ISSN 1899-7988 INSTYTUT BADAŃ RYNKU, KONSUMPCJI I KONIUNKTUR HANDEL WEWNĘTRZNY W POLSCE 2006-2011 Redakcja naukowa i koordynacja Urszula Kłosiewicz-Górecka WARSZAWA 2011
Spis treści Część I OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MIEJSCA HANDLU WEWNĘTRZNEGO W GOSPODARCE POLSKI Rozdział 1 Handel wewnętrzny w gospodarce narodowej Bożena Słomińska IBRKK... 15 1.1. Udział handlu w tworzeniu produktu krajowego brutto... 15 1.2. Wielkość i struktura sprzedaży towarów w handlu... 18 Streszczenie rozdziału w języku angielskim... 31 Rozdział 2 Struktura podmiotowa handlu wewnętrznego Bożena Słomińska IBRKK... 33 2.1. Zmiany w liczebności i formach organizacji przedsiębiorstw handlowych... 33 2.2. Rozmieszczenie terytorialne przedsiębiorstw... 39 2.3. Struktura działowa i branżowa przedsiębiorstw... 43 2.4. Wielkość przedsiębiorstw handlowych... 50 2.5. Zmiany w grupie przedsiębiorstw mikro... 54 Streszczenie rozdziału w języku angielskim... 59 Rozdział 3 Inwestycje w sferze handlu Urszula Kłosiewicz-Górecka IBRKK... 60 3.1. Wielkość i struktura nakładów inwestycyjnych w handlu na tle gospodarki... 60 3.2. Nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego... 65 3.3. Nowe zjawiska w zakresie inwestowania w sferze handlu... 69 Streszczenie rozdziału w języku angielskim... 73 3
Rozdział 4 Sytuacja ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstw handlowych Anna Skowronek-Mielczarek IBRKK...74 4.1. Przychody i koszty w przedsiębiorstwach handlowych...74 4.2. Wyniki finansowe przedsiębiorstw handlowych...78 4.3. Rentowność przedsiębiorstw handlowych...83 4.4. Sprawność działania przedsiębiorstw handlowych i stan ich zadłużenia... 88 4.5. Płynność finansowa...94 Streszczenie rozdziału w języku angielskim...98 Rozdział 5 Pracujący w sekcji Handel; naprawa pojazdów samochodowych w latach 2006-2009 Lidia Kuczewska IBRKK... 99 5.1. Zmiany w liczbie pracujących... 99 5.2. Pracujący według województw... 106 5.3. Pracujący w sklepach do 400 m 2 i powyżej 400 m 2 według województw... 110 5.4. Wynagrodzenia w handlu... 113 5.5. Bezrobocie w handlu... 115 Streszczenie rozdziału w języku angielskim... 119 Rozdział 6 Zmiany w preferencjach i postawach konsumentów a kierunki rozwoju marketingu w przedsiębiorstwach handlowych Magdalena Sobocińska Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu... 120 6.1. Wprowadzenie... 120 6.2. Postawy konsumenckie Polaków wobec oferty rynkowej w świetle wyników badań CBOS... 121 6.3. Tendencje rozwoju konsumpcji w aspekcie procesu konkurowania przedsiębiorstw handlowych i prowadzenia przez nie działań marketingowych... 126 6.4. Zarządzanie doświadczeniami klientów jako reakcja na rozwój postmodernistycznego modelu konsumpcji na przykładzie sieci sklepów Piotr i Paweł... 132 Streszczenie rozdziału w języku angielskim... 139 4
Część II WYBRANE PROBLEMY ROZWOJU HANDLU WEWNĘTRZNEGO W POLSCE Rozdział 1 Handel hurtowy Sławomir Tajer IBRKK... 140 1.1. Stan ilościowo-jakościowy sieci magazynowej handlu... 141 1.2. Terytorialne rozmieszczenie magazynów handlowych... 148 1.3. Zmiany w tradycyjnym handlu hurtowym... 152 1.4. Centra dystrybucyjne i parki logistyczne... 163 Streszczenie rozdziału w języku angielskim... 176 Rozdział 2 Handel detaliczny Urszula Kłosiewicz-Górecka IBRKK... 177 2.1. Liczba i powierzchnia sklepów... 177 2.2. Sklepy według wielkości... 181 2.3. Wielkopowierzchniowe obiekty handlowe... 183 2.4. Struktura branżowa sklepów... 191 2.5. Sklepy według województw... 204 Streszczenie rozdziału w języku angielskim... 212 Rozdział 3 Rozwój handlu internetowego w Polsce Marzena Feldy, Bogdan Mróz Szkoła Główna Handlowa w Warszawie... 214 3.1. Handel elektroniczny w Polsce na tle tendencji europejskich... 214 3.2. Charakterystyka i tendencje rozwoju sprzedaży w sklepach internetowych w Polsce... 219 Streszczenie rozdziału w języku angielskim... 233 Rozdział 4 Źródła konkurencyjności przedsiębiorstw handlowych funkcjonujących w systemach franczyzowych Barbara Pokorska IBRKK... 234 4.1. Rozwój systemów franczyzowych w Polsce... 234 4.2. Atuty działania firm franczyzowych... 237 4.3. Źródła konkurowania... 239 4.4. Bariery utrudniające konkurowanie... 249 Streszczenie rozdziału w języku angielskim... 252 5
Rozdział 5 Kształtowanie relacji pomiędzy przedsiębiorstwami handlowymi i producentami Lidia Kuczewska IBRKK... 253 5.1. Istota i znaczenie kształtowania relacji pomiędzy przedsiębiorstwami handlowymi i producentami... 253 5.2. Wyniki badań nad kształtowaniem relacji pomiędzy przedsiębiorstwami handlowymi i producentami... 256 5.3. Czynniki wpływające na relacje pomiędzy przedsiębiorstwami handlowymi i producentami... 259 Streszczenie rozdziału w języku angielskim... 266 Rozdział 6 Znaczenie i rozwój marki własnej w Polsce Sławomir Dybka Uniwersytet Rzeszowski... 268 6.1. Marki własne jako element portfela produktów w jednostkach handlu detalicznego... 268 6.2. Marki własne w Polsce stan obecny i perspektywy... 277 Streszczenie rozdziału w języku angielskim... 282 Rozdział 7 Problem kosztów transakcyjnych w budowaniu społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw handlowych w obszarze merchandisingu Jarosław Plichta Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie... 283 7.1. Instytucjonalne uwarunkowania rozwoju koncepcji społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw... 283 7.2. Merchandising w procesie transakcyjnym przedsiębiorstw handlowych... 290 7.3. Przyczyny nieefektywności w obszarze merchandisingu... 293 Streszczenie rozdziału w języku angielskim... 301 Rozdział 8 Wpływ centrów handlowych na rozwój rynków lokalnych Jan Mikołajczyk Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu... 302 8.1. Pojęcie centrum handlowego... 302 8.2. Klasyfikacja centrów handlowych... 305 6
8.3. Rynek centrów handlowych w Polsce na tle danych ogólnoeuropejskich... 310 8.4. Oddziaływanie centrów handlowych na lokalne rynki... 320 Streszczenie rozdziału w języku angielskim... 323 Rozdział 9 Działalność promocyjna przedsiębiorstw handlowych w okresie spowolnienia gospodarczego Robert Nowacki IBRKK... 324 9.1. Wprowadzenie... 324 9.2. Znaczenie działalności promocyjnej w przedsiębiorstwach handlowych... 326 9.3. Aktywność reklamowa przedsiębiorstw handlowych... 331 9.4. Promocje cenowe w przedsiębiorstwach handlowych... 337 9.5. Gazetki promocyjne jako forma komunikacji z nabywcami... 341 Streszczenie rozdziału w języku angielskim... 349 Podsumowanie Urszula Kłosiewicz-Górecka IBRKK... 350 7
Table of Contents Part I OVERALL CHARACTERISTICS OF THE PLACE OF INTERNAL TRADE IN THE ECONOMY OF POLAND Chapter 1 Internal trade in the national economy Bożena Słomińska IBRKK... 15 1.1. Share of trade in creation of the gross domestic product... 15 1.2. Volume and structure of sales of goods in trade... 18 Chapter summary in English... 31 Chapter 2 Subject structure of internal trade Bożena Słomińska IBRKK... 33 2.1. Changes in the number and forms of organisation of commercial enterprises... 33 2.2. Territorial distribution of enterprises... 39 2.3. Divisional and branch structure of enterprises... 43 2.4. Size of commercial enterprises... 50 2.5. Changes in the group of micro enterprises... 54 Chapter summary in English... 59 Chapter 3 Investments in the sphere of trade Urszula Kłosiewicz-Górecka IBRKK... 60 3.1. Volume and structure of investment expenditure in trade against the background of economy... 60 3.2. Investment expenditure of enterprises with foreign capital share... 65 3.3. New phenomena as regards investing in the sphere of trade...69 Chapter summary in English...73 8
Chapter 4 Economic and financial situation of commercial enterprises Anna Skowronek-Mielczarek IBRKK...74 4.1. Incomes and costs at commercial enterprises... 74 4.2. Financial performance... 78 4.3. Profitability of commercial enterprises... 83 4.4. Efficiency of activities of commercial enterprises and state of their indebtedness... 88 4.5. Liquidity... 94 Chapter summary in English...98 Chapter 5 Employees working in the section Wholesale and retail trade; repair of motor vehicles and motorcycles in 2006-2009 Lidia Kuczewska IBRKK... 99 5.1. Changes in the number of employees... 99 5.2. Employees by province... 106 5.3. Employees working in shops up to 400 m 2 and above 400 m 2 by province... 110 5.4. Wages and salaries in trade... 113 5.5. Unemployment in trade... 115 Chapter summary in English... 119 Chapter 6 Changes in consumers' preferences and attitudes and directions of development of marketing at commercial enterprises Magdalena Sobocińska Economic University in Wrocław... 120 6.1. Introduction... 120 6.2. Poles consumer attitudes towards the market offer in the light of CBOS survey findings... 121 6.3. Trends in development of consumption in the aspect of the process of competing of commercial enterprises and carrying out by them marketing activities... 126 6.4. Customers experience management as a reaction to development of the postmodernist model of consumption on the example of chain of Piotr i Paweł shops... 132 Chapter summary in English... 139 9
Part II SELECTED PROBLEMS OF DEVELOPMENT OF INTERNAL TRADE IN POLAND Chapter 1 Wholesale trade Sławomir Tajer IBRKK... 140 1.1. Quantitative and qualitative state of the warehouse network of trade... 141 1.2. Territorial distribution of commercial warehouses... 148 1.3. Developments in the traditional wholesale trade... 152 1.4. Distribution centres and logistics parks... 163 Chapter summary in English... 176 Chapter 2 Retail trade Urszula Kłosiewicz-Górecka IBRKK... 177 2.1. Number and area of shops... 177 2.2. Shops by size... 181 2.3. Large commercial facilities... 183 2.4. Shops business pattern... 191 2.5. Shops by province... 204 Chapter summary in English... 212 Chapter 3 Development of Internet trade in Poland Marzena Feldy, Bogdan Mróz Warsaw School of Economics... 214 3.1. E-commerce in Poland against the background of European trends... 214 3.2. Characteristics and trends of development of sales in Internet shops in Poland... 219 Chapter summary in English... 233 Chapter 4 Sources of competitiveness of commercial enterprises operating in the franchise systems Barbara Pokorska IBRKK... 234 4.1. Development of franchise systems in Poland... 234 4.2. Strengths of activities of franchise firms... 237 4.3. Sources of competing... 239 10
4.4. Barriers hindering competing... 249 Chapter summary in English... 252 Chapter 5 Shaping relations between commercial enterprises and manufacturers Lidia Kuczewska IBRKK... 253 5.1. Essence and importance of shaping relations between commercial enterprises and manufacturers... 253 5.2. Results of research on shaping relations between commercial enterprises and manufacturers... 256 5.3. Factors affecting relations between commercial enterprises and manufacturers... 259 Chapter summary in English... 266 Chapter 6 Importance and development of private labels in Poland Sławomir Dybka Rzeszow University... 268 6.1. Private labels as an element of the portfolio of products in retailing entities... 268 6.2. Private labels in Poland the present state and perspectives... 277 Chapter summary in English... 282 Chapter 7 The problem of transaction costs in building the social responsibility of commercial enterprises in the area of merchandising Jarosław Plichta Economic University in Krakow... 283 7.1. Institutional determinants of development of the concept of corporate social responsibility... 283 7.2. Merchandising in the transaction process of commercial enterprises... 290 7.3. Causes of ineffectiveness in the area of merchandising... 293 Chapter summary in English... 301 Chapter 8 Shopping centres influence on the local markets development Jan Mikołajczyk Economic University in Poznan... 302 8.1. Notion of the shopping centre... 302 8.2. Classification of shopping centres... 305 11
8.3. Market of shopping centres in Poland against the background of all-european data... 310 8.4. Shopping centres influence on local markets... 320 Chapter summary in English... 323 Chapter 9 Promotional activities of commercial enterprises in the period of economic slowdown Robert Nowacki IBRKK... 324 9.1. Introduction... 324 9.2. Importance of promotional activities at commercial enterprises... 326 9.3. Advertising activity of commercial enterprises... 331 9.4. Price promotions at commercial enterprises... 337 9.5. Promotional newsletters as a form of communication with purchasers... 341 Chapter summary in English... 349 Recapitulation Urszula Kłosiewicz-Górecka IBRKK... 350 12