Wolumin teriofauna: w poszukiwaniu populacji zwierząt czerwiec 2014. opracowanie zbiorcze na GNHI opracowali: Tomasz q. Pietrzak / Ryszard Aretuf Rys. ikonografia ssaków w przyrodzie. Autor quatl. =Metody badawcze i monitoring teriofauny= Monitoring jest rodzajem analizy populacji wybranych grup organizmów. Ten rodzaj analizy prowadzi się celem wykazania obecności lub zagęszczenia pewnych grup ważnych z różnych powodów w badaniach. W regionach forgotten unikano do tej pory badań ekologii gatunków ważnych z punktu 1
widzenia gospodarki i uwarunkowań społecznych. Są to tak zwane gatunki słabo znane. Są one nietypowe z tego powodu, iż są ważne dla społeczności. Sukcesywne opisywanie gatunków jest oparte na metodach badawczych. Metody badawcze są używane w opisywaniu monitoringu. Wzajemne relacje w przyrodzie są opisywane za pomocą badań ekologicznych. Monitoring populacji jest rodzajem szczegółowych badań ilościowych, których celem jest charakterystyka stanu populacji wybranych gatunków. W poszukiwaniu populacji za pomocą metody, praktyk i lokalnych podań autor: Tomasz q. Pietrzak =Zarys do badań przyrodniczych= Ekologia i działania konserwatorskie są koniecznym sposobem do identyfikacji położenia w jakiem się znajdują dane populacje. Grupy badawcze skupiają się na identyfikacji głównych problemów badawczych. Ssaki są elementem badawczym. Jednym z podstawowych badań stanowią analizy zoogeograficzne i rozmieszczenia w wybranych regionach (Topachevsky 1988, Ciechanowski i Sachanowicz 2014). W prehistorycznej perspektywie naukowcy prowadzili badania nad wykorzystaniem przestrzeni przez neandertalczyków i ludzi (Homo neandertalensis, H. sapiens). Informacje zebrane w czasie rzeczywistym i peleontologicznym wymiarze są istotne z racji ich implikacji do obecnych badań przyrodniczych (Hoffecker oraz Cleaghorn 2000, konflikt człowiek-zwierzę w Rumunii). Wyprawy badawcze i badania społeczne przedsięwzięto także w czasach współczesnych i historycznych z tutułu projektów wojskowych lub jako forma badawcza (Giżycki 1977, Banvalot 1986, Anderson 2014). Kaukaz to dziki obszar wymagające gruntownego poznania. Ludy zamieszkujące ten region, ich kultura oraz przyroda są obiektem badawczym projektów terenowych (Kaukaz.net). Opracowania na temat Kaukazu są dostępne w źródłach sieciowych. Bałkany i Europa środkowowschodnia wymagają kontynuacji projektów interdyscyplinarnych. Odbudowanie połączenia związku człowieka z wartościami przyrodniczymi jest konieczne w tym obszarze. Region ten przez stulecia ogarnięty konfliktami został zostawiony z perspektywy naturalnej i naukowej (zob. Jezernik 2013). Zwierzęce formy w tym ssaki są formami specyficznymi w celu dalszego 2
kontynuowania programów. Ekologia to istotna nauka ilościowa z perspektywy organizmów żywych. Jest ona zatem szczególnie istotna także jako przedstawiciel właściwej teorii holistycznej tłumaczącej całość elementów przyrodniczych. Organizmy biologiczne są szczególnym przedstawieniem owej teorii. Projekty badawcze i cenzusy ekologiczne winny być kontynuowane wraz z użyciem interdyscyplinarnych antropologicznych analiz (ang. ecological census techniques, traditional ecological knowledge). Zostają zawarte także poszukiwania zwierząt ssaczych, zamieszkujących rejony niedostępne. Istnieją także pewne zwierzęta z "odległych krain", znane jedynie w formie legend i opowieści. Te "dziwaczne lub skryte kreatury" to stworzenia nie widziane okiem badacza. Dzikie obszary, nie są bynajmniej jasne do rozwinięcia. Wiele z tych regionów nie było zupełnie wykrytych. W pewnej izolowanej dolinie potwierdzono występowanie dużego gryzonia. Mówi się także o pasmach górskich i zamieszkującym tam zwierzostanie. Pospolite lub rzadkie gatunki stają się obiektem szerszych biologicznych badań populacyjnych. Należy pamiętać o tym, iż możemy określić tak zwane regiony zapomniane. Znajdują się one w tych obszarach, które poprzednio nie były opracowywane z racji ich warunków polityczno-społecznych lub obecnej propagandy. Obszary europejskie np. mołdawskie pola lub Górny Badachszan mogą nie być w pewnym sensie dogłębnie intrygujące dla badaczy. Występują tam jednak populacje nietypowe i te, dotąd niebadane. Są one ważne z racji perspektywy przyrodniczej. Należy jednak pamiętać, iż, wiedza którą przekazujemy w formie artykułu może mieć zróżnicowaną formę. Wszystko więc zależy od tego jak przedstawimy nasze dane i czy będziemy mogli rozwiązać sprawy dotyczące zawiłych projektów. Zwierzęce formy mogą stanowić ważne elementy lokalnego środowiska. Człowiek należący do gatunków nie jest wyłączony spod wpływu elementów przyrody. Podstawą w tych badaniach jest nauka ekologii. W ramach badań interdyscyplinarnych uwzględnione jest nie tylko badanie ekologii gatunków (w tym człowieka), ale także np. udokumentowanie praktyczne i przeprowadzenie procesu renaturalizacji zwanego rewilding regions, ale także np. badania społeczne, w tym te nad postrzeganiem przyrody jako takiej. Aspekt szczegółowy odnosi się do słabo znanej enigmatycznej teriofauny. Etnozoologia jest interdyscyplinarnym dochodzeniem, którego celem jest przeprowadzenie uniwersalnego procesu poznania i zrozumienia zasobów przyrodniczych obszarów i ich dynamiki. Region Euroazjatycki stanowiący pas Europy Środkowej, aż po Azję Środkową jest obszarem 3
wymagającym ciągle gruntownej analizy badawczej pod kątem przyrodniczospołecznym. Populacje teriofauny pewnych obszarów opisywano w wiedzy folkowej. Fauna ssaków opisywana była i jest jako ważny element kultu przyrody. Strefa lasów liściastych jest obficie reprezentowana przez owadożerne i gryzonie. Gronostaj i borsuk to dwa przedstawiciele fauny ssaków drapieżnych Europy środkowej i wschodniej, które to gatunki są obiektem badania. Gronostaj ma czarne zakończenie ogona i jest dzienną łasicą. Chroni się w dziuplach i norach podziemnych. Jest znanym łowcą gryzoni. W regionach górskich mogą być mylone z wężowatymi stworzeniami jako, że łasicowate mają długi tułów i krótkie kończyny. Gronostaje zamieszkują obszary nizinne i górskie do wysokości 2000 m. n.p.m. Pewne ciekawe formy mogą występować w obszarze karpackim. Nie ma pewności czy dochodzi w pewnych obszarach do hybrydyzacji z innymi gatunkami. Istotna byłaby praca na temat koegzystencji dużych i średnich ssaków konfliktowych i ludzi-mieszkańców zachodniej Ukrainy. Zachodnioukraińskie lasy są pełne nieniepokojonej zwierzyny. Należy mieć na uwadze, iż gatunki z grupy owadożernych były opisywane nieraz jako istoty demoniczne, są to jednak zwierzęta dla człowieka niegroźne. Jeże lub krety to ważni drapieżnicy szkodliwych owadów. Istnieje też na Ukrainie pewien chochoł piżmowy. Ten ziemnowodny ssak jest gatunkiem rodzimym zagrożonym. Ten Desmana moschata prowadzi ziemnowodny tryb życia, spotyka się go w rzekach uralskich oraz w dorzeczu Wołgi i Donu aż po Uzbekistan (Serafińscy 1988). Lista ssaków Mołdawii winna być uzupełniona. Pewien dokument o obecności list ssaków w południowo-wschodniej Rumunii pojawił się za sprawą Murariu (2002). Dowodzi to, że są i także obszary, w których żyją enigmatyczne populacje zwierząt. Należy pamiętać o warunkach społeczno-gospodarczych krajów, które warunkują poziom badawczy w wyszczególnionych dziedzinach. Kraina Republiki Mołdowy jest położona na obszarach legendarnej Besarabii. Euroazjatyckie stepy są zamieszkiwane przez faunę ssaków charakterystyczną dla stepów. Są tu jednakże także wzgórza Dniestru oraz pewne pagóry Tigheci położone do wysokości 300 m. n.p.m. Pełna lista fauny ssaków dostępna jest w sieci w szczegółowych zapisach. Powstanie Parku Narodowego Orhei w 2013 roku utrwala sposobność dalszego studiowania fauna i krajobrazów, zarówno także zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych i rozwoju lokalnych społeczności tego kraju. Jest to wyjście z marazmu. Bioróżnorodność stepów Ukrainy i Mołdowy jest podparta szeroko zakrojonym grantem badawczym. Fauna powiatu Hrubieszowskiego składa się m.in z tzw. 12 gatunków. A są to: jenot (Nyctereutes procyonoides) = borsuk (Meles meles) = wydra (Lutra 4
Lutra) = kuna leśna (Martes martes) = kuna domowa (Martes foina) = tchórz (Mustela putorius) = łasica (Mustela nivalis) = gronostaj (Mustela erminea) = dzik (Sus strofa) = łoś (Alces alces) = sarna (Capreolus capreolus) = jeleń (Cervus elophus). Stwierdzono tutaj liczną Zamojską kolonię susła moręgowanego, która znajduje się w miejscowości Uchanie. Ta objęta ochrona rezerwatową kolonia zajmuje powierzchnię 34 ha. Zastanawiające jest zanotowanie w obszarze Dołhobyczowa tchórzy stepowych Mustela eversmanni, zwierząt uznawanych za wyeksterminowane na obszarze Polski. Liczne ślady wydry notuje się w dolinie Bugu (dane starostwa Hrubieszów http://www.starostwo.hrubieszow.pl/hrubieszow.php?get=page,,90). Ze względu na spektrum działań winno się prowadzić zwłaszcza działania szerokoskalowe skoncentrowane na holistycznym zrozumieniu populacji wybranych faun i ekosystemów je zamieszkujących łącznie ze społecznościami ludzkimi tam bytującymi. Należy również wdrożyć zrównoważone gospodarowanie populacjami. Prawo i sposobność do odstrzeliwania poszczególnych populacji winno być tylko wówczas warunkowane, gdy jest to podparte rzetelnymi badaniami. Badania i monitoring są podstawą rzetelnych projektów badawczych akademickich i współpracujących. W średniowieczu bestarium europejskie było obszerne. Mówiono o diabłach i pomiotach ptasich. Nieraz przyjmowały te odszczepione gnidy zwierzęce oblicza. Kozioł był symbolem ofiary. Nie inaczej było ze szczurami, które pewien zły nazwał "swoimi posłannikami". Pseudonaukowi badacze starają się wyjaśnić co łączy znane nam zwierzęta z mitologią i praktyką zabobonów. Ich niepraktyczna rola nie polega na wyjaśnianiu niejasności, lecz na spekulacji. Spekulacja jest formą niewłaściwą, ponieważ nie opiera swoich przesłanek na wiarygodnych faktach i docieczeniach z pism, lecz na spekulacji i subiektywnych niefalsyfikowalnych hipotezach (Arment 2004). Bestia z Gevaudan terroryzowała Francję. Było to zwierzę, wilkozjadacz ludzi. Uznano go za hienę. Był też w Europie także włochaty nazistowski królik, inny od dzisiejszych form z tego rodzaju, hodowany na ubiór i analizowany pod kryptonimem "Operation Munchkin". Ale mówi się także o innych, jest tam zając-wampir oraz trzy zające z ornementyki, których wizerunki tkwią w kościołach Zachodniej Europy i w Zachodniej Azji. W Belgii powstała naukazagadka, kryptozoologia, która stara się dociec i połączyć legendy i folkową wiedzę, lub wiedzę tradycyjną o środowisku z zoologią. Jej zamierzonym celem jest wyłonienie z cienia gatunków charyzmatycznych nieznanych dla nauki. Kryptozoologia skupia się także jednak naprawę nad populacjami, które mogą być w zoologii nieznane. Wówczas jasno rozumiemy, iż kryptozoologia jest 5
specyficznym odłamem etnozoologicznego docieczenia, które szuka w cywilizacyjnym świecie zaginionego dzikiego półświatka. Poszukiwanie nieznanej populacji sajgo-podobnej populacji antylop na na jednym ze stepów południowego Kazachstanu jest czysto kryptozoologicznym poszukiwaniem. Jest rzeczą jasną, iż taka antylopa może istnieć jako siostrzany relikt sajgi. Ale czy istnieje? Wyjaśnienie także tej zagadki jest wspólnym problemem dla zoologów i bardziej od nich nietypowych, badaczy kryptozoologii. Rozległe kraje bałkańskie opisywane przez zachodnioeuropejskich badaczy wciąż są synonimem granicy jednoznacznego ładu i nieporządku, tego "najmniej znanego zakątka Europy" starało się scharakteryzować multum podróżników. Już XIX podróżnicy opisywali ten obszar jako strefa, gdzie kończy się cywilizacja a zaczynają barbarzyńskie kraje. W owych regionach w wiedzy ludowej przekazuje się do dnia dzisiejszego podania o nietypowych zwierzętach. W istocie są one znane w nauce, lecz w wiedzy ludowej nacechowanej wiarą przedstawione są one z innej perspektywy, z perspektywy tradycyjnej. Mówi się tu o wodnych stworach, oraz o zwierzęta w futrze, które są znaleźć można w ciemnych lasach lub zabite pod płotem u sąsiada. Niektóre z nich atakują drób, inne zaś skaczą w nietypowy dla nas sposób. W sposób zwierzęcy, nieludzki. =cienie i zwierzęta znane od lokalnych= Różne rzadkie i nietypowe zwierzęta zamieszkują niebadane regiony w Europie i dalej na wschód w kierunku, ku górom i stepom Azji zachodniej. Regiony nietypowe są zamieszkiwane przez różne zwierzęta rozmaitego pokroju. Zające z różnych gatunków nie zostały potwierdzone w regionach górskich. Niektóre należą do kryptycznych zwierząt. Także pewne inne zwierzęta, w tym drapieżnie ssaki stanowią grupę trudną do poznania. Należy pamiętać, iż w czasach prehistorycznych, w okresie zmian "epoki lodowcowej" Ural przemierzał pradawny jeżozwierz. W późnym plejstocenie, jakieś 120 tys. klimat w tym regionie nie był taki suchy i ostry jak przypuszczano, lecz był pełen lasów liściastych, takie jak dziś istnieją wokół Rzeszowa lub jako część puszczy Karpackiej. Należy pamiętać, iż ostatnie odkrycia pozwalają poznać zmiany jakie dokonały się w czasach, które mogą powrócić. Należy zwrócić uwagę, iż pewne rodzaje jeżozwierzy żyją dzisiaj jeszcze w Turkmenii i Tadżykistanie. Preferują leśne ostępy, góry, trawiaste obszary i zarośla. Istnienie populacji może nie być znane w obszarach wysuniętych bardziej na północ. Obecność tam tych zwierzęcych form nadal jest kwestią pytań i niedomówień. 6
Powstaje ponownie kwestia sporna, czy powrót pradawnych jeżozwierzy jest możliwy? Bynajmniej. Obecność pewnych populacji z tej grupy ciągle jest spekulacją. Wymaga się pewnego odkrycia, które wyzwoli przewrót w wiedzy o starożytnym regionie, a zarazem o współczesnych warunkach geobiologicznych. Mówi się w Azji Środkowej także o pewnych dzikich ludziach lub człekopodobnych owłosionych stworzeniach z rozmaitych rodzajów. Raz są oni czymś w rodzaju Yeti-niedźwiedzia, innym razem przyjmują oblicze włochatego lub czworonożnego człowieka. Almas, słynny owy neandertalczyk jest ciągle obiektem badań. Między latami 1890 a 1928 Professor Tysben Zhamtsarano badał gdzieś w obszarach Ałtaju południowego różne stworzenia, w tym poszukiwał almasa. Jednakże w czasach stalinowskich wszystkie jego zapiski zaginęły. w 1963 roku Iwan Iwlow widział całą rodzinę almasów. Wyobrażalnie można podejrzewać obserwacji ludzi ubranych w ubrania uszyte ze skór dzikich zwierząt podążających wzdłuż szlaków przez odległą cieśninę. Nie da się dzisiaj jednoznacznie określić czym są owi dzicy ludzie. Jest jednak pewna zupełnie trzeźwa teoria podparta szeroko określonymi badaniami populacyjnymi, iż owi dzicy ludzie to przedstawiciele naszego gatunki wychowani w dziczy z dala od doskonałości cywilizacji i żyjący zupełnie w warunkach prymitywnych, budujący szałasy w lesie. Zdarza się, iż mianem dzikich ludzi określa się pobliskie odrębne genetycznie i fenotypowe ludzkie społeczności w odległych krainach lub w zapomnianych dolinach. Do dziś pojawiają się relacje o takich stworzeniach w Europie Wschodniej. Tajemnicze ludziopodobne stworzenia w Europie i Azji to wiedza know-how -kosmologia tamtejszych ludów objawiająca anarchistyczny archetyp człowieka jako gatunku Homo sapiens. Mówi się o almasach żyjących pośród ludzi w Abchazji na Kaukazie. W istocie almas to ludzie, który powrócili do natury w jakikolwiek z możliwych sposobów. Jest to obraz przedstawiający przyrodnicze-naturalne pochodzenie człowieka. Badaniami powrotu człowieka do naturalnego świata na Kaukazie zajmuje się niemiecka grupa badawcza ds. ludzi jako naczelnych tj. Study group of sub-human primates (http://www.stgrprimates.de). Inne owe "humanoidalne postaci" należą do różnych grup ssaków, w tym głównie różnych gatunków niedźwiedziowatych. W starożytnych podaniach mówiło się także o masywnej kreaturze zamieszkującej otwarte stepy Azji środkowej. Bonasus przypominał duże zwierzę podobne do byka z grzywą i rogami na głowie. Jest prawie pewne, iż Pliniusz starszy opisuje w ten sposób zasłyszane legendy o stepowych żubrach zamieszkujących w starożytności stepy porosłe na obszarach od wschodniej Ukrainy aż po rozległe obszary mongolskich stepów. W Mongolii właśnie w 2001 roku nadeszła wieść o obserwacji brunatnych zwierząt krętorogich o rozmiarach kozła, z rozłożystymi rogami, które 7
zauważono po raz pierwszy na górze Hulhairhan w Ajmaku środkowogobijskim. Zwierzęta poruszają się żwawiej od owiec, lecz są wolniejsze niż antylopy. Żyją w izolowanych obszarach górzystych, do pięciu osobników. Żywią się na formacjach skalnych i wśród wąwozów. Ten rodzaj kopytnego został rozpoznany przez lokalnych, którzy utrzymywali sekret istnienia tego gatunku. Nie są znane dalsze losy dotyczące egzystencji tych zwierząt. Nie jest wykluczone, iż są to nieznane na tych terenach przedstawiciele nowej populacji (ref: http://www.rense.com/general9/anima.htm). W holocenie Europę i Azję zamieszkiwała megafauna ssaków, w tym tury, duże dzikie stworzenia leśne. Rosomaki, duże kunowate polowały w rozległych lasach na skraju stepów, aż do granic litewskich. Duże kaukaskie łosie zamieszkiwały górzyste partie regionu oraz Iran i Turcję. Powstały plany na odtworzenie tej fauny w dzisiejszym antropocenie w ramach projektów określanych pod wspólna nazwą rewilding. Wśród pewnych teriologów pokutuje również przekonanie, iż dzikie ssaki pełnią kluczową rolę. Ważną rzeczą jest wiedzieć, iż dzikie ssaki odgrywają szczególną rolę w historii ludzkości. Ponadto gatunki zwierzęce stanowią rolę swoją własną w środowisku jako warunkujące element bioróżnorodności. Ponadto wszystkie grupy kręgowców pełnią równoznaczną rolę środowiskową składającą się na współzależności i harmonijną egzystencję przyrody. Jednoznaczne określanie przez pseudobadaczy może być subiektywne i spekulatywne. Przepełnione tajemnicą są dzikie regiony Bałkanów. Zapomniane przez większą część Europy te obce dla kultury zachodniej regiony są opisywane. Lokalni mieszkańcy posiadają w swoich zbiorach legendy o miejscowej faunie. Nie zawsze się ona różni od pozostałej europejskiej. Opara na tutejszej, jakże zaskakującej folkowej wiedzy wiedza opisuje ponadto gatunki i populacje teriofauny nie występujące nigdzie indziej w Europie. W bałkańskich podaniach zoologicznych opisuje się mityczne stworzenia, tak jak te w regionie Tamnava. Podstawowy mitologiczny kod dotyczący wierzeń folkowych zestawu został opracowany przez autora. Istnieją unikalne wzory mitologicznych wierzeń wśród serbów (Todorović 2004). O ludowych zwierzętach Serbii wspomina Marcus Scibanicus w jednym z przeglądów Biofortean Notes (October 2001, NABR7). Jest tam w regionie kosowskim jakiś biały nietypowy dzik, stwierdzony jakieś 300-400 km od Preseva. Dwa zdziczałe psy zabito także w regionie. Legendarny biały borsuk występuje ponoć pośród drzew w regionie gór Kopaonik. Mówiło się także o "Drekavac", który niszczy ludzi i dobytek oraz o płaczu przedwojennym z gór. W Polsce także mówi się o nietypowych stworzeniach. Tajemnicze zwierzę pod Szydłowcem. Podaje się informacje o pomórniku, którzy dziabie w szyję. Na Ukrainie i wokół Rzeszowa 8
żerowały chorobliwe zwierzęta zwane czupakarbą. Na terenie Wielkopolski obserwuje się białe daniele, a nawet mówi się o starych domach, w których straszy. Należy pamiętać, iż jest są miejsca bytowania fauny ssaków. Relacje inne jeszcze są niepotwierdzone i są obiektem pastwienia się spekulantów. Nie ma bowiem żadnego racjonalnego wytłumaczenia za wykreślaniem badań naukowych w odniesieniu do zwierząt, jako że owe spekulacje są jedynie elementem tzw. wiedzy ludowej, która jest inna od wiedzy naukowej. Elementem wiedzy ludowej jest nazywanie bydła, krową z pastwiska. =Tajemnicze leporidy oraz inne mistyczne ssaki regionów bioróżnorodności Azji środkowej= Wykazano, iż także w Azji środkowej stanowiska bioróżnorodności mogą być określane jako specyficzne. Krajobrazy górskich przełęczy były do tej pory zawierane na starych przeźroczach. Pewne endemiczne lub ulotne gatunki opisywano z regionów zapomnianych lub unikalnych. Są tam pustynie lub góry pokryte drzewami karłowatymi i obszarami bagnistymi. Łasica górska Mustela altaica to gatunek słabo znany. Zasięg gatunku pokrywa rozległe tereny Azji środkowej i regionów okolicznych. Zwierzę to występuje do wysokości 5000 metrów. Spotyka się tego drapieżnika także w terenach powyżej granicy lasu. Ta nocna łasica poluje także za dnia. W sytuacji zagrożenia wydaje przeraźliwe dźwięki i wydziela cuchnąca woń. Podawano krótkie noty o występowaniu tego gatunku oraz występowaniu znacznie rzadszego w tamtych terenach stepowego tchórza. Brak doniesień z takich regionów jak góry Zarewszańskie czy regiony przylegle. Tajemnicze zajęczaki zamieszkują regiony górzyste. Brak jest badań genetycznych nad różnymi formami takimi jak pospolity zając tolaj Lepus tolai i jego kryptyczne populacje oraz pewnym zagadkowym ssakiem z tej grupy. Szczekuszki to różnorodna grupa lagomorfów (zajęczaków). Jednym z prawie zupełnie nieznanych gatunków jest szczekuszka Koslova z zagubionych wzgórz środkowych Chin uznawana za gatunek wymarły oraz turkestańska szczekuszka czerwona Ochotona rufescens (e.g.leach i in. 2014). Szczekuszka turkestańska jest opisywana z takich regionów jak obszar górzysty jeziora Iskander-Kul w Tadżykistanie (Smith et al. 1990). Szczekuszka illi Ochotona iliensis występuje w regionie zwanym autonomicznym regionem Xinjiang. Zwierzę to zamieszkuje lokalne partie gór tienszańskich. Ostatnie programy asesmentowe potwierdziły wykorzenienie gatunku ze wzgórz Jilimalale oraz Hutubi. Zwierzę jest typowym roślinożercą. Szczekuszka ili występuje w niskim zagęszczeniu. Zasięg gatunku 9
zmalał o połowę w ciągu ostatnich 10 lat. Szczekuszka wielkoucha O. macrotis była notowana przez badaczy w Hisaro-Ałaju. Bioróżnorodności fauny i flory krajobrazów tych obszarów jest nieobliczona. Najbardziej odpowiednie i skuteczne metody badawcze i wykrywcze ludzko-zwierzęcych relacji tzw. koegzystencji osiąga się poprzez badania ludowe tzw. etnowiedzy oraz wykorzystanie nieinwazyjnych protokołów. Użyteczna jest analiza genetyczna próbek biologicznych oraz analiza zdjęć z fotopułapek. Wszystkie te metody są szczególnie użyteczne w badaniach form enigmatycznych i roli jaką pełnią w lokalnej transmisji biologicznej. Ich wpływ na ludzkie osiedla może nie być neutralny. Wiele pisze o tajemniczych stworzeniach Andrzej Trepka w książce "Opowieści o zwierzętach". A pisze między innymi o zuchwalcu czyli ziemnym psie-chomiku, coraz rzadszym na polach małopolski i śląska. Z regionów bardziej na wschód pamiętamy też pewne zeznania Kamila Giżyckiego z polowań na grubego zwierza w Azji środkowej (polowania egzotyczne). Zaskakujące opowieści o rozległych dzikich terenach tego regionu spisuje w podróżach Mirosław Grąbczewski. Wspomina on o wielkiej ilości świstaków podczas pokonywanych przezeń obszarów. Świstakami rozmaitych rodzajów żywiły się zmyślne niedźwiedzie. Drobne Zające Lepus lachmani skrywały się za każdą kępą Pamirów. Szczególnie wielka ich ilość znajdowała się na przełęczach i zboczach w dolinie Wielkiego Pamiru. Myśliwy i badacz wspomina także o Akba-i-Sytar najtrudniejszej przełęczy z jaką było mu się zmierzyć. Jest tam też słowo o pewnym czarnym koźle, którego spotkał na przełęczy Kaklik 4910 m. n.p.m. W nietypowym paśmie Turkestańskim ciągnącym się na przestrzeni 320 km. spotyka się do dzisiaj zwierzęta tajemnicze w tym gryzonie i zającowate wedle ich rodzajów. O zagadkowym połączeniu łowiectwa i zarządzaniu populacjami pisze także fotograf-badacz John Gioia na swojej stronie fotograficznej. Badacz podróżuje przez tadżyckie Pamiry, aby opowiadać, iż łowiectwo jest nierozerwalnie związane z ludzką kulturą od zarania. Jego pierwszorzędnym wnioskiem jest konserwacja dzikich zwierząt. Elementem szczegółowym jest połączenie wespół elementów hunting, wildlife management oraz conservation. =Ludzie i zwierzęta= 10 człowiek napotyka dzikie ssaki, groźne lub niebezpieczne w obszarach
zabudowanych. Tak jak człowiek "cywilizowany" wkracza w dzikie regiony, tak i "zwierz" coraz częściej zapuszcza się w miejsca dla niego zakazane. Udaje się turystom fotografować rysie w Gorcach. Wilcze oczy przewijają się wokół blokowisk krośnieńskich na Podkarpaciu, zagubione w pogoni za zdobyczą. Zdarza się, że samotny niedźwiedź przechodząc na drugą stronę pasma pojawia się...na ulicach Gołkowic. Zdezorientowane Łosie spotykamy już w miastach. Spacerowały już po Warszawie i Radogoszczy. Ranne Szopy i jeże są pacjentami w ośrodku rehabilitacyjnym Szczecina. Opowiada się o kolizjach z dużymi ssakami. Szczury i gryzonie to od lat postrach kanalizacji i spichlerzy ze zbożem. Dzikie króliki żerują nocą na łąkach w...toruniu. Dziki sieją postrach w zasiewach i na polach uprawnych. Dodatkowo postępujące wirusy powodują zagrożenia dla ssaków hodowlanych. Wałęsające się wolno żyjące i zdziczałe psy i koty stanowią przyczynek do "zaburzenia" populacji gatunków dzikich. Według ludzkiej perspektywy mają to być straszne i niecodzienne wydarzenia. Należy jednak pamiętać, iż w przyrodzie owe "zjawiska nietypowe" jak mawiało się mówić nie mają żadnego nadnaturalnego wytłumaczenia. Zwierzęce stworzenia są częścią przyrody, tak jak i ludzie, a ich obecność na ulicach i w kawiarniach tylko potwierdza dobitnie, iż zarówno ludzie jak i zwierzęta to część naturalnego świata, niepodzielnego i jednolitego. =Kluczowe programy dla teriofauny i społeczności= Teriofauna ssaków Europy środkowej i wschodniej oraz Azji środkowej jest słabo poznana. Prowadzono pewne badania podstawowe oparte na akademickim paradygmacie oraz obserwacje entuzjastów przyrodniczych. Były to jednak dosyć rozbieżne problemy, poruszane w tego typu programach. Należy pamiętać, iż małe ssaki tych regionów pełnią ważną rolę jako organizmy konflikowe. Szczególną w nich rolę stanowią gryzonie, jako kluczowe elementy łańcucha pokarmowego drapieżników-regulatorów. Niektóre są wyspecjalizowanymi konsumentami. Gryzonie z tych obszarów są także szkodnikami zasiewów i plonów oraz roznosicielami zakaźnych chorób. Wykazano także przypadki ognisk dżumy w górskich regionach Kirgistanu (Luhn 2013). Wiedza zatem o ich populacjach jest kluczowa dla zrozumienia i aplikacji w dalszych badaniach problemów głodu i rozwoju obszarów. Także sytuacja rolnictwa w wyszczególnionych obszarach jest zależna od liczebności pewnych gatunków. Gryzonie są więc także pokarmem dla pewnych grup etnicznych. Gryzonie inwazyjnych gatunków stanowią problem dla lokalnych 11
bioróżnorodności. Oszacowanie zatem ekologii i rozwiązywanie konfliktów są priorytetowe. Jeden z gatunków Rattus norvegicus pochodzący z Azji Środkowej stanowi przykład gatunku konfliktowego. Jego wysoka liczebność jest niepożądana. Rozwiązywanie konfliktów pomiędzy gryzoniami a lokalnymi mieszkańcami: problem badawczy celem określenia wymagań jest istotny. Sporządzenie protokołu do projektu jest wymagane. Teriofauna niektórych obszarów była opracowana. W badaniach takich wykorzystano rozstrzygnięcie problemów jako wiążące w pracach. Badawczy projekt istnieje wówczas, gdy chcemy rozwiązać problem za pomocą metody. Metoda jest oparta na aparacie naukowym. Faunistyka w pracach zasięgu i występowania ssaków dotyczy stwierdzeń różnych gatunków lub populacji. Pomimo, że jest to dziedzina niemetodyczna również w dzisiejszych czasach jest przyczynkiem poznania oraz rozwoju badań zarządzania/ zachowania populacji/ etnozoologii. =Podstawy wiedzy o ekologii małych ssaków= Małe ssaki występują w różnych zagęszczeniach. Wybiórczość siedlisk jest zależna także od pokarmu, którym się żywią. Pewne gatunki są synantropijne. Inne z kolei znowu można uznać za formy wyspecjalizowane. Pewne gatunki mogą być zagrożone lub pospolite. Podstawą w badaniach interdyscyplinarnych powiązanych z antrozoologią lub etnozoologią jest ich kluczowy związek ze społecznościami ludzkimi, możliwość wykorzystania pewnych gatunków jako wysokowartościowy pokarm na dużych obszarach. =Człowiek a opracowywana teriofauna= Związek człowieka z zespołami fauny jest datowany od początku istnienia gatunku ludzkiego. Nie jest to więc osobny temat do opracowania jako, że zarówno małe ssaki jak i ludzie podlegają tym samym prawom przyrodniczym. Jest zatem pewne, że należą one wszystkie do gatunków. Sprawą kluczową w tej kwestii jest taka analiza, która umożliwi poprawne wykorzystanie i zachowanie tychże populacji. Koegzystencja człowiek- małe ssaki. Słaba polityka decyzyjna jest odpowiedzialna za wyraźne błędy i skutki nieprzewidywalne dla człowieka. 12
Ferreira i Delibes-Mateos (2012) zwracają szczegółową uwagę na problematykę szkodnictwa gryzoni i ewidencjonowania szkód w ramach tzw. policy-making. =Piśmiennictwo= Anderson T. 2014. Chleb i proch. Wędrówka przez góry Gruzji. Wyd. czarne. 487 s. Anonymous. 2001.Mongolian Mystery Animal Reported - New Species? Mongolia Online Arment C. 2004. Cryptozoology: science and speculation. Coachwhip Publications. 396 s. Banvalot G. 1986. Przez Kaukaz i Pamir do Indii. Wydawnictwo Łódzkie. Bego F., Kryštufek B., Paspali G., & Rogozi E. 2008. Small terrestrial mammals ofalbania: annotated list and distribution. Hystrix Mammalogical Journal., 2: 83-101 Ciechanowski M., Sachanowicz K. 2014. Ocurrence of fat dormouse Glis glis ( Rodentia, Gliridae) in. Albania synopsis of distributional records with notes on habitat use. Acta zool. Bulg., 66(1): 39-42 Fernández-Jalvo Y. i in. 2010. The Azokh Cave complex: Middle Pleistocene to Holocene human occupation in the Caucasus. J. Hum. Evol., 58(1): 103-9 Ferreira, C. & Delibes-Mateos, M. 2012. Conflictive management of small mammals considered as pests: a long way to evidence-based policy making. Current Zoology., 58(2): 353-357 Giżycki K. 1977. Polowania egzotyczne. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.226 s. Grąbczewski B. 1958. Podróże po Azji środkowej. PWN. 579 s. Hoffecker J.F., Cleghorn N., 2000. Mousterian hunting patterns in the northwestern Caucasus and the ecology of the Neanderthals. Int. j. 13
Osteoarchaeo., 10: 368-378 Jezernik B. 2013. Dzika Europa. Bałkany w oczach zachodnich podróżników. Universitat, 382 s. Leach K., Kelly R. i in. 2014. Response to climate change is related to species traits in the Lagomorpha. Biorxiv preprint. Luhn A. 2013. Bubonic plague outbreak feared in central Asia. The guardian. http://www.theguardian.com/world/2013/aug/27/bubonic-plague-outbreakfeared-central-asia Scibanicus M. 2001.Strange creatures from Slavic Folklore. Biofortean Review., 3(7): 56-63 Serafiński W., Sarafińska E. 1988. Ssaki. Zwierzęta świata. PWN. 440 s. Smith A. T., Formozov N. A., Hoffmann R. i in. 1990. The Pikas. In: J. A. Chapman and J. C. Flux (eds), Rabbits, Hares and Pikas: Status Survey and Conservation Action Plan, pp. 14-60. The World Conservation Union, Gland, Switzerland. Thurbon C. 2013. Cień jednwabnego szlaku. Orient Express. Wyd. czarne. 448 s. Todorović I. 2004. Mythical creatures of the Tamnava region: a basic mythological code in the serbian folk religion. Glasnik Etnografskog instituta SANU., 52: 205-225 Topachevsky V. A. 1988. The state of knowledge of the Ukraine's theriofauna, its rational use and conservation. Naukova dumka Publ., 140 s. Trepka A. 1987. Opowieści o zwierzętach. Instytut wydawniczy Nasza księgarnia. 208 s. The apricot road to yarkand: http://www.kaukaz.net/cgibin/blosxom.cgi/polish/bajki/przyjacielepastucha#s1 http://www.starostwo.hrubieszow.pl/hrubieszow.php?get=page,,90) 14
ttp://www.stgr-primates.de http://www.theofantastique.com/2012/04/26/call-for-abstracts-asupernatural-history-of-central-europe-1870-present/ istotne kwestie przyrodnicze do środowiskowych protokołów: - praca sementyczna - działania interdyscyplinarne - ekosystemowe ( np. stepy, lasy liściaste, tundra) podejście do badanych gatunków. Gatunki są związane zwłaszcza z ich miejscem egzystencji. Ważna jest bioróżnorodność ekosystemów oraz heterogeniczność krajobrazu - konieczność wycofania biurokracji "zbędnych asesmentów", wycofanie komplikujących elementów i wykorzystanie prostych podstawowych metod ilościowych i interdyscyplinarnych w projektach - nieinwazyjny monitoring ssaków w obszarach dzikich i zurbanizowanych - sprawne zarządzanie projektami konfliktowymi - interdyscyplinarne badania wykorzystujące rozwinięte metody i narzędzia badawcze - proste rozwiązania najwyższej próby - współpraca na linii zainteresowanych podmiotem organizacji przyrodniczych 15
=Opracowanie ssaków starego świata * w formie czeklisty= autor: Ryszard Aretuf Rezultatem obszernej pracy jest opracowanie podstawowych danych o kilku zupełnie niezbadanych gatunkach zajęczaków i gryzoni z tzw. starego świata. Szczegółowa lista oparta na listach ssaków świata w formie tzw. annotated checklist jest autorstwa Ryszarda Aretufa, badacza słabo znanej fauny ssaków i zoologii. rząd : zającowate ( Lagomorpha ) rodzina : szczekuszkowate ( Ochotonidae ) Ochotona pusilla - szczekuszka malutka, szczekuszka stepowa AUTOR (Pallas, 1769) SYNONIMY : Lepus pusillus - Lagomys pusillus - DYSTRYBUCJA : Stepy nad środkową Wołgą i południowy Ural, południe i wschód do granicy z Chinami, (europejska część Rosji, azjatycka Rosja) wschód i południe poprzez północny Kazachstan do górnego Irtyszu i granicy chińskiej. Nie jest zarejestrowana z Chin. STATUS IUCN 2009 : Least Concern Ochotona pusilla angustifrons AUTOR Argyropulo, 1932 DYSTRYBUCJA : wschodni Kazachstan i południowo-zachdnia azjatycka Rosja, także Obwód Omsk, Ałtaj region, Semipałatińsk i Zaisan-Tarbagatai dystrykt Ochotona pusilla minutus AUTOR Pallas, 1771 SYNONIM : Lepus minutus - NOTES uważany za synonim O. p. pusilla DYSTRYBUCJA : południowo-wschodnia europejska Rosja, Ochotona pusilla pusilla AUTOR (Pallas, 1769) DYSTRYBUCJA : południowo-wschodnia europejska Rosja, stepy nad środkową * Europa Środkowo-wschodnia i Poludniowa, Kaukaz, Azja Środkowa. 16
Wołgą, do rzeki Ob, azjatycka Rosja - Syberia Jest to żyjący w norach gatunek. Zajmuje siedliska stepowe, głównie w wilgotnej ziemi, w gęstej trawie i krzewach. Szczekuszka ta konstruuje stogi do przechowywania siana z trawy i roślin zielnych. Aktywna w większości w godzinach nocnych, w ciągu całego roku. Do komunikacji używa wokalizy, która jest słyszalna po zmroku i w ciągu nocy. Szczekuszka ta rodzi od 1 do 13 młodych w miocie. Liczba miotów w sezonie jest uzależniona od wieku samicy i warunków atmosferycznych. Długość ciąży wynosi 22-24 dni. -------------------------------------------------------------------------------------------------------- rząd : gryzonie ( Rodentia ) Podrząd : myszokształtne ( Myomorpha ) Nadrodzina : Muroidea Rodzina : chomikowate ( Cricetidae ) Podrodzina : nornikowate ( Arvicolinae ) Myodes rufocanus - nornica siwa (Sundevall, 1846) SYNONIMY : Clethrionomys rufocanus - Evotomys rufocanus - Hypudaeus rufocanus - DYSTRYBUCJA : północna Palearktyka od Skandynawii przez Syberię aż po Kamczatkę, azjatycka Rosja, południowa część południowego Uralu, góry Ałtaj, Mongolia, Transbajkalia, północne Chiny, (Xinjiang i Heilongjiang), Korea oraz północna Japonia (Hokkaido i Rishiri Island) STATUS : IUCN 2009 : Least Concern Myodes rufocanus akkeshii AUTOR : Imaizumi 1949 SYNONIMY : Neoaschizomys sikotanensis akkessi - Clethrionomys rufocanus akkeshii DYSTRYBUCJA : północna Japonia, Hokkaido i Daikoku Island Myodes rufocanus arsenjevi AUTOR : Dukelski 1928 SYNONIMY : Evotomys ( Craseomys ) arsenjevi - Clethrionomys rufocanus arsenjevi DYSTRYBUCJA : wschodnia azjatycka Rosja, Władywostok, Prymorski Kraj, Zatoka Ussuri 17
Myodes rufocanus bargusinensis AUTOR : Turoy 1924 SYNONIM : Clethrionomys rufocanus bargusinensis DYSTRYBUCJA : południowo-wschodnia azjatycka Rosja, Bargusin Reserve, północno-wschodni brzeg jeziora Bajkał, Syberia Myodes rufocanus bedfordiae AUTOR : Thomas 1905 SYNONIMY : Evotomys bedfordiae - Clethrionomys rufocanus bedfordiae DYSTRYBUCJA : północna Japonia ( Hokkaido - Shinshinotsu oraz Sapporo ) Myodes rufocanus bromleyi AUTOR : Kostenko 1984 SYNONIM : Clethrionomys rufocanus bromleyi DYSTRYBUCJA : wyspa Sachalin ( wschodnia azjatycka Rosja ) Myodes rufocanus changbaishanensis AUTOR : Jang, Ma i Luo 1993 SYNONIMY : Myodes rufocanus changbaishensis - Clethrionomys rufocanus changbaishanensis DYSTRYBUCJA : Chiny ( prowincja Jinlin ) Myodes rufocanus irkutensis AUTOR : Ognev 1917 SYNONIMY : Evotomys irkutensis - Craseomys irkutensis - Clethrionomys rufocanus irkutensis DYSTRYBUCJA : południowo-środkowa azjatycka Rosja, Obwód Irkuck, Syberia Myodes rufocanus kamtschaticus AUTOR : Lataste & Poliakoff 1884 SYNONIMY : Arvicola rufocanus var.kamtschaticus - Clethrionomys rufocanus kamtschaticus Być może jest to synonim M. r. rutilus DYSTRYBUCJA : północno-wschodnia azjatycka Rosja, Kamczatka, wschodnia Syberia Myodes rufocanus kolymensis AUTOR : Ognev 1922 18
SYNONIMY : Evotomys kolymensis - Clethrionomys rufocanus kolymensis DYSTRYBUCJA : północna azjatycka Rosja, północno-wschodnia Syberia, Kołymsk, Republika Sakha ( Jakucja ) Myodes rufocanus kurilensis AUTOR : Tokuda 1932 SYNONIM : Clethrionomys rufocanus kurilensis Być może jest to synonim M. r. rutilus DYSTRYBUCJA : wyspa Paramushir, Kuryle Myodes rufocanus latastei AUTOR : Allen 1903 SYNONIMY : Evotomys latastei - Craseomys latastei - Clethrionomys rufocanus latastei Allen zastąpił Arvicola rufocanus var. kamtschaticus Lataste w tej postaci, bo Arvicola kamtschaticus (nec.) Polyakov został zajęty jako główna nazwa homonimiczna DYSTRYBUCJA : północno-wschodnia Rosja, Gichiga, północna Kamczatka, Magadan Myodes rufocanus montanus AUTOR : Imaizumi 1972 SYNONIMY : Clethrionomys montanus - Clethrionomys rex montanus - Clethrionomys rufocanus montanus Montanus znajduje się w badaniach M. rex DYSTRYBUCJA : północna Japonia ( Hokkaido - Mt.Proshiri, góry Hidaka STATUS : DODATEK C w Japonii Myodes rufocanus rufocanus AUTOR : ( Sundevall 1846 ) SYNONIM : Clethrionomys rufocanus rufocanus DYSTRYBUCJA : Norwegia, Szwecja, północna europejska Rosja, azjatycka Rosja od Uralu poprzez Syberię do Kamczatki, Kuryle, północne Chiny, Mongolia, Japonia Myodes rufocanus siberica AUTOR : Poljakov 1881 SYNONIMY : Arvicola rufocanus var. sibirica - Clethrionomys rufocanus siberica Być może to synonim M. r. rutilus 19
DYSTRYBUCJA : północno-wschodnia azjatycka Rosja, Kamczatka, wschodnia Syberia Myodes rufocanus wosnessenskii AUTOR : Poljakov 1881 SYNONIMY : Arvicola wosnessenskii - Clethrionomys rufocanus wosnessenskii DYSTRYBUCJA : północno-wschodnia azjatycka Rosja, Obwód Magadan, Kamczatka, wschodnia Syberia Myodes rufocanus yesomontanus AUTOR : Kishida 1931 SYNONIMY : Clethrionomys yesomontanus - Clethrionomys rufocanus yesomontanus Traktowany jako synonim M. rufocanus DYSTRYBUCJA : północna Japonia ( Hokkaido - Mt.Taisetu i pobliskie góry ) Zamieszkuje lasy iglaste i lasy brzozowe często wokół dolin rzecznych, gdzie zazwyczaj preferuje obszary skaliste, gęste zarośla i ściółkę, znajduje się również w suchych torfowiskach, łąkach i subarktycznych krzewinkach wrzosowisk. Jest roślinożerny, zjada wegetatywne trawy, zioła, krzewinki i jagody. Gatunek można czasem znaleźć w dużym zagęszczeniu w jasnych obszarach, oraz często na równinach. Długość ciała 110-142 mm, ogon 35-55 mm, waga 20-50 gram posiada dłuższe łapki niż regulus. Gatunek aktywny przez cały rok. Myodes rutilus - nornica północna (Pallas, 1779) SYNONIMY : Clethrionomys rutilus - Evotomys rutilus - Mus rutilus DYSTRYBUCJA : północna Skandynawia, północna europejska część Rosji, północno-wschodnia azjatycka Rosja, północny Kazachstan, Mongolia, Transbajkalia, północno-wschodnie Chiny, Korea, wyspa Sachalin, północna Japonia ( Hokkaido ), Ameryka Północna ( U.S.A. - Alaska, St.Lawrence Island, Kanada - Kolumbia Brytyjska, Manitoba, Terytorium Północno-Zachodnie, Nunavat, Jukon ) STATUS : IUCN 2009 - Least Concern Myodes ritilus alascensis AUTOR : Miller 1898 SYNONIMY : Evotomys alascensis - Evotomys dawsoni alascensis - Clethrionomys rutilus alascensis 20
Traktowane jako oddzielne dla pierwszej taksonomii, synonim M. r. dawsoni DYSTRYBUCJA : Alaska Myodes rutilus albiventer AUTOR : ( Hall i Gilmore 1932 ) SYNONIMY : Clethrionomys albiventer - Cletrrionomys rutilus albiventer Traktowane jako oddzielne dla pierwszej taksonomii DYSTRYBUCJA : Alaska, Savoonga, wschodni North Cape, St.Lawrence Island Myodes rutilus baikalensis AUTOR : Ognev 1923 SYNONIMY : Evotomys baicalensis - Clewthrionomys rutilus baikalensis DYSTRYBUCJA : Ushkanii Island, wschodnia część jeziora Bajkał, południowa Syberia - azjatycka Rosja Myodes rutilus dawsoni AUTOR : Merrian 1888 SYNONIMY : Clethrionomys dawsoni - Clethrionomys dawsoni dawsoni - Evotomys dawsoni dawsoni Uważane za oddzielny gatunek z 2 do 5 podgatunkami DYSTRYBUCJA : Kanada ( północno-zachodnia Kolumbia Brytyjska, południowowschodni Jukon ), Alaska ( wybrzeże Norton Sound i Cieśniny Beringa ) Myodes rutilus dorogostaiskii AUTOR : Vinogradov 1933 SYNONIM : Clethrionomys rutilus dorogostaiskii DYSTRYBUCJA : południowo-wschodnia azjatycka Rosja, północna część distriktu amurskiego, górny bieg rzeki Zeya, Obwód Amur Myodes rutilus glacialis AUTOR : Orr 1945 SYNONIMY : Clethrionomys dawsoni glacialis - Clethrionomys rutilus glacialis DYSTRYBUCJA : Alaska, Zatoka Glacier Myodes rutilus hintoni AUTOR : Vinogradov 1933 SYNONIM : Clethrionomys rutilus hintoni Traktowany jako synonim M.rutilus, błędny podgatunek w niektórych taksonomiach 21
DYSTRYBUCJA : północne Chiny ( północna Mandżuria ), południowy region Ussuri, Primorski Kraj, wschodnia Syberia, azjatycka Rosja Myodes rutilus insularis AUTOR : Heller 1910 SYNONIMY : Evotomys dawsoni insularis - Clethrionomys dawsoni insularis - Clethrionomys rutilus insularis DYSTRYBUCJA : Alaska, Hawkins Island, Prince William Sound, Hichinbrook Island Myodes rutilus jacutensis AUTOR : Vinogradov 1927 SYNONIMY : Evotomys rutilus jacutensis - Clethrionomys rutilous jacutensis Traktowany jako synonim M. rutilus DYSTRYBUCJA : azjatycka Rosja, republika Sakha ( Jakucja ), wschodnia Syberia Myodes rutilus jochelsoni AUTOR : ( J.Allen 1903 ) SYNONIMY : Evotomys jochelsoni - Clethrionomys rutilus jochelsoni DYSTRYBUCJA : północno-wschodnia azjatycka Rosja, Kamczatka, rzeka Kołyma, północno-wschodnia Syberia Myodes rutilus laticeps AUTOR : Ognev 1923 SYNONIMY : Evotomys laticeps - Clethrionomys rutilus laticeps Traktowany jako synonim M. rutilus DYSTRYBUCJA : Obwód Irkuck, Syberia, południowo-centralna azjatycka Rosja Myodes rutilus latigriseus AUTOR : Argyropulo i Afanasiev 1939 SYNONIM : Clethrionomys rutilus latigriseus DYSTRYBUCJA : Kazachstan ( wyżyny ) Myodes rutilus lenaensis AUTOR : Koljushev 1936 SYNONIMY : Evotomys rutilus lenaensis - Clethrionomys rutilus lenaensis DYSTRYBUCJA : północna azjatycka Rosja, góry wzdłuż rzeki Leny, distrikt Bulun, Republika Sakha ( Jakucja ), Syberia 22
Myodes rutilus mikado AUTOR : Thomas 1905 SYNONIMY : Evotomys mikado - Clethrionomys rutilus mikado Traktowany jako synonim M. r. amurensis DYSTRYBUCJA : północna Japonia ( Hokkaido ) Myodes rutilus mollessonae AUTOR : Kastschenko 1910 SYNONIMY : Microtus mollessonae - Clethrionomys rutilus mollessonae DYSTRYBUCJA : południowo-wschodnia azjatycka Rosja, Buriacja, Transbajkalia Myodes rutilus narymensis AUTOR : Egorin 1939 SYNONIM : Clethrionomys rutilus narymensis DYSTRYBUCJA : południowo-zachodnia azjatycka Rosja, Tomsk, południowa Syberia Myodes rutilus orca AUTOR : Merriam 1900 SYNONIMY : Evotomys orca - Clethrionomys orca - Clethrionomys dawsoni orca - Clethrionomys rutilus orca Traktowany jako oddzielne dla pierwszej taksonomii DYSTRYBUCJA : Alaska, Orca, Prince William Sound Myodes rutilus otus AUTOR : Turov 1924 SYNONIMY : Evotomys otus - Clethrionomys rutilus otus DYSTRYBUCJA : południowo-wschodnia azjatycka Rosja, północno-wschodni brzeg jeziora Bajkał, w zakresie Bargusin, Transbajkalia Myodes rutilus parvidens AUTOR : Ognev 1923 SYNONIMY : Evotomys parvidens - Clethrionomys rutilus parvidens Traktowany jako synonim M. rutilus DYSTRYBUCJA : południowo-centralna azjatycka Rosja, Obwód Irkuck, Syberia Myode rutilus platycephalus AUTOR : Manning 1956 23
SYNONIM : Clethrionomys rutilus platycephalus DYSTRYBUCJA : Alaska Myodes rutilus rjabovi AUTOR : Belyaneva 1953 SYNONIMY : Cletrionomys rjabovi - Clethrionomys rutilus rjabovi Traktowany jako synonim M. rutilus DYSTRYBUCJA : południowo-wschodnia azjatycka Rosja, wschodnia Syberia, Zorin, region Kaganovich, dolina rzeki Budund, wzdłuż rzeki Zeya, region Amur, obwód Amur Myodes rutilus rossicus AUTOR : Dukelsky 1928 SYNONIM : Clethrionomys rutilus rossicus DYSTRYBUCJA : południowa europejska część Rosji, południowy i środkowy Ural, region Transvolga Myodes rutilus russatus AUTOR : Radde 1862 SYNONIMY : Evotomys rutilus russatus - Arvicola russatus - Clethrionomys rutilus russatus Prawdopodobnie synonim M. r. rutilus DYSTRYBUCJA : Mongolia ( północno-wschodnia Urga ) Myodes rutilus rutilus AUTOR : ( Pallas 1779 ) SYNONIM : Clethrionomys rutilus rutilus DYSTRYBUCJA : Norwegia, Szwecja, europejska Rosja, azjatycka Rosja, zachodnia Syberia do jeziora Bajkał oraz na wschód do rzeki Ob, Mongolia Myodes rutilus salairicus AUTOR : Egorin 1936 SYNONIM : Clethrionomys rutilus salairicus DYSTRYBUCJA : azjatycka Rosja, góry Ałtaj, dystrykt Cis-Ałtaj, region Ałtaj, góry Salair, rzeka Ob, Kuznetz Steppe, Syberia Myodes rutilus tundrensis AUTOR : Bolshakov & Shvartz 1965 SYNONIM : Clethrionomys rutilus tundrensis 24
Traktowany jako synonim M. rutilus DYSTRYBUCJA : azjatycka Rosja, rzeka Khadit, Półwysep Yamal, Yamalo-Nenets Okręg, północno-zachodnia Syberia Myodes rutilus uralensis AUTOR : Vinogradov 1933 SYNONIM : Clethrionomys rutilus uralensis DYSTRYBUCJA : północna azjatycka Rosja, północny Ural Myodes rutilus vinogradovi AUTOR : Naumov 1933 SYNONIMY : Evotomys rutilus vinogradovi - Clethrionomys rutilus vinogradovi DYSTRYBUCJA : środkowa azjatycka Rosja, środkowy i dolny bieg rzeki Jenisej, rzeki Vilnui i Khatanga Myodes rutilus volgensis AUTOR : Kaplanov & Raevskii 1928 SYNONIMY : Evotomys rutilus volgensis - Clethrionomys rutilus volgensis Traktowany jako synonim M. rutilus DYSTRYBUCJA : północno-zachodnia europejska Rosja, Kulakovo, Province Tver, region Bezhetsk Myodes rutilus washburni AUTOR : Hanson 1949 SYNONIM : Clethrionomys rutilus washburni DYSTRYBUCJA : Kanada, rzeka Perry, dystrykt Mackenzie, Terytorium Północno- Zachodnie Myodes rutilus watsoni AUTOR : ( Orr 1945 ) SYNONIMY : Clethrionomys dawsoni watsoni - Clethrionomys rutilus watsoni DYSTRYBUCJA : Alaska, Przylądek Yakataga Ma krótkie smukłe ciało w kolorze rdzy, o lekkich brązowych bokach i posiada krótki gruby ogon. Jej krótkie uszy są widoczne z ich futra. Ma około 14 cm długości z ogonem o długości 3,5 cm i wadze około 30 do 40 g. Jego formuła dentystyczna jest 1/1, 0/0, 0/0, 3/3. Jest aktywna przez cały rok, zwykle w nocy. Może powodować uszkodzenia drzew owocowych i przechowywanych ziaren. Zamieszkuje subarktyczną strefę brzozowego lasu w północnej części strefy 25
lasów borealnych. Jest najbardziej obfita w produkcji (eutroficznej lub mezotroficznej) lasów, z gęstym podszytciem traw, ziół (zwłaszcza Scrophulariaceae) lub mchu. Preferuje dojrzałe stare lasy i, w przeciwieństwie do innych gatunków Myodes, jest nieobecny w jasnych i ściętych obszarach. Jest roślinożerny, zjada zielone części traw i roślin zielnych, orzechy, nasiona, korę, porosty, grzyby, nie gardzi owadami, zakłada spiżarnie do przechowywania żywności na zimę. Jesienią przechowuje nasiona, zwłaszcza Scrophulariaceae. Sezon rozrodczy od maja do października, może być 2-4 miotów w sezonie. Ciąża trwa od 17 do 19 dni. Samica rodzi 2-9 młodych. Co 4-5 lat dochodzi do zwiększonej rozrodczości, która zwiększa gęstość osobniczą populacji. Arvicola scherman - karczownik górski AUTOR : Shaw, 1801 SYNONIMY : Arvicola terrestris scherman - Mus scherman - Arvicola scherman sherman - UWAGI : Ostateczne badania biologiczne jak również kryteria behawioralne sugerują, że filogenetyczne linie powinny być uważane za różne gatunki. Arvicola terrestris scherman jest również uważany za kontynentalny norowy podgatunek. Uważane za odrębne gatunki dla pierwszego taksonomii z 3 podgatunkami. DYSTRYBUCJA : wschodnia Francja, północne Włochy, góry w północnej Hiszpanii, także środkowa Europa (północna Holandia, południowo-środkowa Francja,Belgia, Luksemburg, Niemcy, Dania, wschodnia Polska, Słowacja, Czechy, Austria, Szwajcaria, Węgry, Chorwacja, Słowenia, Serbia, Czarnogóra, Macedonia, Bośnia i Hercegowina, środkowa Rumunia, Ukraina ) STATUS IUCN 2009 : Least Concern Arvicola scherman albus AUTOR : (Bechstein, 1801) SYNONIMY : Arvicola terrestris albus - Mus amphihius albus - Traktowany jako synonim A. t. scherman DYSTRYBUCJA : Niemcy ( Turyngia ) Arvicola scherman argentoratensis AUTOR : Desmarest, 1822 SYNONIMY : Arvicola terrestris argentoratensis - Arvicola argentoratensis - SYNONIM : A. t. scherman DYSTRYBUCJA : Francja, Strasbourg 26
Arvicola scherman cantabriae AUTOR : Ventura & Gosalbez, 1989 SYNONIMY : Arvicola terrestris cantabriae - Traktowany jako grupa Scherman DYSTRYBUCJA : Hiszpania, Cantabria Arvicola scherman canus AUTOR : (Bechstein, 1801) SYNonimy : Arvicola terrestris canus - Mus amphibius canus - SYNONIM : A. t. scherman DYSTRYBUCJA : Niemcy ( Turyngia ) Arvicola scherman castaneus AUTOR : de Sélys Longchamps, 1845 SYNONIMY : Arvicola terrestris castaneus - Arvicola terrestris var. castaneus - SYNONIM : A. t. exitus or scherman DYSTRYBUCJA : Szwajcaria ( Lozanna ) Arvicola scherman exitus AUTOR : Miller, 1910 SYNONIMY : Arvicola terrestris exitus - Arvicola scherman exitus - Traktowany jako grupa Scherman DYSTRYBUCJA : Szwajcaria ( północne Alpy ) Arvicola scherman gutsulius AUTOR : Zagorodnyuk, 2000 SYNONIMY : Arvicola terrestris gutsulius - Arvicola gutsulius - Arvicola scherman gutsulius - Traktowany jako grupa Scherman DYSTRYBUCJA : Ukraina ( wschodnie Karpaty ) Arvicola scherman minor AUTOR : Leske, 1779 SYNONIMY : Arvicola terrestris minor - Spalax minor - SYNONIM : A. t. scherman DYSTRYBUCJA : Niemcy Arvicola scherman monticola 27
AUTOR : de Sélys-Longchamps, 1838 SYNONIMY : Arvicola terrestris monticola - Arvicola monticola - Arvicola scherman monticola - Traktowany jako grupa Scherman DYSTRYBUCJA : Pireneje ( Francja i Hiszpania ) Arvicola scherman niger AUTOR : de Sélys Longchamps, 1845 SYNONIMY : Arvicola terrestris niger - Arvicola terrestris var. niger - SYNONIM : A. t. exitus or scherman DYSTRYBUCJA : Szwajcaria ( Lozanna ) Arvicola scherman scherman AUTOR : Shaw, 1801 DYSTRYBUCJA : południowa Europa Arvicola scherman schermaus AUTOR : Herman, 1804 SYNONIMY : Arvicola terrestris schermaus - Mus schermaus Traktowany jako grupa Scherman DYSTRYBUCJA : wschodnia Francja ( Bas Rhin ) Aktywny w ciągu całego roku, w godzinach nocnych. Gatunek ogranicza się głównie do wyżyn, gdzie buduje rozległe nory pod ziemią w użytkach zielonych (w tym pastwiska) lub, rzadziej w lasach. Głównie roślinożerny, żywi się roślinnością ( trawy, zioła ) w lecie i korzeniami, cebulami i bulwami w zimie. Gatunek żyje w złożonych norach, które nie są zwykle głębsze niż 1 m. Sezon rozrodczy od wiosny do jesieni, może być 2-3 czasami 4 mioty w sezonie. Ciąża trwa około 20 dni, samica rodzi 2-8 młodych w miocie. Co 4-5 lat występuje cykl zwiększonej rozrodczości, zwiększa się wtedy gęstość osobnicza populacji. Jest nieco mniejszy niż Arvicola amphibius i posiada bardziej miękkie futerko. Prowadzi bardziej ziemny tryb życia. Microtus levis - nornik południowy AUTOR : Ognev, 1924 SYNONIMY : Microtus arvalis rossiaemeridionalis - Microtus rossiaemeridionalis - UWAGI : Dwna nazwa Microtus rossiaemeridionalis DYSTRYBUCJA : Finlandia, europejska Rosja do Uralu, Litwa, Łotwa, Estonia, 28