DEFEKTY PŁYTKI PAZNOKCIOWEJ Katarzyna Pikul, Edyta Żaba Małopolska Wyższa Szkoła im. Józefa Dietla w Krakowie Streszczenie W pracy przedstawiono najczęściej występujące defekty płytki paznokciowej dotyczące zmian kształtu, struktury oraz zaburzeń zabarwienia płytki paznokciowej, które mogą towarzyszyć chorobom ogólnoustrojowym, dlatego nie możemy bagatelizować pojawiających się zmian. W publikacji poruszono kwestie przyczyn powstawania danych zaburzeń oraz sposobów ich leczenia. W ostatnich latach problem z paznokciami dotyczy dużej liczby osób, dlatego ważne jest, aby znać podstawowe informacje dotyczące defektów płytki paznokciowej. Należy pamiętać, że zdrowe paznokcie są zaróżowione, gładkie i lśniące. Obecnie dłonie i paznokcie są wizytówką każdego człowieka, więc ich zadbany wygląd jest istotny. Defects of the nail plate Summary The paper presents the most common defects of the nail connected with the changes in the shape, structure and colour of nail disorders that may accompany systemic diseases, so we cannot underestimate the emerging changes. The paper discusses the issues of the causes of disorders and methods of treatment. In recent years, the problem with nails affects a large number of people, so it is important to know the basic information about the defects of the nail plate. Keep in mind that healthy nails are rosy, smooth and shiny. Currently, the hands and nails are the pride of every human, so their wellgroomed appearance is essential. www.think.wsiz.rzeszow.pl, ISSN 2082-1107, Nr 2 (18) 2014, s. 46-58
Wstęp Dłonie i paznokcie są wizytówką każdego człowieka. Paznokcie często są odzwierciedleniem stanu zdrowia i kondycji organizmu, a także informują o temperamencie i stylu życia. Zdrowe paznokcie są zaróżowione, gładkie i lśniące. Największe zagrożenie dla stanu skóry rąk stanowią czynniki atmosferyczne, np. wiatr, słońce, zimno. Negatywny wpływ mają również czynniki zewnętrzne, np. częsty kontakt z substancjami chemicznymi, detergentami czy też z chlorowaną wodą. W dzisiejszych czasach coraz częściej spotykamy się z różnorodnymi defektami w obrębie płytki paznokciowej jednakże niejednokrotnie nie wiemy, z jaką chorobą mamy do czynienia. Poniżej przedstawione są najczęściej występujące defekty, ich przyczyny oraz sposoby ich leczenia. 1. Zmiany struktury płytki paznokciowej Najczęstszą przyczyną zmiany rzeźby powierzchni płytki paznokciowej w postaci zagłębień, rowków oraz bruzd są stany chorobowe przebiegające z zaburzeniem krążenia obwodowego. Takie zmiany występują także w stanach niedoboru witamin oraz chorobach z kręgu zaburzeń łaknienia. Wyróżnia się dwa rodzaje bruzdowań: 1.1. Bruzdowanie paznokcia - podłużne powstają wzdłuż płytki paznokciowej. Są naturalnym zjawiskiem fizjologicznym, ale mogą świadczyć o zaburzeniach ukrwienia, towarzyszą w przebiegu gośćca przewlekłego, rzadziej jako objaw liszaja płaskiego. Może pojawiać się jako pojedynczy, głębszy kanał, albo w postaci licznych, drobnych rowków. - poprzeczne (linie Beau) zagłębienia pojawiają się kilka tygodni po przebytych ostrych chorobach infekcyjnych, wyniszczających z wysoką gorączką. Mogą występować pojedynczo lub licznie, zajmują jedną, kilka lub wszystkie płytki paznokciowe. W przypadku gdy zmiany obejmują wszystkie paznokcie, istnieje podejrzenie o pojawieniu się choroby ogólnoustrojowej. Po wyeliminowaniu czynników predysponujących bruzdy znikają samoistnie w czasie wzrostu paznokcia 1. Bruzdowanie poprzeczne płytki paznokciowej Źródło: Baran E., Wybrane choroby paznokci, Przewodnik Lekarza, 2000, nr 6, s. 68 1 Adamski Z., Kaszuba A., Dermatologia dla kosmetologów, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2011, s. 190-191; Baran E., Wybrane choroby paznokci, Przewodnik Lekarza, 2000, nr 6, s. 68. 47
1.2. Oddzielanie się płytki paznokciowej (onycholiza) To jedna z najczęściej spotykanych patologii paznokci i może dotyczyć ludzi w każdym wieku, płci i rasy, ale bardziej powszechnie występuje u kobiet. Zmiany mogą objąć jednego lub kilka paznokci rąk. W powstawaniu zmiany chorobowej biorą udział różne czynniki, dlatego wyróżnia się trzy rodzaje onycholizy: - wrodzoną - nabytą - idiopatyczną 2. Proces oddzielania się płytki paznokciowej jest stopniowy i zazwyczaj bezbolesny. Ból może się pojawić jeśli dodatkowo onycholizie będzie towarzyszył powtarzający się uraz lub rozwijające się zakażenie (bakteryjne, grzybicze). Zmiany obserwuje się na wolnym brzegu paznokcia, a następnie od strony bocznych wałów w kierunku macierzy. Defekt powstaje na skutek rozwłóknienia części łożyskowej paznokcia, czego efektem jest oddzielenie części zewnętrznej od części łożyskowej. W wyniku utraty kontaktu z łożyskiem oddzielony obszar tworzy nieregularną granicę między różową częścią paznokcia, a białą krawędzią ze względu na utratę odbicia światła od łożyska paznokciowego. W przestrzeni podpaznokciowej gromadzi się brud, zanieczyszczenia i złuszczona keratyna, co powoduje różnorodne zabarwienie paznokcia (poprzez białawe, szare, żółte do brązowego). Proces leczenie onycholizy zależy od przyczyny. Wyeliminowanie czynników predysponujących jest najlepszym rozwiązaniem. W tym celu należy: - odcinać uszkodzoną część paznokcia i utrzymywać krótkie paznokcie, - unikać kontaktu z substancjami żrącymi, detergentami, - stosować miejscowe leki odkażające i redukujące, - wyleczyć choroby ogólnoustrojowe, które mogą być objawem w postaci oddzielania płytki paznokciowej, - zakazane jest stosowanie lakierów podkładowych i utwardzaczy zawierających wolny formaldehyd i fenol 3. Onycholiza Źródło: Goliszewska A., Gromek M., Padlewska K. i inni, Kosmetologia pielęgnacyjna, Wydawnictwa Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia, Warszawa 2010 2 Adamski Z., Kaszuba A., Dermatologia dla, dz. cyt., s. 192. 3 Dylewska-Grzelakowska J., Kosmetyka stosowana, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2010, s. 153; Filipiak W., Węgłowska J., Choroby skóry a manikiur i pedikiur. Część I Najczęstsze choroby dermatologiczne w obrębie stóp i dłoni, Postępy kosmetologii, 2009, nr 1, s. 14-15. 48
1.3. Szorstkość paznokci Zmiany pojawiają się najczęściej u dzieci. Defekt obejmuje paznokcie u rąk, jak i u nóg tzw. dystrofia dwudziestu paznokci, chociaż nie musi obejmować wszystkich płytek paznokciowych. Powierzchnia paznokcia jest szorstka, matowa, pokryta licznymi, dobrze przylegającymi, drobnymi łuskami, przez co wygląda jak posypana popiołem, natomiast w dotyku przypomina papier ścierny. Dodatkowym elementem towarzyszącym szorstkości jest wklęśnięcie płytki paznokciowej. Przyczyna dystrofii dwudziestu paznokci jest nieznana, lecz w niektórych przypadkach towarzyszy innym chorobom skóry. Może być objawem występującym w przebiegu: atopowego zapalenia skóry, łuszczycy, liszaja płaskiego, łysienia plackowatego, rybiej łuski 4. Inne przypadki dystrofii dwudziestu paznokci są nieznanego pochodzenia i mogą zacząć się we wczesnym dzieciństwie. Te przypadki są zwykle samoistne, wówczas jest to postać idiopatyczna, która objawia się głównie u dzieci 5. Szorstkość paznokci Źródło: dermatlas.med.jhmi.edu 1.4. Nadmierna łamliwość paznokci Charakteryzuje się różnorodną etiologią. Niektórzy mają skłonności genetyczne do tej choroby, choć niektóre warunki zdrowotne, czynniki środowiskowe i proces starzenia się mogą również wpłynąć na łamliwość paznokci. Do chorób, które mogą wpłynąć na osłabienie paznokci, zalicza się: łuszczycę, liszaj płaski, niedoczynność tarczycy, grzybica oraz niedobór niektórych witamin (witaminy A, C, B 6), niedokrwistość z niedoboru żelaza. Czynniki środowiskowe, które mogą mieć istotny wpływ na stan paznokci to: częste mycie rąk i ich suszenie, długotrwała ekspozycja na suche i zimne powietrze oraz nadmierne narażenie na substancje chemiczne, prowadzące do wysuszenia płytki paznokciowej (np. zmywacz do paznokci). Nadmierna łamliwość paznokci to paznokcie mające postrzępiony dystalny brzeg paznokcia, często z dodatkowym pęknięciem wzdłuż bruzd podłużnych. W wyniku pęknięć dochodzi do powstania ubytków i wykruszenie na wolnym brzegu. Zmniejsza się również twardość paznokci 6. W leczeniu i zapobieganiu łamliwości paznokci należy ograniczyć ilość i częstość kontaktu rąk z wodą i nnymi czynnikami predysponującymi. Stan paznokci może poprawić systematyczna, codzienna pielęgnacja kremami do paznokci z witaminami, wapniem, proteinami i naturalnymi olejkami oraz stosowanie odżywek i utwardzaczy. Do usuwania lakieru należy stosować zmywacze bezacetonowe z zawarto- 4 Adamski Z., Kaszuba A., Dermatologia dla, dz. cyt., s. 191. 5 Baran E., Wybrane choroby, dz. cyt., s. 68. 6 Adamski Z., Kaszuba A., Dermatologia dla, dz. cyt., s. 192. 49
ścią witamin i tłuszczów. Łamliwe paznokcie mogą być również objawem słabego stanu zdrowia. Leczenie choroby podstawowej, która leży u podstawy problemów z paznokciami w większości przypadków poprawia stan paznokci. Łamliwe paznokcie nie stwarzają zagrożenia, lecz nie wyglądają estetycznie i czasami są kłopotliwe 7. 1.5. Zanik płytki paznokciowej Polega na ścienieniu płytek paznokciowych, zmniejszeniu ich wielkość i spoistość. Może to prowadzić do ich całkowitego zaniku. Objawy mogą dotyczyć jednego lub kilku paznokci. Zmiany zanikowe mogą mieć charakter pierwotny lub wtórny. Pierwotny zanik jest wyrazem genetycznych zaburzeń w rozwoju życia płodowego tzw. defektu ektodermalnego. Wtórny zanik płytki paznokciowej może być stanem chorobowym na skutek stanu zapalnego lub zakażenia ropnego w obrębie macierzy paznokcia. Zaburzenia gruczołów wydzielania wewnętrznego mogą również wpływać na ten defekt. Wówczas paznokieć staje się matowy, cieńszy, traci połysk, aż w końcu odpada. Nie ma skutecznego leczenia, które mogłoby zahamować proces zaniku płytki paznokciowej. Dobre efekty może przynieść wyleczenie choroby podstawowej, która stanowi podłoże do powstawania zmian na płytce paznokciowej. Niezbędne jest noszenie ochronnych rękawiczek podczas wykonywania codziennych czynności 8. 2. Zmiany zabarwienia płytki paznokciowej Patologie mogą dotyczyć płytki paznokciowej lub też okolicy znajdującej się pod paznokciem. Czasami zmiany koloru samego paznokcia mogą związane być z niewłaściwą pielęgnacją albo działaniem detergentów, zbyt mocnych lakierów, stosowaniem okładów z riwanolu lub azotanu srebra. Dla zróżnicowania zmian patologicznych na płytce paznokciowej należy ocenić czy zmienione zabarwienie dotyczy części czy całej płytki paznokciowej, a także kilku czy wszystkich paznokci. 2.1. Bielactwo paznokci kwitnące paznokcie, leukonychia Charakteryzuje się obecnością białych plam o różnych wzorach: kropkowatych, linijnych lub nieregularnych. Jest częstym zjawiskiem spotykanym u większości ludzi, bez względu na wiek. Podłożem choroby jest zaburzenie rogowacenia komórek płytki paznokciowej. Bielactwo paznokci może świadczyć o chorobie ogólnoustrojowej np. nerek lub wątroby. Linijne bielactwo paznokci może wystąpić przy zatruciach talem lub arsenem 9. Przyczyna rozwoju defektu nie jest znana, lecz często sprzyjają temu powtarzające mikrourazy, źle wykonywany zabieg manicure oraz niedobór składników mineralnych, przede wszystkim wapnia, żelaza i cynku. Zmiany mogą również występować bez wyraźnej przyczyny. W zatruciach talem i arsenem widoczne są linijne, białe zmiany na paznokciach. Umiejscowione są na 7 Dylewska-Grzelakowska J., Kosmetyka stosowana, dz. cyt., s. 153. 8 Adamski Z., Kaszuba A., Dermatologia dla, dz. cyt., s. 185. 9 Błaszczyk-Kostanecka M., Wolska H. (red), Dermatologia w praktyce, Wyd. 2 uaktual., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, s. 303. 50
jednym lub wielu paznokciach. Mogą też zajmować całą powierzchnię paznokcia. Zmiany przesuwają się w miarę wzrostu paznokcia w kierunku dystalnym 10. Bielactwo paznokci Źródło: dermatlas.med.jhmi.edu 2.2. Bielactwo toksyczne paznokci Są to poprzeczne, pojedyncze mlecznobiałe smugi występujące zazwyczaj w tym samym miejscu na każdym paznokciu. Dotyczy paznokci dłoni oraz stóp. Bielactwo toksyczne paznokci jest następstwem nagłego uszkodzenia macierzy, np. w wyniku działania substancji toksycznych jak tal lub arsen, niedożywienia lub w przebiegu ciężkiej choroby zakaźnej i innych ostrych chorób. Powstające smugi umiejscowione są w poprzek płytki paznokciowej na całej jej szerokości, nie sięgają jednak wałów bocznych, a ich brzegi są nieostre są to tzw. linie Meesa. Wielokrotne działanie czynnika szkodliwego prowadzi do pojawienia dużej ilości smug na jednym paznokciu. W przypadku bielactwa toksycznego paznokci leczenie jest nieskuteczne. Zmiany zanikają samoistnie po zlikwidowaniu czynników usposabiających oraz wyleczeniu choroby podstawowej. Można stosować również preparaty pielęgnacyjne do paznokci 11. 2.3. Zespół żółtych paznokci Należy do rzadszych zaburzeń barwnikowych dotyczących paznokci. Może dotyczyć jednego lub kilku paznokci, a w skrajnych przypadkach procesem mogą być objęte wszystkie paznokcie. Zespół żółtych paznokci charakteryzuje się pogrubieniem, zażółceniem (całkowitym lub dystalnym), zakrzywieniem ich wolnego brzegu oraz bardzo powolnym wzrostem płytek paznokciowych. Dodatkowo występuje zanik obłączka i oddzielanie się paznokci zaczynające się od ich wolnego brzegu 12. Etiopatogeneza powstawania nie jest dokładnie znana. Żółte zabarwienie paznokci może towarzyszyć przewlekłym chorobom płuc, np. rak płuc, rozstrzenie oskrzeli. Może też pojawić się u osób ze schorzeniem związanym 10 Baran E., Wybrane choroby, dz. cyt., s. 68. 11 Adamski Z., Kaszuba A., Dermatologia dla, dz. cyt., s. 188. 12 Nowicka D., Dermatologia: podręcznik dla studentów kosmetologii, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2011, s. 100. 51
z niedomogą lub uszkodzeniem naczyń limfatycznych oraz w przebiegu HIV i AIDS. Stosowanie niektórych leków doustnych, np. penicylaminy może prowadzić do żółknięcia paznokci. Defekt ten często obserwowany jest u osób dorosłych, jednak zdarzają się przypadki występowania rodzinnego. Zespół żółtych paznokci Źródło: Vievier du A., Atlas dermatologii klinicznej, Majewski S. (red.), Wydawnictwo Urban&Partner, Wrocław 2005, s.638 Zmiany mogą ustąpić samoistnie, a leczenie chorób podstawowych jest trudne, gdyż występują przewlekle 13. 3. Zmiany kształtu płytki paznokciowej Przyczyny zaburzeń kształtu paznokci są różne. Do najczęstszych czynników je wywołujących należą urazy mechaniczne, niedobory żywieniowe oraz różne stany patologiczne związane z narządami wewnętrznymi. 3.1. Przerost płytki paznokciowej szponowatość Szponowatość najczęściej jest spotykana u osób starszych, częściej u kobiet, niż u mężczyzn. U osób młodych najczęściej spowodowana jest wielokrotnymi urazami płytek paznokciowych. Choroba zazwyczaj nie dotyczy paznokci rąk, lecz zwykle obejmuje paznokcie stóp, szczególnie palucha. Jeśli są to zmiany wrodzone, to zaburzenie może obejmować wszystkie paznokcie, natomiast w przypadku zmian urazowych jeden paznokieć 14. Do czynników predysponujących należą: zaburzenia ukrwienia żylnego, paluch koślawy, ucisk obuwia, częste urazy mechaniczne paznokcia, niektóre przypadki cukrzycy. Defekt objawia się nadmiernym przerostem i wydłużeniem płytki paznokcia, są znacznie pogrubiałe. Paznokieć jest tak zgrubiały, że czasami uniemożliwia to jego obcięcie. Płytka paznokciowa zmienia kolor na brunatnożółty lub ciemnobrunatny i ulega zmatowieniu. 13 Braun Falco O., Plewig G., Wolff H., Burgdorf W. H., Dermatologia, T II. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2004, s. 1091-1092. 14 Nowicka D., Dermatologia: podręcznik, dz. cyt., s. 99 52
W leczeniu przerostu płytki paznokciowej obejmuje unikanie czynników wywołujących chorobę, ale też interwencję chirurgiczną. Polega ona na usunięciu płytki paznokciowej razem z macierzą i wykonywana jest u osób młodych. W niektórych przypadkach skrócenie paznokcia bywa trudne, dlatego piłuje się je za pomocą frezarki lub pilnika gruboziarnistego. Paznokieć można również wymodelować za pomocą metody fiberglass lub nałożyć klamrę korygującą kierunek wzrostu paznokcia 15. Szponowatość paznokci Źródło: zdrowie.wp.pl 3.2. Wklęśnięcie płytki paznokciowej palce łyżeczkowate Częściej zmiany dotyczą paznokci dłoni niż stóp i mogą pojawić się na jednym lub kilku paznokciach. Defekt powstaje w wyniku zaburzeń synchronizacji wzrostu dwóch warstw płytki paznokciowej i dotyczy zwykle dalszego odcinka płytki. Może pojawić się w niedoborach żywieniowych (szczególnie żelaza), w przebiegu choroby Raynauda, niedokrwistości niedobarwliwej, nadczynności tarczycy, na skutek urazów mechanicznych, działania toksyn bakteryjnych, przy długotrwałej ekspozycji na wilgoć, detergenty i różne inne chemikalia. Objaw wklęśnięcia paznokci towarzyszy również chorobom skóry, takim jak: łuszczyca, liszaj płaski, czerwienica i łysienie plackowate. Charakterystyczne jest zagłębienie środkowej części płytki i uniesienie brzegów paznokcia ku górze, tzw. łyżeczkowate paznokcie. Paznokcie są cienkie i kruche. Leczenie paznokci łyżeczkowatych należy rozpocząć od razu po zdiagnozowaniu pierwszym objawów. Leczenie opiera się na usunięciu czynnika przyczynowego, uzupełnianiu diety w żelazo. Konieczne jest używanie rękawiczek przy różnych pracach domowych. Pielęgnacja polega na natłuszczaniu płytki paznokciowej maściami, oliwą z oliwek. Należy bardzo ostrożnie wykonywać zabieg manicure i pedicure. W celu poprawienia wyglądu można nałożyć na wgłębienie płytki żel, akryl bądź fiberglass i ponownie nałożyć dany preparat na całą płytkę. Całkowite wyeliminowanie objawów choroby może być jednak bardzo czasochłonne 16. 15 Dylewska-Grzelakowska J., Kosmetyka stosowana, dz. cyt., s. 153 16 Baran E., Wybrane choroby, dz. cyt., s. 67 53
Wklęśnięcie płytki paznokciowej Źródło: palmabella.pl 3.3. Palce pałeczkowate palce Hipokratesa, palce Dobosza To objaw chorobowy polegający na kulistym zaokrągleniu końcówek palców, zazwyczaj rąk. Na rozwój choroby narażone są szczególnie osoby starsze. Powodem pojawienia się schorzenia są choroby układu oddechowego (np. gruźlica płuc, rozstrzenie oskrzeli) powodujące upośledzenie utlenowania krwi. Czasami palce pałeczkowate mogą być uwarunkowane genetycznie, występować rodzinnie, ale również obserwuje się objawy idiopatyczne. Wszelkie choroby przebiegające z przewlekłym niedotlenieniem tkanek mogą skutkować powstaniem zaburzenia 17. Nie ma skutecznej terapii, która pozwoli wyleczyć ten stan chorobowy. Ważne jest zapobieganie chorobom, w przebiegu których ujawniają się zmiany. Pielęgnacja opiera się na wcieraniu w płytkę oliwek lub żeli z zawartością witaminy A, C, E, lanoliny i parafiny 18. Palce pałeczkowate Źródło: dermatologia.mp.pl 17 Błaszczyk-Kostanecka M., Wolska H. (red), Dermatologia w praktyce, dz. cyt., s. 303. 18 Adamski Z., Kaszuba A., Dermatologia dla, dz. cyt., s. 186. 54
3.4. Paznokcie pincetowate paznokcie wkręcające, rurkowate Zaburzenie to stanowi problem estetyczny obejmujący najczęściej paznokcie kciuka i palucha, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Przyczyna tego schorzenia nie jest znana, ale prawdopodobnie są to czynniki genetyczne (ułożenie paznokcia w wałach, osłabienie więzadeł i stawów), infekcja grzybicza paznokci oraz starszy wiek. Innymi przyczynami wkręcania się paznokci są schorzenia układu krążenia i choroby metaboliczne, urazy mechaniczne i niewłaściwa pielęgnacja 19. W przypadku paznokci stóp przyczyną zmiany kształtu paznokci jest źle dopasowane obuwie, a także różnego rodzaju deformacje ortopedyczne (zniekształcenie bliższej części macierzy przez osteofity wyrośla kostne). Paznokcie pincetowate są stanem, w którym jedna lub dwie krawędzie boczne płytki paznokciowej ulegają samoistnemu zwinięciu w rurkę, nie powodując przy tym stanu zapalnego wału paznokciowego. W początkowym stadium choroby obecne są jedynie liczne zrogowacenia, powodujące dyskomfort. W zaawansowanej fazie zwijające się paznokcie zakleszczają łożysko, zrogowacenia tworzą bardzo bolesne odciski 20. W pierwszym etapie leczenia wkręcających się paznokci jest zdiagnozowanie przyczyny zmiany kształtu płytki paznokcia. Na wczesne zmiany chorobowe stosuje się preparaty zawierające mocznik. Prawidłową metodą leczenia jest zastosowanie odpowiedniej klamry korygującej, której celem jest stopniowe wyprowadzanie paznokcia na prosto i trwałe zmienienie toru jej wzrostu. W zaawansowanym przebiegu choroby następuje chirurgiczne usunięcie paznokcia ze zniszczeniem macierzy 21. Paznokcie pincetowate Źródło: dermatologia.mp.pl 3.5. Wrastające paznokcie Należą do grupy schorzeń, które dają największe dolegliwości bólowe. Zmiany są często spotykane i uciążliwe dla osób borykających się z tym problemem. Najbardziej na występowanie narażeni są młodzi ludzie w wieku 14 30 lat i dotyczy częściej mężczyzn niż kobiet. Obecnie zdarzają się przypadki wrastania paznokci u ludzi w podeszłym wieku, ale też u noworodków. U noworodków mają charakter pseudowrastających paznokci, ponieważ zmiany ustępują samoistnie w przeciągu 12 miesięcy. Zmiany lokalizują się w obrębie paluchów obydwu stóp, rzadziej palca 5 stopy czy płytek paznokciowych rąk. Do przyczyn predysponujących wrastanie paznokci są: 19 Nowicka D., Dermatologia: podręcznik, dz. cyt., s. 100. 20 Baran E., Wybrane choroby, dz. cyt., s. 67-68. 21 Braun Falco O., Plewig G., Wolff H., Burgdorf W. H., Dermatologia, dz. cyt., s. 1088. 55
- czynniki mechaniczne: niewygodne obuwie, niektóre dyscypliny sportowe wymagające dużego obciążenia, powtarzające się urazy, - budowa i kształt płytki paznokcia: cienka, krucha, szeroka i kwadratowa, - zaburzenia ortopedyczne: deformacje palców, paluch koślawy, płaskostopie, nieprawidłowa motoryka chodu, - nieprawidłowa pielęgnacja: niewłaściwe obcinanie paznokci, pozostawianie ostrych lub postrzępionych krawędzi, zbyt głębokie wycinanie bocznych krawędzi paznokcia, - nadmierne pocenie i zachodząca maceracja, - nadwaga dotycząca kobiet w ciąży, - czynniki genetyczne występują rzadziej i są to: głębokie osadzenie w wałach paznokciowych, pulchne, mięsiste wały, długie palce stóp, zaburzenia wzrostu paznokcia. Wrastanie paznokci występuje, gdy boczna część płytki paznokciowej wbija się w otaczający ją wał, uszkadzając go i powodując dolegliwości bólowe podczas ucisku, a następnie ból ciągły. Powoduje to powstanie ostrego lub przewlekłego stanu zapalnego wałów paznokciowych z wytworzeniem ziarniny zwanej dzikim mięsem. Często dochodzi do wtórnych infekcji bakteryjnych i grzybiczych, a następnie do rozwoju zanokcicy lub zapalenia i martwicy kości palucha. Wrastające paznokcie mogą występować jedno- lub dwustronne, najczęściej po stronie przyśrodkowej 22. Metody leczenia i zapobiegania wrastaniu paznokci: - chirurgiczne usunięcie całości lub części paznokcia i dokładne oczyszczenie wałów paznokciowych z pozostałości wyciętej płytki. - redukcja bocznych wałów paznokciowych w przypadku gdy nie występują żadne infekcje bakteryjne w obrębie paznokci. - kauteryzacja w celu zlikwidowania powstałej ziarniny. - gumowe rurki Sulci-Protektor mają chronić wał paznokciowy przed uciskiem płytki paznokciowej oraz zabezpieczają miejsce dla nowo rosnącego paznokcia. - tamponada pozwala na swobodny odpływ treści ropnej i zmniejszenie stanu zapalnego. Konieczne jest, aby opatrunki zmieniać nawet kilka razy dziennie. - klamry korygujące mają za zadanie zmianę toru wzrostu paznokcia. Podnoszą boczne brzegi płytki i powodują zmniejszenie nacisku na wał paznokciowy 23. Metody chirurgiczne są bolesne dla pacjenta i charakteryzują się długim okresem rekonwalescencji. W pielęgnacji domowej ważną rolę odgrywa systematyczność i wytrwałość. Zalecane jest stosowanie maści i płynów do wrastających paznokci, zawierających antybiotyki 24. Profilaktyka wrastających paznokci: - obcinanie paznokci na prosto, - dobieranie odpowiedniego obuwia, czyli takiego które nie powodują uciskania palców, nie są za duże, - przy nadmiernym wzroście ciężaru ciała korzystać z porad w gabinetach specjalizujących się w pielęgnacji stóp, - systematycznie odwiedzać gabinety pielęgnacji stóp w przypadku gdy występują skłonności do wrastania paznokci, 22 Tamże, s. 1093; Filipiak W., Węgłowska J., Choroby skóry, dz. cyt., s. 11-15. 23 Koselak M. (red), Podstawy podologii kosmetycznej, Wydawnictwa Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia, Warszawa 2011, s. 24-28. 24 Adamski Z., Kaszuba A., Dermatologia dla, dz. cyt., s. 194-195. 56
- stosować odpowiednie preparaty przeznaczone do pielęgnacji stóp 25. Wrastający paznokieć Źródło: Vievier du A., Atlas dermatologii klinicznej, Majewski S. (red.), Wydawnictwo Urban&Partner, Wrocław 2005, s. 638 Podsumowanie Niestety defekty płytki paznokciowej są dość często występującym zjawiskiem. Problem dotyka zarówno osób młodych jak i starszych, a powstałe zmiany są trudne do rozpoznania i zdiagnozowania, ze względu na podobny obraz kliniczny, który w wielu przypadkach jest bardzo porównywalny. Pojawiające się defekty płytki paznokciowej dotyczą zmian kształtu, struktury oraz zaburzeń zabarwienia płytki paznokciowej i mogą towarzyszyć chorobom ogólnoustrojowym. Ważne jest, aby szybko rozpoznać dany defekt i odpowiednio go leczyć. Nie należy jednak zapominać, że najważniejsza jest profilaktyka oraz codzienna pielęgnacja dłoni i stóp. 25 Gójska J., Ortonyksja ulga dla paznokci stóp, Kosmetyka profesjonalna, 2010 nr 2, s. 66-70. 57
Bibliografia 1. Adamski Z., Kaszuba A., Dermatologia dla kosmetologów, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2011 2. Baran E., Wybrane choroby paznokci, Przewodnik Lekarza, 2000, nr 6 3. Błaszczyk-Kostanecka M., Wolska H. (red), Dermatologia w praktyce, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009 4. Braun Falco O, Plewig G, Wolff H, Burgdorf WH, Dermatologia, T II. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2004 5. Dylewska-Grzelakowska J., Kosmetyka stosowana, Wyd. 9, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2010 6. Filipiak W., Węgłowska J., Choroby skóry a manikiur i pedikiur. Część I Najczęstsze choroby dermatologiczne w obrębie stóp i dłoni, Postępy kosmetologii, 2009, nr 1 7. Goliszewska A., Gromek M., Padlewska K. i inni, Kosmetologia pielęgnacyjna, Wydawnictwa Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia, Warszawa 2010 8. Gójska J., Ortonyksja ulga dla paznokci stóp, Kosmetyka profesjonalna, 2010, nr 2 9. Koselak M. (red), Podstawy podologii kosmetycznej, Wydawnictwa Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia, Warszawa 2011 10. Nowicka D., Dermatologia: podręcznik dla studentów kosmetologii, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2011 11. Vievier du A., Atlas dermatologii klinicznej, Majewski S. (red.), Wydawnictwo Urban&Partner, Wrocław 2005 58