Wytyczne dla scenariusza rozwoju zdarzeń w czasie pożaru Załącznik do PROGRAMU FUNKCJONALNO-UŻYTKOWEGO NAZWA ZADANIA: ADRES OBIEKTU BUDOWLANEGO: ZAMAWIAJĄCY: Opracowanie dokumentacji projektowej w systemie zaprojektuj i wykonaj na: przebudowę budynku 135 typu "LIPSK" rozbudową o salę audytoryjną wraz z zapleczem budowę miejsc postojowych, dróg dojazdowych zagospodarowanie terenu wokół budynku w ramach realizacji projektu: Rozwój Klastra Centrum Inżynierii Biomedycznej poprzez stworzenie zaplecza badawczo-rozwojowego w budynku nr 135/LIPSK Wojskowej Akademii Technicznej" ul. gen. Sylwestra Kaliskiego 2, 00-908 Warszawa dzielnica Bemowo, m. st. Warszawa działka nr ew. 10/5, obręb 6-08-11 WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA im. Jarosława Dąbrowskiego ul. Gen. Sylwestra Kaliskiego 2 00-908 WARSZAWA 49, skr. poczt. 50 NIP: 527-020-63-00 REGON: 012122900 tel. 22 683 90 41 fax. 22 683 91 79 www.wat.edu.pl slawomir.kadalski@wat.edu.pl Wyszczególnienie Imię i nazwisko Podpis OPRACOWAŁ dr inż. Ireneusz Czmoch Spis zawartości Lp. Opis Str. 1 Wstęp 2 2 Scenariusz rozwoju zdarzeń w czasie pożaru 2 2.1 Wyznaczenie wymaganego czasu bezpiecznej ewakuacji 4 3 Scenariusz-algorytmy oraz scenariusz - matryce 5 4 Scenariusz powykonawczy 6 Warszawa, marzec 2014
1. Wstęp Wytyczne dla scenariusza rozwoju zdarzeń w czasie pożaru zostały sporządzone zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 121, poz. 1137 ze zm.). Obowiązujące przepisy, rozpoznanie potencjalnych zagrożeń dla osób znajdujących się w budynku oraz dla samego obiektu, aktualny stan wiedzy technicznej i możliwości techniczne oferowanych urządzeń i instalacji przeciwpożarowych, wymagają zintegrowania pracy urządzeń przeciwpożarowych i innych technicznych instalacji w jeden wspólny system, który będzie sterowany centralą systemu sygnalizacji pożaru. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej (Dz. U. 2003 nr 121 poz. 1137) nakazuje na etapie przygotowywania dokumentacji projektowej opracowanie scenariusza rozwoju zdarzeń w czasie pożaru. Scenariusz rozwoju zdarzeń podczas pożaru to dokument obowiązkowy w przypadku budynku wyposażonego w system sygnalizacji pożarowej oraz we wszelkie inne urządzenia przeciwpożarowe. W przypadku budynku nr 135, charakteryzującego się dużą powierzchnią i relatywnie złożoną funkcjonalnością, użytkowaniem przez osoby pracujące tam stale oraz osoby przebywające tam czasowo należy, oprócz scenariusza rozwoju zdarzeń podczas pożaru, przygotować scenariusz algorytmy: opracowywany przy realizacji inwestycji scenariusz matryce: potrzebny do sterowań urządzeniami ppoż. scenariusz powykonawczy: niezbędny do prawidłowej eksploatacji budynku 2. Scenariusz rozwoju zdarzeń w czasie pożaru Przywołane rozporządzenie określa ogólnie, jakie informacje powinny znaleźć się w scenariuszu rozwoju zdarzeń w czasie pożaru. 5. 1. Podstawę uzgodnienia stanowią dane zawarte w projekcie budowlanym określone i przedstawione przez projektanta, dotyczące warunków ochrony przeciwpożarowej obiektu budowlanego, obejmujące w szczególności: dobór urządzeń przeciwpożarowych w obiekcie budowlanym, dostosowany do wymagań wynikających z przepisów dotyczących ochrony przeciwpożarowej i przyjętego scenariusza rozwoju zdarzeń w czasie pożaru, a w szczególności: stałych urządzeń gaśniczych, systemu sygnalizacji pożarowej, dźwiękowego systemu ostrzegawczego, instalacji wodociągowej przeciwpożarowej, urządzeń oddymiających, dźwigów przystosowanych do potrzeb ekip ratowniczych. Zatem scenariusz rozwoju zdarzeń w czasie pożaru powinien określać przebieg pożaru krok po kroku, zagrożenia związane z pożarem oraz przedstawiać, w jaki sposób zamontowane w budynku urządzenia przeciwpożarowe zmniejszają te zagrożenia Scenariusz rozwoju zdarzeń w czasie pożaru dla budynku nr 135 wraz z dobudową należy rozpocząć od określenia rodzaju materiału palnego, który może znajdować się w różnych częściach budynku, biorąc pod uwagę najbardziej niekorzystne warunki. Zwykle, uwzględniając charakterystykę obiektu, należy poddać analizie kilka potencjalnych sytuacji zagrożeń, biorąc pod uwagę: a) miejsca najbardziej narażone na wybuch pożaru, b) skutki ewentualnego pożaru, wraz z określeniem zagrożenia dla ludzi, c) szybkość wykrycia i zlokalizowania pożaru oraz zaalarmowania obsługi technicznej, d) projektowane wydzielenie strefy pożarowej w miejscu, w którym wybuchł pożar, e) warunki ewakuacji, f) wyłączenie lub włączenie urządzeń przeciwpożarowych i innych urządzeń po otrzymaniu sygnału alarmowego, g) czas przybycia na miejsce jednostki ratowniczo-gaśniczej i podjęcia przez nią działań, 2
Dla każdych z zagrożeń należy ustalić następujące parametry: a) moc i rozmiar pożaru, b) czas trwania pożaru, c) szybkość wydzielania się dymu pożarowego oraz toksycznych produktów spalania, d) czas potrzebny do osiągnięcia kluczowych zdarzeń podczas scenariusza pożarowego. Celem scenariusza zdarzeń na wypadek powstania pożaru w budynku, jest określenie takich wytycznych, aby każde zdarzenie określane, jako pożar, zaistniałe w budynku skutkowało automatycznym lub ręcznym uruchomieniem procesów zadziałania i współdziałania systemów oraz urządzeń przeciwpożarowych. Właściwie dobrane procedury umożliwiają uzyskanie możliwego najwyższego stanu bezpieczeństwa pożarowego przebywających w budynku ludzi. Scenariusz pożarowy powinien być indywidualnie przygotowany dla danego obiektu (tzn. budynku nr 135 wraz z dobudową) przy uwzględnieniu następujących czynników: a) efektywność instalacji sygnalizacji pożarowej, gdyż zakłada się, że system SAP pełni nadrzędną funkcję w stosunku do pozostałych instalacji i urządzeń b) efektywność stałych urządzeń gaśniczych, c) efektywność systemów usuwania dymu i ciepła, d) czas w jakim dojdzie do uszkodzenia konstrukcji, e) czas w jakim pożar wydostanie się ze strefy pożarowej, f) kalkulację sił i środków gaśniczych niezbędnych w zakresie zaopatrzenia wodnego podczas działań ratowniczo - gaśniczych, g) dostępny czas bezpiecznej ewakuacji ludzi (DCBE), h) wymagany czas bezpiecznej ewakuacji ludzi (WCBE). Wymagany czas bezpiecznej ewakuacji WCBE to czas trwającym od początku powstania pożaru do momentu, w którym założona liczba osób ewakuowała się w bezpieczne miejsce. Dostępny czas bezpiecznej ewakuacji DCBE jest czasem, po którym warunki panujące w budynku stają się krytyczne dla użytkowników. DCBE jest definiowany przez ten parametr, który jako pierwszy osiągnie wartość krytyczną, czyli uznaną za zagrażającą życiu lub zdrowiu człowieka. Parametrami tymi są: a) przekroczenie wartości temperatury lub strumieni promieniowania cieplnego, b) utrata widzialności podświetlanych znaków ewakuacyjnych, c) grubość podsufitowej warstwy dymu, d) przekroczenie wartości stężenia gazów toksycznych. Wartości graniczne czynników otoczenia ważnych dla życia i zdrowia człowieka należy przyjmować zgodnie z wytycznymi branżowymi oraz obowiązującymi przepisami. Również uszkodzenia konstrukcji, powstałe w wyniku wzrostu temperatury oraz utraty cech ognioodporności przez elementy budowlane, mogą stwarzać zagrożenie dla ewakuujących się osób. Na wzrost DCBE wpływa zastosowanie technicznych systemów zabezpieczeń: wentylacja pożarowa - usuwa dym i ciepło wydzielone podczas spalania na zewnątrz budynku, klapy dymowe - grawitacyjne usuwanie dymu i gorących gazów na zewnątrz obiektu budowlanego oddzielenia przeciwpożarowe - zatrzymanie pożaru w obrębie jednej strefy stałe instalacje gaśnicze wodne - ogranicza oddziaływania pożaru na konstrukcję budynku. 3
Scenariusz pożarowy powinien a) zawierać informacje o ochronie pożarowej b) opisywać dobór urządzeń przeciwpożarowych, które zostaną zastosowane w budynku, c) określać dokładnie przedstawiać działania urządzeń przeciwpożarowych w sytuacji zagrożenia, d) opisywać wpływu urządzeń przeciwpożarowych na ludzkie bezpieczeństwo i ochronę mienia. Scenariusz rozwoju zdarzeń w czasie pożaru powinien zostać przygotowany na etapie projektu budowlanego przez rzeczoznawcę ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych we współpracy z wykonawcą dokumentacji projektowej. 2.1 Wyznaczenie wymaganego czasu bezpiecznej ewakuacji Procedura wyznaczenia wymaganego czasu bezpiecznej ewakuacji. 1. Należy założyć najmniej korzystne warunki np. ewakuacja z pomieszczeń, gdzie występuje największa liczba osób lub z pomieszczeń najdalej oddalonych od wyjścia ewakuacyjnego. 2. Czas przemieszczania się osób zależy od: liczby osób, szerokości wyjść ewakuacyjnych, maksymalnej długości drogi ewakuacyjnej, prędkość poruszania się osób po poziomej drodze ewakuacyjnej oraz jej szerokość. 3. Należy założyć równomierną prędkość ewakuacji do wszystkich drzwi ewakuacyjnych. 4. Zaleca się założenie co najmniej dwóch dróg ewakuacyjnych, w celu umożliwienia ewakuacji zagrożonych osób w przeciwnym kierunku do wystąpienia zagrożenia. 5. Detekcja pożaru zależna jest od wyboru właściwej czujki pożarowej, dopasowanej do: wysokości pomieszczenia, rodzaju składowanych materiałów palnych, charakteru pożaru w początkowej fazie, geometrii pomieszczenia oraz otoczenie, w którym pracuje detektor. 6. Wskazane jest zastosowanie ręcznych ostrzegaczy pożarowych, w celu minimalizacji zwłoki czasowej i jak najszybszego przejście do alarmu II-ego stopnia. 7. Dwustopniowe zadziałanie alarmu pożarowego. Wykrycie pożaru przez jedną czujkę pożarową - alarm I-ego stopnia. Personel obsługujący centralę ma określony czas (np. 60 s) na potwierdzenie tego alarmu. Brak potwierdzenia alarmu I-ego stopnia oznacza alarm II-ego stopnia. 8. Potwierdzenie alarmu I-ego stopnia oznacza przejście centrali w stan oczekiwania, w trakcie którego personel może dokonać sprawdzenia występowania pożaru w budynku. 9. Personel zazwyczaj w czasie od 3 do 10 minut powinien zlokalizować miejsce pożaru i potwierdzić, że alarm był fałszywy kasując alarm na centrali. 10. Procedurę lokalizację pożaru ułatwia system wizualizacji, który dokładnie określa miejsce powstania pożaru. 11. W przypadku potwierdzenia pożaru personel powinien wcisnąć najbliższy ręczny ostrzegacz pożarowy: centrala sygnalizacji pożarowej przejdzie w alarm II-go stopnia. 12. Czas zależny jest od: ilości stref pożarowych występujących w danym budynku, układu pomieszczeń np. czy występują tzw. open space, magazyny czy pomieszczenia biurowe. 13. Czas podjęcia decyzji o ewakuacji zależy od czasu potwierdzenia pożaru oraz charakteru spalania (bezpłomieniowe czy płomieniowe). 14. Czas bezpiecznej ewakuacji oznacza, że w tym czasie wszystkie osoby powinny opuścić obiekt lub przemieścić się do bezpiecznej strefy pożarowej, a warunki panujące podczas pożaru nie powinny mieć wpływu na ich ewakuację. 15. Ewakuacja zostanie uznana za bezpieczną, gdy DCBE WCBE. 16. W przypadku DCBE < WCBE należy dostosować zastosowane urządzenia przeciwpożarowe lub zastosować dodatkowe systemy, które mogą wpłynąć na polepszenie warunków ewakuacji ludzi z budynku. 17. Dostępny czas bezpiecznej ewakuacji można oszacować przy użyciu symulacji komputerowej, gdyż umożliwiają szybko i precyzyjnie ocenić, jak zaproponowane rozwiązania sprawdzają się w praktyce. 18. Szczególną wagę należy położyć na system sygnalizacji pożarowej, ponieważ wczesne zadziałanie systemu (w jak najkrótszym czasie od momentu wykrycia pożaru) umożliwia zakończenie ewakuacji przed wystąpieniem czynników krytycznych. 4
3. Scenariusz-algorytmy oraz scenariusz - matryce Scenariusz-algorytmy powinien a) opisywać działanie instalacji oraz wszelkich urządzeń w momencie wybuchu pożaru, np. które z urządzeń należy włączyć, a które zatrzymać b) wskazywać procedury informowania personelu odpowiedzialnego za bezpieczeństwo w budynku o zaistniałym zagrożeniu c) posiadać spis czynności, które osoby odpowiedzialnego za bezpieczeństwo w budynku mają obowiązek wykonać w takiej sytuacji. Algorytmy stanowią podstawę do opracowań matrycy sterowań dopasowanej do poszczególnych elementów systemu. Scenariusz-algorytm powinien a) zagwarantować optymalne warunki do przeprowadzenia bezpiecznej i skutecznej ewakuacji, b) zminimalizować ryzyko wystąpienia paniki wśród osób przebywających w budynku, c) zapewniać odpowiednie warunki do przeprowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej przez jednostki Państwowej Straży Pożarnej d) umożliwiać im dostęp do informacji o stanie ewakuacji, pracy urządzeń przeciwpożarowych oraz o aktualnym etapie realizacji scenariusza, e) ograniczać możliwość rozprzestrzenienia się ewentualnego pożaru oraz dymu Algorytm współdziałania systemu zabezpieczeń przeciwpożarowych musi uwzględniać zasady sterowania, które zależą od typu oraz rodzaju danych urządzeń. Scenariusz algorytmy powinien uwzględniać, w zależności od zastosowanych rozwiązań projektowych: a) sposób transmisji alarmów pożarowych, b) przekazanie sygnału alarmowego do stanowiska kierowania Państwowej Straży Pożarnej c) uruchomienie dźwiękowego systemu ostrzegawczego,, d) uruchomienie stałych urządzeń gaśniczych, e) uruchomienie klap pożarowych na przewodach wentylacyjnych i oddymiających, f) uruchomienie klap dymowych, g) uruchomienie wentylatorów nawiewne (elementu systemu zapobiegające zadymieniu), h) uruchomienie wentylatorów wywiewne (oddymiające), i) otwarcie drzwi uchylne wyjść ewakuacyjnych wyposażonych w siłowniki, w celu zapewniania dopływu powietrza uzupełniającego, j) uruchomienie klap oddymiających (na. klatki schodowe), k) sterowanie zamknięciami w ścianach i stropach oddzielenia pożarowego, l) otwarcie drzwi ewakuacyjnych, zwolnienie zamków objętych kontrolą dostępu w drzwiach stanowiących wyjścia ewakuacyjne, wyłączenie urządzeń, które nie powinny pracować w czasie pożaru (klimatyzacyjne, centrale wentylacyjne, itp.), m) sterowanie dźwigami osobowymi i pożarowymi (zjazd na poziom parteru) n) pompy instalacji przeciwpożarowych, o) włączenie oświetlenie ewakuacyjne, p) sterowanie innymi urządzeniami przeciwpożarowymi. Scenariusz-matryce powinien przedstawiać wytyczne odnośnie zaprogramowania wszystkich urządzeń przeciwpożarowych wraz z opisami koordynacji ich pracy w sytuacji zagrożenia. Scenariusz-matryce powinien on uwzględniać: a) urządzenia ochrony przeciwpożarowej dla danej strefy (pożarowej, dymowej itd.) b) urządzenia odpowiadające za bezpieczeństwo ewakuacji oraz akcji ratowniczo-gaśniczej, c) wytyczne scenariusza algorytmy, d) warunki technologiczne dla poszczególnych urządzeń. Dla budynku nr 135 powinna istnieć również możliwość ręcznego uruchomienie scenariusza. 5
System powinien umożliwiać realizację scenariusza, ograniczoną do pierwszej strefy, w której system wykrył pożar. Kolejne reakcje automatyki pożarowej w innych strefach powinny być wywołane z poziomu ręcznego sterowania. Matryca sterowań powinna uwzględniać możliwość przywrócenie urządzeniom stanu sprzed alarmu. Dzięki temu będzie możliwy sprawny i szybki powrót budynku do prawidłowego funkcjonowania po fałszywym alarmie. UWAGA: Koniecznie należy przestrzegać wszystkie procedury bezpiecznego uruchamiania, by zapewnić użytkownikom budynku bezpieczeństwo np. przy ponownym włączeniu dźwigów, czy też podłączeniu zasilania. Obydwa scenariusze, algorytmy oraz matryce, powinny zostać opracowane, na etapie wykonania inwestycji, przez rzeczoznawcę ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych przy współpracy z projektantem sterowania automatyką pożarową. 4. Scenariusz powykonawczy Scenariusz powykonawczy, przeznaczony jest dla zarządcy budynku, powinien przedstawiać procedury postępowania personelu podczas sytuacji alarmowej, w szczególności w przypadku, gdy któryś ze urządzeń przeciwpożarowych nie zadziała prawidłowo lub w innych nieprzewidzianych sytuacjach tego typu. Scenariusz powykonawczy powinien pomóc zarządcy w prawidłowej konserwacji i kontroli wszelkich urządzeń przeciwpożarowych, gdyż on odpowiada za stan urządzeń przeciwpożarowych. Zarządca powinny znać jego strukturę konstrukcyjno-przestrzenną oraz zasady postępowania w razie wykrycia pożaru przez system. Scenariusz powykonawczy zwykle stanowi część instrukcji bezpieczeństwa pożarowego. Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego to jeden z dokumentów, który pomaga w utrzymaniu odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa w budynku. Za aktualizację instrukcji bezpieczeństwa pożarowego odpowiada właściciel lub zarządzający obiektem. Dokument ten powinien mówić o urządzeniach przeciwpożarowych, sposobie ich konserwacji, o ich prawidłowym sposobie używania oraz zawierać instrukcję działań gaśniczych i ewakuacyjnych. Osobą odpowiedzialną za przygotowanie scenariusza powykonawczego jest projektant systemu automatyki pożarowej. 6