KEY WORDS European larch, sand excavation sites, reclamation, reforestation, post mine soils

sylwan 155 (10): 653 659, 2011 Wojciech Krzaklewski, Bartłomiej Woś, Beata Stachnik, Marcin Pietrzykowski Wpływ niektórych właściwości inicjalnych gleb na wzrost modrzewia europejskiego (Larix decidua Mill.) w warunkach rekultywowanego wyrobiska po eksploatacji piasku Influence of some properties of initial soils on the growth of European larch (Larix decidua Mill.) on reclaimed former sand excavation site ABSTRACT Krzaklewski W., Woś B., Stachnik B., Pietrzykowski M. 2011. Wpływ niektórych właściwości inicjalnych gleb na wzrost modrzewia europejskiego (Larix decidua Mill.) w warunkach rekultywowanego wyrobiska po eksploatacji piasku. Sylwan 155 (10): 653 659. Paper presents the results of research concerning the influence of properties of initial post mine soils on the growth of European larch (Larix decidua Mill.) at a former sand excavation pit of the Szczakowa Sand Mine (southern Poland) reclaimed 30 years ago. The growth parameters (d.b.h and mean height) depend ed on the properties of the initial soils at the reclaimed site, particularly on the grain size. The results obtained confirm the usefulness of this tree species for the afforestation of reclaimed former sand excavation sites in their parts built of sand deposits with larger admixtures of silt. KEY WORDS European larch, sand excavation sites, reclamation, reforestation, post mine soils Addresses Wojciech Krzaklewski e mail: wkrzak@ar.krakow.pl Bartłomiej Woś, Beata Stachnik, Marcin Pietrzykowski e mail: rlpietrz@cyf kr.edu.pl Katedra Ekologii Lasu, Uniwersytet Rolniczy; al. 29 listopada 46; 31 425 Kraków Wstęp Zadaniem rekultywacji gruntów jest nadanie lub przywrócenie im wartości użytkowych lub przyrodniczych poprzez odpowiednie zabiegi. Powierzchnia terenów pogórniczych przekazy wanych po rekultywacji leśnictwu wynosi w Polsce około 60% ogółu rekultywowanych gruntów [Krzaklewski 2001]. Gatunki drzew w ramach rekultywacji leśnej wprowadzane są na tereny charakteryzujące się całkiem odmiennymi właściwościami gleb w porównaniu do gleb siedlisk naturalnych. Stąd istotnym problemem rekultywacji leśnej staje się trafny dobór gatunków i ich adaptacja do siedlisk powstających na rekultywowanych terenach oraz osiągana przez te gatunki produkcyjność. Oprócz aspektów ochronnych i siedliskotwórczych, celem rekultywacji leśnej może być produkcja surowca drzewnego, między innymi dla celów energetycznych, przy zachowaniu walorów krajobrazowych, ochronnych i ekologicznych [Pietrzykowski i in. 2010]. Na terenie Kopalni Piasku Szczakowa przez wiele lat prowadzone były działania zmierzające do przywrócenia wartości użytkowej terenom przekształconym po wydobyciu piasków podsadzkowych. Aktualnie powierzchnia zrekultywowanego wyrobiska popiaskowego

654 Wojciech Krzaklewski, Bartłomiej Woś, Beata Stachnik, Marcin Pietrzykowski przekazana po rekultywacji dla leśnictwa przekracza 3000 ha [Pietrzykowski, Krzaklewski 2009]. W historii działalności rekultywacyjnej rozpoczętej jeszcze w latach 50. XX wieku stoso wano tam różne metody i wprowadzano rozmaite gatunki drzew i krzewów, m.in. modrzew euro pejski [Greszta, Skawina 1965; Bugała, Kluczyński 1975; Pietrzykowski, Krzaklewski 2009]. Jak wiadomo, modrzew posiada cechy drzewa pionierskiego i może wzrastać na glebach średnio żyznych i mniej zasobnych, a przy tym wyróżnia się znaczną wytrzymałością na imisje prze mysłowe [Latocha, Hawryś 1976]. Ponadto należy do gatunków charakteryzujących się szybkim wzrostem, co pozytywnie wpływa na stosunki konkurencyjne z roślinnością zielną w fazie uprawy i na skracanie czasu wydostania się z niebezpiecznej strefy przygruntowych przy mrozków. Gatunek ten ponadto jest zdolny do szybkiej regeneracji zgryzionych lub uszko dzonych mechanicznie pędów [Tyszkiewicz, Obmiński 1963]. Wymienione cechy mają duże znaczenie w projektowaniu składu gatunkowego zalesień na rekultywowanych terenach i zade cydowały o tym, że gatunek ten jest uważany za bardzo przydatny w leśnej rekultywacji terenów pogórniczych [Harabin, Kawalec 1979; Węgorek 2003; Węgorek, Harabin 2004]. Celem pracy była ocena wpływu wybranych właściwości inicjalnych gleb na zróżnicowanie wzrostu modrzewia europejskiego (Larix decidua Mill.) wprowadzonego przed 30 laty na rekul tywowanym dla leśnictwa wyrobisku Kopalni Piasku Szczakowa. Materiał i metody Badania przeprowadzono na powierzchniach badawczych zlokalizowanych w drzewostanach modrzewiowych w wieku 30 lat rosnących na zrekultywowanym wyrobisku Kopalni Piasków Podsadzkowych Szczakowa (Górny Śląsk). Ogółem założono 8 kołowych powierzchni badaw czych, każda o wielkości 1 ara (r=5,64 m). Połowę powierzchni założono w drzewostanach charakteryzujących się dobrym wzrostem modrzewia (kategoria A), a pozostałe stanowiły powierzchnie, gdzie jego wzrost był wyraźnie gorszy (kategoria B). Na każdej powierzchni badawczej pomierzono pierśnicę (d 1,3 ) i wysokość (h) drzew. W celu określenia zaopatrzenia modrzewia w azot, na każdej powierzchni pobrano próbki igieł z górnej części korony z wystawy SW z 3 drzew o przeciętnej pozycji biosocjalnej. Zawartość azotu w suchej masie igieł ozna czono na aparacie Leco CNS 2000. W celu porównania średnich wartości badanych wymiarów drzew (d 1,3 i h) pomiędzy kategoriami powierzchni (A i B) wyniki poddano analizie statystycznej wykonując test t z zastosowaniem programu Statistica 8.0 (Stat Soft, Inc.). W ramach badań glebowych, w środku każdej powierzchni kołowej wykonano odkrywki glebowe do głębokości 100 cm, opisano morfologię profili i pobrano do analiz laboratoryjnych próbki z wyróżnionych poziomów glebowych (Olf, Ainan, Can). Oznaczono skład granulomet ryczny metodą areometryczną Prószyńskiego, ph potencjometrycznie w H 2 O oraz 1 mol dm 3 KCl (proporcja gleba roztwór 1:2,5), zawartości C i N aparatem Leco CNS 2000, kwasowość hydrolityczną (Y) i sumę zasadowych kationów wymiennych (S) metodami Kappena, z których obliczono pojemność sorpcyjną (T) i stopień wysycenia kompleksu sorpcyjnego kationami zasadowymi (V%). Zawartość Mg przyswajalnego oznaczono w wyciągu Schachtschabela meto dą AAS, zawartość przyswajalnego K i P w wyciągu Egnera Riehma (K metodą AAS, a P kolo rymetrycznie aparatem CARY 300 Conc UV Visable Spectrometr firmy Varian). Następnie na podstawie zawartości MgO, K 2 O i P 2 O 5 obliczono uproszczony wskaźnik zasobności [Krzaklewski 1977] według wzoru: W zg = 0,33(aP 2 0 5 /AP 2 O 5 + bk 2 O/BK 2 O + cmgo/cmgo) gdzie: a, b, c zawartość danego pierwiastka w próbce gleby, A, B, C najwyższa oznaczona zawartość danego pierwiastka na badanym obiekcie.

Wpływ niektórych właściwości inicjalnych gleb 655 Zastosowanie powyższego wskaźnika pozwoliło uszeregować badane gleby pod względem ich zasobności. Dodatkowo dla charakterystyki warunków siedliskowych na badanych powierzchniach wykonano zdjęcia fitosocjologiczne metodą Braun Blanquetta [Szafer, Zarzycki 1970]. Następ nie na podstawie ekologicznych liczb wskaźnikowych roślin naczyniowych [Zarzycki 2002] określono dla każdej powierzchni wartości średnie ważone (stopniem ilościowości gatunków w zdjęciu fitosocjologicznym) wskaźników trofizmu (Tr) i wilgotności (W). W oparciu o tak wyliczone wartości wskaźników ekologicznych i siatkę typologiczną zaproponowaną przez Różańskiego [1996] określono potencjalne typy siedliskowe lasu dla wyróżnionych kategorii powierzchni. Podobną metodykę określenia potencjalnego siedliskowego typu lasu na wyrobis kach popiaskowych prezentowano w publikacji Pietrzykowskiego i Krzaklewskiego [2006]. W pracy tej stwierdzono, że w warunkach przedmiotowych wyrobisk istnieje wyraźna korelacja pomiędzy diagnozą siedlisk na podstawie indeksu trofizmu gleb leśnych [Brożek 2001] a wartościami wskaźników ekologicznych [Zarzycki 2002]. Wyniki i dyskusja CHARAKTERYSTYKA GLEB. Gleby występujące w obydwu kategoriach powierzchni, zgodnie z Klasyfikacją Gleb Leśnych Polski [Kowalkowski i in. 2000], zaliczono do podtypu gleb indu strioziemnych o niewykształconym profilu (AUi) o budowie Olf Ainan Can, a według World... [2006] są to Urbic Anthrosol. Miąższość poziomu organicznego Olf z zaczątkiem poziomu detrytusowego (semimor, tj. próchnicy mor w fazie rozwoju) w profilach glebowych powierzchni kategorii A nie przekraczała 3 cm, a w przypadku powierzchni kategorii B 2 cm. Średnia miąższość inicjalnego poziomu organiczno mineralnego Ainan w obu kategoriach powierzchni wynosiła 3 cm, przy średniej zawartości węgla organicznego odpowiednio 2,55% i 1,51%. Zawartość azotu ogólnego w poziomie Ainan wynosiła 0,12% w kategorii A oraz 0,06% w kate gorii B (tab. 1). Stosunek C:N osiągał w kategorii A 19,5, natomiast w kategorii B 23,8. W składzie granulometrycznym badanych gleb przeważała frakcja piaszczysta (0,05 2,00 mm), której średnia zawartość wahała się od 58% w glebach kategorii A do 75% w kategorii B. Zawar tość procentowa pyłu (0,002 0,05 mm) w kategorii A wynosiła 31% i była istotnie wyższa niż w kategorii B (16%). Cecha ta wyraźnie różnicowała gleby badanych kategorii powierzchni. Zawartość iłu (<0,002 mm) w obu kategoriach była podobna (tab. 1). W przypadku wyrobisk popiaskowych nawet niewielka domieszka części spławialnych poprawia znacznie warunki gle bowo siedliskowe [Pietrzykowski, Krzaklewski 2009]. Modrzew jest zaliczany do tzw. gatunków niezależnych pod względem odczynu [Olaczek 1986]. Wartości ph w obu kategoriach powierzchni były zbliżone. W poziomach organiczno mineralnych Ainan stwierdzano odczyn silnie kwaśny (w kategorii A: ph H2O 5,2 i ph KCl 4,5, a w kategorii B odpowiednio 5,0 i 4,0). Średnie wartości ph H2O głębszych poziomów mineral nych (skały macierzystej) wskazywały na odczyn słabo kwaśny (tab. 1). Gleby na powierz chniach kategorii A odznaczały się wyższą zawartością składników pokarmowych (MgO, K 2 O, P 2 O 5 ) w porównaniu do gleb powierzchni kategorii B (tab. 1). Porównując uzyskane wyniki z danymi literaturowymi odnoszącymi się do oceny potrzeb nawożenia drzewostanów [Baule, Fricker 1973] badane gleby uznać można za dobrze zaopatrzone w magnez i potas, natomiast niedostatecznie w fosfor. Obliczony wskaźnik W zg dla powierzchni kategorii A wynosił 0,46 i był wyraźnie wyższy niż w przypadku kategorii B (tab. 1). Pojemność kompleksu sorpcyjnego w kategorii A wynosiła średnio 9,89 cmol(+)/kg gleby w poziomie Ainan i 5,78 cmol(+)/kg w poziomie Can. W kategorii B wartości te wynosiły odpo

656 Wojciech Krzaklewski, Bartłomiej Woś, Beata Stachnik, Marcin Pietrzykowski wiednio 6,66 cmol(+)/kg w poziomie Ainan i 3,01 cmol(+)/kg gleby w poziomie Can. Wysycenie kompleksu sorpcyjnego kationami zasadowymi wynosiło średnio 43,9% w poziomie Ainan i 69,7% w poziomie Can w glebach powierzchni kategorii A, natomiast w glebach powierzchni kategorii B 32,3% w poziomie Ainan i 66,6% w poziomie Can. CHARAKTERYSTYKA ZBIOROWISK ROŚLINNYCH I WARUNKÓW SIEDLISKOWYCH. Na badanych po wierzchniach oznaczono łącznie 28 gatunków roślin naczyniowych, w tym 19 gatunków na powierzchniach należących do kategorii A i 16 na powierzchniach kategorii B. Najliczniej repre zentowane były grupy gatunków z klasy Molinio Arrhenatheretea (R.TX. 1937) (3 gatunki na powierzchniach należących do kategorii A i 4 na powierzchniach kategorii B), Quercetea robroi Petraeae (BR. BL. et R.TX. 1943) (odpowiednio 3 i 1 gatunek) oraz Querco Fagetea (R.R. B.BL. et Vileg 1937) (odpowiednio 1 i 3 gatunki). Z gatunków zaliczonych do leśnych na powierzch niach obu kategorii wystąpiły: Deschampsia flexuosa, Hieracium lachenalii, Poa nemoralis, Quercus rubra i Sorbus aucuparia. Ponadto tylko na powierzchniach kategorii A oznaczono: Viola reichenbachiana, Melica nutans i Dryopteris filix mas, a na powierzchniach należących do kategorii B Fagus sylvatica. Ekologiczny wskaźnik wilgotności gleby z powierzchni kategorii A wynosił 2,80 i był nieznacznie wyższy niż dla kategorii B (2,78). Natomiast ekologiczny wskaźnik trofizmu był wy raźnie wyższy na powierzchniach kategorii A, gdzie wyniósł 3,15 (B 2,80). Wykorzystując siatkę opracowaną przez Różańskiego [1996] ustalono, że siedliska na powierzchniach kategorii A upodabniają się do siedliska lasu mieszanego świeżego, natomiast kategorii B boru miesza nego świeżego. WYMIARY DRZEW I OCENA ZAOPATRZENIA W AZOT. Stwierdzono istotną różnicę pod względem średnich wartości pierśnicy i wysokości drzew rosnących w wyróżnionych kategoriach drze wostanów (tab. 2). Liczba drzew przypadająca na jednostkę powierzchni była taka sama w obu kategoriach. Średnia pierśnica drzewostanu w kategorii A wynosiła 15,83 cm i była istotnie więk sza niż w kategorii B (11,03 cm). Średnia wysokość drzew na powierzchniach kategorii A wynosiła 16,22 m, a w kategorii B 9,94 m. Zgodnie z tablicami przyrostu i miąższości drzewostanów Tabela 1. Wybrane właściwości gleb w badanych kategoriach powierzchni Selected soil properties in the analysed stands variants Właściwość Kategoria powierzchni A B Poziom glebowy Zawartość pyłu (0,05 0,002 mm) [%] 31 16 Aian i Can (od 0 Zawartość iłu (<0,002 mm) [%] 11 9 do 100 cm głęb.) ph H 2 O 5,2 5,0 Ainan 6,2 6,1 Can ph KCl 4,5 4,0 Ainan 4,6 4,6 Can Zawartość węgla organicznego [%] 2,55 1,51 Ainan Zawartość azotu ogólnego [%] 0,12 0,06 Ainan Zawartość magnezu przyswajalnego 12,02 8,99 Ainan [MgO mg 100 g 1 gleby] 14,36 7,53 Can Zawartość potasu przyswajalnego 10,04 7,86 Ainan [K 2 O mg 100 g 1 gleby] 5,43 4,40 Can Zawartość fosforu przyswajalnego 1,64 1,09 Ainan [P 2 O 5 mg 100 g 1 gleby] 0,58 0,56 Can Uproszczony wskaźnik zasobności gleb 0,46 0,33 cały profil do 100 cm

Wpływ niektórych właściwości inicjalnych gleb 657 Szymkiewicza [2001] wskazywało to odpowiednio na I (kategoria A) i III (kategoria B) klasę bonitacji. Średnia oszacowana zasobność drzewostanów w kategorii A wynosiła 240 m 3 /ha, a w kategorii B 64 m 3 /ha (tab. 2). W warunkach rekultywowanego zwałowiska zewnętrznego Kopalni Siarki Piaseczno drzewostany modrzewiowe w wieku 25 lat osiągały I klasę bonitacji i wysoką zasobność wynoszącą 197 m 3 /ha [Węgorek 2003]. Cechą różnicującą modrzewie wzrastające na wyrobisku na powierzchniach wyróżnionych kategorii był również stan zaopatrzenia w azot. Średnia procentowa zawartość azotu w igłach modrzewi na powierzchniach kategorii A wynosiła 2,26% i była prawie dwukrotnie większa niż w kategorii B. Według liczb granicznych opracowanych przez Walendzika [1975], można uznać, że zaopatrzenie modrzewia w azot było optymalne na powierzchniach kategorii A, a na powierz chniach kategorii B wykazywało niedobór. Ogólnie zawartość biogenów w aparacie asymila cyjnym przyjmuje się za miernik stanu odżywienia drzew [Baule, Fricker 1973]. W odniesieniu do terenów pogórniczych uważa się, że najbardziej deficytowym pierwiastkiem jest azot [Bajorek 2006]. Podobnie w warunkach siedlisk naturalnych wykazano, że zawartość azotu w igłach wyraźnie koreluje ze wzrostem drzew [Fober 1986]. Wnioski i Wyniki badań glebowych, fitosocjologicznych i ocena na podstawie ekologicznych wskaź ników roślin naczyniowych wskazują, że siedliska na powierzchniach zakwalifikowanych do kategorii A upodabniają się do lasów mieszanych świeżych, a w kategorii B borów mie szanych świeżych. W warunkach wyrobisk popiaskowych modrzew jest najbardziej przydat ny do zalesienia fragmentów zbudowanych z utworów piaszczystych z domieszką pyłów, na których prognozowane są siedliska LMśw. i Spośród badanych cech glebowych, wpływ na lepszy wzrost modrzewia miało w pierwszej kolejności uziarnienie, a dopiero później zasobność w składniki pokarmowe. Pomimo niedo boru w glebie składników przyswajalnych (w tym szczególnie fosforu), modrzewie wzrasta jące na powierzchniach kategorii A osiągnęły I bonitację. Tabela 2. Wybrane cechy badanych drzewostanów Some characteristic of investigated tree stands Kategoria powierzchni A B Liczba drzew pomierzonych [szt.] 59 59 Zagęszczenie [szt./ha] 1475 1475 Pierśnica Średnia [cm] 15,83* 11,03* Odchylenie standardowe [cm] 1,71 1,53 Współczynnik zmienności [%] 10,82 13,87 Błąd procentowy [%] 1,41 1,81 Wysokość Średnia [m] 16,22* 9,94* Odchylenie standardowe [m] 1,57 1,19 Współczynnik zmienności [%] 9,71 12,03 Błąd procentowy [%] 1,26 1,57 Bonitacja I III Zasobność [m 3 /ha] 240 64 * wartości istotnie różne przy p<0,05; values significantly different at p<0.05

658 Wojciech Krzaklewski, Bartłomiej Woś, Beata Stachnik, Marcin Pietrzykowski i Stwierdzono, że ph gleb w obydwu kategoriach było zbliżone i nie stanowiło czynnika decy dującego o różnicach we wzroście drzew. Tak więc uzyskane wyniki potwierdzają, że odczyn gleb jest mniej istotny dla wzrostu modrzewia niż właściwości fizyczne, w tym szczególnie uziarnienie. Literatura Bajorek K. 2006. Ocena zaopatrzenia w składniki pokarmowe sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) w I klasie wieku, rosnącej na wierzchowinie zwałowiska zewnętrznego Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów i w lasach gospo darczych Nadleśnictwa Bełchatów. Rozprawa doktorska, Katedra Ekologii Lasu UR, Kraków. Baule H., Fricker C. 1973. Nawożenie drzew leśnych. PWRiL, Warszawa. Brożek S. 2001. Indeks trofizmu gleb leśnych. Act. Agr. Silv. Ser. Silv. 39: 15 33. Bugała W., Kluczyński B. 1975. Badanie przydatności wybranych gatunków drzew i krzewów do rekultywacji skarp piaskowni w Szczakowej. Arbor. Kór. 20: 375 370. Fober H. 1986. Żywienie mineralne. W: Modrzewie. PWN, Warszawa Poznań. Greszta J., Skawina T. 1965. Zasady klasyfikacji wyrobisk górnictwa piasku podsadzkowego dla celów rekultywa cyjnych. Biuletyn Zakładu Badań Naukowych GOP PAN Zabrze 5: 75 82. Harabin Z., Kawalec A. 1979. Pogląd na możliwości przyrostowe modrzewia europejskiego (Larix decidua Mill.) w warunkach zwałowisk górnictwa węgla kamiennego. Arch. Ochr. Środow. 1 2: 119 126. Kowalkowski A., Czępińska Kamińska D., Krzyżanowski A., Sokołowicz M., Chojnicki J. [red.]. 2000. Klasyfikacja Gleb Leśnych Polski. CILP, Warszawa. Krzaklewski W. 1977. Roślinność spontaniczna jako wskaźnik warunków siedliskowych oraz podstawa do zalesienia skarp zwałowisk na przykładzie Kopalni Węgla Brunatnego Adamów. Praca doktorska, WSR w Krakowie. Krzaklewski W. 2001. Rekultywacja obszarów pogórniczych i poprzemysłowych. W: Kotarba M. J. [red.]. Przemiany środowiska naturalnego a ekorozwój. Wydawnictwo TBPŚ Geosfera, Kraków. 85 104. Latocha E., Hawryś Z. 1976. Wzrost i rozwój introdukowanych gatunków drzew w regionach przemysłowych. Sylwan 120 (2): 29 38. Olaczek R. 1986. Zarys ekologii i fitocenologii. W: Modrzewie. PWN, Warszawa Poznań. Pietrzykowski M. [red.]. 2010. Analiza i optymalizacja metod klasyfikacji siedlisk i kryteriów oceny rekultywacji leśnej na wybranych terenach pogórniczych w Polsce. Monografia naukowa. Wyd. UR, Kraków. Pietrzykowski M., Krzaklewski W. 2006. Functionality assessment of soil trophy index (ITGL) and vascular plant ecological indicator for site quality diagnosis in a sand mine excavation. Acta Sci. Pol. Silv. Colendar. Rat. Ind. Lignar. 5 (1): 47 56. Pietrzykowski M., Krzaklewski W. 2009. Rekultywacja leśna terenów wyrobisk po eksploatacji piasków pod sadzkowych na przykładzie Kopalni Szczakowa. Monografia. Katedra Ekologii Lasu UR, Kraków. Różański W. 1996. Nowe kierunki wykorzystania fitosocjologii w diagnozowaniu siedlisk leśnych. Katedra Botaniki Leśnej i Ochrony Przyrody UR, Kraków. Szafer W., Zarzycki K. 1970. Szata roślinna Polski. PWN, Warszawa. Szymkiewicz B. 2001. Tablice zasobności i przyrostu drzewostanów ważniejszych gatunków drzew leśnych. PWRiL, Warszawa. Tyszkiewicz S., Obmiński Z. 1963. Hodowla i uprawa lasu. PWRiL, Warszawa. Walendzik J. 1975. Wytyczne nawożenia szkółek leśnych. Zakład Gleboznawstwa i Nawożenia IBL, Warszawa Sękocin. Węgorek T. 2003. Zmiany niektórych właściwości materiału ziemnego i rozwój fitocenoz na zwałowisku zewnętrznym kopalni siarki w wyniku leśnej rekultywacji docelowej. Rozprawy Naukowe Akademii Rolniczej w Lublinie 275. Węgorek T., Harabin Z. 2004. Rozwój i wzrost modrzewia europejskiego (Larix decidua Mill.) na zwałowisku zewnętrznym Kopalni Siarki w Piasecznie. Roczn. Glebozn. 55 (2): 471 472. World reference base for soil resources. 2006. World Soil Resources Reports 103. FAO, Rzym. Zarzycki K. 2002. Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski. Inst. Bot. PAN, Kraków. summary Influence of some properties of initial soils on the growth of European larch (Larix decidua Mill.) on reclaimed former sand excavation site Paper presents the results of research concerning the influence of selected properties of initial post mine soils on the growth of European larch (Larix decidua Mill.) at a reclaimed former sand

Wpływ niektórych właściwości inicjalnych gleb 659 excavation pit of the Szczakowa Sand Mine (Górnośląski Industrial Region, southern Poland). The research was conducted in 2008. There were 8 circular research plots of 1 are each, set up in 4 replications in stands characterized by good growth (category A) and 4 in those with weaker growth (category B). On each plot, the following operations were performed: soil excavation, soil sampling, a phytosociological survey with the Braun Blanquett method, larch needle sampling in order to determine the content of nitrogen. In the laboratory, selected physical and chemical properties of the soil samples were determined and the content of nitrogen was measured in the larch needles. The results of dendrometric measurements were analyzed statistically in order to compare the mean values of the features in the categories analysed. It was concluded that the growth parameters of larch (d.b.h and mean height) depended on the properties of the initial soils at the reclaimed site, particularly on the particle size distribution. The results obtained confirm the usefulness of this tree species for the afforestation of reclaimed former sand excavation sites, especially of their parts built of sand deposits with larger admixtures of silt.