Uwarunkowania dyrektywy MiFID II i jej wpływ na rynki towarowo-finansowe w Polsce At the heart of Central European power trading Warszawa, 8 marca 2017 r.
Rynek energii elektrycznej w Polsce rola TGE TWh Wolumen na rynku energii elektrycznej 200 175 150 125 100 75 50 25 0 200% 175% 150% 125% 100% 75% 50% 25% 0% 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 wolumen RTT (TWh) wolumen RDNiB (TWh) udział obrotu na TGE w produkcji krajowej netto (%) Luty 2017 r.: 186 aktywnych uczestników rynków energii na TGE - 49 bezpośrednich członków 2015 r.: 133 aktywnych uczestników rynków energii na TGE 48 bezpośrednich członków Wolumen obrotu energią elektryczną na TGE wyniósł w 2016 roku 126,7 TWh, co stanowiło 85 proc. krajowej produkcji energii netto (149,8 TWh) Na Rynku Terminowym Towarowym (RTT e ) w 2016 r. wolumen obrotu wyniósł 99 TWh - 78% rynku, anarynkuspot(rdn e,rdb e łącznie: RDNiB e ) - 27,7 TWh - 22% rynku Na Rynku Terminowym Towarowym energii elektrycznej obecnie zawierane są kontrakty na lata 2018, 2019 i 2020 łączny wolumen 12,6 TWh na 28.02.2017, co stanowi 8,4 proc. krajowej produkcji energii elektrycznej netto 2
Rynek gazu w Polsce rola TGE TWh Wolumen na rynku gazu ziemnego 120 100 80 60 40 20 0 2013 2014 2015 2016 wolumen RTT (TWh) wolumen RDNiBg (TWh) udział obrotu na TGE w krajowym zużyciu gazu (%) 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Luty 2017 r.: 97 aktywnych uczestników rynków gazu na TGE 26 bezpośrednich członków 2015 r.: 82 aktywnych uczestników rynków gazu na TGE, 22 bezpośrednich członków W 2016 r. łączny wolumen obrotu na rynkach gazu ziemnego był o7proc.wyższy niż w 2015 roku (106,9 TWh) i wyniósł 114,5 TWh (ok. 10,4 mld m3), co stanowi 61 proc. udziału w krajowym zużyciu gazu ziemnego (186,3 TWh). Na Rynku Terminowym Towarowym (RTT g ) w 2016 r. wolumen obrotu wyniósł 89,9 TWh (79% rynku), a na rynku spot (RDNiBg) w 2016 r. 24,6 TWh (21% rynku),. Na Rynku Terminowym Towarowym gazu ziemnego obecnie zawierane są kontrakty na lata 2018 i 2019 łączny wolumen 11,9 TWh na 28.02.2017, co stanowi ok. 6,4 proc. krajowego zużycia gazu ziemnego 3
Wpływ MiFID II na rynki TGE Rynki prowadzone przez TGE MiFID II Rynek spot gaz ziemny Rynek Dnia Następnego i Bieżącego Bez wpływu Giełda towarowa Rynek spot energia elektryczna Rynek Dnia Następnego i Bieżącego Rynek Praw Majątkowych Rynek Terminowy Towarowy dla energii elektrycznej i gazu Rynek Terminowy Towarowy Prawa Majątkowe Bez wpływu Zakres wpływu zależny od prawa krajowego Zmiana statusu kontraktów terminowych/ reorganizacja systemu obrotu Zakres wpływu zależny od prawa krajowego Rynek Uprawnień do Emisji Zmiana statusu w wyniku rozszerzenia definicji instrumentu finansowego Rynek finansowy Rynek Instrumentów Finansowych Nowe wymogi dla operatora oraz dla uczestników obrotu, w tym w odniesieniu do towarowych instrumentów pochodnych Możliwe nowe instrumenty 4
Czynniki zewnętrzne wpływające na wybór strategii dostosowania TGE do MiFID 2 Zmiana / rozszerzenie definicji instrumentu finansowego w stosunku do MiFID 1 Różny zakres wymogów wobec uczestników obrotu instrumentami finansowymi i produktami energetycznymi na OTF m.in. limity pozycji, wymogi sprawozdawcze itd. Różne modele rozliczenia i rozrachunku na rynku regulowanym (przez CCP) i OTF Uznaniowość na OTF - dziś nie jest znane stanowisko organów nadzoru, które pozwalałoby określić, na czym dokładnie ta uznaniowość wykonywania zleceń ma polegać Brak polskich przepisów, które wprowadzałaby OTF do krajowego porządku prawnego i w konsekwencji, umożliwiałyby ubieganie się o uzyskanie stosownego zezwolenia 5
Rozliczenia i rozrachunek w reżimie MiFID 2 Uzyskanie przez IRGiT statusu CCP Prowadzenie działalności jako CCP (Kontrahent Centralny) w rozumieniu Rozporządzenia EMIR wymaga uzyskania właściwego zezwolenia. IRGiT wystąpiła z wnioskiem o autoryzację jako CCP do Komisji Nadzoru Finansowego oraz jest w trakcie postępowania w tej sprawie. Po uzyskaniu autoryzacji IRGiT zgodnie z prawem krajowym nadal będzie prowadziła dwie izby Izbę Rozliczeniową i Rozrachunkową (IRR) oraz Giełdowa Izbę Rozrachunkową (GIR). IRGiT IRR będzie rozliczała wreżimie Rozporządzenia EMIR wszystkie rynki TGE, na których notowane będą instrumenty finansowe w rozumieniu MiFID II: Rynek Uprawnień do Emisji Rynek Instrumentów Finansowych Platforma Aukcyjna CO2 IRGiT GIR będzie rozliczała towarowe rynki spot oraz instrumenty niebędące instrumentami finansowymi w rozumieniu MiFID II (Wyłączenie z C(6) Załącznika 1 MiFID II: produkty energetyczne sprzedawane w obrocie hurtowym, stanowiące przedmiot obrotu na OTF, które muszą być rozliczane fizycznie ). 6
Wpływ MiFID 2 na rynki terminowe energii elektrycznej i gazu w Polsce Stopniowe ograniczanie możliwości zawierania transakcji OTC na rynku hurtowym energii elektrycznej i gazu ziemnego Zwiększenie transparentności na rynkach energii i gazu Wzmocnienie rynków regulowanych i zorganizowanych platform obrotu poprzez wskazanie dwóch preferowanych form zawierania transakcji terminowych - rynek kontraktów finansowych i OTF Konieczność szerszej współpracy regulatorów KNF i URE - zwiększenie roli KNF w polityce energetycznej państwa - ustalanie deliverable supply i limitów pozycji MiFID 2 wprowadza wielkościowe limity zajmowanych i utrzymywanych w towarowych instrumentach pochodnych pozycji, w tym w kontraktach terminowych dot. energii elektrycznej i gazu. Będą one ustalane przez nadzór finansowy (KNF, ESMA), a nie nadzór nad rynkiem energetycznym (URE, ACER). 7
Zagrożenia dla funkcjonowania rynków energii elektrycznej i gazu w Polsce W przypadku niewdrożenia w terminie MiFID 2 TGE nie będzie mogła prowadzić obrotu na terminowym rynku energii elektrycznej i gazu, co może spowodować: Brak możliwości prowadzenia zorganizowanej platformy obrotu OTF Osłabienie pozycji konkurencyjnej TGE w stosunku do innych giełd Ryzyko przeniesienia obrotu kontraktami terminowymi poza granicę Polski - na inne platformy europejskie posiadające status OTF lub rynku regulowanego Brak transparentności i możliwości wyznaczania rynkowej ceny energii elektrycznej i gazu na rynku polskim URE może utracić dostęp do danych rynkowych w zakresie terminowego obrotu energią i gazem, docelowo również rynku SPOT, ponieważ osłabiona TGE może przegrać konkurencję z innymi Nominowanymi Operatorami Rynku Energii tzw. NEMO działającymi na polskim rynku 8
Konsekwencje dla funkcjonowania rynku energii i gazu w Polsce możliwa utrata rynku RTT Wolumen na rynku energii elektrycznej TWh Wolumen na rynku gazu TWh 200 140 180 160 120 140 100 120 80 100 80 60 60 40 40 20 20 0 2014 2015 2016 2018* plan 0 2014 2015 2016 2018* plan wolumen SPOT wolumen RTT wolumen SPOT wolumen RTT Już w 2018 roku może nastąpić ograniczanie możliwości zawierania kontraktów terminowych na polskim rynku, również OTC i konieczność zawierania ich na innych rynkach europejskich posiadających OTF lub rynek regulowany Obrót kontraktami terminowymi może nie być realizowany w Polsce - w konsekwencji cena gazu i energii dla rynku polskiego może być wyznaczana na innych rynkach 9
Model organizacji rynków TGE w reżimie MiFID 2 ankieta Konsultacje z Członkami Giełdy (styczeń-luty 2017 r.) - wybór optymalnego modelu dostosowania do MiFID 2 Rynku Towarowego Terminowego (RTT) dla kontraktów z fizyczną dostawą TGE zaproponowała następujące rozwiązania: Podjęcie starań o uzyskanie zezwolenia na prowadzenie zorganizowanej platformy obrotu OTF w momencie pojawienia się przepisów wprowadzających odpowiednią podstawę prawną do krajowego porządku prawnego Poszerzenie oferty produktowej RIF o instrumenty finansowe na gaz i energię elektryczną z fizyczną dostawą Jednoczesne zastosowanie obydwu w/w rozwiązań w celu mitygacji ryzyk związanych z każdym z nich W ankiecie zaproponowano różne rodzaje produktów możliwe do wprowadzenia na Rynku Instrumentów Finansowych RIF i Zorganizowanej Platformie Obrotu OTF RIF Futures na energie elektryczną bez dostawy - rozliczenie finansowe OTF Forwardy z dostawą energia elektryczna i gaz ziemny Futures z opcją dostawy - energia elektryczna Futures z dostawą energia elektryczna i gaz ziemny 10
Wyniki ankiety wśród Członków Giełdy Skala badania Do 6 marca 2017 r. TGE otrzymała odpowiedzi od członków TGE reprezentujących ponad 75% obrotów na RTT energii i ponad 98% obrotów na rynku RTT gazu w 2016 r. Opinie Członków TGE Przekształcenie RTT w OTF Większość uczestników rynku energii i gazu, reprezentujących prawie 70% obrotów na RTT energii elektrycznej oraz 77% RTT gazu ziemnego w 2016 r. oczekuje przekształcenia RTT w OTF, co pozwoliłoby na utrzymanie obrotów i płynności oraz na uniknięcie (przez uczestników RTT) części restrykcyjnych wymogów MIFID 2 przewidzianych dla obrotu instrumentami finansowymi Wprowadzenie instrumentów finansowych z fizyczną dostawą na rynek regulowany RIF W celu ograniczenia potencjalnego ryzyka opóźnienia procesu przekształcania RTT w OTF Członkowie Giełdy wskazują na konieczność równoległego prowadzenia prac nad wprowadzeniem produktów zfizyczną dostawą (o konstrukcji zbliżonej do forwardów będących obecnie przedmiotem obrotu na RTT) na rynek regulowany 11
Ryzyka wskazywane przez Członków TGE Ryzyko zakłócenia ciągłości procesu zawierania transakcji na rynku terminowym energii elektrycznej i gazu z powodu niepewności legislacyjnej Ryzyko opóźnienia w zakresie tworzenia OTF ze względu na proces legislacyjny lub administracyjny Niepewność co do wpływu uznaniowości charakteryzującej OTF na sposób zawierania transakcji na takiej platformie Ryzyko spadku wolumenu obrotu oraz płynności ze względu na wyższe koszty związane z obrotem instrumentami finansowymi na RIF Wzrost kosztów po stronie uczestników rynku w przypadku produktów na RIF konieczność korzystania z podmiotów pośredniczących przy rozliczaniu instrumentów w IRGIT zabezpieczenia w formie pieniężnej dodatkowe wymogi przewidziane w MIFID 2 dla uczestników obrotu instrumentami finansowymi Potrzeba zapewnienia możliwości realizacji obliga giełdowego przez wszystkie instrumenty z dostawą bez względu na platformę, na której są dopuszczone do obrotu (giełda towarowa, OTF, RIF). Niepewność co do zasad rozliczania /wykonania kontraktów zawartych obecnie na RTT z terminem wykonania po 3.01.2018 r. Nieuzyskanie przez IRGIT statusu CCP do momentu rozpoczęcia stosowania MIFID2. 12
Zmiany w prawie konieczne dla niezakłóconego funkcjonowania polskiego rynku energii elektrycznej i gazu Nowelizacja Ustawy o obrocie instrumentami finansowymi i niektórych innych ustaw Wprowadzenie OTF do polskiego porządku prawnego Przekształcenie RTT TGE w OTF, po (1) złożeniu przez TGE wszystkich dokumentów wymaganych dla OTF do uzyskania zezwolenia na prowadzenie OTF (2) braku sprzeciwu KNF w zakreślonym terminie umożliwi produkcyjne uruchomienie OTF Możliwość prowadzenia OTF przez spółkę prowadzącą giełdę towarową pod warunkiem posiadania równocześnie zezwolenia na rynek regulowany Możliwość rozliczenia i rozrachunku transakcji zawieranych na OTF przez Giełdową Izbę Rozrachunkową zgodnie z ustawą ogiełdach towarowych Możliwość przeniesienia transakcji zwartych na RTT TGE przed dniem 3 stycznia 2018 r. z terminem wykonania po 3 stycznia 2018 r. na zorganizowaną platformą obrotu (OTF) Ustawa Prawo Energetyczne Rozszerzenie katalogu platform obrotu dla obliga na gaz i energię elektryczną, aby możliwa była jego realizacja przez wszystkie instrumenty z fizyczną dostawą dostępne na TGE, tj. rynek SPOT na giełdzie towarowej, OTF i RIF Podwyższenie obliga na energię elektryczną w celu zapewnienia płynności oraz referencyjnych cen Zaliczenie na poczet wykonania obliga na energię elektryczną i gaz transakcji zwartych na RTT TGE przed dniem 3 stycznia 2018 r. z terminem wykonania po 3 stycznia 2018 r. 13
Ramowy harmonogram dalszych kroków Konsultacje społeczne projektu UC 86 Projekt ustawy implementującej MiFID II do polskiego porządku prawnego (UC 86) Określenie Warunków obrotu (RIF) instrumentów na ee i gaz z fizyczną dostawą. Ostateczny termin transpozycji MiFID II do polskiego prawa Zezwolenie KNF przekształcenie RTT w OTF Opracowanie zmian do Regulaminu RIF i SZOG RIF/Regulacji IRGIT Gotowość TGE do produkcyjnego przekształcenia RTT w OTF Ustalenie członkostwa w OTF 2017 3 lipca 2017 3 stycznia 2018 Przyjęcie przez Zarząd TGE standardów instrumentów z fizyczną dostawą wprowadzanych na RIF Wystąpienie TGE do KNF o dopuszczenie obu programów instrumentów z dostawą do obrotu na RIF Wystąpienie TGE z wnioskiem do KNF (przekształcenie RTT w OTF) Decyzja KNF o dopuszczeniu do obrotu instrumentów z dostawą na RIF Zatwierdzenie przez KNF zmian w Regulaminie RIF/Regulacjach IRGIT umożliwiających uruchomienie obrotu instrumentami z dostawą na RIF Rozpoczęcie stosowania MiFID 2 Przekształcenie RTT w OTF 14
Dziękuję za uwagę E-mail: mifid2@tge.pl Towarowa Giełda Energii S.A. ul. Poleczki 23 bud. H, 02-822 Warszawa