Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego. Nr 3 (83)

Transkrypt

1 Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Nr 3 (83) marzec 2019

2 Sprawy Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Nominacja profesorska 13 lutego 2019 w Pałacu Prezydenckim odbyła się uroczystość, podczas której Tomasz Niedzielski odebrał z rąk Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Andrzeja Dudy akt nadania tytułu profesora. Decyzją Prezydenta z dnia Tomasz Niedzielski uzyskał tytuł profesora nauk o Ziemi. Prezydent RP Andrzej Duda i prof. Tomasz Niedzielski (fot. KPRP). Prezydent RP Andrzej Duda i nowo nominowani profesorowie (fot. KPRP). sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 2

3 Publikacje W czasopiśmie Aerobiologia (IF 1.515) ukazał się artykuł autorstwa Darii Bilińskiej, Macieja Kryzy, Małgorzaty Werner oraz Małgorzaty Malkiewicz zatytułowany The variability of pollen concentrations at two stations in the city of Wrocław in Poland. Celem artykułu było porównanie zmienności stężeń pyłku leszczyny i olszy na dwóch stacjach zlokalizowanych we Wrocławiu (jednej przy ul. Cybulskiego i drugiej przy ul. Kosiby) w odniesieniu do warunków meteorologicznych i pokrycia terenu. Wyniki pokazały, że pomimo niewielkiej odległości między stacjami (ok. 4 km w linii prostej), sezon pyłkowy na każdej z nich jest różny. Autorzy wywnioskowali, że główną przyczyną takiego zjawiska, jest różne pokrycie terenu w otoczeniu stacji a tym samym różna ilość ilości drzew olszy i krzewów leszczyny, zaś dodatkowym czynnikiem wpływającym na stężenie pyłku na stacji są warunki meteorologiczne. sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 3

4 W czasopiśmie Physical Geography (IF 1.087) ukazał się artykuł A dendroclimatological study of east- and west-facing slopes in mountainous areas subjected to strong air pollution (the Sudetes, Central Europe), którego współautorami są dr hab. Marek Błaś, dr hab. Piotr Owczarek, dr Mieczysław Sobik oraz Michał Godek. Tekst do pobrania ze strony: W ramach redagowanej przez prof. Piotra Migonia serii wydawniczej World Geomorphological Landscapes ukazał się kolejny, szesnasty tom poświęcony Turcji. Książka Landscapes and Landforms of Turkey ma 632 strony i zawiera 489 ilustracji, niemal wszystkie kolorowe. Z komputerów podłączonych do sieci Uniwersytetu Wrocławskiego można pobrać pełnotekstową wersję książki (podobnie jak i inne części serii), pod adresem (lub KLIK na grafikę): sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 4

5 Sprawy Zakładowe Zakład Geografii Fizycznej Doktoranci ZGF, mgr Piotr Kenis i mgr Jacek Skurzyński, rozpoczęli prace badawcze nad ilościową analizą składu mineralogicznego lessów przy zastosowaniu zautomatyzowanego systemu QEM- SCAN. System bazuje na Elektronowym Mikroskopie Skaningowym wyposażonym w dwa detektory EDS. QEMSCAN dostarcza zarówno ilościowej informacji o składzie mineralogicznym, jak i mapuje powierzchnię próbki, pozwalając na określenie rozmiaru i kształtu cząsteczki danego minerału. Możliwe jest też wirtualne rozdzielenie próbki na różne frakcje granulometryczne, w celu określenia w nich udziału poszczególnych minerałów. Badania tego typu tylko kilkukrotnie były prezentowane w literaturze światowej dotyczącej lessów w Europie będzie to praca pionierska. Na wczesnym etapie badań udało się stwierdzić obecność faz mineralnych dotąd nie opisywanych w literaturze dotyczącej lessów polskich. Poniżej załączono mapę pierwiastkową brookitu (TiO 2 ) 1 w kwarcu (na tle obrazu BSE). Wyniki badań będą stanowić tło mineralogiczne niezbędne do właściwej interpretacji zmienności składu chemicznego lessów, w zakresie pierwiastków śladowych i REEs. Badania nad składem mineralogicznym realizowane są w laboratoriach PORT Sp. z o.o. we Wrocławiu. Skład chemiczny oznaczono w laboratorium Bureau Veritas, Vancouver, Kanada. 1 Rzadki minerał z gromady tlenków, jest składnikiem skał krystalicznych, powstaje też jako produkt rozkładu innych minerałów zawierających tytan. Może tworzyć koncentracje w skałach okruchowych. sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 5

6 Zakład Geoinformatyki i Kartografii W dniach 7 10 lutego 2019 odbyły się V Warsztaty metod badań śniegu i bezpieczeństwa zimowego (sprawozdanie z warsztatów w dalszej części Biuletynu). Zakład Geoinformatyki i Kartografii UWr reprezentował dr Jacek Ślopek. W trakcie jednej z sesji naukowych przedstawił referat Nowy system automatycznego szacowania ekwiwalentu wodnego śniegu z zastosowaniem bezzałogowego statku powietrznego, prezentując możliwości wykorzystania bezzałogowych statków powietrznych w szacowaniu wodnego ekwiwalentu śniegu. Prezentacja dotyczyła zakończonego niedawno, realizowanego w ZGK UWr projektu badawczego w programie Lider (LIDER/012/223/L- 5/13/NCBR/2014). W trakcie warsztatów odbyły się dwie duże sesje terenowe. Pierwsza z nich, zorganizowana przez ratowników GOPR, obejmowała wybrane elementy szkolenia lawinowego. Podczas tego szkolenia zaprezentowano techniki testów wytrzymałości pokrywy śnieżnej, a także odbyły się praktyczne demonstracje poszukiwania partnera w lawinie z użyciem detektorów i sond lawinowych oraz ćwiczenia w odkopywaniu zasypanych w lawinie i prezentacja sprzętu używanego przez GOPR. Podczas drugiej sesji terenowej uczestnicy mieli okazję wykonania szurfu i przeprowadzenia ba- sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 6

7 dań pokrywy śnieżnej. W trakcie sesji referatowych zaprezentowano m.in. laserowe skanery naziemne, dzięki którym można uzyskać modele powierzchni pokrytej śniegiem, czy skany szurfów o wysokiej rozdzielczości przestrzennej. Omówiono także wykorzystanie bezzałogowych statków powietrznych w badaniach pokrywy śnieżnej (m.in. w monitoringu, kartowaniu pokrywy śnieżnej z wykorzystaniem metod SfM, czy przygotowywaniu tzw. katastru lawinowego). Referat dr Jacka Ślopka podczas (fot. M. Sobik). Wykonywanie szurfu (fot. J. Ślopek). Plecak lawinowy (fot. J. Ślopek) sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 7

8 Skanowanie szurfu (fot. J. Ślopek). Badanie pokrywy śnieżnej (fot. J. Ślopek). 8

9 XLV Olimpiada Geograficzna w Bystrzycy Kłodzkiej W dniach 9 10 lutego 2019 r. w I Liceum Ogólnokształcące im. Powstańców Śląskich w Bystrzycy Kłodzkiej odbyły się zawody okręgowe XLIV Olimpiady Geograficznej. W Olimpiadzie wzięło udział 72 uczniów z 28 szkół z województwa dolnośląskiego i opolskiego. W jury zawodów zasiedli pracownicy IGRR: prof. Zdzisław Jary przewodniczący Komitetu Okręgowego Olimpiady Geograficznej, mgr Barbara Bierońska sekretarz Komitetu Okręgowego i jury, dr hab. Piotr Owczarek, dr Aneta Marek, dr Małgorzata Wieczorek, dr Paweł Brezdeń, dr Janusz Łach, dr Waldemar Spallek, dr Przemysław Tomczak i mgr Kamila Ryzner oraz dr Janusz Kida członkowie Komitetu Okręgowego i członkowie jury. Zawody z wielkim zaangażowaniem przygotowała dr Małgorzata Żochowska, nauczycielka geografii w I LO w Bystrzycy Kłodzkiej. Do zawodów pisemnych w sobotę 9 lutego przystąpiło 72 uczniów. Po sprawdzeniu ich prac z trzech podejść, do zawodów ustnych zakwalifikowano 21 uczniów. W niedzielę 10 lutego przeprowadzono druga część finałów okręgowych, składająca się z pisemnego kwizu i ustnych odpowiedzi na wylosowane pytanie. O godz. 13:00 nastąpiło uroczyste zakończenie zawodów na którym uczniom wręczono nagrody i upominki oraz podziękowano organizatorom i sponsorom imprezy. Wyniki zawodów Finału Okręgowego XLV Olimpiady Geograficznej: I miejsce zdobył Filip Wieczorek, uczeń V Liceum Ogólnokształcącego we Wrocławiu, z wynikiem 137,5 punktów. II miejsce, Wojciech Pawłowski, uczeń XIV Liceum Ogólnokształcącego we Wrocławiu, z wynikiem 134 punktów. III miejsce, Piotr Zatwarnicki, uczeń Gimnazjum Dwujęzycznego Nr 9 w Opolu, z wynikiem 131 punktów. Po wersyfikacji wyników przez Komitet Główny Olimpiady Geograficznej, spośród 21 finalistów okręgowych do finałów krajowych zakwalifikowano 11 osób, co plasuje nasz okręg (województwo dolnośląskie i opolskie) w czołówce krajowej. Obrady jury zawodów Okręgowych XLV Olimpiady Geograficznej (fot. W. Spallek). sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 9

10 Otwarcie zawodów Okręgowych XLV Olimpiady Geograficznej (fot. W. Spallek). Rozpoczęcie zawodów pisemnych Olimpiady (fot. W. Spallek). 10

11 Rozpoczęcie kwizu drugiego dnia zawodów (fot. W. Spallek). 11

12 Ustna wypowiedź jednego z uczniów charakteryzującego wylosowaną rzekę Europy (fot. W. Spallek). Jury oceniające wypowiedzi finalistów zawodów okręgowych (fot. W. Spallek). sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 12

13 Zwycięzca zawodów okręgowych Filip Wieczorek, uczeń V Liceum Ogólnokształcącego we Wrocławiu, z voucherem wartości 1000 zł ufundowanym przez Port Lotniczy Wrocław S.A. (fot. W. Spallek). 21 lutego 2019 prof. Tomasz Niedzielski, dr Bartłomiej Miziński i dr hab. Maciej Kryza, prof. UWr brali udział w seminarium naukowym w Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowym Instytucie Badawczym w Warszawie. Tomasz Niedzielski wygłosił referat na temat kierunków rozwoju systemu HydroProg. sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 13

14 Zakład Klimatologii i Ochrony Atmosfery Warsztaty śnieżne i bezpieczeństwa lawinowego Na Szrenicy w Karkonoszach w dniach 7 10 lutego odbyła się kolejna, bo już piąta edycja Warsztatów Śnieżnych i bezpieczeństwa zimowego. Pierwsze warsztaty, które zostały zainicjowane przez prof. Krzysztofa Migałę i zespół Zakładu Klimatologii i Ochrony Atmosfery odbyły się w 2010 roku w schronisku Samotnia. Po raz kolejny zorganizowano je wspólnymi siłami przez Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geofizyki PAN, Uniwersytet Śląski w Katowicach oraz Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Gospodarzami tegorocznego spotkania był Karkonoski Park Narodowy. W spotkaniu wzięło udział 30 osób reprezentujących różne instytucje: GOPR, Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Śląski, Instytut Geofizyki PAN, Instytut Oceanologii PAN, Politechnikę Gdańską, Karkonoski Park Narodowy oraz Uniwersytecki Szpital Kliniczny we Wrocławiu/Polskie Towarzystwo Medycyny Ratunkowej. Nasz Instytut reprezentowali Marek Błaś, Krzysztof Migała, Piotr Modzel, Mieczysław Sobik, Łukasz Stachnik, Jacek Ślopek oraz dwoje studentów studiów licencjackich geografii: Paulina Zgoda i Daniel Hebda. W trakcie warsztatów podsumowana została wiedza i stan praktycznych umiejętności ostatnich lat w zakresie badań śniegu, ze szczególnym uwzględnieniem monitoringu, sposobów oceny zagrożenia lawinowego i systemów ostrzegania. Uwagę zwrócono na rolę i zakres współpracy oraz na procedury w zakresie badań i monitoringu pokrywy śnieżnej. Bogate w program zajęcia miały charakter terenowy. Zajęcia terenowe dotyczyły badania struktury pokrywy śnieżnej, testów lawinowych oraz technik poszukiwania w lawinie. Przedstawiono 10 referatów. Szefowie szkolenia lawinowego GOPR przedstawili zagadnienia dotyczące mechaniki lawin, psychologii w terenie lawinowym, wskazywali na specyfikę regionalną lawin w polskich górach. Dr Jacek Jakubaszko (wnuk prof. Alfreda Jahna) zwrócił uwagę na medyczne problemy i zagrożenia ludzi śniegu opowiadając o hipotermii i odmrożeniach. W części naukowo-badawczej wystąpień przedstawiono nowoczesne techniki i stan badań pokrywy śnieżnej w oparciu dane satelitarne, bezzałogowe statki powietrzne oraz skaning laserowy. Omówiono także kwestie metodyczne dotyczące międzynarodowego protokołu chemicznych badań śniegu oraz problemy napotykane w modelowaniu potencjalnego zasięgu lawin. Pobyt na Szrenicy był okazją do zapoznania się z nowoczesnym systemem monitoringu meteorologicznego ze szczególnym uwzględnieniem pokrywy śnieżnej i opadów atmosferycznych, prowadzonego w ramach stacji Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego Karkonosze będącego pod opieką Karkonoskiego Parku Narodowego. Tekst przygotowali: Krzysztof Migała (UWr) i Bartek Luks (IGF PAN). Fotografie: B. Luks, J. Jakubaszko, P. Pakszys, Ł. Strugała. sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 14

15 Badanie struktury pokrywy śnieżnej. 15

16 Pozorowana akcja na lawinisku. Pomiary georadarem. 16

17 Pomiar skanerem laserowym. Wykłady w schronisku na szczycie Szrenicy. sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 17

18 Test lawinowy. Opracowanie: Marek Kasprzak Wrocław, 8 marca 2019 r. Materiały dotyczące spraw Instytutu i spraw poszczególnych Zakładów prosimy nadsyłać do końca każdego miesiąca na adres M. Kasprzaka. Fotografia na pierwszej stronie: Biblioteka dawnego opactwa benedyktynów w Broumovie, widoczny jest globus wykonany w 1712 r. (fot. M. Kasprzak, luty 2019). sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 18