stężeń 8-godzinnych. Wartość dopuszczalna określona jest jako maksymalna średnia ośmiogodzinna, spośród średnich kroczących, obliczanych co godzinę z ośmiu średnich jednogodzinnych w ciągu doby. W 2014 r. na terenie województwa lubelskiego funkcjonowało jedno stanowisko, gdzie monitorowano stężenia tlenku węgla. Jest to stanowisko zlokalizowane w Aglomeracji Lubelskiej przy ul. Obywatelskiej, w miejscu o spodziewanych wysokich stężeniach tlenku węgla. W 2014 r. maksymalne ośmiogodzinne stężenie w Lublinie wynosiło 4,757 mg/m 3 tj. 47,6% poziomu dopuszczalnego. Poziom stężeń w strefie lubelskiej oszacowano na podstawie wyników pomiarów prowadzonych w aglomeracji o spodziewanych wysokich stężeniach tlenku węgla. Z uwagi na dotrzymanie obowiązujących norm tlenku węgla, zarówno Aglomerację Lubelską jak i strefę lubelską, zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji przedstawia tabela 6.7.2. Tabela 6.7.2. Klasyfikacja stref na podstawie kryteriów określonych dla tlenku węgla w celu ochrony zdrowia Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla CO 1 2 3 6 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A 2. Strefa lubelska PL0602 A 6.8. Ozon Tabela 6.8.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2014 r. ozon, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników pomiarów Docelowy poziom O 3 w powietrzu Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu docelowego w roku kalendarzowym Termin osiągnięcia poziomu docelowego O 3 w powietrzu 8 godzin 120 μg/m3 25 dni 2010 r. Okres uśredniania wyników Poziom celu długoterminowego Termin osiągnięcia poziomu celu pomiarów O 3 w powietrzu długoterminowego O 3 w powietrzu 8 godzin 120 μg/m3 2020 r. 20
Kryteria oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia ozonem dotyczą stężeń 8-godzinnych. Poziom docelowy oraz poziom celu długoterminowego ozonu w powietrzu określony jest jako maksymalna średnia ośmiogodzinna spośród średnich kroczących obliczanych ze średnich jednogodzinnych w ciągu doby. Poziom docelowy uznaje się za dotrzymany, jeśli liczba dni przekraczających wartość 120 μg/m 3, uśredniona w ciągu kolejnych trzech lat, wynosi nie więcej niż 25. Termin osiągnięcia poziomu docelowego O 3 określono na 2010 r. Poziom celu długoterminowego jest dotrzymany, jeżeli nie występują dni ze stężeniami o wartościach powyżej 120 μg/m 3. Termin osiągnięcia poziomu celu długoterminowego O 3 w powietrzu określono na 2020 r. Zestawienie wyznaczonych parametrów dla poszczególnych stanowisk pomiarowych przedstawia tabela 10.11. Liczba dni (średnia z lat 2012-2014) z przekroczeniami wartości 120 μg/m 3 wynosiła: Lublin ul. Obywatelska 13-3,3, Jarczew - 10 Biały Słup (teren RPN) - 13, Biała Podlaska - 10,3, Wilczopole - 9,7. Na wszystkich stanowiskach zlokalizowanych w woj. lubelskim dotrzymana była dopuszczalna częstość przekroczeń. Rozkład stężeń ozonu troposferycznego wykonany na poziomie krajowym z zastosowaniem łączenia wyników modelowania z pomiarami wykazał, że liczba dni, w których stężenie ozonu przekroczyło 120 μg/m 3 w 2014 r. zmieniała się od 1 w południowej części województwa do 15 w części północnej. Liczba dni, ze stężeniami powyżej 120 μg/m 3, wyznaczona dla okresu 2012-2014, wyniosła najwięcej 14 w południowo-zachodniej części województwa. Z uwagi na powyższe, Aglomeracja Lubelska i strefa lubelska zostały zaliczone do klasy A. Maksymalna średnia ośmiogodzinna w ciągu roku była wyższa od 120 μg/m, co oznacza, że na każdej stacji wystąpiło przekroczenie drugiego kryterium, jakim jest poziom celu długoterminowego. Wyniki modelowania potwierdzają występowanie dni ze stężeniami wyższymi od 120 μg/m 3. Zatem w obu strefach nastąpiło przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu wg kryterium ochrony zdrowia i z tego względu zostały one zaliczone do klasy D 2. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla ozonu przedstawia tabela 6.8.2. Tabela 6.8.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych dla ozonu, w celu ochrony zdrowia Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy wg poziomu docelowego Klasa strefy według poziomu celu długoterminowego 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A D 2 2. Strefa lubelska PL0601 A D 2 21
Mapa 3.Liczba dni z przekroczeniami poziomu docelowego w województwie lubelskim, uśredniona dla lat 2012-2014 na podstawie łączenia wyników modelowania z pomiarami (źródło: GIOŚ) 6.9. Arsen Tabela 6.9.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2014 r. arsen, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników pomiarów Docelowy poziom arsenu w powietrzu [ng/m 3 ] Termin osiągnięcia docelowego poziomu arsenu w powietrzu rok kalendarzowy 6 2013 Kryterium oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia arsenem dotyczy rocznego okresu uśredniania wyników pomiarów. Oceny i klasyfikacji stref dokonano na podstawie wyników pomiarów prowadzonych na dwóch stanowiskach. Zestawienie wyznaczonych parametrów przedstawia tabela 10.9. 22
W Aglomeracji Lubelskiej analizę poziomu stężeń przeprowadzono na podstawie serii pomiarowej ze stanowiska LbLublin_Sliwins_5. Stężenie średnie roczne wynosiło 0,778 ng/m 3, co stanowi 13% poziomu docelowego. W strefie lubelskiej dotrzymywanie poziomu stężeń sprawdzono na podstawie serii pomiarowej ze stanowiska LbZamoscHrubieszowsk. Stężenie średnie roczne wynosiło 0,868 ng/m 3, co stanowi 14,5% poziomu docelowego. Ze względu na niewielkie zanieczyszczenie powietrza arsenem i dotrzymanie norm dla kryterium ochrony zdrowia, zarówno Aglomerację Lubelską jak i strefę lubelską, zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla arsenu przedstawia tabela 6.9.2. Tabela 6.9.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych dla arsenu, w celu ochrony zdrowia Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla arsenu 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A 2. Strefa lubelska PL0602 A 6.10. Kadm Tabela 6.10.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2014 r. kadm, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników Docelowy poziom kadmu Termin osiągnięcia docelowego poziomu pomiarów w powietrzu [ng/m 3 ] kadmu w powietrzu rok kalendarzowy 5 2013 Kryterium oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia kadmem dotyczy rocznego okresu uśredniania wyników pomiarów. Oceny i klasyfikacji stref dokonano na podstawie wyników pomiarów prowadzonych na dwóch stanowiskach. Zestawienie wyznaczonych parametrów przedstawia tabela 10.9. W Aglomeracji Lubelskiej analizę poziomu stężeń przeprowadzono na podstawie serii pomiarowej ze stanowiska LbLublin_Sliwins_5. Stężenie średnie roczne wynosiło 0,534 ng/m 3, co stanowi 10,7% poziomu docelowego. W strefie lubelskiej dotrzymanie poziomu stężeń sprawdzono na podstawie serii pomiarowej ze stanowiska LbZamoscHrubieszowsk. Stężenie średnie roczne wynosiło 0,519 ng/m 3, co stanowi 10,4% poziomu docelowego. Ze względu na niewielkie zanieczyszczenie powietrza kadmem i dotrzymanie norm dla kryterium ochrony zdrowia, zarówno Aglomerację Lubelską jak i strefę lubelską, zaliczono do klasy A. 23
Wyniki klasyfikacji obu stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla kadmu przedstawia tabela 6.10.2. Tabela 6.10.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych dla kadmu, w celu ochrony zdrowia Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla kadmu 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A 2. Strefa lubelska PL0602 A 6.11. Nikiel Tabela 6.11.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2014 r. nikiel, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników pomiarów Docelowy poziom niklu w powietrzu [ng/m 3 ] Termin osiągnięcia docelowego poziomu niklu w powietrzu rok kalendarzowy 20 2013 Kryterium oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia niklem dotyczy rocznego okresu uśredniania wyników pomiarów. Oceny i klasyfikacji stref dokonano na podstawie wyników pomiarów prowadzonych na dwóch stanowiskach. Zestawienie wyznaczonych parametrów przedstawia tabela 10.9. W Aglomeracji Lubelskiej analizę poziomu stężeń przeprowadzono na podstawie serii pomiarowej ze stanowiska LbLublin_Sliwins_5. Stężenie średnie roczne wynosiło 2,3 ng/m 3, co stanowi 11,5% poziomu docelowego. W strefie lubelskiej dotrzymanie poziomu stężeń sprawdzono na podstawie serii pomiarowej ze stanowiska LbZamoscHrubieszowsk. Stężenie średnie roczne wynosiło 1,7 ng/m 3, co stanowi 8,5% poziomu docelowego. Ze względu na niewielkie zanieczyszczenie powietrza niklem i dotrzymanie norm dla kryterium ochrony zdrowia, zarówno Aglomerację Lubelską jak i strefę lubelską, zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla niklu przedstawia tabela 6.11.2. Tabela 6.11.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych dla niklu, w celu ochrony zdrowia Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla niklu 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A 2. Strefa lubelska PL0602 A 24
6.12. Benzo/ά/piren Tabela 6.12.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2014 r. benzo/ά/piren, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników Docelowy poziom benzo/ά/pirenu Termin osiągnięcia docelowego poziomu pomiarów w powietrzu [ng/m 3 ] benzo/ά/pirenu w powietrzu rok kalendarzowy 1 2013 Kryterium oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia benzo/ά/pirenem dotyczy rocznego okresu uśredniania wyników pomiarów. Oceny i klasyfikacji stref dokonano na podstawie wyników pomiarów prowadzonych na 5 stanowiskach. Zestawienie parametrów wyznaczonych z poszczególnych serii pomiarowych, stanowiących podstawę oceny, przedstawia tabela 10.8. Wartości średnie roczne na wszystkich stanowiskach wynosiły od 1,79 ng/m 3 do 3,19 ng/m 3. W oparciu o ww. wartości benzo/ά/pirenu Aglomerację Lubelską jak i strefę lubelską, wg kryterium ochrony zdrowia, zaliczono do klasy C. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla benzo/ά/pirenu przedstawia tabela 6.12.2. Tabela 6.12.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych dla benzo/ά/pirenu, w celu ochrony zdrowia Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla benzo/ά/pirenu 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 C 2. Strefa lubelska PL0602 C 6.13. Zbiorcze zestawienie klas stref dla poszczególnych zanieczyszczeń - kryteria ochrony zdrowia W tabeli 6.13.1. przedstawiono wyniki klasyfikacji stref dla poszczególnych zanieczyszczeń w województwie lubelskim ze względu na kryterium ochrony zdrowia. Tabela 6.13.1. Klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia klasyfikacja podstawowa Nazwa strefy Aglomeracja Lubelska Strefa lubelska Kod strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO 2 NO 2 PM10 Pb C 6 H 6 CO O 3 As Cd Ni BaP PM2,5 PL0601 A A C A A A A A A A C A PL0602 A A C A A A A A A A C B 25
7. Wyniki oceny i klasyfikacji stref według kryteriów ochrony roślin 7.1. Dwutlenek siarki Tabela 7.1.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2014 r. dwutlenek siarki, ochrona roślin Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom SO 2 w powietrzu Rok kalendarzowy 20 μg/m 3 Pora zimowa (od 1.X do 31.III) 20μg/m 3 Kryteria oceny jakości powietrza w zakresie SO 2, prowadzonej pod kątem ochrony roślin, dotyczą roku kalendarzowego i pory zimowej. Podstawą klasyfikacji są wyniki pomiarów prowadzonych w Jarczewie i Białym Słupie na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego. Przeprowadzone pomiary nie wykazały przekroczeń wartości kryterialnych. Wyniki pomiarów prowadzonych w Jarczewie wykazały, że stężenie średnie roczne wynosiło 2 µg/m 3, tj. 10% poziomu dopuszczalnego, stężenie średnie dla pory zimowej wynosiło 2,7µg/m 3, tj. 13,5 % poziomu dopuszczalnego dla tego okresu. Stężenie średnie roczne wyznaczone na podstawie wyników pomiarów automatycznych wykonywanych w Białym Słupie wynosiło 2,9 µg/m 3 (przy kompletności 67,2%) tj. 14,5 % poziomu dopuszczalnego, stężenie średnie dla pory zimowej - 3,2 µg/m 3, tj. 16% poziomu dopuszczalnego dla tego okresu. Wartości średnie dla pory zimowej wyznaczono dla okresu od 1.X.2013 r. do 31.III.2014 r. Na terenie woj. lubelskiego występują generalnie bardzo niskie stężenia SO 2, nawet na obszarach potencjalnie najbardziej zanieczyszczonych. Stężenie średnie roczne w Aglomeracji Lubelskiej (chociaż Aglomeracja nie podlega ocenie pod względem ochrony roślin) wynosiło 4,9 μg/m 3, zaś w porze zimowej 6,7 μg/m 3, co stanowi odpowiednio 24,5% i 33,5% poziomu dopuszczalnego określonego dla obszarów poza aglomeracją. W oparciu o ww. dane pomiarowe SO 2 strefę lubelską dla kryterium ochrony roślin zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji ze względu na kryterium ochrony roślin dla dwutlenku siarki przedstawia tabela 7.1.2. Tabela 7.1.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem kryteriów określonych dla SO 2 w celu ochrony roślin Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla poszczególnych czasów uśredniania stężeń SO 2 rok pora zimowa Klasa strefy dla SO 2 kalendarzowy (1.X- 31.III) 1. Strefa lubelska PL0602 A A A 7.2. Tlenki azotu Tabela 7.2.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2014 r. tlenki azotu, ochrona roślin Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom NOx w powietrzu Rok kalendarzowy 30 μg/m 3 26
Kryterium oceny jakości powietrza w zakresie NO x, prowadzonej pod kątem ochrony roślin, dotyczy roku kalendarzowego. Podstawą klasyfikacji są wyniki pomiarów automatycznych prowadzonych w Białym Słupie na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego. Przeprowadzone pomiary nie wykazały przekroczeń poziomu dopuszczalnego. Stężenie średnie roczne wynosiło 10,3 µg/m 3, tj. 34,3% poziomu dopuszczalnego. Do klasyfikacji strefy wykorzystano również wyniki pomiarów NO x prowadzonych w sąsiednich województwach, tj. na stacji Święty Krzyż (kod: SkSwKrzyzZM) zlokalizowanej w woj. świętokrzyskim oraz na stacji Borsukowizna w woj. podlaskim (kod: PdBorsuWiejska). Stężenie średnie roczne wynosiło odpowiednio 12,4 μg/m 3 przy kompletności 89% i 4 μg/m 3 przy kompletności 93%, co stanowi 41,3% i 13,3% poziomu dopuszczalnego. Dodatkową informacją wspomagającą ocenę strefy pod względem zanieczyszczenia tlenkami azotu były stężenia uzyskane na stanowiskach tła miejskiego w Zamościu oraz Puławach, nie spełniających kryteriów ochrony roślin w zakresie lokalizacji. Stężenia średnie roczne NO x na tych stanowiskach wynosiły odpowiednio 17,8 μg/m 3 i 23,5 μg/m 3, co stanowi 59,3% i 78,3% poziomu dopuszczalnego, przy kompletności obu serii powyżej 90%. Z uwagi na brak przekroczeń poziomu dopuszczalnego tlenków azotu strefę lubelską wg kryterium ochrony roślin, zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony roślin dla tlenków azotu przedstawia tabela 7.2.2. Tabela 7.2.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych dla NOx, w celu ochrony roślin Lp. Nazwa strefy Kod strefy Symbol klasy dla obszaru strefy 1 2 3 4 1. Strefa lubelska PL0602 A 7.3. Ozon Tabela 7.3.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2014 r. ozon, ochrona roślin Docelowy poziom O Okres uśredniania wyników pomiarów 3 Poziom celu długoterminowego O 3 w powietrzu w powietrzu Okres wegetacyjny (1V-31VII) 18000 μg/m 3 h 6000 μg/m 3 h Wskaźnikiem oceny jakości powietrza dla ozonu pod kątem ochrony roślin jest parametr AOT40. Jego wartość oblicza się ze stężeń 1-godzinnych, jako sumę różnic pomiędzy stężeniem średnim 1-godzinnym, a wartością 80 μg/m 3, dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8.00 a 20.00 czasu środkowoeuropejskiego, dla której stężenie jest większe niż 80 μg/m 3. Wartość tę traktuje się jako dotrzymaną, jeżeli nie przekracza jej średnia z takich sum obliczona dla okresów wegetacyjnych z pięciu kolejnych lat. W przypadku braku danych pomiarowych z pięciu lat dotrzymanie tej wartości sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej trzech lat. 27
Dla kryterium ochrony roślin oceny i klasyfikacji stref dokonano na podstawie wyników pomiarów z 3 stanowisk zlokalizowanych w Jarczewie, Białym Słupie i Wilczopolu. Średnia wartość parametru AOT40 wyznaczonego z lat 2010-2014 na podstawie serii pomiarowych z Jarczewa wynosi 10 837 μg/m 3 h, natomiast średnia wartość parametru skorygowanego współczynnikiem wynikającym z braków w serii pomiarowej wynosi 10 956 μg/m 3 h. W Białym Słupie średnia wartość parametru AOT40 wyznaczonego na podstawie serii pomiarowych z lat 2010-2014 wynosi 9302 μg/m 3 h, natomiast średnia wartość parametru skorygowanego współczynnikiem wynikającym z braków w serii pomiarowej wynosi 10662 μg/m 3 h. W Wilczopolu średnia wartość parametru AOT40 wyznaczonego na podstawie serii pomiarowych z lat 2011-2014 wynosi 9407 μg/m 3 h, natomiast średnia wartość parametru skorygowanego współczynnikiem wynikającym z braków w serii pomiarowej wynosi 9991 μg/m 3 h. Rozkład stężeń ozonu troposferycznego wykonany na poziomie krajowym z zastosowaniem łączenia wyników modelowania z pomiarami wykazał, że parametr AOT40 uśredniony dla okresu 2012-2014, na przeważającym obszarze województwa zawiera się od 6 000 do 10 000 μg/m 3 h. Nie przekracza zatem poziomu docelowego. Z uwagi na powyższe, według kryterium poziomu docelowego dla ozonu, strefę lubelską zaliczono do klasy A. Uzyskane wyniki pomiarów oraz wyniki obliczeń modelowych nie dotrzymują natomiast poziomu celu długoterminowego dla ozonu. Ze względu na to kryterium strefę lubelską zaliczono do klasy D 2. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony roślin dla ozonu przedstawia tabela 7.3.2. Tabela 7.3.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych dla ozonu, w celu ochrony roślin Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla ozonu wg kryterium poziomu docelowego poziomu celu długoterminowego 1. Strefa lubelska PL0602 A D 2 28
Mapa 5. Parametr AOT40 w województwie lubelskim uśredniony dla lat 2012-2014 wyznaczony metodą łączenia wyników modelowania z pomiarami (źródło: GIOŚ) 7.4. Zbiorcze zestawienie klas stref dla poszczególnych zanieczyszczeń - kryteria ochrony roślin Tabela 7.4.1. Klasy strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w OR dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin klasyfikacja podstawowa Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń SO 2 NO x O 3 1. Strefa lubelska PL0602 A A A 29
8. Strefy zaliczone do klasy C i obszary przekroczeń dopuszczalnych bądź docelowych stężeń zanieczyszczeń 8.1. Ze względu na kryteria ustanowione w celu ochrony zdrowia Tabela 8.1.1. Strefy zaliczone do klasy C i obszary przekroczeń poziomów dopuszczalnych w strefach - ochrona zdrowia Lp. 1. 2. Nazwa strefy Aglomeracja Lubelska Strefa lubelska Kod strefy PL0601 PL0602 Kryterium stanowiące podstawę do zakwalifikowania strefy do klasy C - zanieczyszczenie, czas uśredniania Miasto, gmina, dzielnica Szacunkowe obszary przekroczeń Obszar w km 2 Liczba mieszkań -ców Plik z granicą obszaru PM10-24h Lublin 93,7 340 000 LbLublin_op2014_pm10 B/a/p- rok Lublin 93,7 340 000 LbLublin_op2014_Bap PM10-24h Puławy 11,6 49 000 LbPulawy_op2014_pm10 PM10-24h Biała Podlaska 19,1 57 000 LbBiala_op2014_pm10 B/a/p- rok Biała Podlaska 19,1 57 000 LbBiala_op2014_Bap B/a/p- rok Chełm 16,7 65 000 LbChelm_op2014_Bap B/a/p- rok Kraśnik 19,8 37 000 LbKrasnik_op2014_Bap PM10-24h Radzyń Podlaski 5,6 16 000 LbRadzyn_op2014_pm10 PM10-24h Zamość 17,3 65 000 LbZamosc_op2014_pm10 B/a/p- rok Zamość 17,3 65 000 LbZamosc_op2014_Bap Zestawienie przypadków przekroczeń dopuszczalnego poziomu 24-godz. pyłu PM10 zamieszczono w tabeli 10.15. Ponadnormatywne 24-godz. stężenia pyłu PM10 występowały prawie wyłącznie w sezonie grzewczym. Wartości stężeń pyłu PM10 w sezonie grzewczym były kilkakrotnie wyższe niż w sezonie letnim. Stężenia benzo/a/pirenu również wykazują dużą zmienność sezonową. W 2014 r. średnie z sezonu zimnego b/a/p były od 6 do 10-krotnie wyższe od średnich z sezonu letniego. Wskazuje to, że głównym źródłem wysokich stężeń tych zanieczyszczeń jest emisja z procesów grzewczych opartych na węglu, w tym tzw. niska emisja z indywidualnego ogrzewania budynków. Drugą przyczyną są niekorzystne warunki klimatyczne w sezonie grzewczym (niska temperatura, mała prędkość wiatru, mała ilość opadów). Dodatkowymi przyczynami są emisja z zakładów przemysłowych oraz emisja komunikacyjna. 30
Mapa 6. Obszary przekroczeń pyłu PM10 w woj. lubelskim w 2014 r. Mapa 7. Obszary przekroczeń benzo/a/pirenu w woj. lubelskim w 2014 r. 31
8.2. Ze względu na kryteria ustanowione w celu ochrony roślin W wyniku przeprowadzonej oceny jakości powietrza za 2014 r. ze względu na kryteria mające na celu ochronę roślin, dla wszystkich zanieczyszczeń strefę lubelską zaliczono do klasy A. Analiza wyników pomiarów prowadzona w ramach niniejszej oceny, zarówno dla kryterium ochrony zdrowia jak i ochrony roślin, kolejny rok wykazała przekroczenia poziomu celu długoterminowego dla ozonu. Niezbędne działania to dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do 2020 r. Wskazane byłoby, aby kierunek działań w tym zakresie nakreślały wojewódzkie programy ochrony środowiska. Zanieczyszczenie środowiska ozonem jest problemem ponadregionalnym. Ozon powstaje w wyniku reakcji fotochemicznej z udziałem tlenków azotu, tlenku węgla i węglowodorów. Do reakcji tej niezbędna jest energia słoneczna, stąd stężenia ozonu wzrastają w dni słoneczne, wiosenne i letnie. 8.3 Strefy zaliczone do klasy C1, C2 i obszary przekroczeń dopuszczalnego stężenia pyłu PM2,5 określonego dla fazy II Tabela 8.3.1. Strefy zaliczone do klasy C1, C2 i obszary przekroczeń poziomu dopuszczalnego dla fazy II - ochrona zdrowia Lp. 1. Nazwa strefy Aglomeracja Lubelska Kod strefy 2. Strefa lubelska PL0602 Kryterium stanowiące podstawę do zakwalifikowania strefy do klasy C1, C2-zanieczyszczenie, czas uśredniania Miasto, gmina, dzielnica Szacunkowe obszary przekroczeń Obszar w km 2 Liczba mieszkańców Plik z granicą obszaru PL0601 PM2,5 - rok Lublin 93,7 340 000 LbLublin_op2014_pm2,5 PM2,5 - rok Biała Podlaska 19,1 57 000 LbBiala_op2014_pm2,5 PM2,5 - rok Chełm 16,7 65 000 LbChelm_op2014_pm2,5 PM2,5 - rok Zamość 17,3 65 000 LbZamosc_op2014_pm2,5 32
Mapa 8. Obszary przekroczeń dopuszczalnego stężenia pyłu PM2,5 dla fazy II w woj. lubelskim w 2014 r. ( D a > 20 µg/m 3 ) Mapa 9. Obszary przekroczeń pyłu 2,5 w woj. lubelskim w 2014 r. (26 D a > 25 µg/m 3 ) 33