MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE GRYFICKIM W 2009 ROKU GRYFICE 2010
Spis treści 1. Wstęp... 3 2. Analiza bezrobocia wg zawodów (grup zawodów)... 5 3. Analiza ofert pracy wg zawodów (grup zawodów)... 9 4. Analiza zawodów deficytowych i nadwyżkowych... 13 5. Wnioski... 17 Powiatowy Urząd Pracy w Gryficach 2
1. Wstęp Celem niniejszego opracowania jest analiza lokalnego rynku pracy powiatu gryfickiego, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych, zrównoważonych i nadwyżkowych za okres 01.01.2009 r. do 31.12.2009 r. Zdiagnozowanie rynku pracy ma służyć określeniu zawodów mających tendencję rozwoju, zanikających na rynku pracy oraz tych, których podaż równoważy się z popytem. Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. nr 69 z 2008 roku, poz. 415, art. 8 ust. 1 p. 3 i art. 9 ust. 1 p.9) opracowywanie analiz rynku pracy, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych jest jednym z zadań samorządu powiatu w zakresie polityki rynku pracy. Prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych pozwala na: określenie kierunków i natężenia zmian zachodzących w strukturze zawodowokwalifikacyjnej na lokalnych, regionalnych i krajowym rynku pracy, stworzenie bazy informacyjnej dla opracowania przyszłych struktur zawodowokwalifikacyjnych w układzie lokalnym, regionalnym i krajowym, określenie odpowiednich kierunków szkolenia bezrobotnych, zapewniając większą efektywność organizowanych szkoleń, bieżącą korektę poziomu, struktury i treści kształcenia zawodowego (dotyczy władz oświatowych oraz dyrekcji szkół), usprawnienie poradnictwa zawodowego poprzez wskazanie zawodów deficytowych i nadwyżkowych, usprawnienie pośrednictwa pracy poprzez uzyskanie informacji o planowanych ofertach pracy na rok przyszły oraz przewidywanej liczbie absolwentów według zawodów, ułatwienie realizacji programów specjalnych dla aktywizacji osób długotrwale bezrobotnych w celu promowania ich ponownego zatrudnienia. Powiat gryficki położony jest w północnej części województwa zachodniopomorskiego i zajmuje powierzchnię 1018 km², co stanowi 4,4% ogólnej powierzchni województwa. Granicę północną powiatu na odcinku 40 km wyznacza brzeg Morza Bałtyckiego, od zachodu graniczy z powiatami kamieńskim i goleniowskim, granice Powiatowy Urząd Pracy w Gryficach 3
wschodnią stanowi powiat kołobrzeski, a od południa powiat gryficki graniczy z powiatem łobeskim, którego utworzenie w 2002 roku wpłynęło na obecny kształt powiatu gryfickiego. Na terytorium powiatu gryfickiego zamieszkuje ok. 60 700 mieszkańców, co daje 10 miejsce w województwie zachodniopomorskim, jeżeli chodzi o liczbę ludności, natomiast 12 pod względem zajmowanego obszaru. Stolicą powiatu są Gryfice a należy do niego 6 gmin o różnym potencjale gospodarczym. Dwie gminy, Rewal i Trzebiatów ze względu na swoje nadmorskie położenie zaliczane są do gmin o charakterze turystycznym. Skupiają one pracodawców z branży gastronomicznej, hotelarskiej oraz handlowej. Pozostałe gminy: Gryfice, Brojce, Karnice i Płoty to tereny typowo rolnicze, niegdyś zdominowane przez państwowe gospodarstwa rolne. Na terenie powiatu brak jest znaczących zakładów produkcyjnych. Powiatowy Urząd Pracy w Gryficach 4
2. Analiza bezrobocia wg zawodów (grup zawodów) Na koniec grudnia 2009 r. w Powiatowym Urzędzie Pracy w Gryficach zarejestrowanych było 5 303 osób, w tym 2 665 kobiet. Stopa bezrobocia kształtowała się na poziomie 23,9%. Szczegółowy rozkład bezrobocia w 2009 roku oraz w analogicznym okresie roku poprzedniego przedstawia poniższy wykres. 8 500 7 500 Liczba bezrobotnych 6 500 5 500 4 500 6 105 5 933 5 271 5 328 5 724 5 262 5 252 4 768 4 791 4 236 4 352 4 321 3 949 4 515 4 569 4 923 4 776 5 303 4 946 3 500 3 730 4 135 4 122 3 389 3 472 2 500 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Liczba bezrobotny ch w 2009 r. Liczba bezrobotny ch w 2008 r. Miesiąc Wykres 1. Liczba bezrobotnych w latach 2008-2009 Wśród ogółu osób zarejestrowanych 50,3% stanowią kobiety, 55,6% osoby zamieszkałe na wsi a 28,6% osoby uprawnione do pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Bezrobocie na terenie powiatu gryfickiego cechuje sezonowość. W drugim i trzecim kwartale każdego roku następuje zmniejszenie liczby bezrobotnych, co związane jest z podejmowaniem pracy sezonowej nad wybrzeżu lub prowadzeniem sezonowej działalności gospodarczej. W okresie sezonu letniego tutejszy urząd dysponuje znaczną liczbą wolnych miejsc zatrudnienia. Powiatowy Urząd Pracy w Gryficach 5
35 30 % 25 20 23,9 24,1 24 22,2 20,3 18,3 16,9 17,2 19,2 21,1 22,6 23,9 15 10 5 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Wykres 2. Stopa bezrobocia w 2009 r. W 2009 roku największe grupy zawodowe wśród osób bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie stanowili: 1. robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 1133 osoby, w tym: ślusarz 148 osób murarz 130 osób mechanik samochodów osobowych i pojazdów samochodowych 138 osób piekarz 91 osób stolarz meblowy 59 osób mechanik operator pojazdów i maszyn rolniczych 52 osoby krawiec 79 osób kierowca ciągnika oraz operator pojazdów i maszyn rolniczych - 91 osób monter instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych 44 osoby tokarz 49 osób stolarz budowlany 52 osoby malarz budowlany 35 osób cukiernik 37 osób mechanik maszyn i urządzeń przemysłowych 31 osób elektromonter instalacji elektrycznych 28 osób monter instalator urządzeń technicznych w budownictwie wiejskim 26 osób Powiatowy Urząd Pracy w Gryficach 6
betoniarz - zbrojarz 22 osoby rzeźnik wędliniarz 21 osób 2. pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 847 osób, w tym: sprzedawca 556 osób kucharz (w tym kucharz małej gastronomii) 198 osób kelner 71 osób fryzjer [zawody szkolne: fryzjer, technik usług fryzjerskich] 22 osoby 3. technicy i inny średni personel 448 osób, w tym: asystent ekonomiczny [zawód szkolny: technik ekonomista] 127 osób technik rolnik 68 osób technik żywienia i gospodarstwa domowego 76 osób technik mechanik 62 osoby pracownik biurowy 45 osób organizator usług hotelarskich 40 osób technik organizacji produkcji 30 osób 4. pracownicy przy pracach prostych 442 osoby, w tym: robotnik gospodarczy 154 osoby pokojowa (w hotelu) 51 osób robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 61 osób robotnik budowlany 61 osób pomoc kuchenna 63 osoby sprzątaczka 52 osoby Mniej licznymi grupami zawodowymi wśród osób bezrobotnych są: specjaliści 118 osób operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 100 osób rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 158 osób siły zbrojne 40 osób przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy 14 osób Powiatowy Urząd Pracy w Gryficach 7
Napływ osób bezrobotnych w w/w zawodach wynika m.in. z kierunków kształcenia w szkołach na terenie naszego powiatu oraz z charakteru ostatnio wykonywanej pracy podczas zatrudnienia sezonowego. Znaczna część osób bezrobotnych posiadających kwalifikacje budowlane zatrudniana jest w szarej strefie. Nie znajduje to odzwierciedlenia w odpływie bezrobotnych gdyż figurują oni w ewidencji urzędu. Nadwyżki osób bezrobotnych w zawodach gastronomicznych i hotelarskich, wynikają z sezonowości pracy w naszym powiecie. Koniec i początek roku jest okresem, w którym rejestruje się duża liczba osób po pracy w branży turystycznej. Wśród osób bezrobotnych zarejestrowanych w tutejszym urzędzie 902 osoby nie posiadają określonego zawodu - są to głównie osoby z wykształceniem średnim ogólnym lub bez kwalifikacji. Siły zbrojne 0,75% Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 3,17% Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 3,79% Specjaliści 3,88% Przedstaw iciele w ładz publicznych, w yżsi urzędnicy i kierow nicy 0,28% Pracow nicy biurow i 2,32% Bez zaw odu 17,01% Pracow nicy przy pracach prostych 12,56% Robotnicy przemysłow i i rzemieślnicy 26,21% Technicy i inny średni personel 12,37% Procow nicy usług osobistych i sprzedaw cy 17,65% Wykres 3. Bezrobotni wg grup zawodowych Powiatowy Urząd Pracy w Gryficach 8
3. Analiza ofert pracy wg zawodów (grup zawodów) W 2009 r. do Powiatowego Urzędu Pracy w Gryficach wpłynęło 3 407 ofert pracy. Były to oferty zatrudnienia subsydiowanego i niesubsydiowanego. Poniższy wykres przedstawia napływ ofert pracy w poszczególnych miesiącach 2009 roku i w analogicznym okresie roku poprzedniego. 800 700 715 600 597 Liczba zgłoszonych ofert 500 400 300 301 262 380 397 379 318 262 263 299 200 131 110 159 158 213 189 176 212 230 127 172 142 153 100 0 Luty Marzec Maj Czerwiec Miesiąc Lipiec Listopad Liczba ofert w 2009 r. Liczba ofert w 2008 r. Wykres 4. Liczba ofert zgłoszonych w latach 2008-2009 W 2009 roku największa ilość miejsc pracy zgłaszana była przez pracodawców w zawodach: 1. pracownicy przy pracach prostych 1478 ofert, w tym: robotnik gospodarczy 840 ofert pokojowa [w hotelu] 226 ofert Powiatowy Urząd Pracy w Gryficach 9
pomoc kuchenna 157 ofert sprzątaczka 73 oferty robotnik budowlany 93 oferty dozorca 9 ofert operator myjni 9 ofert 2. pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 731 ofert, w tym: sprzedawca 319 ofert kelner 147 ofert pracownik ochrony mienia i osób [zawód szkolny: technik ochrony fizycznej osób i mienia] 81 ofert kucharz 41 ofert bufetowy [barman] 27 ofert szef kuchni [kuchmistrz] 22 oferty fryzjer [zawody szkolne: fryzjer, technik usług fryzjerskich] 18 ofert kosmetyczka [zawód szkolny: technik usług kosmetycznych] 21 ofert pozostali kucharze 6 ofert opiekunka dziecięca 6 ofert strażak 7 ofert 3. robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 412 ofert, w tym: murarz 156 ofert konserwator budynków 32 oferty brukarz 11 ofert malarz budowlany 9 ofert krawiec 8 ofert dekarz 10 ofert piekarz 11 ofert cieśla 8 ofert glazurnik 11 ofert mechanik pojazdów samochodowych 6 ofert elektromonter [elektryk] zakładowy 11 ofert rzeźnik wędliniarz 7 ofert cukiernik 9 ofert Powiatowy Urząd Pracy w Gryficach 10
pozostali piekarze, cukiernicy i pokrewni 5 ofert 4. pracownicy biurowi 396 oferty, w tym: pracownik biurowy [zawód szkolny: technik prac biurowych] 294 oferty recepcjonista 65 ofert magazynier 14 ofert sekretarka 7 ofert 5. operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 143 ofert, w tym: kierowca samochodu ciężarowego 43 oferty kierowca samochodu osobowego 20 ofert palacz kotłów c.o. wodnych i gazowych - 20 ofert kierowca ciągnika rolniczego 7 ofert 6. technicy i inny średni personel 126 oferty, w tym: księgowy 14 ofert instruktor amatorskiego ruchu artystycznego 11 ofert Mniejsze zapotrzebowanie obserwujemy na pracę w zawodach: specjaliści 94 oferty przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy 19 ofert rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 8 oferty W porównaniu do roku ubiegłego liczba ofert pracy, jakie zgłoszono w Powiatowym Urzędzie Pracy w Gryficach wyraźnie wzrastała w pierwszych 3 kwartałach. W 4 kwartale 2009 r., w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego zaobserwować można spadek liczby zgłoszeń wolnych miejsc pracy. Duży wpływ na wzrost wolnych miejsc zatrudnienia miały środki Funduszu Pracy oraz środki pozyskane z Europejskiego Funduszu Społecznego, wcześniej też niż w roku poprzednim rozpoczął się sezon turystyczny na wybrzeżu. Spadek liczby ofert w 4 kwartale może być odzwierciedleniem ogólnoświatowego kryzysu, który szczególnie dotknął branży turystyczno-hotelarskiej i budowlanej oraz warunkami pogodowymi wpłynęły one nie tylko na zmniejszenie liczby inwestycji lecz również na wcześniejsze niż co roku wstrzymanie robót budowlanych. Bardzo ważnym elementem rynku pracy są miejsca pracy niesubsydiowanej. Co roku wzrasta zapotrzebowanie na pracowników w branży hotelarsko gastronomicznej Powiatowy Urząd Pracy w Gryficach 11
oraz budowlanej niestety, pracownicy ci z końcem roku najczęściej powracają na bezrobocie (sezonowość pracy). Przedstaw iciele w ładz publicznych, w yżsi urzędnicy i kierow nicy 0,56% Specjaliści 2,76% Technicy i inny średni personel 3,70% Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 4,20% acow nicy biurow i 11,62% Siły zbrojne 0,00% Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 0,23% Pracow nicy przy pracach prostych 43,38% Robotnicy przemysłow i i rzemieślnicy 12,09% Procow nicy usług osobistych i sprzedaw cy 21,46% Wykres 5. Zgłoszone oferty wg grup zawodów w 2009 r. Powiatowy Urząd Pracy w Gryficach 12
4. Analiza zawodów deficytowych i nadwyżkowych Zawody deficytowe i nadwyżkowe określane są za pomocą wskaźnika intensywności nadwyżki (deficytu) zawodów. Wielkość ta określona jest stosunkiem średniej miesięcznej liczby zgłoszonych ofert pracy w danym zawodzie w badanym okresie do średniej miesięcznej liczby zarejestrowanych bezrobotnych w danym zawodzie. Przyjęto, że zawody o wskaźniku: W < 0,9 to zawody nadwyżkowe, 0,9 W 1,1 to zawody zrównoważone (wykazujące równowagę na rynku pracy), W > 1,1 to zawody deficytowe Przez zawód deficytowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy wyższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Lp Kod zawodu Nazwa zawodu Wskaźnik intensywności nadwyżki (deficytu) zawodów 1 "512203" Szef kuchni [kuchmistrz] 22,00 2 "713201" Glazurnik 11,00 3 "515902" Pracownik ochrony mienia i osób [zawód szkolny: Technik ochrony fizycznej osób i mienia] 6,75 4 "331101" Instruktor amatorskiego ruchu artystycznego 5,50 5 "713302" Tynkarz 5,00 6 "419101" Pracownik biurowy [Zawód szkolny: Technik prac biurowych] 4,98 7 "723103" Mechanik pojazdów jednośladowych 4,00 8 "914103" Robotnik gospodarczy 3,48 9 "913203" Pokojowa [w hotelu] 3,32 10 "342901" Agent reklamowy [zawód szkolny: Technik organizacji reklamy] 3,00 Kierownik wewnętrznej jednostki działalności podstawowej 11 "122901" gdzie indziej niesklasyfikowany 2,50 12 "223903" Fizjoterapeuta 2,50 13 "512301" Bufetowy [barman] 2,45 14 "712901" Konserwator budynków 2,28 15 "131401" Kierownik małego przedsiębiorstwa w handlu hurtowym i detalicznym 2,00 16 "235908" Wychowawca w placówkach oświatowych, wychowawczych i opiekuńczych 2,00 17 "241913" Specjalista do spraw organizacji i rozwoju przemysłu 2,00 18 "341901" Asystent bankowości 2,00 19 "915105" Goniec 2,00 20 "712401" Brukarz 1,83 Powiatowy Urząd Pracy w Gryficach 13
21 "422201" Recepcjonista 1,71 22 "514103" Kosmetyczka [zawód szkolny: Technik usług kosmetycznych] 1,61 23 "913204" Pomoc kuchenna 1,53 24 "341503" Przedstawiciel handlowy [przedstawiciel regionalny] 1,50 25 "347101" Florysta 1,50 26 "513102" Opiekunka dziecięca 1,40 27 "232108" Nauczyciel języka obcego 1,33 28 "915204" Portier 1,33 29 "713101" Dekarz 1,25 30 "512302" Kelner 1,24 Deficyt w określonych zawodach wynika z niedopasowania kwalifikacji osób bezrobotnych do wymogów stawianych przez pracodawców, którzy poszukują osób posiadających wszechstronne umiejętności oraz kwalifikacje. W większości propozycji, które wpływają do urzędu, wymagana jest znajomość języka obcego (preferowany jest język niemiecki lub angielski) oraz doświadczenie zawodowe. Duża ilość miejsc pracy tworzona jest w ramach staży, prac interwencyjnych oraz robót publicznych, które częściowo tylko kończą się zatrudnieniem. Obserwowanym zjawiskiem jest duża mobilność (na terenie kraju oraz poza jego granice) osób dobrze wykształconych z dużym potencjałem wiedzy oraz doświadczeniem zawodowym. tabeli. Lp Zawody wykazujące równowagę na rynku pracy przedstawione są w poniższej Kod zawodu Nazwa zawodu Wskaźnik intensywności nadwyżki (deficytu) zawodów 1 "931301" Robotnik budowlany 1,05 2 "913207" Sprzątaczka 1,04 3 "213201" Programista 1,00 4 "214203" Inżynier budownictwa budownictwo ogólne 1,00 5 "222101" Doradca rolniczy 1,00 6 "235907" Pedagog szkolny 1,00 7 "243102" Muzealnik 1,00 8 "315101" Inspektor budowlany 1,00 9 "342204" Spedytor [zawód szkolny: Technik spedytor] 1,00 10 "412104" Fakturzystka 1,00 11 "513202" Pomoc dentystyczna 1,00 12 "513301" Opiekunka domowa 1,00 13 "823104" Wulkanizator 1,00 14 "832101" Kierowca samochodu osobowego 1,00 Powiatowy Urząd Pracy w Gryficach 14
15 "914101" Gospodarz domu 1,00 16 "915206" Woźny 1,00 17 "932114" Pomocnik piekarza 1,00 Przez zawód nadwyżkowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy mniejsze zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Lp Kod zawodu Nazwa zawodu Wskaźnik intensywności nadwyżki (deficytu) zawodów 1 "832201" Kierowca autobusu 0,83 2 "233201" Nauczyciel przedszkola 0,75 3 "712102" Murarz 0,69 4 "742302" Pilarz 0,66 5 "346102" Opiekun w domu pomocy społecznej 0,62 6 "712301" Cieśla 0,61 7 "816205" Palacz kotłów c.o. wodnych rusztowych 0,60 8 "821108" Operator obrabiarek zespołowych 0,60 9 "413103" Magazynier 0,53 Kierownik wewnętrznej jednostki działalności podstawowej w 10 "122401" handlu hurtowym i detalicznym 0,50 11 "222201" Specjalista żywienia człowieka 0,50 12 "232109" Nauczyciel języka polskiego 0,50 13 "232110" Nauczyciel matematyki 0,50 14 "241403" Zarządca nieruchomości 0,50 15 "311104" Technik geodeta 0,50 16 "343201" Księgowy [samodzielny] 0,47 17 "421102" Kasjer handlowy 0,45 18 "932103" Pakowacz 0,45 19 "522107" Sprzedawca 0,43 20 "341601" Zaopatrzeniowiec 0,43 21 "241912" Specjalista do spraw marketingu i handlu [sprzedaży] 0,42 22 "816204" Palacz kotłów c.o. gazowych 0,42 23 "712204" Zbrojarz 0,40 24 "721203" Spawacz ręczny łukiem elektrycznym 0,40 Pracownik administracyjny [zawód szkolny: Technik 25 "343101" administracji] 0,35 26 "341201" Agent ubezpieczeniowy 0,33 27 "514109" Fryzjer damski 0,33 28 "714102" Malarz konstrukcji i wyrobów metalowych 0,33 29 "724201" Elektromonter [elektryk] zakładowy 0,33 30 "915202" Dozorca 0,32 Powiatowy Urząd Pracy w Gryficach 15
Choć ilość wolnych miejsc pracy zgłaszanych do urzędu pracy co roku wzrasta, nadal ich liczba jest nie wystarczająca dla zaspokojenia potrzeb osób bezrobotnych. Struktura rynku pracy nadal jest bardzo zróżnicowana, podaż pracy nie odpowiada popytowi na nią. Pracodawcy zgłaszają zapotrzebowania na specjalistów o określonych umiejętnościach, natomiast brak jest ofert pracy dla osób o niskich kwalifikacjach oraz dla tych, którzy nie posiadają określonego stażu pracy. Duże trudności ze znalezieniem zatrudnienia mają długotrwale bezrobotni, których kwalifikacje i zbyt długa przerwa w życiu zawodowym nie odpowiada aktualnym potrzebom rynku pracy. Często można zaobserwować w tej grupie bezrobotnych brak motywacji do podjęcia pracy. W przedstawionych tabelach pominięte zostały zawody, dla których wskaźnik intensywności osiągał skrajne wartości, tj. zero (brak ofert zgłoszonych dla danego zawodu) i wartość maksymalną (w przypadku braku zarejestrowanych bezrobotnych w konkretnym zawodzie) Powiatowy Urząd Pracy w Gryficach 16
5. Wnioski Zmiany w charakterze pracy mają wpływ na strukturę zawodów. Globalizacja, technologie informatyczne oraz zmiany w organizacji pracy składają się na zwiększony popyt na profesjonalistów, techników oraz wysoko kwalifikowanych robotników. Gruntownej zmiany wymaga system edukacji, który aby być efektywnym musi wykształcić sposoby reagowania na zmiany zachodzące na rynku pracy. Poprzez takie działanie uda się przygotować kandydatów do pracy w zawodach, na które zgłasza potrzeby gospodarka a ich wiedza i praktyczne umiejętności będą zgodne z oczekiwaniami pracodawców działających w gospodarce rynkowej. Położenie powiatu gryfickiego daje możliwości rozwoju branży turystycznej, w której znajduje zatrudnienie duża liczba bezrobotnych. Zapotrzebowanie na pracowników w zawodach hotelarsko gastronomicznych wzrasta z roku na rok. Rynek pracy potrzebuje osób o coraz wyższych kwalifikacjach i umiejętnościach. Niestety system edukacji nie odpowiada tym potrzebom. Problemem jest znalezienie zatrudnienia dla licznej grupy osób bezrobotnych nie posiadających kwalifikacji zawodowych. W procesie wspierania wzrostu zatrudnienia ważne jest zaangażowanie każdego bezrobotnego, którego rola nie może ograniczać się do biernego oczekiwania na pracę Dużym problemem jest również zatrudnianie w tzw. szarej strefie. Pracodawcy nie ponoszą bardzo wysokich kosztów pracy a bezrobotni nadal korzystają z przywilejów statusu bezrobotnego (dotyczy to głównie ubezpieczenia zdrowotnego). Powiatowy Urząd Pracy w Gryficach 17