KRÓTKIE KOMENTARZE BECKA. Prawo o ruchu drogowym

KRÓTKIE KOMENTARZE BECKA Prawo o ruchu drogowym

W sprzeda y: Wojciech Kotowski ZASADY BEZPIECZEÑSTWA W RUCHU DROGOWYM Krótkie Komentarze Becka KODEKS KARNY, wyd. 19 Twoje Prawo PRAWO WYKROCZEÑ, wyd. 5 Twoje Prawo KODEKS KARNY I KODEKS POSTÊPOWANIA KARNEGO, wyd. 4 Edycja Prokuratorska Wprowadzenie prof. Andrzeja Marka KODEKS KARNY, wyd. 12 Teksty Ustaw Becka Magdalena Czernicka KODEKS KARNY. EDYCJA DRUGA KodeksSystem Andrzej Marek PRAWO WYKROCZEÑ, wyd. 4 Podrêczniki Prawnicze www.sklep.beck.pl

Prawo o ruchu drogowym Zasady bezpieczeñstwa Kierowca/Wypadki Komentarz Dr Kazimierz J. Pawelec Adwokat

Prawo drogowe Stan prawny: maj 2005 r. Redakcja: Anna Szewczyk Wydawnictwo C.H. Beck 2005 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Gen. Zaj¹czka 9, 01 518 Warszawa Sk³ad i ³amanie: Krzysztof Biesaga Druk i oprawa: WDG Drukarnia w Gdyni Sp. z o.o. ISBN 83-7387-415-1

Spis treœci Przedmowa Spis... treœci Wykaz skrótów... Literatura... IX XI XV A. Teksty Ÿród³owe... 1 Prawo o ruchu drogowym z dnia 20 czerwca 1997 r. (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz. 515 ze zm.)... 3 Rozporz¹dzenie Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnêtrznych i Administracji w sprawie znaków i sygna³ów drogowych z dnia 31 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr 170, poz. 1393)... 139 B. Komentarz dla kieruj¹cych. Zagadnienia wybrane... 179 Krótka charakterystyka Prawa o ruchu drogowym.... 181 1. Budowa aktu prawnego.... 181 2. Przepisy o ruchu drogowym.... 182 3. System znaków i sygna³ów... 184 Dzia³ I. Przepisy ogólne.... 186 Art. 1. Zakres regulacji... 186 Art. 2. S³owniczek... 189 Dzia³ II. Ruch drogowy... 198 Rozdzia³ 1. Zasady ogólne... 198 Art. 3. Zasady zachowania na drodze.... 198 Art. 4. Zaufanie do uczestników ruchu.... 202 Art. 5. Obowi¹zki uczestników ruchu.... 207 Art. 6. Osoby upowa nione do kierowania ruchem... 208 Art. 7. Obowi¹zuj¹ce znaki i sygna³y.... 210 Art. 8. Szczególne uprawnienia niepe³nosprawnych.... 212 Art. 8a. (skreœlony)... 215 Art. 9. Pojazd uprzywilejowany na drodze... 215 Art. 10. Zarz¹dzanie ruchem na drogach... 216 Rozdzia³ 3. Ruch pojazdów.... 219 Oddzia³ 1. Zasady ogólne... 219 V

Spis treœci VI Art. 16. Obowi¹zki kieruj¹cego pojazdem.... 219 Oddzia³ 2. W³¹czanie siê do ruchu... 221 Art. 17. Zasady ogólne... 221 Art. 18. Zachowanie ostro noœci... 222 Art. 18a. Autobus szkolny... 223 Oddzia³ 3. Prêdkoœæ i hamowanie... 224 Art. 19. Bezpieczna prêdkoœæ... 224 Art. 20. Prêdkoœæ dopuszczalna... 231 Art. 21. Uprawnienia organu zarz¹dzaj¹cego ruchem.... 233 Oddzia³ 4. Zmiana kierunku jazdy lub pasa ruchu... 234 Art. 22. Zasady ogólne... 234 Oddzia³ 5. Wymijanie, omijanie i cofanie... 236 Art. 23. Wymijanie.... 236 Oddzia³ 6. Wyprzedzanie... 240 Art. 24. Wyprzedzanie... 240 Oddzia³ 7. Przecinanie siê kierunków ruchu... 244 Art. 25. Zasady ogólne... 244 Art. 26. Obowi¹zki kieruj¹cego pojazdem.... 247 Art. 27. Obowi¹zki wobec rowerzystów... 251 Art. 28. Ruch na torach kolejowych... 252 Oddzia³ 8. Ostrzeganie oraz jazda w warunkach zmniejszonej przejrzystoœci powietrza... 254 Art. 29. U ywanie sygna³u dÿwiêkowego lub œwietlnego... 254 Art. 30. Zasady ruchu w trudnych warunkach... 256 Oddzia³ 9. Holowanie... 257 Art. 31. Zasady ogólne... 257 Oddzia³ 10. Ruch pojazdów w kolumnie... 258 Art. 32. Zorganizowana kolumna... 258 Rozdzia³ 5. Porz¹dek i bezpieczeñstwo ruchu na drogach... 260 Oddzia³ 1. Przepisy porz¹dkowe... 260 Art. 38. Niezbêdne dokumenty... 260 Art. 39. U ywanie pasów bezpieczeñstwa... 264 Art. 40. U ywanie he³mów ochronnych... 265 Art. 44. Postêpowanie w razie wypadku... 266 Art. 45. Zasady poruszania siê po drodze... 270 Oddzia³ 2. Zatrzymanie i postój... 276 Art. 46. Miejsca dozwolone... 276 Art. 47. Postój na chodniku... 279 Art. 48. (skreœlony)... 279 Art. 49. Zakaz zatrzymania... 280 Art. 50. Obowi¹zek sygnalizowania postoju... 281

Spis treœci Art. 50a. Usuniêcie pojazdu... 283 Oddzia³ 3. U ywanie œwiate³ zewnêtrznych... 284 Art. 51. Zasady u ywania œwiate³... 284 Art. 52. Rozwiniêcie.... 287 Oddzia³ 4. Warunki u ywania pojazdów w ruchu drogowym.. 287 Art. 53. Zasady ruchu pojazdów uprzywilejowanych.... 287 Art. 54. U ywanie ó³tych sygna³ów b³yskowych... 289 Art. 55. Pojazd do nauki jazdy... 290 Art. 56. (skreœlony)... 290 Art. 57. Oznaczenie pojazdu przewo ¹cego dzieci... 290 Art. 57a. Autobus szkolny... 291 Art. 58. Przewo enie osób niepe³nosprawnych... 291 Art. 59. Oznaczenie pojazdu w ruchu miêdzynarodowym... 291 Art. 60. U ywanie pojazdu zakazy... 293 Art. 61. Sposób umieszczania ³adunku... 295 Art. 62. Masa przyczepy; zespó³ pojazdów... 298 Art. 63. Zasady przewozu osób.... 299 Art. 64. Delegacja ustawowa... 301 Dzia³ III. Pojazdy... 303 Rozdzia³ 1. Warunki techniczne pojazdów... 303 Art. 66. Warunki dopuszczaj¹ce pojazd do ruchu... 303 Rozdzia³ 3. Badania techniczne pojazdów.... 308 Art. 81. Okresowe badania pojazdów.... 308 Art. 82. Wpis do dowodu rejestracyjnego... 311 Art. 83. Badania techniczne pojazdu... 311 Dzia³ IV. Kieruj¹cy... 313 Rozdzia³ 4. Sprawdzenie stanu zdrowia i predyspozycji psychicznych do kierowania pojazdami... 313 Art. 122. Osoby podlegaj¹ce badaniu.... 313 Dzia³ V. Kontrola ruchu drogowego... 317 Rozdzia³ 2. Zatrzymanie i zwracanie dowodów rejestracyjnych... 317 Art. 132. Przyczyny zatrzymania dowodu... 317 Art. 133. Zwrot zatrzymanego dokumentu... 318 Rozdzia³ 3. Zatrzymanie praw jazdy i pozwoleñ oraz cofanie i przywracanie uprawnieñ do kierowania pojazdów.... 319 Art. 135. Powody zatrzymania... 319 Art. 136. Przekazanie w³aœciwemu organowi... 320 VII

Spis treœci Art. 137. Postanowienie o zatrzymaniu.... 321 Art. 138. Organ podejmuj¹cy decyzjê o zatrzymaniu.... 321 Art. 139. Odpowiednie zastosowanie... 321 C. Wybrane orzecznictwo... 325 Indeks rzeczowy... 333 VIII

Przedmowa Podstawowym Przedmowa aktem prawnym reguluj¹cym ruch drogowy jest ustawa z 20.5.1997 r. Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz. 515 ze zm.). Prawo o ruchu drogowym zast¹pi³o ustawê Prawo o ruchu drogowym z 1.2.1983 r. (Dz.U. z 1992 r. Nr 11, poz. 41 ze zm.), która z kolei zast¹pi³a rozporz¹dzenie w sprawie ruchu na drogach publicznych zwane Kodeksem drogowym. Tak czêste zmiany stanu prawnego nie wynika³y jedynie z koniecznoœci ich dostosowania do miêdzynarodowych konwencji (Konwencja o ruchu drogowym, podpisana w Wiedniu 8.11.1968 r., Dz.U. z 1988 r. Nr 5, poz. 40; Porozumienie europejskie uzupe³niaj¹ce wymienion¹ konwencjê, podpisane w Genewie 1.5.1971 r., Dz.U. z 1988 r. Nr 5, poz. 44; Porozumienie Europejskie Komitetu Transportu Wewnêtrznego, Europejskiej Komisji Ekonomicznej, Rady Ekonomicznej i Spo³ecznej ONZ z 6.11.1990 r.), ale tak e wynika³y z potrzeb bie ¹cych. Tak wa na dziedzina spo³eczna, jak¹ jest ruch drogowy, musi nad¹ aæ za yciem, dostosowywaæ zmasowany ruch drogowy, aktywnoœæ pieszych itp. do nowoczesnych regu³ postêpowania. Regu³y owe powinny tworzyæ powszechnie akceptowane modele postêpowania. Nie mog¹ byæ one jednak zawieszone w pró ni, oderwane od istniej¹cych realiów, od polskiej rzeczywistoœci, braku dobrych dróg, z³ej nawierzchni, wadliwej organizacji ruchu, niedoskona³ego szkolenia kierowców itd. Prawo o ruchu drogowym ma przede wszystkim eliminowaæ wadliwoœci postêpowania uczestników ruchu. Jednak nie jest uczciwe, jeœli pomija siê wiele okolicznoœci obiektywnych, które kierowcom i pieszym u³atwiaj¹ wadliwe lub utrudniaj¹ postêpowanie niewadliwe. Skoro kierowca ma siê liczyæ z takimi czynnikami jak: stan i wyposa enie dróg, stan pojazdów, organizacja ruchu, to na³o ony na niego obowi¹zek przystosowania siê do wszelkich warunków, w jakich prowadzi pojazd, da siê wyt³umaczyæ. Jednak to przystosowanie siê do warunków ruchu jest pojêciem ocennym, wymagaj¹cym interpretacji. Skoro prawo zak³ada pewn¹ fikcjê, e ka dy kierowca wyposa ony jest w dostateczny zasób wiedzy, wprawy i doœwiadczenia w trudnoœciach i niebezpieczeñstwach, to jednak ów modelowy kierowca nie mo e przewidzieæ wszystkiego, jak te dokonaæ prawid³owej interpretacji, czêstokroæ skomplikowanych, a skierowanych bezpoœrednio do niego, norm prawnych. Normy prawne zawarte w Prawie o ruchu drogowym nie nale ¹ do ³atwych w interpretacji. Autor niniejszego opracowania, niew¹tpliwie dogmatyk prawa, zdaje sobie sprawê, e ka dy prawnik, stoj¹c w obliczu wyboru spoœród wy³¹czaj¹cych siê znaczeñ mo liwych, IX

Przedmowa jakie kryj¹ w sobie pojêcia tworz¹ce normy prawne, musi kierowaæ siê jak¹œ norm¹ natury ogólnej. Przez wiele lat takich dyrektyw poszukiwano w samym prawie, jego idei, doktrynie. Tymczasem interpretacja musi nastêpowaæ w oparciu o konfrontacjê z realiami, do których norma prawna siê odnosi. Jest to swoisty sposób interpretacji, ale za to bardzo wspó³czesny, zwi¹zany z powodowaniem spo³ecznie ujemnych nastêpstw, które norma prawna ma likwidowaæ. Likwidacja zagro eñ ma nastêpowaæ poprzez rozs¹dne przestrzeganie norm prawnych, których interpretacja powinna byæ realistyczna, dostosowana do konkretnej sytuacji czy te zmieniaj¹cych siê warunków. Konstrukcjê pracy tworz¹ dwie czêœci. Pierwsza zawiera ogóln¹ charakterystykê ustawy Prawo o ruchu drogowym, jak te omówienie podstawowych pojêæ wchodz¹cych w sk³ad szeroko pojêtych zasad bezpieczeñstwa. Czêœæ druga to komentarz do ustawy omawiaj¹cy wy³¹cznie zagadnienia dotycz¹ce kieruj¹cych, jako tych znajduj¹cych siê w bezpoœrednim zainteresowaniu organów Policji, prokuratury i s¹dów. Oddawana do r¹k Czytelników ksi¹ ka przeznaczona jest przede wszystkim dla praktyków, tj. policjantów, prokuratorów, sêdziów, adwokatów, a tak e aplikantów i studentów prawa zainteresowanych problematyk¹ wypadkowoœci oraz bezpieczeñstwa ruchu drogowego. Odejœciem od analizy zasad bezpieczeñstwa, czy szczegó³owych przepisów, s¹ zagadnienia zwi¹zane z zatrzymaniem i zwracaniem dowodów rejestracyjnych oraz praw jazdy. Kwestie te wywo³uj¹ szerokie zainteresowanie spo³eczne, tote chocia skrótowe ich omówienie w krótkim komentarzu do Prawa o ruchu drogowym dla kierowców wydaje siê niezbêdne. Warszawa, maj 2005 r. adw. dr Kazimierz J. Pawelec X

Przedmowa normy prawne, musi kierowaæ siê jak¹œ norm¹ natury ogólnej. Przez wiele lat takich dyrektyw poszukiwano w samym prawie, jego idei, doktrynie. Tymczasem interpretacja musi nastêpowaæ w oparciu o konfrontacjê z realiami, do których norma prawna siê odnosi. Jest to swoisty sposób interpretacji, ale za to bardzo wspó³czesny, zwi¹zany z powodowaniem spo³ecznie ujemnych nastêpstw, które norma prawna ma likwidowaæ. Likwidacja zagro eñ ma nastêpowaæ poprzez rozs¹dne przestrzeganie norm prawnych, których interpretacja powinna byæ realistyczna, dostosowana do konkretnej sytuacji czy te zmieniaj¹cych siê warunków. Konstrukcjê pracy tworz¹ dwie czêœci. Pierwsza zawiera ogóln¹ charakterystykê ustawy Prawo o ruchu drogowym, jak te omówienie podstawowych pojêæ wchodz¹cych w sk³ad szeroko pojêtych zasad bezpieczeñstwa. Czêœæ druga to komentarz do ustawy omawiaj¹cy wy³¹cznie zagadnienia dotycz¹ce kieruj¹cych, jako tych znajduj¹cych siê w bezpoœrednim zainteresowaniu organów Policji, prokuratury i s¹dów. Oddawana do r¹k Czytelników ksi¹ ka przeznaczona jest przede wszystkim dla praktyków, tj. policjantów, prokuratorów, sêdziów, adwokatów, a tak e aplikantów i studentów prawa zainteresowanych problematyk¹ wypadkowoœci oraz bezpieczeñstwa ruchu drogowego. Odejœciem od analizy zasad bezpieczeñstwa, czy szczegó³owych przepisów, s¹ zagadnienia zwi¹zane z zatrzymaniem i zwracaniem dowodów rejestracyjnych oraz praw jazdy. Kwestie te wywo³uj¹ szerokie zainteresowanie spo³eczne, tote chocia skrótowe ich omówienie w krótkim komentarzu do Prawa o ruchu drogowym dla kierowców wydaje siê niezbêdne. Warszawa, maj 2005 r. adw. dr Kazimierz J. Pawelec X

1. ród³a Wykaz prawa skrótów Wykaz skrótów KC... ustawa z 23.4.1994 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK... ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KK69... ustawa z 19.4.1969 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 13, poz. 94 ze zm.) KKW... ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) Konstytucja... ustawa z 2.4.1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost.) KW... ustawa z 20.5.1971 r. Kodeks wykroczeñ (Dz.U. Nr 12, poz. 114 ze zm.) PrDrog... ustawa z 20.6.1997 r. Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz. 515 ze zm.) RehZawU... ustawa z 27.8.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i spo³ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe³nosprawnych (Dz.U. Nr 123, poz. 776 ze zm.) ZnakiDrogR... rozporz¹dzenie z 31.7.2002 r. Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnêtrznych i Administracji w sprawie znaków i sygna³ów drogowych (Dz.U. Nr 170, poz. 1393) 2. Organy orzekaj¹ce ETPC... Europejski Trybuna³ Praw Cz³owieka w Strasburgu NSA... Naczelny S¹d Administracyjny SN... S¹dNajwy szy SN(7)... S¹dNajwy szy w sk³adzie siedmiu sêdziów SW... S¹dWojewódzki SO... S¹dOkrêgowy 3. Czasopisma Dz.U.... Inf. Prawn.... Dziennik Ustaw Informator Prawniczy XI

Wykaz skrótów ONSA... Orzecznictwo Naczelnego S¹du Administracyjnego OSN... Zbiór Orzeczeñ S¹du Najwy szego. Orzeczenia Izby Cywilnej (w latach 1933 1952), Orzecznictwo S¹du Najwy szego (w latach 1953 1961: Izby Cywilnej i Izby Karnej, w roku 1962: Izby Cywilnej, w latach 1963 1981: Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeñ Spo³ecznych, w latach 1982 1989: Izby Cywilnej i Administracji oraz Izby Pracy i Ubezpieczeñ Spo³ecznych, w latach 1990 1994: Izby Cywilnej oraz Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeñ Spo³ecznych, od 1995 roku: Izby Cywilnej, od 2003 roku: Izby Pracy, Ubezpieczeñ Spo³ecznych i Spraw Publicznych) OG... Orzecznictwo Gospodarcze OTK... Orzecznictwo Trybuna³u Konstytucyjnego M.P.... Monitor Polski MoP... Monitor Prawniczy Pal.... Palestra PiP... Pañstwo i Prawo Prob. Krym.... Problemy Kryminalistyki Prok. i Pr.... Prokuratura i Prawo PS... Przegl¹d S¹dowy R.Pr.... Radca Prawny Rej.... Rejent Wok.... Wokanda 4. Inne skróty art.... artyku³ cyt.... cytowany (a, e) cz... czêœæ dot.... dotycz¹cy (a, e) ds... dospraw EKPCz... Europejska Konwencja Praw Cz³owieka ew.... ewentualnie itp.... itemu podobne jw.... jakwy ej ks... ksiêga XII

Wykaz skrótów lit.... litera m.in.... miêdzy innymi n.... nastêpny (a, e) np.... naprzyk³ad Nr... numer orzecz.... orzeczenie pkt.... punkt por.... porównaj post.... postanowienie poz.... pozycja publ.... publiczny (a, e) red.... redakcja RM... Rada Ministrów rozdz.... rozdzia³ rozp.... rozporz¹dzenie RPO... Rzecznik Praw Obywatelskich s... strona (y) t.... tom t.j.... tekst jednolity tj.... tojest tzn.... toznaczy uchw.... uchwa³a ust.... ustêp wzw.... wzwi¹zku ww... wy ej wymieniony (a, e) zd... zdanie zm.... zmiana (y) XIII

Literatura Bachrach Literatura A., Ryzyko i nieostro noœæ komunikacji a oceny prawnokarne, Wroc³aw Warszawa Kraków 1965, Bachrach A., Elementy ogólnej profilaktyki wypadków drogowych, Warszawa 1978, Bachrach A., Przestêpstwa i wykroczenia drogowe w prawie polskim, Warszawa 1980, Bojarski M., Radecki W., Kodeks wykroczeñ. Komentarz, Warszawa 2000, Bucha³a K., Przestêpstwa w komunikacji drogowej, Warszawa 1961, Bucha³a K., Bezprawnoœæ przestêpstw nieumyœlnych oraz wy³¹czaj¹ce je dozwolone ryzyka, Warszawa 1971, Bucha³a K., Przestêpstwa i wykroczenia przeciwko bezpieczeñstwu w komunikacji drogowej. Komentarz, Bydgoszcz 1997, Cyprian T., Wypadki drogowe w œwietle prawa karnego, Warszawa 1963, Dobrzyñski A. A., Rozwa ania nad prawem o ruchu drogowym, Warszawa 1995, Drexler Z., Kochanowski J., Rychter W., Tomczyk W., Kodeks drogowy. Komentarz, Warszawa 1998, Gaberle A., Wypadki drogowe, Aspekty kryminologiczne, Warszawa 1986, Kochanowski J., Zagadnienia przestêpstw drogowych i przeciwko bezpieczeñstwu w komunikacji, Warszawa 1990, Kochanowski J., Przestêpstwa i wykroczenia drogowe. Komentarz, Warszawa 1991, Pawelec K. J., Na drodze, Warszawa 1980, Pawelec K. J., Kierowca i pojazd w ruchu drogowym, Warszawa 2001, Pawelec K. J., Wypadek drogowy, Warszawa 2003, Pijanowski B., Samochód kierowca droga, Warszawa 1989, Polony J., Zarys techniki œcigania przestêpstw drogowych, Warszawa 1969, Rychter W., Kierowca doskona³y. Rady dla wszystkich, Warszawa 1971, Rychter W., Doœwiadczony kierowca radzi, Warszawa 1971, Stefañski R. A., Zakaz prowadzenia pojazdów, Warszawa 1990, Stefañski R. A., Orzecznictwo S¹du Najwy szego w sprawach o przestêpstwa i wykroczenia drogowe, Warszawa 1995, Stefañski R. A., Przestêpstwa i wykroczenia drogowe w orzecznictwie S¹du Najwy szego, Warszawa 1997, XV

Literatura Stefañski R. A., Przestêpstwa przeciwko bezpieczeñstwu powszechnemu komunikacji. Rozdzia³ XX i XXI Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 2000, Stefañski R. A., Ustawa Prawo o ruchu drogowym. Komentarz, Kraków 2003, Zasada S., Szybkoœæ bezpieczeñstwa, Warszawa 1992. XVI

A. Teksty Ÿród³owe