Rozdział IV ALKOHOL A ZAGROŻENIE BEZPIECZEŃSTWA 4.1. Nietrzeźwość a przestępstwa i wykroczenia Osoby nietrzeźwe stanowią często źródło zagrożenia dla otoczenia. Przybiera ono różne formy: od łagodniejszych w postaci zaczepek do najbardziej drastycznych w postaci agresji fizycznej. Narażenie na przejawy agresji ze strony nietrzeźwych badano pytając czy respondent w czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem spotkał się ze strony pijanego z przejawami agresji słownej (zaczepki, używanie wulgarnych wyrazów, obrażanie itp.) lub przejawami agresji fizycznej (bicie, popychanie, zranienie), które byłyby skierowane na niego. Ponadto badani byli proszeni o podanie, czy zaobserwowali takie zachowania ze strony pijanych adresowane do innych osób. Wyniki przedstawia tabela poniżej: Tabela 4.1. Zagrożenie ze strony nietrzeźwych (odsetki badanych) Osoba nietrzeźwa lub pijana: Respondent Respondent jako świadek jako ofiara zaczepiała, zagadywała, używała wulgarnych wyrazów, obraziła (wszelka agresja słowna) 20,8 18,2 uderzyła, popchnęła, zaczepiała, zraniła (wszelka agresja fizyczna) 12,0 6,5 Źródło: Wyniki badań przeprowadzonych na zlecenie Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w 2002 roku. Alkohol powoduje zanik samokrytycyzmu, osłabia wewnętrzną kontrolę, stymuluje do zachowań agresywnych oraz naruszających ogólnie przyjęte normy społeczne. Kryminogenny charakter napojów alkoholowych wyznacza specyfikę podejmowanych przez Policję działań w zakresie przeciwdziałania zjawisku alkoholizmu. Alkohol często decyduje o sposobie realizacji czynów zabronionych, wielokrotnie też staje się motywem, dla którego przestępstwo zostaje popełnione. Zagrożenia, jakie niesie za sobą zjawisko uzależnienia od alkoholu powodują, że problem ten pozostaje w stałym zainteresowaniu Policji. Policjanci wykonują szereg zadań dotyczących rozpoznawania oraz wykrywania przestępstw i wykroczeń popełnionych pod wpływem alkoholu, jak również często przy współudziale innych podmiotów, organizują akcje profilaktyczne, edukacyjne oraz podejmują wiele czynności i działań prewencyjnych, ukierunkowanych na przeciwdziałanie alkoholizmowi. Inicjatywy podejmowane w tym celu mają charakter stały i systematyczny, ale też część z nich przybiera formy lokalnych działań, uwarunkowanych specyfiką regionu i poziomem zagrożenia omawianym zjawiskiem. Na terenie Polski przez cały 2002 rok prowadzone były liczne działania, których celem było m.in.: ujawnianie przestępstw związanych z nielegalną produkcją alkoholu oraz nielegalnym jego handlem; interwencje wobec nieletnich będących pod wpływem alkoholu, łącznie z ustaleniem miejsca zakupu alkoholu przez nieletniego oraz wyciągnięciem stosownych konsekwencji wobec sprzedawcy; ujawnianie osób spożywających alkohol w miejscach publicznych; kontrolowanie lokali gastronomicznych, rozrywkowych, dyskotek, pubów, kawiarenek internetowych oraz innych miejsc gromadzenia się młodzieży w kontekście przestrzegania przez ich właścicieli przepisów Ust. o wychowaniu w trzeźwości...; ujawnianie nietrzeźwych użytkowników dróg wraz z wyciągnięciem stosownych konsekwencji. Ze sprawozdania Biura Służby Prewencyjnej KGP wynika, że ogółem w 2002 roku na terenie Polski przeprowadzono 13.111 akcji służących osiągnięciu wyżej wymienionych celów, z czego 52
4.841 prowadzonych było z udziałem podmiotów pozapolicyjnych. Ogółem we wszystkich kategoriach przestępstw w Polsce w okresie styczeń grudzień 2002 roku popełniono 1.404.229 przestępstw (w 2001 roku 1.390.089), Policja zarejestrowała 552.301 podejrzanych (w 2001 roku 533.593). 48.560 nieletnich popełniło łącznie 63.317 czynów karalnych. Posiadane przez Komendę Główną Policji dane statystyczne wyraźnie wskazują na powiązania alkoholizmu z przestępczością. W wielu kategoriach dokonanych przestępstw alkohol był bezpośrednią przyczyną działania sprawców. Dane dotyczące udziału nietrzeźwych sprawców w wybranych kategoriach przestępstw obrazuje poniższa tabela. Tabela 4.2. Udział nietrzeźwych sprawców w wybranych kategoriach przestępstw istotnych dla bezpieczeństwa publicznego w okresie styczeń grudzień 2002 r. Podejrzani Kwalifikacja prawna Zabójstwo Uszczerbek na zdrowiu Bójka lub pobicie Zgwałcenie Kradzież cudzej rzeczy Kradzież z włamaniem Ogółem Dorośli Ustalono trzeźwoś Nieletni Ustalono Nietrzeźwi Ogółem trzeźwoś Nietrzeźwi 1999 891 645 480 66 43 17 2000 1138 795 589 48 31 19 2001 1220 855 623 54 33 18 2002 1555 789 571 51 30 11 1999 8125 4313 2347 2377 121112 145 2000 8468 4649 2497 2569 1409 136 2001 7802 4172 2157 2327 1212 111 2002 8055 4211 2165 2376 1280 74 1999 15183 7316 4550 3746 1834 391 2000 17343 8474 5163 4309 2107 387 2001 18084 8926 5526 4285 1873 344 2002 18066 8530 5155 4109 1932 276 1999 1172 673 500 134 71 26 2000 1309 788 554 172 96 25 2001 1343 772 521 181 105 21 2002 1304 809 537 172 101 22 1999 33685 18394 5393 8732 4546 377 2000 38679 22408 6252 10201 5328 362 2001 40620 23969 6073 10623 5655 365 2002 40953 24379 5668 9652 5024 289 1999 38173 21672 10634 19335 9134 1393 2000 38118 22221 9881 17838 8558 1164 2001 33992 19640 8374 14896 7332 861 2002 31819 17950 7232 12132 5867 576 Rozbój, kradzież 1999 13991 8309 5022 5992 3070 601 rozbójnicza 2000 17080 10290 5673 7186 3672 616 i wymuszenie 2001 18037 10845 5869 6643 3401 482 rozbójnicze 2002 16875 9964 4966 6034 3076 395 53
Ogółem w wybranych kategoriach* przestępstw w Polsce w okresie styczeń grudzień 2002 r. Policja odnotowała 340.228 podejrzanych, z czego 192.330 było pod wpływem alkoholu co stanowi 56,5% ogółu podejrzanych w wybranych kategoriach przestępstw. Analogicznie w tym samym okresie odnotowano w wybranych kategoriach* 43.083 nieletnich sprawców czynów karalnych. 2.944 spośród sprawców w chwili popełnieni czynu było pod wpływem alkoholu, co stanowi 6,6% sprawców w branych pod uwagę kategoriach. 4.2. Nietrzeźwość w miejscach publicznych Tabela 4.3. Ilość zatrzymanych (doprowadzonych) w izbach wytrzeźwień i policyjnych pomieszczeniach dla osób zatrzymanych (na podstawie przesłanych sprawozdań z komend wojewódzkich Policji). L.p. Województwo ogółem/w tym nieletni Liczba odprowadzonych do: izb wytrzeźwień chłopcy/ dziewczęta policyjnych pomieszczeniach dla osób zatrzymanych/ w tym nieletni 1. Dolnośląskie 15.219/308 281/27 4.893/211 2. Kujawsko pomorskie 11.753/272 265/7 471/0 3. Lubelskie 6.422/248 223/25 2.657/0 4. Lubuskie 6.151/143 133/10 5.745/0 5. Łódzkie 392/17 14/3 4.676/0 6. Małopolskie 13.556/265 252/13 3.600/0 7. Mazowieckie 1.137/32 29/3 6.252/0 8. Opolskie 2.032/47 47/0 2.689/0 9. Podkarpackie 6.121/223 208/15 5.948/0 10. Podlaskie 5.163/95 85/10 1.530/0 11. Pomorskie 12.815/217 193/24 2.005/0 12. Śląskie 26.727/767 732/35 4.819/0 13. Świętokrzyskie 11.376/302 283/19 1.533/1 14. Warmińsko mazurskie 6. 239/122 99/23 3.393/0 15. Wielkopolskie 11.254/222 181/41 2.631/0 16. Zachodniopomorskie 9.425/172 154/18 3.571/0 17. KSP Warszawa 18.660/326 296/30 613/0 SUMA 164.442/3.778 3.475/303 57.026/212 W analizowanym okresie policjanci zatrzymali w miejscach publicznych ogółem 397.676 nietrzeźwych, z których: 244.257 nietrzeźwych zostało doprowadzonych do izb wytrzeźwień (jest to liczba czynności policyjnych polegających na doprowadzeniu, a nie faktycznie przebywających w izbach); 25.799 osób przewieziono do placówek służby zdrowia; 70.594 nietrzeźwych odwieziono do miejsca zamieszkania. * Dotyczy przestępstw z art. 148, 151 159, 189 193, 197 199, 207, 216, 217, 222 228, 278 282, 288 289 oraz rozdziałów XX, XXI KK. 54
4.3. Wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu ruchu na drogach W badaniach zrealizowanych na zlecenie Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych zadano pytanie dotyczące kierowania samochodem pod wpływem alkoholu. Do prowadzenia samochodu lub innego pojazdu w stanie po spożyciu alkoholu przyznało się 4,5% badanych. Odsetek ten należy traktować jako dolną granicę oszacowania, bowiem przyznanie się do tego zachowania w badaniu ankietowym, nawet anonimowym, wymagało dużej odwagi, ponieważ prowadzenie pojazdów w stanie nietrzeźwym w świetle prawa jest przestępstwem. Można zatem założyć, że faktycznie osób dopuszczających takich czynów jest więcej. Na uwagę zasługuje fakt, że 26% badanych była chociaż raz w czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem świadkiem sytuacji, gdy ktoś inny będąc pod wpływem alkoholu zasiadał za kierownicę pojazdu. W grudniu 2002 w Europie (SARTRE 3) przeprowadzono wśród kierowców sondaże opinii na temat zagrożeń występujących w ruchu drogowym. Jedna z kategorii pytań dotyczyła problematyki nietrzeźwości kierowców: 20% badanych kierowców uważa, że zawsze prowadzenie samochodu pod wpływem alkoholu jest przyczyną wypadków drogowych, 46% że bardzo często i 26% że często; 91% badanych kierowców deklaruje, że nigdy nie prowadzi pojazdów pod wpływem alkoholu, 7% że rzadziej niż raz w tygodniu, a 1,3% że 1 lub 2 razy w tygodniu; 75% badanych kierowców uważa, że w ogóle nie należy pić alkoholu przed kierowaniem pojazdem, 7% że dopuszczalna norma powinna być niższa, 12% że obecny limit jest dobry, a 4% że powinno się zwiększyć dopuszczalny limit alkoholu we krwi kierowcy; 78% kierowców deklaruje, że w ciągu ostatnich 3 lat policja ani razu nie sprawdziła u nich poziomu alkoholu we krwi, 12% że 1 raz i 9% więcej niż raz. ponad 90% badanych kierowców popiera wprowadzenie całkowitego zakazu picia alkoholu przed prowadzeniem pojazdu dla początkujących kierowców; ponad 80% badanych kierowców popiera wprowadzenie kursów reedukacyjnych dla kierowców zatrzymanych po raz drugi za jazdę pod wpływem alkoholu; ponad 80% badanych kierowców popiera wprowadzenie zasady kierowania osób zatrzymanych po raz drugi za jazdę pod wpływem alkoholu na badania stopnia uzależnienia od alkoholu Na ogólną liczbę 425.842 sporządzonych wniosków o ukaranie z wybranych artykułów Kodeksu Wykroczeń w 2002 roku (patrz tabela 4.4.), 142.030 dotyczyło wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi ruchu na drogach, a 40.457 za wykroczenia przeciwko porządkowi i spokojowi publicznemu. 55
Tabela 4.4. Liczba sporządzonych wniosków o ukaranie z wybranych artykułów Kodeksu Wykroczeń dane liczbowe wg STP 7/B. Liczba sporządzonych wniosków Rodzaj wykroczenia W tym czyny Ogółem nieletnich Za wszystkie wykroczenia ogółem 425.842 14.513 Za wykroczenia przeciwko porządkowi i spokojowi publicznemu ogółem 40.457 1.285 w tym: Art. 51 2 KW Za wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi ruchu na drogach ogółem W tym w stanie nietrzeźwym: Art. 87 1 KW Art. 87 2 KW Popełnionych przez pieszych: W tym nietrzeźwych 56 21.251 45 142.030 1.032 15.235 6.364 10.194 8.380 Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji Tabela 4.5. Liczba sporządzonych wniosków o ukaranie do sądów grodzkich z wybranych artykułów Kodeksu Wykroczeń (dane liczbowe wg STP 7/B oraz przesłanych sprawozdań z komend wojewódzkich Policji) Ilość sporządzonych wniosków o ukaranie L.p. Województwo z wybranych artykułów Kodeksu Wykroczeń art. 87 1 KW art. 87 2 KW art. 70 2 KW 1. Dolnośląskie 1.207 465 130 2. Kujawsko pomorskie 670 369 83 3. Lubelskie 914 453 83 4. Lubuskie 358 266 74 5. Łódzkie 1.203 602 59 6. Małopolskie 1.121 310 156 7. Mazowieckie 1.151 255 121 8. Opolskie 339 319 49 9. Podkarpackie 1.873 748 88 10. Podlaskie 738 205 76 11. Pomorskie 892 509 92 12. Śląskie 1.419 720 237 13. Świętokrzyskie 517 51 99 14. Warmińsko mazurskie 628 258 111 15. Wielkopolskie 1.144 396 107 16. Zachodniopomorskie 563 149 113 17. KSP Warszawa 498 289 45 SUMA 15.235 6.364 1.723 W celu przeciwdziałania kierowaniu pojazdem przez osoby będące pod wpływem alkoholu Policja prowadzi działania profilaktyczno propagandowe i represyjne, zmierzające do eliminowania 51 46 99 12
z ruchu nietrzeźwych użytkowników dróg. Działania takie nasilone są w okresach wzmożonego ruchu, takich jak wakacje, święta i inne uroczystości, które pociągają za sobą przemieszczanie się dużej ilości pojazdów. W 2002 roku kontynuowana była akcja pod kryptonimem POMIAR koordynowana przez Zarząd Drogowego Biura Służby Prewencyjnej KGP. Polegała ona na prowadzeniu działań na terenie poszczególnych województw mających przekonać uczestników ruchu drogowego o nieuchronności kary za kierowanie pojazdem w stanie po spożyciu alkoholu. W akcjach tych w 2002 r. na terenie całej Polski wzięło udział ogółem 59.824 policjantów, z czego 31.618 z ruchu drogowego, a 27.586 z pionu prewencji. W działaniach tych wykorzystano 26.779 radiowozów oraz użyto 20.774 urządzeń do badania stanu trzeźwości użytkowników dróg. Skontrolowano ogółem 441.764 pojazdy, zatrzymano 19.440 dowodów rejestracyjnych. Według informacji uzyskanych z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji szczegółowe dane za rok 2002 przedstawiają się następująco: 1. liczba zatrzymanych praw jazdy ogółem: ogółem 83.426 (w 2001 roku 80.389), z powodu kierowania pojazdem w stanie nietrzeźwym 62.431 (w 2000 roku 59.635), Tabela 4.6. Liczba odebranych praw jazdy, w tym za jazdę po spożyciu alkoholu w 2002 roku, w podziale na województwa Lp. Województwo Ilość odebranych praw jazdy ogółem w tym za jazdę po spożyciu alkoholu 1. Dolnośląskie 7.895 5.950 2. Kujawsko pomorskie 5.361 3.171 3. Lubelskie 5.162 4.117 4. Lubuskie 2.230 1.455 5. Łódzkie 5.535 3.830 6. Małopolskie 5.743 4.215 7. Mazowieckie 6.656 5.039 8. Opolskie 2.701 1.796 9. Podkarpackie 7.858 6.641 10. Podlaskie 3.573 2.886 11. Pomorskie 3.419 2.608 12. Śląskie 8.024 6.155 13. Świętokrzyskie 1.498 1.433 14. Warmińsko mazurskie 3.402 2.772 15. Wielkopolskie 6.757 5.196 16. Zachodniopomorskie 4.213 2.675 17. KSP Warszawa 3.399 2.492 SUMA 83.426 62.431 Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji 57
Tabela 4.7. Liczba podejrzanych w 2002 r. w związku z prowadzeniem pojazdu w stanie nietrzeźwości (dane z Policyjnego Systemu Statystyki Przestępczości TEMIDA). Ilość podejrzanych za prowadzenie pojazdu L.p. Województwo w stanie nietrzeźwośc art. 178 a 1 art. 178 a 2 1. Dolnośląskie 7.134 6.521 2. Kujawsko pomorskie 3.642 3.284 3. Lubelskie 5.256 8.943 4. Lubuskie 2.479 3.344 5. Łódzkie 4.650 6.267 6. Małopolskie 4.817 2.297 7. Mazowieckie 5.909 3.733 8. Opolskie 1.913 3.498 9. Podkarpackie 5.532 6.939 10. Podlaskie 3.874 2.211 11. Pomorskie 3.630 2.199 12. Śląskie 6.841 3.060 13. Świętokrzyskie 3.183 1.354 14. Warmińsko mazurskie 3.794 2.927 15. Wielkopolskie 5.789 4.209 16. Zachodniopomorskie 3.682 2.073 17. KSP Warszawa 3.870 1.425 SUMA 75.995 64.275 Tabela 4.8. Liczba ujawnionych kierujących pojazdami pod wpływem alkoholu Liczba ujawnionych osób Styczeń grudzień 2001 r. art.87 1 i 2 KW; Od 15.12.2001 r. art.178a 1 i 2 KK Styczeń grudzień 2002 r art.87 1 i 2 KW oraz art.178a 1 i 2 KK 58 145.431 157.218 W porównaniu z 2001 rokiem stwierdzono wzrost liczby ujawnionych przypadków kierowania pojazdami pod wpływem alkoholu (w stanie po użyciu oraz w stanie nietrzeźwości) o 11.787 osób. 2. liczba sporządzonych wniosków o ukaranie za kierowanie pojazdem w stanie nietrzeźwym: ogółem 21.599 (w 2001 roku 26.461), z tego: wnioski do kolegiów za kierowanie pojazdami mechanicznymi w stanie nietrzeźwym: 15.235 (w 2001 roku 18.058), 3. liczba wniosków za naruszenia bezpieczeństwa i porządku na drodze przez pieszych: 10.194 (w 2001 roku 18.585), w tym przez nietrzeźwych: 8.380 (w 2001 roku 13.088), 4. liczba wypadków drogowych: ogółem: 53.559(w 2001 roku 53.799), spowodowanych przez nietrzeźwych kierowców: 4.460 (w 2001 roku 4.056), z udziałem nietrzeźwego uczestnika ruchu: 6.577 (w 2001 roku 6.230),
5. liczba ofiar śmiertelnych w wypadkach drogowych: ogółem liczba ofiar: 5.827 (w 2001 roku 5.534), w wypadkach spowodowanych przez nietrzeźwych kierowców: 568 (w 2001 roku 479), w wypadkach z udziałem nietrzeźwego uczestnika ruchu: 809 (w 2001 roku 696), 6. liczba rannych w wypadkach drogowych: ogółem: 67.498 (w 2001 roku 68.194), w wypadkach spowodowanych przez nietrzeźwych kierowców: 6.118 (w 2001 roku 5.634), w wypadkach z udziałem nietrzeźwego uczestnika ruchu: 8.080 (w 2001 roku 7.684). Tabela nr 4.9. Zestawienie statystyczne wypadków drogowych spowodowanych przez nietrzeźwych kierowców (na podstawie danych z Zarządu Ruchu Drogowego BSP KGP). L.p. Województwo wypadki zabici ranni 1. Dolnośląskie 316 36 420 2. Kujawsko pomorskie 185 21 233 3. Lubelskie 378 42 567 4. Lubuskie 121 27 187 5. Łódzkie 305 60 387 6. Małopolskie 382 25 568 7. Mazowieckie 293 50 371 8. Opolskie 126 16 171 9. Podkarpackie 220 36 268 10. Podlaskie 158 29 230 11. Pomorskie 292 24 418 12. Śląskie 481 35 627 13. Świętokrzyskie 257 42 337 14. Warmińsko mazurskie 248 47 328 15. Wielkopolskie 358 37 510 16. Zachodniopomorskie 194 23 279 17. KSP Warszawa 146 18 207 SUMA 4.460 568 6.118 W 2002 roku Policja stwierdziła 144.412 przestępstw polegających na kierowaniu pojazdem przez osoby w stanie nietrzeźwości; wszczęto w związku z tym 142.932 postępowania; zarejestrowano 140.270 podejrzanych. Z danych Prokuratury Krajowej wynika, iż w 2002 r. stwierdzono: 78.363 przestępstwa o prowadzenie pojazdów mechanicznych w stanie nietrzeźwości (art. 178a 1 KK), z czego prokuratorzy skierowali do sądu 77.743 akty oskarżenia oraz 54 wnioski o warunkowe umorzenie; 66.091 przestępstw o prowadzenie innych pojazdów w stanie nietrzeźwości (art. 178a 2 KK), z czego prokuratorzy skierowali do sądu 65.551 aktów oskarżenia oraz 24 wnioski o warunkowe umorzenie. 59
4.4. Nietrzeźwość a przestępstwa wśród dzieci i młodzieży Zagrożenie przestępczością, przypadki zakłócania ładu i porządku publicznego o charakterze chuligańskim popełniane przez nieletnich stanowią w Polsce poważny problem społeczny. Mając na uwadze poprawę sytuacji w tym zakresie Pierwszy Zastępca Komendanta Głównego Policji, w dn. 29.06.1999 r. zobowiązał pisemnie komendantów wojewódzkich do podejmowania stosownych działań. (pismo E V 101/99). Na tej podstawie czynności Policji w przypadku zatrzymania bądź ujawnienia nieletniego pod wpływem alkoholu muszą zmierzać w kierunku ustalenia, kto sprzedał lub udostępnił mu trunek; następnym zaś etapem powinno być wystąpienie o cofnięcie koncesji na sprzedaż alkoholu lub wszczęcie postępowania z art. 208 KK. W 2002 roku stwierdzono 658 przestępstw z art. 208 KK (rozpijanie małoletniego) i zarejestrowano 350 podejrzanych o naruszanie tego artykułu, (w tym 146 nieletnich). W 2002 roku nieletni byli podejrzani o popełnienie następujących czynów (wg kwalifikacji prawnych): Zabójstwo 51 osób (w tym 11 nietrzeźwych) Uszczerbek na zdrowiu 2.376 osób (w tym 74 nietrzeźwych) Bójka lub pobicie 4.109 osób (w tym 276 nietrzeźwych) Zgwałcenie 172 osoby ( w tym 22 nietrzeźwych) Kradzież cudzej rzeczy 5.024 osoby (w tym 289 nietrzeźwych) Kradzież z włamaniem - 5.867 osób(w tym 576 nietrzeźwych) Rozbój, kradzież rozbójnicza i wymuszenie rozbójnicze 3.076 osób (w tym 395 nietrzeźwych). Według danych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, w 2002 roku Policja w całej Polsce ujawniła 8.796 nieletnich pod wpływem alkoholu. Obligatoryjnie nieletni wraz z opiekunami wzywani byli przez specjalistów d.s. nieletnich, celem odbycia rozmowy profilaktyczno ostrzegawczej, podczas której ustalano sytuację wychowawczą dziecka oraz informowano o wpływie spożywania napojów alkoholowych na zachowania zabronione. Jak pokazuje praktyka, trudno jest ustalić w jaki sposób nieletni wszedł w posiadanie alkoholu. Najczęściej odmawia on podania źródła jego nabycia lub twierdzi, że alkohol kupił mu jakiś nieznany dorosły, bądź wyniósł go z domu rodzinnego. Policjanci w całej Polsce odbyli szereg spotkań z młodzieżą, podczas których omawiano konsekwencje prawne i skutki spożywania napojów alkoholowych. Organizowane były akcje, festyny i imprezy promujące życie bez alkoholu, np. Nietrzeźwy nieletni, Rezerwa, Pasażer, często przy współudziale podmiotów pozapolicyjnych. Problematyka spożywania alkoholu przez młodzież uwzględniana była w programach profilaktycznych kierowanych do dzieci i młodzieży realizowanych przez poszczególne jednostki terenowe, np. Stop patologiom, Alkohol kradnie wolność, Trzeźwy nieletni. Wydział ds. Patologii Społecznej Biura Służby Prewencyjnej KGP wzorem ubiegłych lat monitoruje charakter i dynamikę przestępstw popełnianych pod wpływem alkoholu na podstawie sprawozdań przesyłanych z komend wojewódzkich i dokonuje ich analizy oraz zbiera dane dotyczące np. rozmiarów nielegalnego rynku alkoholowego, liczby wszczętych postępowań w związku z nie legalną produkcją i obrotem napojami alkoholowymi, ilość nietrzeźwych sprawców w wybranych kategoriach przestępstw, itd. Powyżej przytaczane czynności będą miały swe odzwierciedlenie w przygotowywanym przez Wydział Raporcie o rozpoznanych zjawiskach patologii społecznej, przestępczości i demoralizacji nieletnich w roku 2002. 60
4.5. Samobójstwa pod wpływem alkoholu W 2002 roku nastąpił spadek liczby zamachów samobójczych. Jednak liczba osób będących w chwili zamachu samobójczego pod wpływem alkoholu utrzymuje się na zbliżonym poziomie. Tabela 4.10. Liczba zamachów samobójczych Rok Ogółem Zakończonych zgonem Liczba osób będących w chwili zamachu pod wpływem alkoholu 2002 5.928 5.100 1.069 2001 5.712 4.971 1.050 2000 5.621 4.947 1.134 1999 5.182 4.695 1.056 4.6. Nietrzeźwość związana z wypadkami w pracy i naruszenia obowiązku trzeźwości zawodowej Picie w miejscu i czasie pracy w ciągu ostatnich 12 miesięcy było udziałem 11,1% badanych, którzy byli zatrudnieni w tym okresie. 19,5% badanych było świadkiem takiej sytuacji (badania zrealizowane na zlecenie Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w 2002 roku). Inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy kontrolują pracodawców, którzy zgodnie z art.234 2 Kodeksu pracy mają obowiązek zgłosić, że w ich zakładach doszło do śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego wypadku przy pracy. W 2001 r. inspektorzy prowadzili kontrole w związku z 2.512 wypadkami przy pracy, w których poszkodowanych zostało 3.206 osób. Wśród 8.791 przyczyn, dla 65 poszkodowanych wskazano nadużycie alkoholu jako jedną z kilku przyczyn danego wypadku, co stanowi 0,73% wszystkich ustalonych przyczyn wypadków w 2001 r. W 2002 r. inspektorzy zbadali 2.505 wypadków, w których poszkodowanych zostało 3.245 osób. Wśród 8.402 przyczyn, dla 73 poszkodowanych wskazano nadużycie alkoholu jako jedną z kilku przyczyn danego wypadku, co stanowi 0,86% wszystkich ustalonych przyczyn wypadków w 2002 r. W roku 2002 nie prowadzono badania kosztów wypadków przy pracy, a latach 2000 i 2001 badano koszty w wybranych działach gospodarki głównie ze względu na ich skutki (śmiertelne, ciężkie), bez ich ukierunkowania na konkretne przyczyny, między innymi w celu przetestowania metodyki opracowanej przez Centralny Instytut Ochrony Pracy. 61
Tabela 4.11. Zestawienie wypadków, dla których jako jedną z przyczyn ustalono nadużycie alkoholu. Liczba W tym poszkodowanych Województwo Rok Z ciężkimi ogółem w Ze skutkiem uszkodzeniami wypadkach śmiertelnym ciała Podlaskie Kujawsko pomorskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Małopolskie Lubelskie Łódzkie Warmińsko mazurskie Opolskie Wielkopolskie Podkarpackie Zachodniopomorskie Mazowieckie Dolnośląskie Lubuskie 2002 1 0 0 2001 1 0 1 2002 3 2 1 2001 7 4 1 2002 11 3 5 2001 10 3 5 2002 8 4 1 2001 8 3 3 2002 2 1 1 2001 2 0 2 2002 4 2 2 2001 2 0 2 2002 0 0 0 2001 0 0 0 2002 6 4 2 2001 8 5 3 2002 3 3 0 2001 2 1 1 2002 2 1 1 2001 0 0 0 2002 7 2 1 2001 2 0 1 2002 3 2 1 2001 2 1 1 2002 2 1 1 2001 5 2 0 2002 11 5 3 2001 9 5 2 2002 10 5 4 2001 7 1 4 2002 0 0 0 2001 0 0 0 Razem: 2002 73 35 23 2001 65 25 26 62
W 2002 roku Policja zanotowała naruszenia obowiązku trzeźwości zawodowej: z art. 180 k.k. (Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, pełni czynności związane bezpośrednio z zapewnieniem bezpieczeństwa ruchu pojazdów mechanicznych, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.) w 95 przypadkach (w 2001 roku w 92 przypadkach), z art. 179 k.k. (Kto wbrew szczególnemu obowiązkowi dopuszcza do ruchu pojazd mechaniczny albo inny pojazd w stanie bezpośrednio zagrażającym bezpieczeństwu w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym lub dopuszcza do prowadzenia pojazdu mechanicznego albo innego pojazdu na drodze publicznej przez osobę znajdującą się w stanie nietrzeźwości, będącą pod wpływem środka odurzającego lub osobę nie posiadającą wymaganych uprawnień, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2) w 68 przypadkach (w 2001 roku w 90 przypadkach). 63