PRACA ORYGINANA Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu,, Tom, Nr, www.monz.l Analiza wiedzy i ostaw ielęgniarek racujących w oddziałach zabiegowych wobec dawstwa sziku kostnego Monika Ławecka, Joanna Gotlib arszawski Uniwersytet Medyczny, ydział Nauki o Zdrowiu, kierunek: Pielęgniarstwo Zakład Dydaktyki i Efektów Kształcenia, ydział Nauki o Zdrowiu, arszawski Uniwersytet Medyczny Ławecka M, Gotlib J. Analiza wiedzy i ostaw ielęgniarek racujących w oddziałach zabiegowych wobec dawstwa sziku kostnego. Med. Og Nauk Zdr. ; ():. Streszczenie stę i cel racy. Translantacja sziku kostnego jest standardowym ostęowaniem w leczeniu chorych ze schyłkową niewydolnością układu krwiotwórczego. Pielęgniarki owinny osiadać wiarygodne informacje na temat dawstwa sziku kostnego. Celem racy była ocena wiedzy i ostaw ielęgniarek na temat translantacji sziku kostnego. Materiał i metody. osowo wybrana grua: kobiety i mężczyzn. % wykształcenie licencjackie, % magisterskie, % średnie. Sondaż diagnostyczny, dobrowolne, anonimowe badanie ankietowe, kwestionariusz własny, ytań. STATISTICA., test Kruskalla-allisa, <,. yniki. % oarło rzeszczeienie sziku jako metodę leczniczą (=NS). % twierdziło, że w Polsce za mało jest dawców sziku kostnego (=NS), ale tylko % było wisanych do rejestru dawców (=NS). Główne źródło wiedzy o translantacjach to telewizja i Internet. nioski.. badanej gruie wiedza na temat translantacji sziku kostnego była niezadowalająca, co może wływać na ostawy wobec dawstwa. Należy odnieść jakość kształcenia akademickiego w zakresie edukacji na ten temat.. Dla większości głównym źródłem informacji był Internet, dlatego też istotne wydaje się uzuełnienie rogramów studiów o rzetelną wiedzę medyczną na temat dawstwa sziku kostnego.. iększość rzyznaje, że kamanie romujące idee rzeszczeiania kształtują świadomość oraz obalają krążące stereotyy mające wływ na ostawy dawcy, należy się zastanowić nad rzerowadzeniem skutecznej kamanii, skierowanej do racowników ochrony zdrowia.. obec braku małej liczby badań na temat ostaw wobec dawstwa sziku badania należy kontynuować w szerszej gruie. Słowa kluczowe ielęgniarki, oziom wiedzy, ostawy, szik kostny, translantacje stę Translantacja sziku kostnego, komórek macierzystych izolowanych z krwi obwodowej czy łożyskowej jest standardem leczenia chorób ze schyłkową niewydolnością układu krwiotwórczego. Często stanowi jedyną metodę wydłużenia życia i szansę na całkowite wyleczenie. I choć w wielu krajach stała się wręcz rutynowym zabiegiem, wciąż jest rocedurą obarczoną dużym ryzykiem, która może zakończyć się nieowodzeniem [,,, ]. Z danych GUS wynika, że w roku na choroby onkohematologiczne zachorowało onad tys. mieszkańców Polski. Istotą chorób nowotworowych krwi są zaburzenia wytwarzania i dojrzewania komórek. Polegają one między innymi na nadmiernym rozroście krwinek jednego rodzaju, hamowaniu wytwarzania innych rodzajów komórek, a także na klonalnym rozroście krwinek, które źle funkcjonują. Do najczęstszych chorób onkohematologicznych zalicza się chłoniaki, sziczaki, białaczki szikowe i limfoblastyczne. Translantacje sziku najczęściej wykonywane są u osób cieriących na ostre i rzewlekłe białaczki [,,, ]. Rocznie w Polsce co dziewiąta osoba na tys. mieszkańców zaada na choroby nowotworowe krwi. Dla większości Adres do koresondencji: dr hab. n. o zdr. Joanna Gotlib, Zakład Dydaktyki i Efektów Kształcenia, ydział Nauki o Zdrowiu arszawskiego Uniwersytetu Medycznego, ul. Żwirki i igury, - arszawa; tel. (), fax: () e-mail: joanna.gotlib@wum.edu.l Nadesłano: stycznia roku; Zaakcetowano do druku: aździernika roku z nich jedynym ratunkiem jest translantacja sziku od warunkiem, że znajdzie się odowiedni dawca. Tymczasem okres oczekiwania na znalezienie dawcy trwa miesiące, nawet lata. Ze względu na wystęowanie w określonej oulacji osób odobieństwa antygenów, najłatwiej jest znaleźć dawcę ochodzącego z tego samego obszaru etnicznego. Polsce brakuje dawców, w roku całkowita liczba zgłoszona do BMD wynosiła około tys., odczas gdy liczebność kraju wynosiła około mln mieszkańców. Im więcej ochotników zrzeszają Krajowe Banki Dawców Sziku, tym większe szanse na szybkie znalezienie dawcy dla otrzebującego [,,, ]. Osobami, które owinny rzekazywać zainteresowanym aktualne, wiarygodne informacje na temat możliwości oddawania sziku kostnego są racownicy ochrony zdrowia, w szczególności ielęgniarki, które owinny realizować w tym zakresie swoją funkcję edukacyjną. Żeby tak się stało, istotne jest, aby ielęgniarki osiadały wystarczającą, aktualną wiedzę medyczną. Niewystarczający oziom wiedzy ielęgniarek na ten temat może wływać niekorzystnie na informowanie i romowanie w gruie acjentów idei translantacji sziku kostnego. Cel racy Celem racy była ocena oziomu wiedzy ielęgniarek, racujących w oddziałach zabiegowych, na temat rzeszczeiania sziku oraz ich ostaw wobec dawstwa komórek macierzy-
Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu,, Tom, Nr stych. Szczegółowym celem racy było orównanie wiedzy na temat rzeszczeiania sziku w zależności od osiadanego rzez ielęgniarki wykształcenia. Materiał i metody Badanie rzerowadzano na rzełomie grudnia roku i lutego roku. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, z użyciem samodzielnie skonstruowanego kwestionariusza ankiety. Udział w badaniu był dobrowolny, a kwestionariusz ankiety anonimowy. Ankieta zawierała ytań i składała się z trzech ytań otwartych (wiek, staż racy, oddział, w którym racuje osoba badana), z dwóch ytań ółotwartych, oraz z ytań zamkniętych jednokrotnego lub wielokrotnego wyboru. Badanie rzerowadzono w losowo wybranej gruie ielęgniarek i ielęgniarzy, racujących w warszawskich szitalach w oddziałach zabiegowych. badaniu uczestniczyły kobiety, co stanowi % resondentów i mężczyzn (% ankietowanych). śród resondentów najliczniejszą osobową gruę (%) stanowiły osoby w wieku lat, osób (%) znajdowało się w rzedziale wiekowym lat, osób (%) wśród wszystkich ankietowanych to osoby w wieku lat, osób rzekroczyło rok życia (%). Prawie ołowa ankietowanych % ( osób) to osoby z wykształceniem wyższym licencjackim. ykształcenie wyższe magisterskie zadeklarowało ( osób), co odowiada % badanych, a % ( osób) sośród badanych osiada średnie wykształcenie. Staż racy w zawodzie oniżej lat zadeklarowały osoby (%), osób (%) miało staż racy w rzedziale lat. osób to osoby racujące zawodzie owyżej lat, ale nie dłużej niż lat. Najmniejszą gruę (%) stanowiły osoby wykonujące zawód owyżej lat. Najliczniejsza grua ankietowanych ( osoby) racuje w oddziałach anestezjologii i intensywnej teraii, w tym osoby w oddziale intensywnej oieki kardiologicznej. Drugą, co do wielkości gruę ( osoby) stanowili racownicy oddziałów chirurgii: racuje w oddziale chirurgii ogólnej, neurochirurgii i kardiochirurgii. ankietowanych racuje na bloku oeracyjnym, osób w izbie rzyjęć oraz w oddziałach ratunkowych. sośród całej gruy racuje w oddziale ortoedii, a jedna osoba w oddziale hematologii. Analiza statystyczna uzyskanych wyników Analizę statystyczną uzyskanych wyników rzerowadzono w rogramie STATISTICA. (licencja arszawskiego Uniwersytetu Medycznego). Ze względu na charakter analizowanych danych (dane jakościowe, niearametryczne), a dane te nie miały rozkładu normalnego >, analizowanego testem Shairo- -ilka, oraz ze względu na fakt, że orównywano gruy ielęgniarek w zależności od osiadanego wykształcenia do analizy statystycznej uzyskanych wyników wykorzystano test statystyczny Kruskalla-allisa. Za istotny statystycznie rzyjęto oziom istotności <,. yniki % resondentów, niezależnie od wykształcenia, oiera rzeszczeienie sziku jako metodę leczniczą. % badanych twierdzi, że w Polsce jest za mało dawców sziku kostnego w stosunku do zaotrzebowania, ale tylko % jest wisanych do rejestru, głównie osoby z wykształceniem wyższym. Głównym źródłem wiedzy o translantacjach dla badanej gruy ielęgniarek stanowiła telewizja i Internet. Szczegółowe wyniki dotyczące wiedzy i ostaw badanej gruy ielęgniarek na temat dawstwa sziku kostnego rzedstawiono w tabelach:, i. Tabela. iedza ielęgniarek oddziałów zabiegowych na temat dawstwa sziku kostnego l.. Pytanie * Czy oiera Pani translantacje sziku kostnego jako metodę leczenia chorób układu krwiotwórczego? Tak, w ełni oieram. Tak, wtedy, gdy zostały wyczerane inne możliwości. Nie oieram rzeszczeu., Jakie zna Pani metody ozyskiwania komórek macierzystych do rzeszczeu? Z krwi obwodowej. Z nakłucia talerza kości biodrowej. Z nakłucia mostka. szystkie owyższe., Ile mililitrów sziku kostnego można obrać jednorazowo od dawcy? ml - ml/ kilogram masy ciała dawcy. ml - ml/kilogram masy ciała dawcy. Powyżej ml/kilogram masy ciała dawcy., jakim czasie zdrowy organizm jest w stanie odtworzyć obraną objętość sziku? Jak długo trwa obranie sziku z talerza kości biodrowej od dawcy? tygodni. Ok tygodni. Po tygodniach. Kilka minut. Około godziny. Około dwóch godzin. Powyżej dwóch godzin.,, Ciąg dalszy tabeli na str.
Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu,, Tom, Nr Tabela. iedza ielęgniarek oddziałów zabiegowych na temat dawstwa sziku kostnego (ciąg dalszy) l.. Pytanie * Jak długo owinien rzebywać dawca w szitalu, kiedy oddaje szik kostny do rzeszczeu? Nie musi rzebywać w szitalu. Około doby. Około dni. Około tygodnia., Czy obranie sziku kostnego może być bezośrednią rzyczyną śmierci dawcy?, Czy o obraniu sziku kostnego ozostają blizny?, Czy dawca sziku kostnego musi do końca życia z tego owodu rzyjmować leki?, Przed obraniem komórek macierzystych z krwi obwodowej rzez dni razy dziennie odaje się dawcy czynnik wzrostu G-CSF. jakiej ostaci? iniekcji dożylnej. iniekcji domięśniowej. iniekcji odskórnej. Doustnie., Ile razy można oddać szik do rzeszczeu? Tylko jeden raz. Kilkakrotnie., Czy uważa Pani, że w Polsce jest wystarczająca liczba osób chętnych, by oddać szik kostny?, * liczba osób; cała grua badana; wykształcenie średnie; wykształcenie wyższe licencjackie; wykształcenie wyższe magisterskie; oziom istotności statystycznej różnic Tabela. Postawy ielęgniarek oddziałów zabiegowych wobec dawstwa sziku kostnego l.. Pytanie * Czy jest Pani dawcą krwi? Czy jest Pani zarejestrowana w banku dawców sziku kostnego? Czy ktoś z Pani otoczenia otrzebował rzeszczeu sziku? Jak oceniłaby Pani oziom swojej wiedzy na temat translantacji sziku? Nie, ale mam zamiar zostać. Nie i nie mam zamiaru zostać. Tak, jestem. Chciałbym, ale nie wiem, jak to zrobić. Chciałbym, ale brakuje mi czasu. Zadowalająca. Nieełna. Słaba. Nie osiadam wiedzy na ten temat. Jestem zainteresowana oszerzeniem swojej wiedzy na temat translantacji sziku., Rozmawiałam z rodziną o możliwości zostania dawcą sziku., Rozmawiałam ze znajomymi o możliwości zostania dawcą sziku., Jeśli jest Pani zainteresowana rozszerzeniem swojej wiedzy, roszę wskazać, jaki zakres interesuje Panią najbardziej: Co mogłoby skłonić Panią do zgłoszenia gotowości, aby zostać dawcą? Metody obierania sziku od dawcy. Metody doboru dawcy i biorcy. Informacja na temat chorób, których leczenie wiąże się z koniecznością rzeszczeienia sziku. Jak wygląda życie o rzeszczeie sziku. Informacje o biorcach. Nie jestem zainteresowany/a rozszerzeniem wiedzy. Choroba dziecka. Choroba rodzica. Choroba rzyjaciela. Choroba artnera. Obawa rzed tym, że być może w rzyszłości sam/a będę wymagać rzeszczeu. Kamania sołeczna w mediach.,,,,,, Ciąg dalszy tabeli na str.
Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu,, Tom, Nr Tabela. Postawy ielęgniarek oddziałów zabiegowych wobec dawstwa sziku kostnego (ciąg dalszy) l.. Pytanie * Czy uważa Pani, że oddanie sziku kostnego jest: Dość ryzykowne. Po części jest ryzykowne. Nie jest ryzykowne lub ryzyko jest bardzo małe., Czy, gdyby było to rawnie możliwe, jako otencjalny dawca sziku chciałby Pani otrzymać informację z ośrodka translantacyjnego o stanie zdrowia biorcy? Tak, chciałbym wiedzieć, bez względu na to jak czuje się biorca. Tak, ale tylko wtedy, gdy byłyby to dobre wiadomości. olałabym nie otrzymywać takich informacji., Po rzeszczeie sziku dawca i biorca nie mogą się oznać. Czy chciałaby Pani oznać osobę, której go rzeszczeiono?, Czy Pani zdaniem kamanie sołeczne romujące idee rzeszczeiania sziku kostnego mają ozytywny wływ na ostawy wobec translantacji? Tak, mają ozytywny wływ. Nie wywierają wływu na ostawy., * liczba osób; cała grua badana; wykształcenie średnie; wykształcenie wyższe licencjackie; wykształcenie wyższe magisterskie; oziom istotności statystycznej różnic Tabela. Źródła wiedzy ielęgniarek oddziałów zabiegowych na temat dawstwa sziku kostnego l.. Pytanie * Proszę wskazać, z których z oniższych źródeł uzyskała Pani wiedzę o rzeszczeach sziku: * liczba osób; cała grua badana Dyskusja Telewizja Radio Internet Czasoisma kolorowe Czasoisma medyczne Praca ekarz, ielęgniarka Rodzina Znajomi olskim iśmiennictwie naukowym rzeważają ublikacje rezentujące oglądy sołeczeństwa na temat translantacji, oziom ich wiedzy i ostaw wobec donacji narządów unaczynionych [ ]. Tylko jedna odnaleziona ozycja dotyczy wiedzy i ostaw wobec rzeszczeiania komórek ulegających regeneracji []. Tak mała liczba ublikacji świadczy o niewystarczającej liczbie badań dotyczących wiedzy acjentów i wybranych gru racowników ochrony zdrowia na temat rzeszczeiania sziku. badaniach Gościniak i ws. rzerowadzonych w gruie studentów wrocławskich uczelni, róbowano określić oziom wiedzy i ostaw wobec translantacji sziku. Z badań tych wynika, że % ankietowanych nie otrafi wskazać miejsca, skąd można obrać komórki sziku, twierdząc, że odbywa się to orzez nakłucie kręgosłua. % otrafi rawidłowo wskazać ilość obranego jednorazowo sziku, % ankietowanych wie, że o oddaniu sziku dawca nastęnego dnia jest w ełni srawny. Co czwarty badany wie, w jakim czasie dochodzi do regeneracji sziku, a co iąty, ile czasu trwa zabieg obrania. Tylko,% ankietowanych ( osób) jest zarejestrowanych w Banku Dawców Sziku []. Makara-Studzińska i ws. rzerowadziła badania wśród losowo wybranych ielęgniarek z zakresu ich wiedzy i oinii na temat dawstwa organów do rzeszczeu. Badania ankietowe odbyły się w roku wśród ielęgniarek zatrudnionych w Szitalu Klinicznym w ublinie, racujących na oddziałach anestezjologii, chirurgii, ortoedii i ginekologii. Najliczniejszą gruę stanowiły osoby z wykształceniem średnim (% badanych), % z wykształceniem wyższym licencjackim, % wyższym magisterskim. owyższych badaniach wykazano, że oziom wykształcenia istotnie wływa na oarcie translantacji jako metody leczenia. Ponad % ielęgniarek z wykształceniem wyższym wyraża oarcie, a % ze średnim wykształceniem jest temu rzeciwna. Badane ielęgniarki w % deklarowały chęć oddania narządów o śmierci, za życia zaś %, ale tylko bliskiej osobie, n. dziecku []. Badania własne dotyczyły tylko rzeszczeiania sziku. Uzyskano orównywalne wyniki w zakresie akcetacji dla takiej metody leczenia, oziom wykształcenia nie miał wływu na udzielane odowiedzi. badaniach rzerowadzonych rzez Gorzkiewicz i ws. wśród studentów wyższych uczelni w Szczecinie na temat oinii wobec dawstwa narządów, róbowano srawdzić oziom wiedzy i gotowość oddania narządu do rzeszczeu. badaniu rzerowadzonym metodą sondażu wzięło udział studentów uczelni rerezentujących nauki medyczne osób, techniczne osoby i humanistyczne osób. dyskusji rzytoczono tylko odowiedzi udzielane rzez studentów Pomorskiej Akademii Medycznej. % ankietowanych uważa, że w kraju jest niewystarczająca liczba obrań organów w stosunku do zaotrzebowania. Jako główne źródła wiedzy o translantacjach odają książki, służbę zdrowia i znajomych. Głównym owodem otencjalnego oddania narządu jest solidarność z otrzebującymi (%). O możliwości oddania narządu z rodziną rozmawiało % ankietowanych, ze znajomymi % []. badaniach własnych, odobnie jak w owyższych, jako główny owód chęci oddania sziku odawano chorobę najbliższych oraz wskazano dużą rozbieżność między zaotrzebowaniem na szik a otencjalnymi dawcami (%). ykazano różnice w udzielanych odowiedziach na temat źródeł wiedzy. Pielęgniarki częściej zaznaczały telewizję, Internet i czasoisma medyczne. Zdecydowanie rzadziej otwierdzano rzerowadzanie rozmów o możliwości oddania sziku z rodziną i znajomymi. IPSOS rzerowadził badania z inicjatywy Krajowej Rady Translantacyjnej rzy Ministrze Zdrowia oraz Instytutu
Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu,, Tom, Nr Translantologii Akademii Medycznej w arszawie, w czasie od końca maja do ołowy siernia r. Badaniem objęto między innymi gruę ielęgniarek racujących na oddziałach intensywnej teraii, neurochirurgii i neurologii w szitalach na terenie Polski. Do badania wykorzystano kwestionariusz wyełniany indywidualnie w miejscu racy. edług raortu, % ielęgniarek rozmawiało z najbliższymi ma tematy związane z translantacją narządów []. Tematyka komunikacji z rodziną i znajomymi została oruszona także w badaniach Gorzkiewicz [], Pietruszki [] oraz Borkowskiej []. % ankietowanych, według IPSOS, uważa, że rzedstawiciele Kościoła owinni mocniej angażować się w romowanie takiej formy omocy bliźniemu. yniki własne nie otwierdzają owyższych danych. Tylko % ielęgniarek uważa, że kamanie romujące ideę translantacji rowadzone rzez rzedstawicieli Kościoła mogą ozytywnie włynąć na ostawy sołeczeństwa wobec dawstwa. Najczęściej wskazują środowisko medyczne (ielęgniarki i lekarzy) jako najwłaściwsze do rowadzenia akcji roagującej donacje sziku. Trudny do wytłumaczenia ozostaje fakt, że tylko % z nich rowadzi takie rozmowy z własna rodziną, odczas gdy, z racji wykonywanego zawodu, owinni czuć otrzebę edukowania w tej dziedzinie medycyny. badaniach Pietruszki i ws. z r. róbowano oznać ostawy, ocenić oziom wiedzy oraz zainteresowania tematem translantacji narządów osobową gruę lekarzy i ielęgniarek Szitala Ogólnego w Kolnie. Ankietowani uznali, że za mało jest organizowanych szkoleń w zakresie translantologii, a osiadana wiedza, według nich, jest owierzchowna dostateczna (%) i dobra (%) []. owyższych badaniach (Pietruszki i ws.) stwierdzono, że onad % resondentów uważa, że leiej uświadomione sołeczeństwo to więcej chętnych dawców i więcej rzeszczeień. Tylko osoby twierdzą, że wyższy oziom wiedzy nie ma wływu na liczbę wykonywanych rocedur. % badanych otwierdziło rzerowadzenie rozmów na temat translantacji z bliskimi []. Podobne badania, dotyczące uświadamiania sołeczeństwa i kształtowania ostaw wobec dawstwa, rzerowadziła Borkowska i ws. []. Badania własne odzwierciedlają owyższe wyniki. Pielęgniarki w % wskazały na ozytywny wymiar rzerowadzanych kamanii uświadamiających sołeczeństwo w tematyce translantacji narządów. edług wyników badań rzerowadzonych rzez Pietruszkę, % ankietowanych oiera translantacje narządów jako metodę leczenia i wyraża gotowość zostania dawcą za życia (%) i o śmierci (%), jednak nie są w to aktywnie zaangażowani. Aż % resondentów nie jest dawcami krwi tylko osoby ( ielęgniarki i lekarka) są dawcami honorowymi, aż % badanych nie zgłosiło nigdzie swojej gotowości zostania dawcą. Tylko z tych osób jest zarejestrowana w Banku Dawców []. Uzyskane we własnych badaniach wyniki różnią się, na korzyść, od owyższych. Może być to związane z miejscem wykonywania racy (szitale warszawskie). Honorowe dawstwo krwi zadeklarowało % ielęgniarek, a dawstwo sziku %. Jednak aż % badanych nie wie, jak można dokonać rejestracji w Banku Dawców Sziku. Potwierdzają to uzyskane w badaniach wyniki niskiego oziomu wiedzy w zakresie translantacji i otrzebę jej uowszechniania. Borkowska i ws. rzerowadzili badania sołeczeństwa Ostrołęki, których celem było oznanie oinii, ostaw i oziomu wiedzy z zakresu translantacji narządów, a także czynników mających wływ na akcetację rzeszczeiania. Sondażem objęto dorosłych mieszkańców (miasto liczy onad tys. mieszkańców). % stanowiły kobiety, % to osoby ze średnim wykształceniem. Podobnie jak w badaniach Gościniak [] i Pietruszki [], róbowano ocenić oziom wiedzy resondentów. Uzyskane wyniki nie odbiegają od rzedstawianych w iśmiennictwie. % ankietowanych jest zdania, że wiedza ogólnosołeczna jest niska, a odniesienie jej oziomu orzez uświadamianie, może włynąć na ostawy dawcy % badanych zajmuje takie stanowisko [, ]. Uzyskane wyniki w badaniach własnych otwierdzają owyższe. Z badań Borkowskiej wynika, że do uowszechniania translantacji mogą rzyczynić się lekarze zaangażowani w rzeszczeianie (%), faktyczni dawcy i biorcy (%), rzedstawiciele Kościoła (%) i inni racownicy medyczni (%) oraz media (%) []. Podobne wyniki otrzymano o analizie badań własnych. Pracownicy ochrony zdrowia, biorcy sziku oraz uczelnie i szkoły mają główny wływ na ostawy wobec dawstwa. yniki rzedstawione w racy, odobnie jak w zebranym iśmiennictwie, otwierdzają ogólną arobatę badanych dla translantacji jako metody leczenia chorób układu krwiotwórczego. Ankietowani deklarują gotowość do zostania dawcą, nie są jednak aktywnie w to zaangażowani. Naturalnym uczuciem człowieka jest lęk rzed nieznanym, dlatego dużą rolę w rzełamywaniu stereotyów i rzezwyciężaniu obaw związanych z oddaniem sziku, ełni edukacja. Badania dowiodły, że niezależnie od osiadanego wykształcenia, wiedza resondentów na temat translantacji sziku jest niedostateczna. Zdaniem ankietowanych to głównie lekarze i ielęgniarki owinni oularyzować taką formę leczenia, co rzemawia za rzerowadzeniem starannie zalanowanej akcji edukacyjnej ersonelu medycznego, a także studentów kierunków medycznych. Krzewienie wiedzy o translantacjach nie byłoby jednak możliwe bez omocy organizacji religijnych, rzedstawicieli Kościoła oraz środków masowego rzekazu. Zatem zasadnicze znaczenie ma wzajemna omoc oraz wsółraca wszystkich zainteresowanych. iększość odnalezionych ublikacji rezentuje oglądy sołeczeństwa dotyczące translantacji narządów unaczynionych. dostęnym iśmiennictwie mało jest raortów na temat rzeszczeiania sziku, co rzemawia za otrzebą rzerowadzania takich badań w szerszej gruie resondentów. Tego tyu badania omogłyby w ogłębieniu analizy ostaw wobec dawstwa komórek ulegających regeneracji i czynników mających na nie wływ. nioski. badanej gruie ielęgniarek, bez względu na osiadane wykształcenie, wiedza na temat translantacji sziku kostnego była niezadowalająca, co może wływać na ich ostawy wobec dawstwa. Przemawia to za otrzebą rzerowadzenia starannej edukacji w tym zakresie w toku kształcenia akademickiego.. Dla zdecydowanej większości badanych jednym z głównych źródeł informacji o translantacjach sziku kostnego jest Internet, dlatego też istotne wydaje się uzuełnienie rogramów studiów o rzetelną i aktualną wiedzę medyczną na temat dawstwa sziku kostnego.
Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu,, Tom, Nr. iększość ankietowanych rzyznaje, że kamanie romujące idee rzeszczeiania edukują, kształtują świadomość oraz obalają krążące stereotyy mające duży wływ na ostawy dawcy, należy się zastanowić nad rzerowadzeniem skutecznej kamanii, skierowanej do racowników ochrony zdrowia.. obec braku małej liczby dostęnych badań na temat ostaw wobec dawstwa sziku odobne badania należy kontynuować w szerszej gruie resondentów. Piśmiennictwo. Krawczyk-Kuliś M, Kyrcz-Krzemień S. Aktualne wskazania i zasady leczenia z użyciem autorzeszczeienia komórek krwiotwórczych. Postęy Nauk Medycznych ; :.. Markiewicz M, Kyrcz-Krzemień S. Allogeniczne rzeszczeienie komórek krwiotwórczych: stan obecny i ersektywy rozwoju. Postęy Nauk Medycznych ; :.. Petersdorf E. The orld Marrow Donor Association: Twenty Years of International Collaboration for the Suort of Unrelated Donor and Cord Blood Hematooietic Cell Translantation. Bone Marrow Translant ; ():.. Nowak J, Gronkowska A. Uwarunkowanie oszukiwań i doboru dawców sziku do translantacji. iadomości ekarskie ; ( ):.. Fabijańska-Mitek J, Nowak J. Immunogenetyczne odstawy doboru dawców oraz rzeszczeiania komórek krwiotwórczych i narządów. OINPHARMA, arszawa,.. Nowak J, Graczyk-Pol E, Mika-itkowska R. i ws. Skuteczność oszukiwania rzez Ośrodek Instytutu Hematologii i Transfuzjologii niesokrewnionych dawców komórek krwiotwórczych w krajowych i zagranicznych rejestrach w latach dla acjentów z ostrymi i rzewlekłymi białaczkami. Postęy Nauk Medycznych ; :.. Główny Urząd Statystyczny: Rocznik demograficzny. Dostęny od adresem: htt://www.stat.gov.l/gus/_rocznik_demograficzny_pk_htm.htm. Dudkiewicz M, Nestorowicz K, Łęczycka A. i ws. Centralny Rejestr Niesokrewnionych Dawców Sziku i Krwi Pęowinowej. Biuletyn Poltranslantu. Dostęny od adresem: htt://www.oltranslant. org.l/biuletyn_.html. Pietrzykowska A. Rejestr rzeszczeień komórek krwiotwórczych sziku i krwi obwodowej oraz krwi ęowinowej. Biuletyn Poltranslantu. Dostęny od adresem: htt://www.oltranslant.org.l/ biuletyn_.html. Gościniak M, ójta-kema M. iedza i ostawy studentów wrocławskich uczelni na temat translantacji sziku kostnego. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne ; I ():.. Makara-Studzińska M, Kowalska AJ, Jakubowska K. Poziom wiedzy oraz oinie ielęgniarek na temat translantacji organów. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu ; ():.. Gorzkiewicz B, Majewski, Tracz E. i ws. Oinia na temat dawstwa narządów wśród studentów uczelni wyższych Szczecina, Problemy Pielęgniarstwa ; ():.. Kośmider-Cichomska A. Postawy wobec rzeszczeu narządów. IP- SOS. Raort z badań. arszawa,. Dostęny od adresem: htt:// old.isos.l/. Pietruszka M, Falkowska-Pijagin E. Zjawisko translantacji w oinii środowiska medycznego Szitala Ogólnego w Kolonie. Zeszyty Naukowe ; :.. Borkowska B, Falkowska-Pijagin E. Zagadnienia translantologii w sołecznej świadomości mieszkańców Ostrołęki. Zeszyty Naukowe ; :. Analysis of knowledge and attitudes of nurses in surgical deartment towards donation of bone marrow Abstract Bone marrow translantation is a standard rocedure for treatment of end-stage failure of the haematooietic system. Nurses should have credible and u-to-date information on the donation of bone marrow. The aim of the study was to assess the knowledge and attitudes of nurses in surgical deartments on bone marrow translantation. A randomly selected grou of nurses working in surgical deartments in arsaw hositals comrised: women and men. Among the study articiants, % had a Bachelor s degree, % had a Master s degree, and % had a secondary education. The method of diagnostic survey, voluntary and anonymous questionnaire study, a questionnaire develoed by the authors comrising questions were used in the study. Statistical analysis: Statsoft STATISTICA. (licensed to arsaw Medical University), Kruskall-allis test, <.. Results: As many as % of study articiants (regardless of their education level) suort bone marrow translantation as a theraeutic method (=NS). % of the study articiants stated that in Poland there are too few donors comared to the needs (=NS), but only % of them are registered as otential donors. The main source of knowledge of the study oulation on translantation is television and the Internet. Conclusions:. In the study grou of nurses, regardless of their educational degree, the level of knowledge on bone marrow translantation was insufficient, which may influence their attitude towards the donation. This suorts the need for thorough education on this issue during the course of studies.. For the great majority of study articiants the Internet is the main source of knowledge on bone marrow translantation; therefore, it seems to be justified to sulement the university curriculum with reliable and u-to-date medical knowledge on the donation of bone marrow.. The majority of the study oulation admit that camaigns romoting the idea of bone marrow translantation have educational value, they build awareness of this issue and overturn stereotyes that have a large influence on the attitudes of donors. The develoment of an effective camaign devoted to healthcare rofessionals is worth considering.. Due to the small number of studies on attitudes towards the donation of bone marrow, a study of this tye should be continued in a larger grou of nurses. Key words nurses, level of knowledge, attitudes, bone marrow, translantations