Nr 3 (45) marzec 2015 Sprawy Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Z dniem 1 marca 2015 r. przeszedł na emeryturę i zakończył pracę w Instytucie dr Henryk Chmal starszy wykładowca w Zakładzie Geomorfologii. W zakresie jego wszechstronnych zainteresowań były między innymi zagadnienia geomorfologii Karkonoszy, głównie rzeźby glacjalnej, procesy rzeźbotwórcze na obszarach poddanych silnej antropopresji, rozwój dolin rzecznych i systemów terasowych, elementy geologii i paleogeografii czwartorzędu, a w ostatnich latach także problematyka historii nauk o Ziemi. Składamy serdecznie podziękowania za wieloletnią pracę dydaktyczną i naukową. Dr Henryk Chmal podczas wywiadu udzielanego dziennikarce Gazety Wyborczej nt. frekwencji zdarzeń powodziowych na Dolnym Śląsku. biuro.geografia@uni.wroc.pl 1
Sprawy Zakładowe Zakład Analiz Lokalnych i Regionalnych W dniu 20 lutego dr Stanisława Górecka i dr Paweł Brezdeń na zaproszenie redakcji byli gośćmi Wieczornego Wywiadu w Radio Rodzina we Wrocławiu. W trwającym godzinę programie przedstawili słuchaczom przedmiot badań nauk geograficznych i zakres zjawisk oraz problemów podejmowanych w badaniach przez współczesnych geografów. Prezentowali także zainteresowania badawcze pracowników Zakładu Analiz Regionalnych i Lokalnych. Głównym zagadnieniem poruszanym w audycji były Współczesne procesy demograficzne w Polsce i na świecie oraz ich konsekwencje w różnych sferach życia społeczno-gospodarczego. Dr Stanisława Górecka omawiała współczesne trendy demograficzne na świecie, w Europie i Polsce. Prezentowała szczególnie sytuację demograficzną w nowych krajach członkowskich UE a na jej tle procesy zachodzące w Polsce a także na Dolnym Śląsku. Dr Paweł Brezdeń przedstawiał natomiast problematykę wpływu sytuacji demograficznej na rynek pracy wspomnianych obszarów a także aktywność ekonomiczną ludności i poziom zatrudnienia, konkurencyjność rynków pracy i zasobów siły roboczej nowych krajów członkowskich UE, w kontekście wydłużania wieku emerytalnego. Nasi koledzy poruszyli także zagadnienia dotyczące potencjału demograficznego Dolnego Śląska i najbliższych perspektyw rozwoju demograficznego regionu do 2020 r. Wspominano o skutkach przemian demograficznych na poszczególnych poziomach edukacji (wychowanie przedszkolne, szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne, szkolnictwo ponadgimnazjalne i wyższe) oraz o sytuacji na regionalnym rynku pracy o aktywności ekonomicznej ludności, zatrudnieniu w regionie, poziomie bezrobocia i jego typologii, wskazując na znaczne wewnętrzne zróżnicowanie Dolnego Śląska pod względem analizowanych zjawisk. Paweł Brezdeń i Stanisława Górecka w studiu radiowym po zakończeniu wywiadu. biuro.geografia@uni.wroc.pl 2
Zakład Geoinformatyki i Kartografii Projekt Wprowadzenie na rynek nowego systemu HydroProg służącego do wczesnego ostrzegania o zagrożeniach hydrologicznych pod kierownictwem dr. hab. Tomasza Niedzielskiego, prof. nadzw. UWr, został zakwalifikowany do finansowania w konkursie TANGO (wspólne przedsięwzięcie Narodowego Centrum Nauk i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, mające na celu wsparcie komercjalizacji wyników badań naukowych). Projekt zdobył 3 miejsce w kraju (wraz z czterema innymi projektami). Budżet projektu jest skalkulowany na 1 400 750 zł, z czego dofinansowanie NCBR to kwota 1 227 750 zł, a wkład przedsiębiorcy-inwestora ma wynosić 173 000 zł. Projekt ma dwie fazy: koncepcyjną oraz badawczo-rozwojową, przy czym druga faza będzie realizowana, jeśli wyniki fazy koncepcyjnej będą zadowalające i pozyskany zostanie inwestor. Więcej na temat tego sukcesu można przeczytać na stronie: http://www.uni.wroc.pl/wiadomo%c5%9bci/ncn/dwaprojekty-z-uniwersytetu-wroc%c5%82awskiego-zdoby%c5%82y-finansowanie-w-konkursie-tango Jak co roku, w dniach 7 8 Lutego odbyły się zawody okręgowe 41. Olimpiady Geograficznej, w których wzięli udział pracownicy IGRR jako członkowie Komitetu Okręgowego i Komisji Jury: prof. Zdzisław Jary (Przewodniczący Komitetu Okręgowego OG), mgr Barbara Bierońska (Sekretarz), mgr Ewa Szynkiewicz, dr Małgorzata Wieczorek i dr Waldemar Spallek z ZGK, dr hab. Piotr Owczarek i doc. Janusz Kida z ZGF i dr Janusz Łach z ZGRiT. Tegoroczne finały miały miejsce w Zespole Szkół Mechanicznych w Opolu, a ich głównym organizatorem była mgr Jolanta Siemieniuk, nauczycielka ZSO w Opolu. Zwycięzcami zawodów okręgowych zostali: Marcin Horak (1 miejsce) reprezentujący województwo dolnośląskie (III Liceum Ogólnokształcące we Wrocławiu) i Michał Litwiniec (2 miejsce) reprezentujący Opolszczyznę (Zespół Szkół Ogólnokształcących nr II w Opolu). Poniżej fotorelacja z Olimpady (zdj. Waldemar Spallek). Zespół Szkół Mechanicznych w Opolu miejsce zawodów okręgowych 41. Olimpiady Geograficznej. biuro.geografia@uni.wroc.pl 3
Obrady Komitetu Okręgowego i Komisji Jury w przeddzień zawodów. Zawody pisemne. biuro.geografia@uni.wroc.pl 4
Przewodniczący Komitetu Okręgowego Olimpiady Geograficznej prof. Zdzisław Jary odczytuje uczestnikom regulamin zawodów okręgowych. Zawody pisemne. biuro.geografia@uni.wroc.pl 5
Zawody ustne. Ogłoszenie wyników: stoły uginające się pod ciężarem nagród przygotowanych przez licznych sponsorów; prof. Zdzisław Jary z Marcinem Horakiem, zdobywcą 1 miejsca, i Michałem Litwińcem, zdobywcą 2 miejsca oraz nagrody dla najlepszego uczestnika z województwa opolskiego. biuro.geografia@uni.wroc.pl 6
Uczestnicy finałów ustnych zawodów okręgowych. Uczestnicy zawodów okręgowych 41. Olimpiady Geograficznej w Opolu: uczniowie, nauczyciele i jurorzy. W dniach 17 18 lutego 2015 r. dr hab. Tomasz Niedzielski, prof. nadzw. UWr, brał udział w szkoleniu kierowników projektu Lider, organizowanym przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. biuro.geografia@uni.wroc.pl 7
W drugiej połowie lutego rozpoczęła się praktyczna realizacja projektu Nowy system automatycznego szacowania ekwiwalentu wodnego śniegu z zastosowaniem bezzałogowego statku powietrznego w ramach programu Lider 2014 Narodowego Centrum Badań i Rozwoju i kierowanego przez dr. hab. Tomasza Niedzielskiego, prof. nadzw. UWr. W poniedziałek 16 lutego 2015 r. Matylda Witek, Tomasz Niedzielski i Waldemar Spallek zebrali się w miejscu garażowania Dacii Doker, czyli mobilnego Laboratorium Bezzałogowych Lotniczych Obserwacji Ziemi, w celu jego przygotowania do pierwszego wyjazdu terenowego. Prace były kontynuowane również w terenie. Polegały one na montażu stałych elementów wyposażenia takich, jak stacja dokująca dla specjalistycznego laptopa, przetwornica dwugniazdowa i stolik nawigacyjny oraz przygotowaniu skrzyń na instrumenty pomiarowe. W dniach 19 20 lutego 2015 r. odbył się pierwszy wyjazd terenowy do Świeradowa-Zdroju, którego celem było uzgodnienie obszarów, jakie będą regularnie obserwowane przez trzy lata za pomocą bezzałogowego statku powietrznego w celu szacowania grubości pokrywy śnieżnej na potrzeby projektu. Ustalono też miejsca startu i lądowania bezzałogowego statku powietrznego na potrzeby trzyletniej kampanii obserwacyjnej. W wyjeździe uczestniczyli: Tomasz Niedzielski, Matylda Witek, Marek Kasprzak i Waldemar Spallek. biuro.geografia@uni.wroc.pl 8
Rekonesans w Górach Izerskich (duże zdj. Marek Kasprzak, pozostałe Waldemar Spallek). Na zakończenie pierwszego dnia wizyty studyjnej w Świeradowie-Zdroju dr hab. Tomasz Niedzielski, prof. nadzw. UWr, wygłosił referat na seminarium w Nadleśnictwie Świeradów, podczas którego zapadły kluczowe dla projektu decyzje o charakterze organizacyjnym. Seminarium projektowe w świetnie wyposażonej sali konferencyjnej Nadleśnictwa Świeradów. Referat wygłasza dr hab. Tomasz Niedzielski, prof. nadzw. UWr, słuchają uczestnicy projektu ze strony Nadleśnictwa Świeradów: p.o. nadleśniczego mgr inż. Lubomir Leszczyński i mgr Katarzyna Męcina biuro.geografia@uni.wroc.pl 9
oraz uczestnicy ze strony UWr: dr Marek Kasprzak i mgr Matylda Witek, a za obiektywem komórki dr Waldemar Spallek. Podczas rekonesansu na Polanie Izerskiej do ekipy dołączył dr Mieczysław Sobik, który wykonał próbne pomiary grubości pokrywy śnieżnej. Ekipie towarzyszył dziennikarz TVP Wrocław, którego relację można zobaczyć na stronie Faktów TVP Wrocław: http://wroclaw.tvp.pl/18951742/20022015-1830 biuro.geografia@uni.wroc.pl 10
Rekonesans na Polanie Izerskiej (zdj. Waldemar Spallek). biuro.geografia@uni.wroc.pl 11
Podczas drugiego wyjazdu terenowego w dniach 23 24 lutego odbyły się pierwsze loty bezzałogowego statku powietrznego nad Górami Izerskimi. Zespół (Tomasz Niedzielski, Waldemar Spallek, Katarzyna Męcina i Matylda Witek) wykonał wysokorozdzielcze zdjęcia lotnicze okolic Polany Izerskiej, pozyskując unikatowe obserwacje pokrywy śnieżnej z rozdzielczości ok. 4,5 cm/px. Pierwsze loty nad Polaną Izerską (zdj. Waldemar Spallek). biuro.geografia@uni.wroc.pl 12
Mgr Justyna Jeziorska, przebywająca na stypendium w Stanach Zjednoczonych, uczestniczyła w dniach 25 27 lutego 2015 r. w "North Carolina GIS Conference" w Raleigh http://ncgisconference.com/ Zakład Geomorfologii Ukazał się tematyczny tom czasopisma Zeitschrift für Geomorphologie (vol. 59/2015, Supplementary Issue 1), który jest pokłosiem międzynarodowej konferencji Sandstone Landscapes współorganizowanej przez Zakład Geomorfologii w Górach Stołowych w kwietniu 2012 (zob. Biuletyn nr 5/2012). Redaktorami tomu są prof. Piotr Migoń i prof. Heather Viles z uniwersytetu w Oxfordzie, a publikacja zawiera 13 recenzowanych artykułów, zarówno zgłoszonych przez uczestników konferencji, jak i specjalnie zamówionych przez organizatorów. Są wśród nich dwa artykuły autorstwa pracowników Zakładu: Parzóch K., Migoń P., 2015, The origin of sandstone boulder trains by escarpment retreat, Stołowe Mountains, SW Poland. Zeitschrift für Geomorphologie N.F., vol. 59, Suppl. Issue 1, s. 103 122. Kasprzak M., Migoń P., 2015, Geomorphology and geomorphometry of a stepped sandstone plateau, Stołowe Mountains (SW Poland). Zeitschrift für Geomorphologie N.F., vol. 59, Suppl. Issue 1, s. 247 270. biuro.geografia@uni.wroc.pl 13
W dwóch pierwszych miesiącach roku w czasopismach z listy A MNiSW ukazało się pięć artykułów, których autorami lub współautorami byli pracownicy Zakładu. Oprócz dwóch wyżej wymienionych są to także następujące prace: Latocha A., 2015. Past human activities recorded in the landscape: A case study from the Glenveagh National Park, Ireland. Landscape Research, vol. 40, s. 338 358. Sessford E.G, Strzelecki M.C., Hormes A., 2015, Reconstruction of Holocene patterns of change in a High Arctic coastal landscape, Southern Sassenfjorden, Svalbard. Geomorphology, vol. 234, s. 98 107. Wiśniewski A., Płonka T., Jary Z., Lisa L., Traczyk A., Kufel-Diakowska B., Raczyk J., Bajer A., 2015, The early Gravettian in a marginal area: New evidence from SW Poland. Quaternary International, vol. 359 360, s. 131 152. Na początku bieżącego roku ukazał się Słownik wsi śląskich w średniowieczu. Tom I. Powiat lubiński. Jest on efektem realizowanego w latach 2011-2014 grantu NCN nr 2011/01/B/HS3/ /03746 "Słownik historyczno-archeologiczny wsi śląskich w średniowieczu" pod kierunkiem dr Dominika Nowakowskiego z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN we Wrocławiu. Książka, pierwsza z planowanego cyklu wydawniczego, zawiera opis każdej wsi o genezie średniowiecznej na terenie powiatu lubińskiego opis przedstawia informacje natury geograficznej, historycznej i archeologicznej. Ponadto publikacja zawiera rozbudowaną część wstępną o charakterze metodycznym i analitycznym. Całości dopełnia bogata szata ilustracyjna, w szczególności zawierająca plany rekonstrukcyjne wsi. Książka została przygotowana przez interdyscyplinarny zespół autorski w następujących składzie: historycy (dr Dagmara Adamska, mgr Robert Sikorski), archeolodzy (dr Dominik Nowakowski, dr Aleksander Paroń), geograf (dr Agnieszka Latocha), kartograf (mgr Marcin Siehankiewicz). biuro.geografia@uni.wroc.pl 14
Z końcem lutego prof. Piotr Migoń zakończył swój trzymiesięczny pobyt naukowy na uniwersytecie Victoria w Wellington. Poniżej ostatnia pocztówka z Nowej Zelandii. Wybrzeże w okolicach Wellington to na przemian występujące skaliste półwyspy i cyple oraz rozdzielające je zatoczki ze żwirowymi, rzadziej piaszczystymi plażami. Lokalną osobliwością są skalne tunele w dawnych ostańcach abrazyjnych, dzisiaj znajdujących się kilka metrów powyżej poziomu morza. Na fotografii jeden z takich tuneli, po południowej stronie półwyspu Miramar. Opracowanie: Marek Kasprzak marek.kasprzak@uni.wroc.pl Wrocław, 6 marca 2015 r. Materiały dotyczące spraw Instytutu i spraw poszczególnych Zakładów prosimy nadsyłać do końca każdego miesiąca na adres e-mail M. Kasprzaka. biuro.geografia@uni.wroc.pl 15
Malownicza zatoka przy mieście Aliki na greckiej wyspie Thassos / 2011 r.(fot. M. Kasprzak). biuro.geografia@uni.wroc.pl 16