Fizyka cząstek 5: Co dalej? Brakujące wątki Perspektywy Astrocząstki
Brakujące ogniwo Przypomnienie: brakujący bozon Higgsa! Oczekiwania: nietrwały, sprzężenie najsilniejsze do najcięższych cząstek. Ważny wybór procesu. 1. Brak + jasnej 0 ewidencji 0 0 e e " Z " Z H z LEPII llll,(2000: lljj E 208 GeV; sugestia: m H 115 GeV?), eksperyment przerwany przez początek budowy LHC w tunelu LEP. 2. LHC? Dla pp HX wielkie tło; wybór rozpadu? Jeśli m H > 2m Z, dość łatwe rozpady WW, ZZ wykluczone. Poniżej: b b, γγ (0.1%), (Z*Z* 4l). Potrzebne10-100 fb -1! XII 11: ATLAS + CMS 5 fb -1 sugestia m H 125 GeV!
Wielka unifikacja (GUT)? Jak wiemy, g s maleje z Q 2, a g i g z GSW rosną (jak α w QED). Można ocenić, że przy Q 2 Λ 2 = (10 15 GeV/c) 2 wszystkie równe: wielka unifikacja. Najprostsza teoria unifikacji: SU(5); jej podgrupy to SU(3) i SU(2) U(1). Kwintety np. (d r,d b,d g,e +,ν e), oprócz γ, g, W, Z nowe bozony: X, Y o m 10 15 GeV. Gratis: związek q p =q d +2q u =-q e ; wyjaśnienie małości m ν m l2 /m X. Ale sin 2 Θ W 0.214< sin 2 Θ exp W 0.22; także τ p m X4 c 2 /g U4 m p3 10 30 y za mały (przy tym równość g s,g, g dla Q 2 =Λ 2 tylko przybliżona). Możliwe lekarstwo: inna grupa albo
Supersymetria Łączy bozony i fermiony: dla każdej znanej cząstki istnieje superpartner (bozon dla fermionu, f. dla b.). Wymaga istnienia nowych bozonów Higgsa (także naładowanych). Jeśli najlżejsi superpartnerzy to cząstki stabilne, mogą być ciemną materią. Zakładając ich masy rzędu mas W, Z można naprawić wszystkie wady zwykłej GUT. LHC?
1. Alternatywa Higgsa: technikolor 2.Prawie zapomniane - preony, rishony 1.Zamiast cząstki kondensat par ciężkich technikwarków (wiele wersji, różne kłopoty, może z SUSY?) 2.Pozornie najprostsza kontynuacja historii: kwarki, leptony nieelementarne, jak przedtem hadrony? Wady: nieelementarna cząstka uwięziona? wszystkie znane q, l to stany podstawowe, ekonomia? oddziaływania: nowe bozony?
Naprawdę ambitne: 1. Superstruny, 2. Nowe wymiary. 1. Podstawowa zmiana teorii: obiekty elementarne liniowe, nie punktowe. Teoria konsystentna tylko w określonej liczbie wymiarów (26, potem 10). Redukcja do widocznej przestrzeni 3+1 niestety niejednoznaczna! Supersymetria? 2. Niezależnie od strun możliwość extra wymiarów. Jeśli kompaktyfikacja nie na długości Plancka, może widoczne w grawitacji? Modyfikacja prawa Newtona dla małych r? 3. Korespondencja AdS (superstruny w przestrzeni anty-de Sittera) CFT (konforemna teoria pola)? Wyniki - plazma?
Fizyka astrocząstek Przypomnienie: neutrina kosmiczne. Oprócz słonecznych, supernowych i atmosferycznych są tła 1.8K, czyli poniżej mev (NR). Nierejestrowalne, chyba że z ultrawysokich energii. Dla m ν 0.1eV/c 2 proces ν ν Z 0 przy E 0 10 23 ev. Jeśli są ν o energiach tego rzędu, przy E 0 oczekiwane minimum! Inna możliwość: zakłócenie rozpadów β (zakaz Pauli ego)? Inne sugestie: dalsze rodziny, ν sterylne?
Fizyka astrocząstek 2: Ciemna materia Z zależności prędkości gwiazd od odległości od centrum galaktyk wiadomo, że poza materią świecącą grawitacja także od ciemnej. Nie obiekty zwarte, bo poszukiwania przez mikrosoczewkowanie grawitacyjne (metoda Paczyńskiego) wykazuje za mało takich obiektów np. w naszej Galaktyce. Nie neutrina, bo za lekkie. Powinny być słabo oddziałujące i neutralne jak ν, aby nie wiązały się ( WIMP - weakly interacting massive particles). Najlżejsi superpartnerzy ( neutralina ) jako zimna ciemna materia (ν to gorąca ). Analiza SN: masa to 30%, reszta to ciemna energia (?!).
Fizyka astrocząstek 3: Asymetria materia-antymateria? Sugestia z modelu Big-Bang: równa kreacja barionów i antybarionów; obserwowalny Wszechświat - bariony. Wyjaśnienie (Sacharow przed pół wiekiem): niezachowanie CP (odkryte Fitch, Cronin 1964), niezachowanie B (poszukiwane do dziś), nierównowagowy stan Wszechświata (jak w BB) powodują minimalną nadwyżkę barionów przy rozpadach; po anihilacji niemal wszystkich (dziś jeden na 10 8 fotonów) tylko to zostało! Nadal drobne kłopoty l/b.
Podsumowanie Model standardowy zgodny z wszystkimi danymi, ale wiele swobodnych parametrów, dowolność, niekompletny (Higgs), niezadowalający matematycznie. Zatem wiele sugestii zmian! Odpowiedzi w LHC? Ważne sugestie z astrofizyki! Istotny postęp z rozwoju astrocząstek? Chińskie przekleństwo: Obyś żył w ciekawych czasach!