Nr 3 (63) marzec 2017

Transkrypt

1 Nr 3 (63) marzec 2017 Sprawy Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Zmiany w IGRR Z końcem lutego 2017 r. zakończyła pracę w Instytucie pani mgr Justyna Szopa, która od 2014 roku prowadziła obsługę działalności badawczej. Zawsze z wielkim profesjonalizmem i zaangażowaniem, była dla nas nieocenionym wsparciem przy realizacji projektów badawczych. Justyno, bardzo serdecznie Ci za te lata dziękujemy, życzymy spełnienia marzeń i powodzenia w realizacji kolejnych wyzwań. Wierzymy, że Twoje ścieżki, choćby tylko sentymentalne, kiedyś znów zwrócą się w stronę Wrocławia i Instytutu. Będziesz tu zawsze mile widziana! W lutym 2017 r. nastąpiły kolejne zmiany w strukturze organizacyjnej Instytutu. Przychylając się do wniosków Rady Instytutu i Rady Wydziału, JM Rektor Uniwersytetu Wrocławskiego w Zarządzeniu nr 17/2017 powołał: Pracownię Badań Krajobrazu, jako jednostkę naukowo-dydaktyczną w strukturze Instytutu. Pracownia otrzymała symbol organizacyjny PBK; Pracownię Dendrochronologiczną w Zakładzie Geografii Fizycznej. Pracownia otrzymała symbol organizacyjny PD. Zarówno zewnętrzne, prawne uwarunkowania, jak i dynamiczny rozwój badań prowadzonych w Instytucie w tych dwóch kierunkach sprawia, że wiążemy z nimi duże nadzieje i oczekiwania, czego dowodem jest decyzja o powołaniu wydzielonych jednostek organizacyjnych. Publikacje Ukazał się zeszyt specjalny "Geoinformatics and Atmospheric Science" czasopisma Pure and Applied Geophysics pod redakcją Tomasza Niedzielskiego i Krzysztofa Migały. Jego zawartość jest dostępna pod adresem: sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 1

2 A dalej o badaniach dendrochronologicznych i publikacji ich wyników Góry Azji Centralnej są kluczowym obszarem badań współczesnych zmian środowiska przyrodniczego, jego rekonstrukcji oraz możliwości przewidywania przebiegu tych procesów w skali globalnej. Dr hab. Piotr Owczarek uczestniczył w latach w dwóch ekspedycjach naukowych w góry Pamir-Ałajskie w Tadżykistanie. Ten górski masyw, stanowiący północno-zachodnie obrzeżenie Pamiru, rozciąga się południkowo od strefy pustyń Kyzył-Kum i Kara-Kum do Kotliny Kaszgarskiej. Składa się z trzech równoległych grzbietów, w których wysokości bezwzględne przekraczają 5 tys. m n.p.m. Celem badań prowadzonych pod kierunkiem prof. T. Niedźwiedzia i dr M. Opały- Owczarek z Uniwersytetu Śląskiego była rekonstrukcja zmian klimatycznych w ciągu ostatniego sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 2

3 tysiąclecia na podstawie przyrostów rocznych jałowca (Juniperus semiglobosa) rosnącego w pobliżu górnej granicy lasu na wysokości ok. 3 tys. m n.p.m.. Wyniki tych badań zostały opublikowane w najnowszym numerze prestiżowego czasopisma Dendrochronologia (powyżej) przy współautorstwie dr hab. Piotra Owczarka. Obszar zachodniego Pamir-Ałaju w Tadżykistanie pozostawał białą plamą na mapie badań dotyczących zmienności klimatu oraz aktywności ruchów masowych. Unikalność prowadzonych przez zespół badaczy z WNoZ UŚ, w skład którego wszedł dr hab. Piotr Owczarek, została doceniona przez redakcję czasopisma Dendrochronologia oraz Asian Dendrochronology Association poprzez umieszczenie na okładce tego czasopisma zdjęcia obszaru badań wykonanego przez uczestników ekspedycji. W trakcie badań terenowych odkryto rosnące jałowce, których wiek przekraczał 1300 lat. Okazało się, że są to najstarsze drzewa rosnące w tej części świata. W niektórych stanowiskach badawczych stwierdzono występowanie nieklimatycznych zaburzeń w przebiegu sekwencji słojów. Ma to związek z aktywnością ruchów masowych, które w tej części Azji Centralnej są często akcelerowane przez trzęsienia ziemi. Dr hab. Piotr Owczarek opracował mechanizm reakcji jałowców na wzrost natężenia pełznięcia wywołanego trzęsieniami ziemi, których epicentra mogą znajdować się w odległości ponad 200 km. Wyniki tych badań pozwalają określić realny zasięg oddziaływania trzęsienia ziemi, nawet tych o średniej sile (M = 5.0). Do tej pory, w obszarach niezamieszkanych, wpływ zdarzeń sejsmicznych był określany pośrednio m.in. na podstawie wysoko-energetycznych ruchów masowych takich jak osuwiska. Z pierwszymi wynikami tych prac można się zapoznać na łamach czasopisma Journal of Asian Earth Sciences: sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 3

4 Pobór prób z jałowca (Juniperus semiglobosa) w pobliżu górnej granicy lasu, masyw Chimtargi, góry Pamir-Ałajskie. sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 4

5 W lutym zostały udostępnione online cztery nowe publikacje w czasopismach znajdujących się na liście A MNiSW, tematycznie mieszczące się w obrębie wiodących kierunków zainteresowania Zakładu: geomorfologii strukturalnej, geomorfometrii i ruchów masowych oraz geoturystyki i udostępniania dziedzictwa Ziemi. Świrad Z.M., Migoń P., Strzelecki M.C., Rock control on the shape of coastal embayments of north-western Hornsund, Svalbard. Zeitschift für Geomorphologie DOI /zfg/2017/0403 Różycka M., Migoń P., Michniewicz A., Topographic Wetness Index and Terrain Ruggedness Index in landslide studies, on examples from the Sudetes, SW Poland. Zeitschrift für Geomorphologie, Supplementary Issue DOI: /zfg_suppl/2016/03281 Różycka M., Migoń P., Customer-oriented evaluation of geoheritage on the example of volcanic geosites in the West Sudetes, SW Poland. Geoheritage DOI /s Migoń P., Różycka M., Michniewicz A., Conservation and geotourism perspectives at granite geoheritage sites of Lower Austria. Geoheritage DOI /s Ponadto jedna z wcześniej udostępnionych prac została przypisana do konkretnego tomu: Strzelecki M.C., Long A.J., Lloyd J.M., Post-Little Ice Age development of a High Arctic paraglacial beach complex. Permafrost and Periglacial Processes, vol. 28, s W czasopiśmie z listy B MNiSW ukazał się artykuł: Pijet-Migoń E., Migoń P., Geopark Arouca w Portugalii. Przegląd Geologiczny, t. 65, z. 2, s Rozdział w monografii: Sobik M., Kasprzak M., 2016, Przyrodnicze uwarunkowania klęsk elementarnych na obszarze Dolnego Śląska, [w:] E. Kościk, B. Konopska (red.), Klęski żywiołowe w postaci zdarzeń powo-dziowych i ich pochodnych na Śląsku od XIV do XX wieku, Wyd. Polskie Towarzystwo Historyczne, Warszawa, s Natomiast popularyzację wiedzy geograficznej reprezentuje praca: Migoń P., Ziemia Ognista na krańcu świata. Geografia w Szkole, nr 1/2017, s Sprawy Zakładowe Zakład Geoinformatyki i Kartografii Tomasz Niedzielski został powołany do Komitetu Naukowego Akademickich Mistrzostw Geoinformatycznych GIS Challange 2017 organizowanych przez UMCS w Lublinie. Mistrzostwa służą doskonaleniu umiejętności w zespołowym rozwiązywaniu problemów geoinformacyjnych i geoinformatycznych oraz dają obraz aktualnego poziomu tych umiejętności. W zawodach biorą udział Drużyny, składające się maksymalnie z trzech osób studentów z jednej uczelni w Polsce. sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 5

6 W dniach lutego 2017 r. troje pracowników ZGK: dr Joanna Remisz, dr Waldemar Spallek i dr Jacek Ślopek przeprowadziło w pełni udaną kampanię pomiarową, podczas której zebrano komplet pomiarów w ramach projektu Lider dotyczącego pomiaru ekwiwalentu wodnego śniegu. Wykonano 16 lotów na różnych wysokościach i z użyciem kamer do rejestracji zdjęć w świetle widzialnymi i bliskiej podczerwieni. Nadzorowanie lotu bezzałogowego statku powietrznego w zasięgu widoczności na stanowisku Polana Izerska (fot. W. Spallek). sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 6

7 Konsultacje z kolegą z Zakładu Klimatologii i Ochrony Atmosfery, dr. Mieczysławem Sobikiem, na stanowisku Rozdroże Izerskie (fot. J. Ślopek). Baza naziemna i miejsce startu UAV na stanowisku Drożyna (fot. J. Ślopek). sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 7

8 We wrześniu 2017 r. na Uniwersytecie Wrocławskim odbędzie się jubileuszowa czterdziesta Ogólnopolska Konferencja Kartograficzna, podczas której sesja otwierająca zostanie poświęcona działalności i dorobkowi naukowemu zmarłego w zeszłym roku Profesora Władysława Pawlaka. Zapraszamy! sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 8

9 9

10 Zakład Geomorfologii W dniu r. w Warszawie odbyło się seminarium pt. Rola geoinformacji w audycie krajobrazowym zorganizowane przez Komisję Informacji i Promocji Geografii Komitetu Nauk Geograficznych PAN. Celem spotkania było zaprezentowanie przez zaproszonych ekspertów możliwości wykorzystania nowoczesnych metod i technologii, takich jak zdjęcia satelitarne, skaning laserowy, drony oraz narzędzia GIS, w przeprowadzaniu audytu krajobrazowego. Spotkanie zgromadziło kilkadziesiąt osób ze wszystkich ośrodków naukowych w kraju. Przedstawicielkami naszego Instytutu była dr Małgorzata Wieczorek z Zakładu Geoinformatyki i Kartografii oraz dr Agnieszka Latocha z Zakładu Geomorfologii. W dniach r. dr Agnieszka Latocha przeprowadziła pięć lekcji z edukacji regionalnej w klasach gimnazjalnych i podstawowych w szkołach w Międzylesiu i Domaszkowie w powiecie kłodzkim. Tematyka dotyczyła krajobrazu kulturowego regionu i miała na celu zachęcić młodzież szkolną do poznawania najbliższego otoczenia oraz jego dziejów poprzez umiejętność czytania krajobrazu i rozumienia zapisanej w nim historii ich małej ojczyzny. 12 lutego 2017 r. dr Marek Kasprzak zdał egzamin państwowy i uzyskał świadectwo kwalifikacji operatora UAV, uprawniające do wykorzystywania statków powietrznych w celach innych niż loty sportowe i rekreacyjne. Uprawnienia pozwalają na loty UAV VLOS Visual Line of Sight, czyli w zasięgu wzroku operatora. Dolina Widawy (fot. M. Kasprzak). sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 10

11 Polskie Towarzystwo Geograficzne Sprawozdanie z zawodów okręgowych XLIII Olimpiady Geograficznej (relacja dr Małgorzaty Żochowskiej, członka KO we Wrocławiu, uzupełniona materiałami nadesłanymi przez dr Waldemara Spallka) W dniach r. odbyły się zawody okręgowe XLIII Olimpiady Geograficznej w I Liceum Ogólnokształcącym im. S. Żeromskiego w Jeleniej Górze przy ul. Kochanowskiego 18. To nie pierwsza olimpiada organizowana w tym miejscu. Specyfika zawodów okręgowych olimpiad geograficznych polega m.in. na tym, że co roku odbywają się w innych miejscowościach woj. dolnośląskiego i opolskiego, a po 5 latach wracają do tej samej miejscowości. Głównym celem olimpiady jest rozbudzanie wśród młodzieży szkolnej zainteresowania naukami geograficznymi. Na uroczystym rozpoczęciu zawodów r., tj. w sobotę, gospodarz, Dyrektor Szkoły Małgorzata Kozińska, przywitała wszystkich uczestników, opiekunów, rodziców, przedstawicieli władz miejskich oraz uczelni i pozostałych gości. Do zawodów okręgowych przystąpiło 77 zawodników (dwie osoby nie przybyły na olimpiadę) z województwa dolnośląskiego i opolskiego, reprezentujących łącznie 31 szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne. Zawodnikami opiekowało się 32 nauczycieli. Przyjechali oni z 15 miast. Był to - Dzierżoniów, Głogów, Gryfów Śląski, Jelnia Góra, Legnica, Oleśnica, Świdnica, Wrocław, Opole, Kędzierzyn-Koźle, Krapkowice, Nysa, Olesno, Opole i Wołczyn. Pani Dyrektor życzyła wszystkim dobrej zabawy i sukcesów. W imieniu władz miasta Jelenia Góra głos zabrał Piotr Paczóski Wiceprezydent miasta Jelenia Góra. Witając wszystkich, podkreślił, że geografia, to ogólna nauka, która przyda się każdemu. Wiceprezydent powiedział Największym moim marzeniem z dzieciństwa był Atlas Geograficzny, który otrzymałem na Mikołaja i mam go do dzisiaj. Następnie Prof. dr hab. Zdzisław Jary Przewodniczący Komitetu Okręgowego XLIII Olimpiady Geograficznej podkreślił, że uczniowie, którzy dostali się do zawodów okręgowych już odnieśli duży sukces, ponieważ ich praca pisemna I etapu, została wysoko oceniona (na 75 punktów lub więcej). Tematy prac z zawodów pierwszego stopnia szkolnych były różne: Temat A Związek rzeźby terenu okolic X z budową ekologiczną Temat B - Zmiany sposobu i intensywności użytkowania wybranego obszaru w Polsce Temat C Projekt jednodniowej wycieczki geograficznej (pieszej lub rowerowej) Temat D Moja szkoła jako miejsce poznania, odkrywania i realizacji geograficznych zainteresowań światem. Prof. dr hab. Zdzisław Jary dodał, że geografia, to podstawa do innych dziedzin. Współcześnie wykształcony człowiek musi koniecznie znać podstawy geografii. Komitet Okręgowy XLIII Olimpiady Geograficznej składał się z 11 członków na czele z prof. dr hab. Zdzisławem Jarym. Należeli do nich: dr Paweł Brezdeń, mgr Zdzisław Gasz, dr Janusz Łach, mgr Waldemar Małek, dr hab. Piotr Owczarek, mgr Artur Przystarz, dr Waldemar Spallek, dr Małgorzata Wieczorek, dr Małgorzata Żochowska. Członkowie, to głównie pracownicy naukowi z Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego. Przewodniczący podkreślił, że sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 11

12 mózgiem olimpiady jest sekretarz, czyli mgr Barbara Bierońska. Niestety w tym roku przedstawiciel Komitetu Głównego Olimpiady dr Waldemar Sroka był nieobecny. Współorganizator z ramienia Komitetu Okręgowego, Wiceprzewodnicząca Olimpiady, nauczycielka geografii w I Liceum Ogólnokształcącym im. S. Żeromskiego w Jeleniej Górze mgr Ewa Parfianowicz. podziękowała Dyrekcji za możliwość organizacji zawodów okręgowych w tej szkole, podziękowała też sponsorom za okazaną pomoc oraz przedstawiła sprawy organizacyjne i atrakcje programu. Drugiego dnia olimpiady r. odbyły się eliminacje pisemne zawodów z I, II i III podejściem po 45 min. w Sali gimnastycznej, a ustne w drugim dniu w Auli szkolnej przygotowanej i udekorowanej banerami. Zawody ustne składały się z dwóch części. Część A, to quiz podczas którego zawodnicy odpowiadali na 20 pytań ilustrowanych zdjęciami, wśród których przeważały pytania dotyczące odkryć geograficznych i podróży geograficznych. Podczas tego etapu uczeń mógł otrzymać maksymalnie 20 punktów. Część B polegała na 5 min. prezentacji ustnej odpowiedzi na wylosowane jedno pytanie z dwóch możliwych. Na podstawie wypowiedzi ucznia jurorzy przyznawali punkty w skali od 0 do 5. Pytania dotyczyły głównie rolnictwa, turystyki, stosunków wodnych wybranych krajów europejskich. W trakcie dwudniowych zawodów olimpijczycy mieli bardzo bogaty program towarzyszący zawodom m.in. wycieczkę w dwóch grupach. po Jeleniej Górze, w tym zwiedzanie Muzeum Karkonoskiego. Prowadzącymi byli mgr Grzegorz Lustyk - nauczyciel geografii tejże szkoły i przewodnik sudecki oraz dr hab. Piotr Gryszel - pracownik naukowy Uniwersytetu Ekonomicznego w Jeleniej Górze, przewodnik sudecki. Wieczorem program wzbogacono prelekcją znanego, polskiego podróżnika Marcina Warwaszyńskiego Żukiem Przez Świat. Zakwaterowanie i wyżywienie uczestników, opiekunów i jury zorganizowano w Bursie Szkolnej Nr 1, ul. Kilińskiego 5. w Jeleniej Górze. Nauczyciele natomiast w pierwszym dniu zawodów wysłuchali wykładu prof. dr hab. Jacka Potockiego z Uniwersytetu Ekonomicznego w Jeleniej Górze Dawne miasta wojewódzkie 10 lat po reformie administracyjnej. Patronat honorowy i medialny nad olimpiadą objęło wiele instytucji z regionu w tym honorowy Prezydent Miasta Jelenia Góra Marcin Zawiła, a medialny popularny portal internetowy Z pomocą pospieszyły lokalne instytucje, firmy i osoby prywatne. W organizację tego wyjątkowego wydarzenia zaangażowała się dyrekcja, nauczyciele i uczniowie szkoły oraz pracownicy obsługi. Wolontariuszem był też były uczeń i finalista olimpiady z 2011 r. Dominik Cybulski, obecny student II roku studiów magisterskich na kierunku Geografia na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego z ukończonym już kierunkiem Geologią. Można na jego przykładzie zobaczyć jak wyniki olimpijskie pozytywnie procentują w dalszej karierze i wyborach życiowych młodych ludzi, o czym wspomniała na zakończenie Dyrektor szkoły. Wyniki etapu pisemnego II stopnia XLIII Olimpiady Geograficznej były zakodowane dla osób, które nie zakwalifikowały się do etapu ustnego. Do etapu ustnego zakwalifikowano 21 uczniów z różnych szkół z 4 miejscowości Opole, Głogów, Wrocław, Świdnica, Wszystkie te osoby otrzymały nagrody. Komitet Główny Olimpiady Geograficznej w Warszawie po weryfikacji wyników z wszystkich okręgów olimpijskich w Polsce prześle nazwiska osób, które zakwalifikowały się do etapu centralnego, który w tym roku odbędzie się w dniach kwietniu w Suwałkach. sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 12

13 Najwyższe wyniki z części pisemnej i ustnej uzyskali: I miejsce - Mateusz Kiczak z II LO w Wałbrzychu (133,5 pkt.), II miejsce - Wojciech Michalak z III LO w Opolu (132,5 pkt.), III miejsce - Mateusz Bożejko z Liceum Ogólnokształcącego Nr III we Wrocławiu (126 pkt.). W ciągu miesiąca Komitet Główny Olimpiady Geograficznej po weryfikacji prac wszystkich finalistów zawodów okręgowych w Polsce poda, ilu reprezentantów okręgu dolnośląsko-opolskiego weźmie udział w ogólnopolskim finale, który odbędzie się w kwietniu w Suwałkach. W części końcowej zawodów Przewodniczący jury podał tematy przyszłej XLIV Olimpiady Geograficznej, podkreślając, że są to wstępne propozycje: Temat A - Miasto i jego związki z otoczeniem. Temat B - Znaczenie użytkowe gleb wybranego obszaru wiejskiego. Temat C - Projekt jednodniowej wycieczki hydrologicznej. Temat D - Propozycja utworzenia nowego rezerwatu przyrody. Wszyscy zawodnicy otrzymali zaświadczenia o uczestnictwie w olimpiadzie, a nauczyciele Dyplomy za przygotowanie uczniów do eliminacji. Na Uroczystym zakończeniu olimpiady wręczono nagrody Przewodniczącemu, Wiceprezydentowi, Dyrektorowi szkoły i Ewie Parfianowicz, głównej organizatorce, która włożyła ogrom pracy i serca w przygotowania olimpiady. Z dokładnym regulaminem olimpiady można zapoznać się na stronie olimpiady Uczestnicy i Jury XLIII Olimpiady Geograficznej. sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 13

14 Obrady Komitetu Jury przed zawodami (fot. W. Spallek). Prof. Zdzisław Jary otwiera zawody okręgowe Olimpiady Geograficznej (fot. W. Spallek). Uczniowie zgromadzeni na sali, na której zaraz zacznie się pierwszy etap finałów okręgowych (fot. W. Spallek). 14

15 Sprawdzanie prac pisemnych kwalifikujących do etapu ustnego (fot. W. Spallek). 15

16 Koła Naukowe Studentów Geografii im. Juliana Czyżewskiego Członkowie Studenckiego Koła Naukowego Teriologów oraz Koła Naukowego Studentów Geografii im. Juliana Czyżewskiego już po raz czwarty wspólnie wzięli udział w Ogólnopolskiej Akcji Zimowego Liczenia Nietoperzy, która była realizowana podczas styczniowych i lutowych weekendów. Akcja inwentaryzacji hibernujących nietoperzy ma na celu monitorowanie zmienności liczebności poszczególnych gatunków oraz całkowitej liczebności tego rzędu ssaków będących w Polsce przedmiotem ochrony. Odwiedziliśmy wytypowane wcześniej przez specjalistów chiropterologów miejsca zimowania nietoperzy w jaskiniach i sztolniach Gór Kaczawskich i Masywu Śnieżnika, a także strych katedry w Świdnicy. Podczas wyjazdów nasi studenci mieli możliwość nauki określania przynależności gatunkowej nietoperzy podczas ich hibernacji. Nie ukrywamy, że stanowiło to nie lada wyzwanie, zwłaszcza gdy dany osobnik upodobał sobie na miejsce zimowania wąską szczelinę usytuowaną wysoko nad głowami uczestników liczenia. Nauczyliśmy się także na jakie cechy zwracać uwagę, aby prawidłowo określić gatunek nietoperza oraz jakich zasad należy przestrzegać, aby nie wyrządzić krzywdy bezbronnym zwierzętom. Od siebie pragniemy dodać, że wybudzenie nietoperza podczas jego zimowej hibernacji grozi mu śmiercią! Widząc hibernujące zwierzę, należy zachować dystans i możliwie jak najszybciej oddalić się od niego, bowiem nawet ciepło oddechu człowieka stojącego zbyt blisko zwierzęcia może spowodować jego wybudzenie. W jaskiniach i sztolniach Gór Kaczawskich naliczyliśmy około 200 nietoperzy, w świdnickiej katedrze 466, natomiast w jaskiniach i Sztolniach Masywu Śnieżnika 45. sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 16

17 Liczenie w Jaskini Niedźwiedziej. Mroczek pozłocisty w Jaskini Niedźwiedziej. sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 17

18 Nocek duży jeden z największych polskich nietoperzy. Opracowanie: Marek Kasprzak marek.kasprzak@uwr.edu.pl Wrocław, 9 marca 2017 r. Materiały dotyczące spraw Instytutu i spraw poszczególnych Zakładów prosimy nadsyłać do końca każdego miesiąca na adres M. Kasprzaka. sekretariat.igrr@uwr.edu.pl 18

19 Ślady migracji koryta Odry przed regulacją rzeki, Siechnice (fot. M. Kasprzak). 19