Źródła wymagań stawianych instalacjom elektrycznym w elektrowniach jądrowych 29 listopada 2017 roku
Agenda Elektrownia jądrowa krótki wstęp techniczny System prawny dla energetyki jądrowej Prawo i nie tylko IAEA Standards główne źródło standardów Prawo międzynarodowe w zakresie energetyki jądrowej Inne standardy międzynarodowe 2
Krótki wstęp techniczny 3
Elektrownia jądrowa a konwencjonalna Elektrownia jądrowa a elektrownia konwencjonalna Zamiast kotła, który stanowi źródło ciepła produkujące parę wodną zasilającą turbinę parową jest reaktor jądrowy. Źródłem ciepła nie jest zatem reakcja spalania a reakcja rozpadu ciężkich jąder uranu. Pozostałe różnice wynikają wyłącznie z powyższej różnicy głównej 1 2 3 Opis funkcjonowania elektrowni jądrowej Elektrownię można zasadniczo podzielić na trzy części Wyspa jądrowa wykorzystuje różne technologie jądrowe Najczęściej spotykane to: Wyspa jądrowa (czyli reaktor oraz pozostałe instalacje znajdujące się w budynku reaktora) Cześć konwencjonalna (czyli turbina) Pozostałe instalacje (balance of plant) PWR (VVER) reaktory ciśnieniowe lekkowodne (EPR, AP1000, VVER, ) BWR reaktory wrzące lekkowodne (ABWR, ESBWR, ) PHWR reaktory ciśnieniowe ciężkowodne (CANDU, ) 4
Reaktory PWR Źródło: Karta Informacyjna Przedsięwzięcia (PGE_SCN_DES_0001_PL_2.0), PGE EJ1 Sp. z o.o. 5
Reaktory BWR Źródło: Karta Informacyjna Przedsięwzięcia (PGE_SCN_DES_0001_PL_2.0), PGE EJ1 Sp. z o.o. 6
Reaktory PHWR Źródło: Karta Informacyjna Przedsięwzięcia (PGE_SCN_DES_0001_PL_2.0), PGE EJ1 Sp. z o.o. 7
Wyspa konwencjonalna (turbinowa) Turbiny w elektrowniach jądrowych różnią się od tych w elektrowniach konwencjonalnych z uwagi na inne parametry pary Para świeża w elektrowni konwencjonalnej ma znacznie wyższą temperaturę 500-700 C, natomiast w elektrowni jądrowej jedynie ponad 300 C. Strumień pary jest znacznie większy w elektrowni jądrowej. Konieczność stosowania osuszacza pary pomiędzy pierwszą a kolejnymi sekcjami turbiny. W przypadku reaktorów BWR turbina zasilana jest parą, która była w reaktorze, co wymaga dodatkowej ochrony przed promieniowaniem. Skażenie nie jest jednak bardzo znaczące. 8
Wyprowadzenie mocy Technicznie nie ma konieczności znacznej modyfikacji wyprowadzenia mocy z elektrowni jądrowej w stosunku do elektrowni konwencjonalnej Główna różnica wynika z faktu, że elektrownie jądrowe charakteryzują się większa mocą bloków więc potrzebne są większe urządzenia 9
Zatem w czym problem? Dlaczego dodatkowe wymagania? 10
Zatem w czym problem? Skoro elektrownia jądrowa to jest to samo co elektrownia konwencjonalna tylko z innym źródłem ciepła to gdzie jest problem? Czy to rzeczywiście aż tak duże zagrożenie? Promieniowanie jest wszędzie Organizmy żywe są przystosowane do promieniowania No i promieniowanie jest zamknięte w: Pastylkach paliwowych Koszulkach prętów paliwowych Zbiorniku reaktora Istnieją miejsca na świecie (naturalne) gdzie promieniowanie naturalne (tzw. promieniowanie tła) wielokrotnie przekracza polskie (i nie tylko) normy przewidziane dla zwykłych obywateli oraz pracowników instalacji jądrowych. Budynku reaktora Skoro promieniowanie jest zamknięte to może wystarczy wyłączyć elektrownie w razie niebezpieczeństwa i koniec? 11
Ciepło powyłączeniowe Niestety nie można po prostu wyłączyć elektrowni jądrowej. Pełne wyłączenie reaktora do stanu w którym nie wymaga on dalszych działań człowieka zajmuje kilka dni, a wynika to z fizyki zjawisk zachodzących w reaktorze. Konieczne jest odprowadzenie ciepła powyłączeniowego z reaktora przez jedną do kilku dób, aby zapobiec stopieniu rdzenia, przetopieniu zbiornika reaktora i wydostaniu się wypalonego paliwa i innych substancji promieniotwórczych zawartych w paliwie! Dla przykładu: Blok o mocy elektrycznej ~1,6 GW odpowiada mocy cieplnej reaktora około 4,5 GW Moc bezpośrednio po wyłączeniu reaktora wynosi około 7% (315 MW) Po godzinie spada do około 1-2% (45-90 MW). Przy wyłączonym reaktorze potrzeba jest energii do zasilania układów chłodzenia oraz układów sterowania reaktorem. Stąd też potrzeba niezawodnych urządzeń i instalacji elektrycznych. 12
sektora jądrowego 13
Ramy prawne energetyki jądrowej a prawo atomowe Ramy prawne energetyki jądrowej są częścią prawa atomowego Prawo atomowe dotyczy szerokiego zakresu zagadnień związanych z wykorzystaniem technologii jądrowych oraz promieniowania jonizującego w takich obszarach jak: Medycyna Rolnictwo Przemysł Badania naukowe Produkcja energii elektrycznej A w ogóle to dlaczego jest Prawo atomowe? 1 Jesteśmy świadomi ryzyka 3 Uważamy, że korzyści przewyższają ryzyko. 2 Chcemy czerpać korzyści wynikające z wykorzystania promieniowania jonizującego 4 Dlatego tworzymy regulacje które pozwalają czerpać korzyści z zastosowania technologii jądrowych, przy jednoczesnym ograniczeniu i kontroli ryzyka. Cel prawa atomowego jest stworzenie ram prawnych umożliwiających wykorzystanie technologii jądrowych oraz promieniowania jonizującego w sposób należycie chroniący ludzi, mienie i środowisko. 14
Obszary prawa atomowego Bezpieczeństwo jądrowe (Safety) Ochrona radiologiczna (Radiation protection) BJiOR (Nuclear and radioactive safety) Źródła promieniowania i materiały radioaktywne (Sources of radiation and radioactive material) Postępowanie w przypadku zdarzeń radiacyjnych (Emergency preparedness and response) Bezpieczeństwo jądrowej obiektów jądrowych (Safety of nuclear facilities) Źródła promieniowania i materiały radioaktywne (Sources of radiation and radioactive material) Nieproliferacja, ochrona fizyczna oraz odpowiedzialność cywilna za szkody jądrowe (Non-proliferation, physical protection and nuclear liability) Zapobieganie proliferacji broni jądrowej (Safeguards) Kontrola importu i eksportu (Export and import controls) Ochrona fizyczna (Physical protection) Odpowiedzialność za szkody jądrowe (Nuclear liability and coverage) Promocja energii jądrowej i wsparcie jej rozwoju (Promotion of nuclear energy and support systems 15
Poziomy regulacji prawnych Poziom konstytucyjny Poziom ustawowy Ogólne zasady Ustala podstawowe organy i relacje między nimi Powołuje organy państwa i określa ich ogólne zadania, odpowiedzialności i uprawnienia Poziom rozporządzeń Rekomendacje Szczegółowe i techniczne reguły opracowane przez dozór jądrowy Rekomendacje w zakresie realizacji wymagań określonych w rozporządzeniach Bardzo szczegółowe informacje 16
Relacje pomiędzy prawem atomowym a pozostałymi aktami prawnymi Prawo atomowe reguluje tylko kwestie specyficzne związane z promieniowaniem i tym co z tej kwestii wynika. Pozostałe zagadnienia są regulowane standardowymi przepisami: Planowanie przestrzenne Ochrona środowiska Regulacje sektora energetycznego Przepisy BHP Procedury administracyjne Transport Eksport i import Własność intelektualna Odpowiedzialność za szkody Zarządzanie kryzysowe Podatki 17
Co jest istotnego dla elektryków w prawie atomowym? DEFINICJE PONADTO Bezpieczeństwo jądrowe Osiągnięcie odpowiednich warunków eksploatacji, zapobieganie awariom i łagodzenie ich skutków, czego wynikiem jest ochrona pracowników i ludności przed zagrożeniami wynikającymi z promieniowania jonizującego z obiektów jądrowych Ochrona radiologiczna Zapobieganie narażeniu ludzi i skażeniu środowiska, a w przypadku braku możliwości zapobieżenia takim sytuacjom ograniczenie ich skutków do poziomu tak niskiego, jak tylko jest to rozsądnie osiągalne, przy uwzględnieniu czynników ekonomicznych, społecznych i zdrowotnych Wymagania w stosunku do projektu obiektu jądrowego (art. 36c) Określenie, że projektowanie i budowa musza odbywać się z zachowaniem zasad BJiOR (art.36d i e) Wymóg klasyfikacji bezpieczeństwa dla każdego systemu oraz elementu konstrukcji i wyposażenia obiektu jądrowego, mającego istotne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo jądrowe i ochronę radiologiczną (art. 36j) Wymagania w zakresie zintegrowanego systemu zarządzania (operator) oraz systemu zarządzania jakością (wykonawcy i dostawcy). (art. 36k) Uprawnienia kontrole wobec wykonawców i dostawców (art. 37) Przepisy określające zasady pracy związanej z narażeniem na promieniowanie jeżeli Państwa pracownicy mieliby w takich warunkach pracować. Jednak to i tak jest bardziej odpowiedzialność operatora W praktyce są to dość ogólne stwierdzenia, jednak jasno oddające cel jaki należy osiągnąć zapewnienie, że obiekt nie będzie stanowił zagrożenia dla bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej. 18
Rozporządzenia Kluczowe jest ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 31 sierpnia 2012 r. w sprawie wymagań bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, jakie ma uwzględniać projekt obiektu jądrowego Jest to kluczowy dokument zawierający ogólne oraz szczegółowe wymagania w zakresie wymagań BJiOR jakie należy uwzględnić w projekcie obiektu jądrowego. Zawiera on również wymagania dla części elektrycznej oraz dla układów AKPIA. Należy jednak pamiętać, że w ramach innych części OJ, układy zasilania oraz AKPIA mogą mieć znaczenie dla BJiOR tych części. 19
w zakresie energetyki jądrowej 20
Prawa jądrowego na świecie Kwestie regulacji sektora jądrowego pozostają w gestii państwa, jednak z uwagi na potencjalne oddziaływania oraz kwestie ochrony przed propagacją broni jądrowej, na świecie przyjęte zostało szereg konwencji i innych dokumentów. Niestety nie od razu. Niestety świat też często wprowadzał prawo reakcyjnie : Kysztym (ZSRR) wrzesień 1957, niedaleko Czelabińska Eksplozja zbiornika z odpadami radioaktywnymi na skutek niekontrolowanego przegrzania doprowadziła do emisji chmury zanieczyszczeń radioaktywnych Wypadek ujawniony w 1988 Three Mile Island (USA) Marzec 1979 Czarnobyl (URSS) Kwiecień 1986 październik 1958 Windscale (UK) Pożar w stosie przeznaczonym do produkcji plutonu na potrzeby wojskowe Emisja chmury zanieczyszczeń radioaktywnych Fukushima (Japonia) Marzec 2011 21
Wybrane akty międzynarodowe Odpowiedzialność cywilna Wypadki jądrowe Bezpieczeństwo jądrowe Vienna Convention on Civil Liability for Nuclear Damage (1963) Paris Convention on Third Party Liability in the Field of Nuclear Energy (1960) as amended by the additional Protocol in 1964 and in 1982. Joint Protocol Relating to the Application of the Vienna Convention and the Paris Convention (1988) Convention on Early Notification of Nuclear Accidents and on Assistance in the Case of a Nuclear Accident or Radiological Emergency (1986) Joint Convention on Safety of Spent Fuel Management and on the Safety of Radioactive Waste Management (1997) Convention on Nuclear Safety (1994) 22
Wybrane akty międzynarodowe Ochrona fizyczna Nieproliferacja Broń jądrowa The Convention on the Physical Protection of Nuclear Material (1980) Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons (1968) Treaty on the Prohibition of the Emplacement of Nuclear Weapons and Other Weapons of Mass Destruction on the Sea-Bed and the Ocean Floor and in the Subsoil Thereof (1972) Limited Test Ban Treaty (Partial Test Ban Treaty ) (1963) Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty (1996) Wiele innych... Akty międzynarodowe stanowią obowiązujące prawo lub są implementowane poprzez stosowne zapisy w ustawach (np. Prawo atomowe). 23
Regulacje Unii Europejskiej Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej z 25 marca 1957 roku (Traktat EURATOM) Dyrektywa Rady 2009/71/Euratom z dnia 25 czerwca 2009 r. ustanawiająca wspólnotowe ramy bezpieczeństwa jądrowego obiektów jądrowych Regulacje Unii Europejskiej dopiero od niedawna zaczynają zwracać uwagę na kwestie bezpieczeństwa jądrowego. Nie zmienia ogólnej zasady, że państwa członkowskie mają nadal znaczną swobodę w tym zakresie. Ponadto regulacje Unii Europejskiej powielają z reguły zapisy konwencji, standardów MAEA itp. Dyrektywa Rady 2006/117/Euratom z dnia 20 listopada 2006 r. w sprawie nadzoru i kontroli nad przemieszczaniem odpadów promieniotwórczych oraz wypalonego paliwa jądrowego. Dyrektywa Rady 2003/122/Euratom z dnia 22 grudnia 2003 r. w sprawie kontroli wysoce radioaktywnych źródeł zamkniętych i odpadów radioaktywnych. 24
i nie tylko 25
Prawo to nie wszystko! Kultura bezpieczeństwa 1 Prawo i regulacje pozwalają osiągnąć bardzo wysoki poziom bezpieczeństwa niespotykany w innych dziedzinach przemysłu. 3 Wdrożenie systemu zarządzania jakością który jest podstawą kultury bezpieczeństwa jest obowiązkiem prawnym podmiotów prowadzących działalność związaną z narażeniem. 2 Jednak obok regulacji konieczna jest budowa określonej kultury bezpieczeństwa w ramach organizacji, która prowadzi działalność związaną z narażeniem. 4 Budowanie i umacnianie kultury bezpieczeństwa w organizacji jest odpowiedzialnością każdego z jej członków od podstawowego pracownika po najważniejszych szefów. Bezpieczeństwo musi być najważniejsze. 26
Instytucje międzynarodowe źródło standardów The International Commission on Radiological Protection (ICRP) Profesjonalna pozarządowa organizacja opracowująca rekomendacje w zakresie BJ. The UN Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation (UNSCEAR) Ustanowiony w 1955, mieści się w Wiedniu, www.unscear.org Na podstawie ich raportów (tylko 16 istotnych pozycji) podpisany został traktat o częściowym zakazie prowadzenia prób jądrowych. 27
Instytucje międzynarodowe The International Atomic Energy Agency (IAEA) Utworzona w 1957 roku jako agencja ONZ odpowiedzialna za promocję pokojowego wykorzystania energii jądrowej. Zadania Wsparcie badań naukowych, ułatwienie wymiany doświadczeń i informacji, szkolenia, wprowadzenie i administrowanie systemem ochrony przed proliferacją broni jądrowej. Główne obszary działania: Działalność: Nieproliferacja Bezpieczeństwo jądrowe Badania naukowe i rozwój technologii Publikuje standardy: Safety Fundamentals, Safety Requirements and Safety Guides. Prowadzi inspekcje, przygotowuje raporty. 28
Instytucje międzynarodowe Nuclear Energy Agency (NEA) Utworzona w 1956 roku w ramach OECD, www.nea.fr Global Nuclear Energy Partnership (GNEP) WENRA Western European Nuclear Regulators Association WANO World Association of Nuclear Operators EUR European Utility Requirements Analogiczne zadania do IAEA Instytucje międzynarodowe są głównym źródłem norm, standardów oraz innych dokumentów o podobnym charakterze. Często są implementowane do prawa krajowego lub są wymagane przez operatorów lub dostawców technologii jądrowych. 29
Główne źródło standardów 30
Publikacje MAEA (IAEA) 1 2 MAEA publikuje wiele serii dokumentów o charakterze standardów dedykowanych sektorowi jądrowemu Z punktu widzenia BJiOR najistotniejsze są standardy bezpieczeństwa IAEA Safety Standards stanowiące międzynarodowy konsensus w zakresie sposobu zapewnienie ochrony ludzi i środowiska przez negatywnymi skutkami promieniowania jonizującego 31
Hierarchy IAEA Safety Standards składają się z 3 grup dokumentów SAFETY FUNDAMENTALS GENERAL SAFETY REQUIREMENTS Applicable to all facilities and activities SPECIFIC SAFETY REQUIREMENTS Applicable to specific facilities or activities GENERAL SAFETY GUIDES Applicable to all facilities and activities SPECIFIC SAFETY GUIDES Applicable to specified facilities or activities 32
Safety fundamentals Podstawowe zasady bezpieczeństwa IAEA Safety Standards składają się z 3 grup dokumentów Safety fundamentals określają cele oraz podstawowe zasady ochrony i zapewnienia bezpieczeństwa. Stanowią też podstawę dla Safety Requirements (Wymagań Bezpieczeństwa). Jest jeden Safety Fundamental (SF-1) Fundamental Safety Principles. SAFETY FUNDAMENTALS GENERAL SAFETY REQUIREMENTS Applicable to all facilities and activities SPECIFIC SAFETY REQUIREMENTS Applicable to specific facilities or activities GENERAL SAFETY GUIDES Applicable to all facilities and activities SPECIFIC SAFETY GUIDES Applicable to specified facilities or activities 33
Safety requirements Wymagania bezpieczeństwa IAEA Safety Standards składają się z 3 grup dokumentów Safety Requirements stanowią kompletny zestaw wymogów które należy spełnić aby zapewnić odpowiedni poziom ochrony ludności oraz środowiska dziś oraz w przyszłości. Safety Requirements wynikają z celu oraz wymagań określonych w Safety Fundamentals. SAFETY FUNDAMENTALS GENERAL SAFETY REQUIREMENTS Applicable to all facilities and activities SPECIFIC SAFETY REQUIREMENTS Applicable to specific facilities or activities GENERAL SAFETY GUIDES Applicable to all facilities and activities SPECIFIC SAFETY GUIDES Applicable to specified facilities or activities 34
General and specific safety requirements Ogólne i szczególne wymagania bezpieczeństwa Safety Requirements podzielone są na dwie grupy, w każdej jest po 7 podgrup. General Safety Requirements Specific Safety Requirements Part 1 Governmental, Legal and Regulatory Framework for Safety Part 2 Leadership and Management for Safety Part 3 Radiation Protection and the Safety of Radiation Sources Part 4 Safety Assessment for Facilities and Activities Part 5 Predisposal Management of Radioactive Waste Part 6 Decomissioning and Termination of Activities Part 7 Emergency Preparedness and Response 1 Site Evaluation for Nuclear Installations 2 Safety of Nuclear Power Plants 2.1. Design and Construction 2.2. Commissioning and Operation 3 Safety of Research Reactors 4 Safety of Nuclear Fuel Cycle Facilities 5 Safety of Radioactive Waste Disposal Facilities 6 Safe Transport of Radioactive Material 35
Przykładowe Wymagania Bezpieczeństwa (Safety Requirements) Seria Tytuł Poziom w serii Oznaczenie 36
Safety Guides (Przewodnik Bezpieczeństwa) Safety Guides zawierają rekomendacje oraz zalecenie co do sposobu sprostania wymaganiom bezpieczeństwa (Safety Requirements). Stanowią swego rodzaju najlepsze praktyki. SAFETY FUNDAMENTALS GENERAL SAFETY REQUIREMENTS Applicable to all facilities and activities SPECIFIC SAFETY REQUIREMENTS Applicable to specific facilities or activities GENERAL SAFETY GUIDES Applicable to all facilities and activities SPECIFIC SAFETY GUIDES Applicable to specified facilities or activities 37
Przykładowe Safety Guides (Przewodnik Bezpieczeństwa) Seria Tytuł Poziom w serii Oznaczenie 38
Podsumowując standardy IAEA Są one w pierwszej kolejności skierowane do rządów i organów administracji państw które zamierzają lub już wykorzystują promieniowanie jonizujące. W sposób przemyślany i usystematyzowany przedstawiają konkretne rozwiązania mające na celu zapewnienie oczekiwanego przez społeczność międzynarodową poziomu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej. Są one również wyznacznikiem do współpracy międzynarodowej. Kraje ich nie przestrzegające często są izolowane w tym zakresie. 39
Podsumowując standardy IAEA Dla elektryków Safety Fundamentals oraz Safety Requirements stanowią głównie podstawę do ogólnego zrozumienia kwestii bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej. Ich poznanie pozwala na lepsze rozumienie całości zagadnienia. Safety Guides stanowią bardziej szczegółowe źródło informacji nt. konkretnych rozwiązań technicznych i organizacyjnych które spełniają wymagania Safety Fundamentals i Safety Requirements. Tam znajdują się najbardziej szczegółowe informacje. 40
Wybrane standardy MAEA dotyczące części elektrycznej elektrowni jądrowej Safety of Nuclear Power Plants Design SSR-2/1 1 2 3 Szczegółowe Wymogi Bezpieczeństwa dla projektowania elektrowni jądrowych nie dotyczą wprost instalacji elektrycznych i AKPIA Jednak spełnienie określonych wymogów projektowych głównie w zakresie ciągłości zasilania kluczowych systemów bezpieczeństwa oraz instalacji AKPIA niezbędnych do sterowania i monitorowania pracy reaktora wymaga odpowiedniego zaprojektowania instalacji elektrycznych oraz AKPIA Wymagania określone są zasadniczo na poziomie celów, które należy osiągnąć aby spełnić wymagania zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej. Ich praktyczna realizacja opisana jest w Safety Guides 41
Projektowanie części elektrycznej elektrowni jądrowej SSG-34 Design of Electrical Power Systems for Nuclear Power Plants Treść dokumentu Jest to Specific Safety Guide (Szczegółowy Poradnik Bezpieczeństwa) dedykowany systemom elektrycznym elektrowni jądrowych Dokument obejmuje kwestie zasilania elektrowni jądrowej w warunkach normalnej pracy oraz w warunkach awaryjnych Należy uznać ten dokument kluczowy dla producentów, projektantów i wykonawców systemów elektrycznych w elektrowniach jądrowych Electrical power systems at nuclear power plants Classification of electrical power systems Design bases for electrical power systems General design guidelines for electrical power systems Design guidelines for preferred power supplies Design guidelines for electrical safety power systems Alternate AC power supplies Confirmation and documentation of the design 42
Projektowanie systemów AKPIA Design of Instrumentation and Control Systems for Nuclear Power Plants SSG-39 Treść dokumentu Jest to Specific Safety Guide (Szczegółowy Poradnik Bezpieczeństwa) dedykowany systemom pomiarowym oraz systemom sterowania (AKPIA) w elektrowni jądrowej Dokument obejmuje kwestie systemów AKPIA elektrowni jądrowej w warunkach normalnej pracy oraz w warunkach awaryjnych Należy uznać ten dokument kluczowy dla producentów, projektantów i wykonawców systemów pomiarowych oraz systemów sterowania w elektrowniach jądrowych The management system for instrumentation and control design Design basis for instrumentation and control systems Instrumentation and control architecture Safety classification of instrumentation and control functions, systems and equipment General recommendations for all instrumentation and control systems important to safety Design guidelines for specific instrumentation and control systems, and equipment Considerations relating to the human machine interface Software 43
międzynarodowe 44
EUR European Utility Requirements EUR można bardziej określić mianem projektu niż organizacji. Utworzona została na początku lat 90 tych XX wieku, a jej celem było opracowanie wspólnej specyfikacji technicznej dla elektrowni jądrowych wyposażonych w reaktory lekkowodne, która pozwoliłaby na ograniczenie liczby modyfikacji projektowych. Obecnie można wyobrazić sobie wykorzystanie EUR jako elementu SIWZ (wykorzystane dla Olkiluoto 3) lub narzędzia do harmonizacji regulacji Dokumentacja EUR składa się z 4 wolumenów (volume): Volume 1: Streszczenie Ogólne wymagania Volume 2: Ogólne wymagania projektowe dla wyspy jądrowej Volume 4: Ogólne wymagania projektowe dla wyspy konwencjonalnej Szczególne wymagania Volume 3: Dla każdej z wybranych technologii zawiera opis oraz podsumowanie porównania zgodności z wymaganiami ogólnymi (EUR volume 1 i volume 2). Obecnie Volume 3 dostępny jest między innymi dla technologii ABWR, AES 92, AP1000 oraz EPR. 45
I jeszcze Normy krajów dostawców technologii jądrowych Normy techniczne są z reguły tworzone w zakresie w jakim są wymagane w danym kraju. Dlatego najbardziej uznane w zakresie energetyki jądrowej są normy krajów dostawców technologii jądrowych (amerykańskie, francuskie, itd.) Wymagania dostawców technologii dla podwykonawców i dostawców 46
elektrowni jądrowej - uzupełnienie 47
Część elektryczna elektrowni jądrowej Bardzo duże podobieństwo do elektrowni konwencjonalnej Różnice głównie w układzie potrzeb własnych elektrowni co wynika z konieczności zapewnieni wysokiej pewności zasilania: Dla odprowadzenia ciepła powyłączeniowego Zapewnienie sterowania i kontroli nad reaktorem Potrzeby własne elektrowni jądrowej wynoszą 4,5-6% Pompy zasilające Główne pompy cyrkulacyjne Pompy wody chłodzącej skraplacze Pompy skroplin 1,5-2% 1,25-1,35% 0,74% 0,2% 48
Sieci elektryczne w elektrowni jądrowej Sieć średniego napięcia przemiennego (6 lub 10 kv) (400 V, 690 V) Sieć niskiego napięcia przemiennego Sieć napięcia stałego 220 V z bateriami akumulatorów Z której zasilane są silniki i inne odbiorniki dużej mocy (powyżej 200 kw). Zapewniająca zasilanie silników mniejszej mocy (poniżej 200 kw), innych odbiorników niskiego napięcia, instalacji ogrzewania, wentylacji, klimatyzacji, oświetlenia, zasilaczy urządzeń elektronicznych itp. Ładowanymi z sieci prądu przemiennego poprzez prostowniki mogąca zasilać również odbiorniki prądu przemiennego poprzez falowniki. 49
Klasyfikacja zasilania odbiorów potrzeb własnych w zależności od pewności zasilania Kategoria I Kategoria II Kategoria III Przerwa w zasilaniu w energię elektryczną nie jest dopuszczalna ani w ruchu normalnym ani podczas awarii (możliwe są przerwy w zasilaniu krótsze niż 1 sekunda tylko dla pojedynczych odbiorów). Do kategorii I zalicza się układy sterowania, nadzoru i zabezpieczeń reaktora, przyrządy kontrolne i pomiarowe oraz obwody automatyki, awaryjne oświetlenie i układy łączności. Dopuszczalne są krótkotrwałe przerwy w zasilaniu w energię elektryczną od 15 s do 3 min. Do kategorii tej zalicza się urządzenia do utrzymywania ruchu chłodziwa w obiegu pierwotnym oraz do odprowadzenia ciepła powyłączeniowego z urządzeń reaktora, układy chłodzenia głównych pomp cyrkulacyjnych, układy pomocnicze do odstawienia turbozespołu, ważne układy wentylacyjne i urządzenia dozymetryczne. Zanik zasilania tych odbiorów prowadzi jedynie do zmniejszenia dyspozycyjności, bez istotnego wpływu na bezpieczeństwo. Kategoryzacja jest wymagana przez stosowne przepisy jednak podział na kategorie nie jest ściśle zdefiniowany w prawie. 50
Schemat elektryczny zasilania potrzeb własnych Źródło: Schemat elektryczny zasilania potrzeb własnych w EJ Olkiluoto 3 z reaktorem Areva EPR na podstawie publikacji ME oraz SEP Wytyczne Część Elektryczna Elektrowni Jądrowej 51
Zasilanie elektrowni jądrowej Zasilanie potrzeb własnych elektrowni jądrowej odbywa się Zasilanie wyspy jądrowej realizowane jest przez: Najważniejsze elementy wyposażenia elektrycznej wyspy jądrowej to: Przez transformator blokowy oraz przynajmniej dwa transformatory potrzeb własnych Transformator zapasowy potrzeb własnych zasilany niezależnie od wyprowadzenia mocy z sieci 110kV 4 niezależne rozdzielnie 10kV zasilane z analogicznych rozdzielni na terenie wyspy turbinowej. Każda z nich może być zasilana z transformatora blokowego lub transformatora zapasowego potrzeb własnych Każda z rozdzielni może być zasilania dodatkowo z 4 głównych agregatów prądotwórczych Możliwe jest również zasilanie dwóch mniejszych agregatów znajdujących się na terenie elektrowni Napędy elektryczne prętów regulacyjnych Napędy elektryczne głównych pomp cyrkulacyjnych RCP Napędy elektryczne pomp rezerwowych, zaworów, wentylatorów itp. układy sterowania, pomiarów, ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji, instalacja oświetleniowa, przeciwpożarowa, telewizji przemysłowej, kontroli dostępu itp. 52
Pozostałe elementy Wyspa turbinowa Brak kluczowych różnić w stosunku do elektrowni konwencjonalnej. Większe różnice mogą wystąpić w elektrowniach jądrowych z reaktorami typu BWR. Wyprowadzenie mocy Brak kluczowych różnic poza wielkością wynikającą z większej mocy bloków jądrowych. Pozostała infrastruktura elektrowni (tzw. Balance of Plant) Brak kluczowych różnic. 53
Elementy części elektrycznej elektrowni jądrowej Projekt i wykonanie części elektrycznej elektrowni jądrowej musi spełniać określone wymogi wynikające z prawa oraz norm i standardów jądrowych Również urządzenia (transformatory, agregaty, ) oraz kable muszą spełniać takie same wymogi, tj. zapewnić taką samą niezawodność działania całego systemu jak jest wymagana przez przepisy, normy i standardy 54
55
Zatem od czego zacząć? Standardy MAEA Prawo atomowe Rozporządzenia Wymagania EUR Amerykańskie normy techniczne? Wymagania dostawców technologii A Francuskie normy techniczne Wymagania dostawców technologii B Inne wymagania 56
Można zacząć od Rozmawiać z dostawcami technologii lub innymi potencjalnymi odbiorcami naszych usług lub produktów Wdrożenia systemu zarządzania jakością (praktycznego!) Zapoznanie się ze szczegółowymi wymaganiami dla konkretnych elementów lub usług Zapoznanie się z ogólnymi zasadami BJiOR 57
EY Assurance Tax Transactions Advisory O firmie EY EY jest światowym liderem rynku usług profesjonalnych obejmujących usługi audytorskie, doradztwo podatkowe, doradztwo biznesowe i doradztwo transakcyjne. Nasza wiedza oraz świadczone przez nas najwyższej jakości usługi przyczyniają się do budowy zaufania na rynkach kapitałowych i w gospodarkach całego świata. W szeregach EY rozwijają się utalentowani liderzy zarządzający zgranymi zespołami, których celem jest spełnianie obietnic składanych przez markę EY. W ten sposób przyczyniamy się do budowy sprawniej funkcjonującego świata. Robimy to dla naszych klientów, społeczności, w których żyjemy i dla nas samych. Nazwa EY odnosi się do firm członkowskich Ernst & Young Global Limited, z których każda stanowi osobny podmiot prawny. Ernst & Young Global Limited, brytyjska spółka z odpowiedzialnością ograniczoną do wysokości gwarancji (company limited by guarantee) nie świadczy usług na rzecz klientów. Aby uzyskać więcej informacji, wejdź na www.ey.com/pl EY, Rondo ONZ 1, 00-124 Warszawa 2017 EYGM Limited. Wszelkie prawa zastrzeżone. Niniejsza publikacja została sporządzona z należytą starannością, jednak z konieczności pewne informacje zostały podane w skróconej formie. W związku z tym publikacja ma charakter wyłącznie orientacyjny, a zawarte w niej dane nie powinny zastąpić szczegółowej analizy problemu lub profesjonalnego osądu. EY nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek straty powstałe w wyniku czynności podjętych lub zaniechanych na podstawie niniejszej publikacji. Zalecamy, by wszelkie przedmiotowe kwestie były konsultowane z właściwym doradcą.