I. WYKONALNOŚĆ TECHNICZNO-TECHNOLOGICZNA I.1. STAN AKTUALNY I.1.1. Opis stanu aktualnego (przed realizacją projektu) Obszar objęty projektem

I. WYKONALNOŚĆ TECHNICZNO-TECHNOLOGICZNA I.1. STAN AKTUALNY I.1.1. Opis stanu aktualnego (przed realizacją projektu) Obszar objęty projektem Bezpośredni obszar oddziaływania projektu obejmuje cały powiat chełmski. Powiat chełmski zlokalizowany jest we wschodniej części Polski, a jego wschodnie granica, którą jest rzeka Bug stanowi również granicę państwa z Ukrainą. Pod względem administracyjnym powiat chełmski należy do województwa lubelskiego. Od północy graniczy z powiatem włodawskim, od zachodu z powiatami łęczyńskim, świdnickim i krasnostawskim, a od strony południowej z powiatem hrubieszowskim oraz, na niewielkiej długości, z powiatem zamojskim. Rysunek 1. Podział administracyjny Polski, położenie powiatu chełmskiego Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/podzia%c5%82_administracyjny_polski Powiat zajmuje obszar 1 886 km 2, co stanowi 7,5% powierzchni województwa i 0,6% powierzchni Polski. W skład powiatu wchodzi jedna gmina miejska Rejowiec Fabryczny oraz 14 gmin wiejskich: Białopole, Chełm, Dorohusk, Dubienka, Kamień, Leśniowice, Rejowiec, Rejowiec Fabryczny, Ruda- Huta, Sawin, Siedliszcze, Wierzbica, Wojsławice, Żmudź. Miasto Chełm jest siedzibą powiatu chełmskiego, ale pod względem administracyjnym stanowi powiat grodzki. W powiecie jest 1 miasto oraz 383 miejscowości wiejskie. W Rejowcu Fabrycznym (jedyny ośrodek miejski powiatu) zamieszkuje 5,7% populacji powiatu. Świadczy to o bardzo niskim wskaźniku urbanizacji w powiecie. Tabela 1. Podział powiatu chełmskiego na jednostki terytorialne Lp. Powierzchnia Ilość Gmina Rodzaj gminy [w m 2 ] miejscowości 1 Białopole wiejska 103,60 15 2 Chełm wiejska 221,80 43 3 Dorohusk wiejska 192,40 34 4 Dubienka wiejska 96,26 19 5 Kamień wiejska 96,90 15 6 Leśniowice wiejska 117,90 23 7 Rejowiec Fabryczny miejska 14,36 1 1

8 Rejowiec Fabryczny wiejska 87,50 17 9 Rejowiec wiejska 106,25 24 10 Ruda-Huta wiejska 112,30 25 11 Sawin wiejska 190,20 28 12 Siedliszcze wiejska 154,04 39 13 Wierzbica wiejska 146,40 27 14 Wojsławice wiejska 110,20 23 15 Żmudź wiejska 136,13 22 RAZEM 1886,24 138 Źródło: Dane z gmin powiatu chełmskiego, stan na 31.12.2011 r. Rysunek 2. Granice administracyjne w powiecie chełmskim Źródło: http://www.osp.org.pl Układ osadniczy powiatu jest dosyć niekorzystny, z brakiem ośrodków miejskich we wschodniej części. Najsilniejszym ośrodkiem miejskim jest miasto powiatowe Chełm, które dysponuje znacznym potencjałem demograficznym i stanowi centrum aktywności gospodarczej i społecznej powiatu. Słabszym potencjałem rozwoju dysponuje Rejowiec Fabryczny, zaliczany do kategorii miast o lokalnym oddziaływaniu. Do głównych słabości Rejowca Fabrycznego należy zaliczyć niedostatecznie rozwiniętą bazę ekonomiczną i leczniczą oraz brak możliwości edukacji na poziomie ponadgimnazjalnym. Pod względem potencjału ekonomicznego Rejowiec Fabryczny klasyfikowany jest na 32 miejscu (na 42 ocenianych miast w województwie), zaś Chełm zajmuje 7 pozycję (2010 r.). Jednocześnie w badaniu wpływu jednostek samorządu terytorialnego na potencjał ekonomiczny miast w województwie lubelskim, w którym analizie poddano m.in. dochody na 1 mieszkańca, dochody własne na 1 mieszkańca, wydatki ogółem na 1 mieszkańca, wydatki inwestycyjne na 1 mieszkańca relację długu do dochodów ogółem, wartość dotacji ze środków europejskich na projekty realizowane przez JST na 1 mieszkańca Rejowiec Fabryczny zajął czwarte miejsce w rankingu ze wskaźnikiem sięgającym ponad 49, przy niskiej 20. pozycji miasta Chełm. 1 1 Potencjał ekonomiczny miast w województwie lubelskim w latach 2000-2010, Analiza statystyczna, Urząd Statystyczny w Lublinie, 2011. 2

Powiat zamieszkuje 79,6 tys. osób (wg stanu na 30.06.2010 r.), co stanowi 3,6% ludności województwa (2 185 tys.) i 0,20% ludności Polski (38 501 tys.). Przekłada się to na gęstość zaludnienia wynoszącą 42 osoby na km 2 (przy średniej dla województwa wynoszącej 87 osób i kraju 123 osoby). Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały na 1000 ludności w poszczególnych latach przedstawia się następująco: 2008: -2; 2009: -1; 2010: 0 (Urząd Statystyczny w Lublinie, 2011). Trendy demograficzne wskazują na stały spadek liczby ludności w powiecie. Stan ludności w powiecie chełmskim przedstawia poniższa tabela. Tabela 2. Stan ludności w powiecie chełmskim w latach 2007-2010 Jednostka terytorialna stałe miejsce stałe miejsce stałe miejsce stałe miejsce zameldowania zameldowania zameldowania zameldowania stan na 31 XII 2007 stan na 31 XII 2008 stan na 31 XII 2009 stan na 30 VI 2010 ogółem ogółem ogółem ogółem osoba osoba osoba osoba Powiat chełmski 80336 80019 79781 79631 Rejowiec Fabryczny Miasto 4556 4562 4545 4540 Białopole 3265 3257 3198 3171 Chełm 13054 13141 13203 13228 Dorohusk 6861 6799 6768 6765 Dubienka 2626 2598 2595 2578 Kamień 4082 4065 4081 4089 Leśniowice 3993 4000 4002 3976 Rejowiec Fabryczny 4672 4632 4583 4558 Ruda-Huta 4776 4742 4737 4738 Sawin 5672 5655 5619 5599 Siedliszcze 7092 7099 7070 7058 Wierzbica 5416 5388 5373 5343 Wojsławice 4285 4239 4197 4176 Żmudź 3366 3320 3289 3285 Rejowiec 6620 6522 6521 6527 POLSKA - GMINY WIEJSKIE 10841587 10861826 10859479 10832503 LUBELSKIE - GMINY WIEJSKIE 1058248 1056291 1053607 1046161 Źródło: http://www.stat.gov.pl Opracowane przez demografów GUS prognozy demograficzne dla powiatu chełmskiego nie są korzystne. Wg prognoz w 2035 r. powiat chełmski zamieszkiwało będzie 65 563 osoby, wskazuje to na spadek o 15,8% w porównaniu do obecnej liczby mieszkańców. W województwie lubelskim wg prognoz GUS na przestrzeni 23 lat nastąpi spadek liczby mieszkańców o 265 155 osób czyli o 12,5% w stosunku do obecnej liczby. Tab. 3. Prognoza liczby ludności w powiecie chełmskim, województwie lubelskim i Polsce. PROGNOZA Obszar rok 2011 rok 2015 rok 2020 rok 2025 rok 2030 rok 2035 osoba osoba osoba osoba osoba osoba Polska 38081800 38016143 37829790 37438153 36795930 35992946 województwo lubelskie 2136255 2104770 2063029 2011868 1946588 1871100 powiat 77896 76302 74166 71752 68865 65563 3

chełmski Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. Struktura wiekowa ludności powiatu chełmskiego według danych pochodzących z GUS została przedstawiona w poniższej tabeli. Tabela 4. Struktura wiekowa mieszkańców powiatu chełmskiego Procent z ogólnej liczby ludności w wieku: przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym 21,8 60,8 17,4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS, wg stanu na 31.12.2008 r. Ludność powiatu cechuje się strukturą wiekową zbliżoną do średniej obserwowanej na poziomie województwa i kraju. Pomimo niekorzystnych zmian struktury demograficznej odsetek osób w wieku produkcyjnym rośnie z każdym rokiem w odróżnieniu od odsetka osób w wieku poprodukcyjnym. Ściśle powiązany ze strukturą wieku jest wskaźnik obciążenia demograficznego, który wskazuje liczbę osób w wieku nieprodukcyjnym przypadających na 100 osób w wieku produkcyjnym. Wyskoki poziom współczynnika wskazuje na niekorzystną strukturę wiekową mieszkańców oraz wpływa negatywnie na jakość życia i warunki funkcjonowania lokalnej gospodarki. Wskaźnik ten dla powiatu chełmskiego jest o 10 punktów procentowych wyższy niż w kraju i o 5,6 wyższy niż w województwie. Na przestrzeni ostatnich lat wartość tego wskaźnika malała, jednakże długookresowe prognozy wskazują na szybkie i głębokie odwrócenie się tego trendu. Ogółem w powiecie chełmskim grodzkim i ziemskim jest około 52,7 tys. gospodarstw domowych, z których niemal 70% stanowią gospodarstwa jednorodzinne. Ponad 50% gospodarstw utrzymuje się ze źródeł zarobkowych (zatrudnienie, praca na własny rachunek, praca w gospodarstwie rolnym). Natomiast pozostała część gospodarstw (37%) utrzymuje się głównie z emerytur, rent i zasiłków społecznych. Dochody z pracy mieszkańców powiatu są znacząco niższe od średniej krajowej i wojewódzkiej. Na koniec 2010 r. dochody kształtowały się na poziomie 2 632,14 zł brutto miesięcznie, przy średniej dla kraju wynoszącej 3 435 zł i 3 099 zł dla województwa. Oznacza to, że dochody w powiecie są niższe odpowiednio o 24% w stosunku do średniej w kraju i o 15% mniejsze niż w województwie. Tabela 5. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w powiecie chełmskim, województwie lubelskim i Polsce. ogółem Obszar 2007 2008 2009 2010 zł zł zł zł Polska 2866,04 3158,48 3315,38 3435,00 województwo lubelskie 2486,22 2771,99 2891,30 3099,60 powiat chełmski 2182,50 2373,49 2519,99 2632,14 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. Dochód budżetu powiatu chełmskiego w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2010 r. uplasował się, obok powiatu zamojskiego i lubartowskiego, na najniższym poziomie, tj. poniżej 800 zł 4

i wyniósł 667,63 zł (Urząd Statystyczny w Lublinie, 2011). Wysokość wydatków inwestycyjnych z budżetu powiatu w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2011 r. wynosiła nieco ponad 80 zł. W klasyfikacji wydatków budżetu powiatu na 1 mieszkańca w 2010 r. powiat chełmski zajął przedostatnie 23. miejsce, wyprzedzając jedynie powiat zamojski (Urząd Statystyczny w Lublinie, 2011). Dostępne dane statystyczne (Narodowy Spis Powszechny, 2002) pokazały niższym poziom wykształcenia mieszkańców powiatu chełmskiego niż średnia wartość dla kraju i województwa lubelskiego. Około 3,5% mieszkańców z wykształceniem wyższym koresponduje z 9,4% w województwie lubelskim i 10,1% w kraju. Wykształceniem średnim legitymuje się 22,4% mieszkańców powiatu, przy wartościach 31,2% w województwie lubelskim i 32,1% w Polsce. 6,8% mieszkańców powiatu nie posiada żadnego wykształcenia (odpowiednio 5,5% dla województwa lubelskiego i 3,7% dla kraju). Tabela 6. Analiza wykształcenia ludności (powyżej 13 roku życia) powiatu chełmskiego, województwa lubelskiego i Polski (2002). Wykształcenie bez Obszar podstawowe Ogółem wyższe średnie zawodowe wykształcenia Polska 3 203 566 10 208 390 7 539 786 9 651 858 1 180 058 31 783 658 województwo lubelskie 173237 574001 373792 618242 98683 1837955 powiat chełmski 2159 13850 13918 27726 4242 61895 Polska 10,1% 32,1% 23,7% 30,4% 3,7% 100% województwo lubelskie 9,4% 31,2% 20,3% 33,6% 5,5% 100% powiat chełmski 3,5% 22,4% 22,5% 44,8% 6,8% 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS. Stan i struktura bezrobocia w 2011 r. w powiecie chełmskim Według stanu na 31 grudnia 2011 r. w Powiatowym Urzędzie Pracy w Chełmie zarejestrowane były 9634 osoby bezrobotne (w powiecie chełmskim 5532; w mieście Chełm 4102). W porównaniu do stanu sprzed roku liczba bezrobotnych wzrosła o 4,3% (w powiecie chełmskim o 3,6%; w mieście Chełm o 5,3%). Wzrost poziomu bezrobocia w 2011 r. wynikał przede wszystkim z wysokiego napływu osób bezrobotnych, mniejszej liczby osób podejmujących zatrudnienie, szczególnie w ramach subsydiowanych form zatrudnienia, a także pogarszającą się sytuacją finansową przedsiębiorców. Tabela 7. Poziom bezrobocia w układzie terytorialnym (stan na 31.12.2011 r.) Obszar Liczba bezrobotnych ogółem Kobiety Bezrobotni do 25 roku życia Bezrobotni powyżej 50 roku życia Długotrwale bezrobotni Miasto Chełm 4102 2303 735 771 2152 Miasto Rejowiec Fabryczny 353 195 72 70 203 Gmina Białopole 208 114 53 26 122 Gmina Chełm 768 424 203 96 395 Gmina Dorohusk 597 310 137 91 347 Gmina Dubienka 140 76 50 19 87 5

Gmina Kamień 265 143 53 46 127 Gmina Leśniowice 210 121 64 22 110 Gmina Rejowiec Fabryczny 394 213 80 88 232 Gmina Ruda-Huta 424 213 84 78 265 Gmina Sawin 372 202 99 42 190 Gmina Siedliszcze 403 232 96 59 245 Gmina Wierzbica 352 204 90 52 197 Gmina Wojsławice 227 137 68 24 139 Gmina Żmudź 182 94 63 27 81 Gmina Rejowiec 637 362 112 105 375 Ogółem 9634 5343 2059 1616 5267 Źródło: http://pupchelm.pl Liczba nowo zarejestrowanych osób bezrobotnych w 2011 r. wyniosła 11 931 i zmniejszyła się o 19,6% w porównaniu do roku 2010. Podstawowym składnikiem napływu do bezrobocia są ponowne rejestracje, które stanowią 83,4 % ogółu nowo zarejestrowanych. Tabela 8. Napływ bezrobotnych Nowo zarejestrowani Ogółem Powiat chełmski 2010 2011 2010 2011 po raz pierwszy 2 420 1 977 1 378 1 117 po raz kolejny 12 417 9 954 7 102 5 647 Ogółem 14 837 11 931 8 480 6 764 Źródło: http://pupchelm.pl Wśród nowo zarejestrowanych osób bezrobotnych w 2011 r. największy procent stanowiły osoby nieposiadające zawodu uzyskanego w systemie szkolnym, ani żadnych kwalifikacji nabytych w systemie kursowym lub podczas praktyk umożliwiających wykonywanie zawodu. W 2011 r. zarejestrowały się 3362 osoby bezrobotne bez zawodu (z miasta Chełm 1438; z powiatu chełmskiego 1924), co stanowiło 28,2 % ogółu nowo zarejestrowanych w tym okresie. Ta grupa osób bezrobotnych od lat charakteryzuje się największym napływem. Stopa bezrobocia na koniec grudnia 2011 r. w mieście Chełm, jak i w powiecie chełmskim ukształtowała się na poziomie wyższym zarówno od średniej wojewódzkiej jak i krajowej. Wskaźnik ten wyniósł w powiecie chełmskim 18,2% i był wyższy o 4,9 punktu procentowego od wskaźnika wojewódzkiego. W mieście Chełm ukształtował się na poziomie 15,9% i był wyższy o 2,6 punktu. Tabela 9. Stopa bezrobocia Obszar 31.12.2010 r. 31.12.2011 r. Wzrost [punkty procentowe] Polska 12,4 % 12,5 % +0,1 Województwo lubelskie 13,1 % 13,3 % +0,2 Powiat chełmski 17,7 % 18,2 % +0,5 Źródło: http://pupchelm.pl 6

W zestawieniu sporządzonym przez Urząd Statystyczny w Lublinie [2011 r.] powiat chełmski uplasował się na 21. miejscu zestawienia dotyczącego stopy bezrobocia rejestrowanego w województwie lubelskim. Gorsze wyniki osiągnęły powiaty bezpośrednio graniczące z powiatem chełmskim: powiat świdnicki 22 pozycja, powiat hrubieszowski 23 pozycja, powiat włodawski 24, ostatnia pozycja w województwie. Profil obszaru Powiat chełmski jest terenem typowo rolniczym, z dominującym wiejskim typem osadnictwa. Rozwój sieci osadniczej jest pochodną rolniczego zagospodarowania terenu, wynikającego z naturalnych warunków środowiskowych. Większość wsi ma charakter zabudowy typowy dla ulicówek. Podobnie, jak wiele innych powiatów w województwie, powiat chełmski cechuje się stosunkowo niekorzystną strukturą gospodarczą, z dominującą pozycją mało efektywnego sektora rolnego i słabo rozwiniętą działalnością pozarolniczą. Pod względem zatrudnienia sektor rolny jest dominującym sektorem gospodarki powiatu chełmskiego. Użytki rolne zajmują 53,7% powierzchni powiatu. W strukturze użytkowania ziemi przeważają grunty orne i ich odsetek jest nieco większy, niż w kraju i województwie. Mniejszy jest natomiast odsetek sadów i łąk. Powiat dysponuje dobrymi warunkami do upraw rolnych. Gleby w powiecie należą do jednych z lepszych w województwie. 24% stanowią gleby w klasie I-III, zaś gleb w klasie bonitacyjnej IV jest 36%. Gleby najniższych klas (V i VI) stanowią 20% powierzchni powiatu. Taki sam obszar zajmują użytki zielone. Rolnictwo w powiecie jest rozdrobnione i mało efektywne. Łącznie funkcjonuje ponad 15,7 tys. gospodarstw rolnych (dane z Powszechnego Spisu Rolnego 2010), z czego ponad połowa (53%) to gospodarstwa o wielkości do 10 ha. Strukturę wielkości gospodarstw rolnych w powiecie chełmskim przedstawia poniższa tabela. Tabela 10. Gospodarstwa rolne wg areału (2010) POWIAT CHEŁMSKI Jednostka miary 2010 PSR 2010 WG SIEDZIBY GOSPODARSTWA Gospodarstwa rolne według grup obszarowych użytków rolnych gospodarstwa rolne ogółem gospodarstwa ogółem ogółem - 15722 do 1 ha włącznie - 4881 powyżej 1 ha razem - 10841 1-5 ha - 5730 1-10 ha - 8363 1-15 ha - 9453 5-10 ha - 2633 5-15 ha - 3723 10-15 ha - 1090 5 ha i więcej - 5111 10 ha i więcej - 2478 15 ha i więcej - 1388 Innym powodem nieefektywności sektora rolnego w powiecie jest niekorzystna struktura obszarowa gospodarstw rolnych, w tym duże rozdrobnienie gruntów, duża ilość działek ewidencyjnych i brak dojazdów do pól. Starostwo Powiatowe w Chełmie od 2007 roku prowadzi aktywną politykę scaleniową w powiecie. Dzięki wykorzystaniu środków z Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich Programu Rozwoju Obszarów 7

Wiejskich 2007-2013 udało się ukończyć proces scalania gruntów obrębu Józefin w Gminie Kamień. Realizowane są projekty scalania gruntów w następujących obrębach: - Hruszów, Siedliszczki, Marynin w Gm. Rejowiec; - Leonów, Gm. Rejowiec; - Wólka Czułczycka i Zarzecze, Gm. Chełm; - Trościanka, Gm. Wojsławice; - Rozęcin, Gm. Wojsławice; - Depułtycze Królewskie-Kolonia, Gm. Chełm; - Wierzbica, Gm. Wierzbica; - Anusin, Stasin Dolny, Gm. Siedliszcze; - Bukowa Wielka, Średni łan, Gm. Sawin. Prowadzone prace scaleniowe wpłyną na poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych w powiecie. Jakość gleb determinuje w dużym stopniu kierunki upraw roślin. W uprawach dominują zboża, ziemniaki, buraki cukrowe, rzepak i rośliny strączkowe. Domeną powiatu jest także hodowla drobiu, trzody chlewnej i bydła. Szacuje się, że tylko niewiele ponad 30% gospodarstw rolnych w powiecie produkuje towar na rynek, pozostałe zaś zajmują się produkcją rolną wyłącznie na własne potrzeby. Wśród gospodarstw rolnych dominują tradycyjne metody produkcji, bez nadmiernego stosowania środków chemicznych do nawożenia i ochrony upraw. Niestety, w dalszym ciągu niewielki jest odsetek gospodarstw starających się różnicować swoją działalność rolną. Ocenia się, że tylko około 7% gospodarstw rolnych prowadzi działalność pozarolniczą. Główne obszary działalności pozarolniczej to: przetwórstwo przemysłowe, handel oraz budownictwo. Na terenie powiatu działa 8 gospodarstw agroturystycznych zrzeszonych w kilku współpracujących ze sobą stowarzyszeniach. Poza indywidualnymi gospodarstwami rolnymi, w powiecie chełmskim zlokalizowanych jest ponad 3,1 tys. podmiotów gospodarczych (dane BDL GUS 2011 r.), z czego ponad 82% to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Tak zwany wskaźnik przedsiębiorczości, liczony liczbą zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 10000 mieszkańców, wynosi dla powiatu 42,7 (2010 r.) przedsiębiorstw i jest o 46% niższy niż średnia dla województwa (76 podmiotów) i o 66% niż średnia dla kraju (102 podmioty). Uplasowało to powiat chełmski na ostatnim miejscu w klasyfikacji powiatów w województwie lubelskim w 2010 r. w ilości podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. ludności (Urząd Statystyczny w Lublinie, 2011). Najliczniej reprezentowaną dziedziną działalności jest sekcja G handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (PKD 2007), w której działa 936 zarejestrowanych podmiotów, tj. 28% (2011 r.). W sekcji F budownictwo działa 518 podmiotów (prawie 16% przedsiębiorstw), zaś w sekcji C przetwórstwo przemysłowe działalność gospodarczą prowadzą tylko 284 podmioty (8,5%), (dane BDL GUS 2011 r.). Mała liczba przedsiębiorstw działających w sektorze przemysłu przekłada się na niską wartość produkcji sprzedanej w przeliczeniu na mieszkańca. Jest ona prawie dziesięciokrotnie niższa niż średnia dla Polski i czterokrotnie niższa niż w województwie. Co jest bardzo niepokojące wskaźnik ten utrzymywał się od kilku lat na takim samym poziomie, przy rosnących wartościach w kraju i regionie, a 2010 r. zmalał o 30 punktów procentowych w stosunku do roku 2009. W zestawieniu sporządzonym przez Urząd Statystyczny w Lublinie [2011 r.] powiat chełmski uplasował się na 22. miejscu zestawienia produkcji sprzedanej przemysłu na 1 mieszkańca (na tle województwa lubelskiego, niżej sklasyfikowano tylko powiat janowski - 23 miejsce i powiat opolski miejsce ostatnie 24). 8

Wykres 1. Wartość produkcji sprzedanej przemysłu na 1 mieszkańca 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 25813 22916 24092 23494 20338 10681 9875 7584 2089 2184 2584 9018 10502 2014 1397 2006 2007 2008 2009 2010 pow iat chełmski województw o lubelskie Polska Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS (2011) O kondycji gospodarki i jej potencjale rozwojowym w dużym stopniu świadczą nakłady inwestycyjne i wartość środków trwałych w przedsiębiorstwach. Na tle kraju i województwa, widać, że przedsiębiorstwa powiatu chełmskiego są niedoinwestowane i mało konkurencyjne. Nakłady inwestycyjne (5,9 tys. zł na przedsiębiorstwo) są pięciokrotnie niższe niż średnia krajowa (29,8 tys. zł) i prawie trzykrotnie niższe niż średnia dla województwa (17,5 tys. zł). Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest niska wartość środków trwałych (przeliczana na 1 mieszkańca). Dla powiatu jest to 3 462 zł na przedsiębiorstwo, podczas gdy średnia dla województwa wynosi 18 263 zł i 35 933 zł średnio na przedsiębiorstwo w kraju. Do najważniejszych pracodawców w powiecie (zatrudniających powyżej 50 osób) zaliczają się jednostki publiczne, a wśród pracodawców prywatnych - Cementownia Rejowiec SA. Najwięksi pracodawcy w powiecie chełmskim to między innymi: Tabela 11. Najważniejsi pracodawcy z terenu powiatu chełmskiego Lp. Pracodawcy Stan zatrudnienia na 31.12.2011 r. 1 Browar Jagiełło, Pokrówka, ul. Gminna 57, 22-100 Chełm 9 2 Przedsiębiorstwo POMIX s.c., ul. Lubelska 13, 22-150 Wierzbica 19 3 Przedsiębiorstwo Usługowo-Handlowe ROLTEX SIEDLISZCZE Sp. z o.o. Siedliszcze 201, 22-130 Siedliszcze 12 4 Zajazd Trzy Dęby, ul. Lubelska 1, 22-151 Janów 20 5 Aqua East Sp. zo.o., ul. Niepodległości 2, 22-110 Ruda Huta 19 6 Grupa Ożarów S.A. Zakład Cementownia Rejowiec S.A. 151 ul. Fabryczna 1, 22-170 Rejowiec Fabryczny 7 Dom Pomocy Społecznej w NowinachNowiny 31, 22-105 Okszów 161 8 Dom Pomocy Społecznej w Kaniem, Kanie 129, 22-171 Kanie 46 9 MAX-BUD, Świerże, ul. Jana Pawła II 24A, 22-175 Dorohusk 13 10 PUH Super Ola, ul. Chełmska 26, 22-150 Wierzbica 13 11 Centrum Rehabilitacji MEDICA POLAND Sp. z.o.o., Siedliszcze 23, 22-130 Siedliszcze 12 12 Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe ROL-SEM, Majdan Ostrowski 101, 22-120 Wojsławice 5 13 Przedsiębiorstwo Bednarskie PAWŁOWIANKA, ul. Lubelska 48, 22-170 Rejowiec Fabryczny 4 14 Zakład Produkcyjno-Handlowo-Usługowy,,ALEX-BIS, ul. Chełmska 15, 20-360 Rejowiec 43 15 Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe-Usługowo WINYL-POL S.J. Siedliszcze 104, 22-130 Siedliszcze 16 16 Przewóz Osób S.J., Ruda 39, 22-110 Ruda Huta 10 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Chełmie 9

Na terenie powiatu zarejestrowanych jest tylko 16 spółek z udziałem kapitału zagranicznego (2011 r.), co stanowi ponad 4,5% tego rodzaju podmiotów działających w województwie (343 spółek - 2011). Stan techniczny i stopień infrastruktury technicznej otoczenia projektu Każda gmina z terenu powiatu chełmskiego posiada komunalne oczyszczalnie ścieków. Następuje ciągły rozwój sieci sanitarnych. Planowane są inwestycje mające na celu skanalizowanie obszarów wiejskich. Mieszkańcy powiatu zaopatrywani są w wodę poprzez sieć wodociągową, łączna długość tej sieci wynosi w powiecie 1115,0 km, a liczba przyłączy wodociągowych wynosi 16 505 szt. [dane za 2008]. Dane pochodzące z GUS [2008] dotyczące infrastruktury wodociągowej w poszczególnych gminach powiatu chełmskiego zostały przedstawione w tabeli poniżej. Tabela 12. Infrastruktura wodociągowa w powiecie chełmskim Nazwa gminy Długość czynnej sieci rozdzielczej [km] Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych [szt.] Ilość wody dostarczonej gospodarstwom domowym [dam 3 ] Gmina Białopole 74,2 765 62,6 Gmina Chełm 205,3 3264 294,7 Gmina Dorohusk 28,0 619 40,3 Gmina Dubienka 42,0 620 36,4 Gmina Kamień 62,7 990 57,1 Gmina Leśniowice 53,4 781 55,3 Miasto Rejowiec Fabryczny 37,1 628 103,5 Gmina Rejowiec Fabryczny 79,3 1243 99,0 Gmina Rejowiec 92,8 1817 108,9 Gmina Ruda-Huta 75,4 958 63,5 Gmina Sawin 27,7 913 60,6 Gmina Siedliszcze 136,4 1500 129,3 Gmina Wierzbica 66,2 724 96,5 Gmina Wojsławice 73,4 1248 81,0 Gmina Żmudź 61,1 535 51,1 Ogółem 1115,0 16505 1339,8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS, wg stanu ma 31.12.2008 r. Według danych GUS długość sieci kanalizacyjnej ogólnospławnej w powiecie na koniec 2008 r. wynosiła 149,7 km. Liczba połączeń kanalizacyjnych prowadzących do budynków mieszkalnych wyniosłą 3 006, a ilość odprowadzonych w roku 2008 ścieków wyniosła 512,8 dam 3. Dane pochodzące z GUS [2008] dotyczące infrastruktury kanalizacyjnej w poszczególnych gminach powiatu chełmskiego zostały przedstawione w tabeli poniżej. 10

Tabela 13. Infrastruktura kanalizacyjna w powiecie chełmskim Nazwa gminy Długość czynnej sieci kanalizacyjnej [km] Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych [szt.] Ilość odprowadzonych ścieków [dam 3 ] Gmina Białopole 3,0 38 19,0 Gmina Chełm 20,1 447 50,7 Gmina Dorohusk 14,2 313 47,6 Gmina Dubienka 1,5 44 9,8 Gmina Kamień 12,0 230 26,2 Gmina Leśniowice 2,3 25 4,2 Miasto Rejowiec Fabryczny 11,3 203 91,1 Gmina Rejowiec Fabryczny 4,0 58 4,0 Gmina Rejowiec 15,3 296 67,7 Gmina Ruda-Huta 3,1 80 12,2 Gmina Sawin 18,8 406 36,4 Gmina Siedliszcze 11,3 331 47,6 Gmina Wierzbica 11,8 214 58,3 Gmina Wojsławice 8,2 168 14,2 Gmina Żmudź 12,8 153 23,8 Ogółem 149,7 3006 512,8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS, wg stanu ma 31.12.2008 r. Położenie powiatu przy granicy z Ukrainą wpłynęło na dobry rozwój infrastruktury drogowej i kolejowej łączącej oba państwa. Na terenie powiatu chełmskiego istnieje łącznie 1 685,6 km dróg i sieć ta obejmuje: 47,2 km dróg krajowych: droga nr 12 (Lublin Piaski Chełm Dorohusk - granica państwa), 143,7 km dróg wojewódzkich, w tym drogi nr 812 (Włodawa Chełm Rejowiec Krasnystaw), 816 (Włodawa Dorohusk Horodło), 818 (Parczew Kołacze Łowcza Wola Uhruska), 838 (Cyców Wola Korybutowa Fajsławice), 839 (Cyców Siedliszcze Marynin Pawłów Rejowiec), 841 (Cyców Wierzbica Staw), 843 (Chełm Kraśniczyn Zamość), 844 (Chełm Hrubieszów granica państwa), 846 (Małochwiej Duży Wojsławice Teratyn), 733,3 km dróg powiatowych, w tym 85% to drogi twarde, 816 km dróg gminnych, z których tylko około 25% ma powierzchnię utwardzaną asfaltem lub cementem. Sieć drogowa na terenie powiatu charakteryzuje się wskaźnikiem 0,95 km dróg / 1 km 2. Potrzeby mieszkańców w zakresie społeczeństwa informacyjnego Szczególne zadania w kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego spoczywają na samorządzie lokalnym. To właśnie jednostki terytorialne, zajmujące się problemami lokalnymi i znające potrzeby mieszkańców, a jednocześnie będące miejscem najczęstszego kontaktu przeciętnego człowieka z władzą, odgrywają istotną rolę w stymulowaniu rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Podstawowymi warunkami, które muszą być spełnione, aby społeczeństwo można było uznać za informacyjne, jest rozbudowana nowoczesna sieć teleinformatyczna, obejmująca swym zasięgiem 11

wszystkich obywateli oraz rozbudowane zasoby informacyjne dostępne publicznie. Ważnym aspektem jest również ciągłe kształcenie społeczeństwa, tak aby wszyscy mogli w pełni wykorzystywać możliwości, jakie dają środki masowej komunikacji. W konsekwencji proces ten wpływa na mobilność społeczną i zawodową wielu grup społecznych. Proces budowy społeczeństwa informacyjnego wymusza poza zmianami w prawie, technologii, administracji i gospodarce także szeroko rozumiane zmiany świadomościowe i kulturowe, które często są niezrozumiałe dla osób nie korzystających z technologii informacyjnych. Postępujący rozwój nowoczesnych technologii oraz wzrost znaczenia Internetu w życiu codziennym tworzy nową rzeczywistość. Komputer stał się nieodłącznym elementem życia codziennego, urządzenia mobilne mieszczące się w kieszeni umożliwiają natychmiastowy dostęp do globalnych informacji. Boom technologiczny wymusza zmianę świadomości i kształtuje nowy sposób podejścia do wielu obszarów życia społecznego. Jednym z takich obszarów jest administracja publiczna. Współczesna wizja budowania społeczeństwa informacyjnego wyklucza możliwość jego powstania bez sprawnie działającego aparatu administracji publicznej opartego na współczesnych technologiach informatycznych. Umożliwiają one zwiększenie dostępności do usług oraz poprawę skuteczności działania. Elektroniczna administracja oznacza administrację dostępną zawsze i wszędzie, której użytkownik może dopasować usługę do swoich potrzeb. Dzięki realizacji przez powiat chełmski projektu e-powiat chełmski rozwój elektronicznych usług publicznych w powiecie chełmskim mieszkańcy powiatu mają możliwość korzystania z e-usług. Zrealizowanie działań projektowych przyczyniło się m.in. do: - podniesienia sprawności i jakości funkcjonowania jednostek administracji publicznej przez wprowadzenie systemu e-obieg; - umożliwienia załatwienia sprawy w urzędzie przez Internet elektroniczna skrzynka podawcza, formularze elektroniczne, powiatowe centrum certyfikacji; - uruchomienia publicznych bezpłatnych punktów dostępu do Internetu, Hot-Spot, infokioski, urzędomaty. Wymienione działania projektowe zwiększyły potencjał administracji publicznej w zakresie świadczenia usług drogą elektroniczną i przyczyniły się do rozwoju społeczeństwa informacyjnego w powiecie chełmskim. Jednak analiza stanu obecnego w powiecie chełmskim wskazuje na ogólny problem, jakim jest niewystarczający poziom rozwoju społeczeństwa informacyjnego: - niewielkie wykorzystanie usług elektronicznych przez mieszkańców; - niewystarczająca funkcjonalność rozwiązań w zakresie elektronicznej obsługi interesantów skutkująca niska częstotliwością świadczenia usług przez urzędy na rzecz mieszkańców i przedsiębiorców drogą elektroniczną. Ponieważ powiat nie ma potencjału gospodarczego, który pozwala na kreowanie atrakcyjnej oferty usług elektronicznych przez sektor przedsiębiorstw, decydującą rolę odgrywa administracja publiczna. Jak wskazała analiza problemowa, poziom świadczonych przez nią elektronicznych usług publicznych jest niewystarczający. Dzieje się tak, ponieważ jednostki te nie posiadają zintegrowanych systemów informatycznych, umożliwiających przeglądanie, pobieranie i przesyłanie kompleksowo dokumentów elektronicznych. Problem główny został zatem zdefiniowany następująco: niewystarczające warunki organizacyjne i techniczne dla powszechnego realizowania usług publicznych drogą elektroniczną w skali regionu. Problem ten ma zasadniczy wpływ na całokształt sytuacji społeczno-gospodarczej regionu. Najważniejsze problemy, które z niego w sposób bezpośredni lub pośredni wynikają, to: - niewystarczająca oferta usług świadczonych droga elektroniczną, - niski stopień wykorzystania nowoczesnych ICT przez mieszkańców regionu, - brak motywacji mieszkańców do korzystania z nowoczesnych technologii oraz rozwijania umiejętności w tym zakresie, 12

- gorsze uwarunkowania dla rozpoczęcia i prowadzenia działalności gospodarczej, - niska konkurencyjność regionu w skali europejskiej. Uwarunkowania realizacyjne planowanego projektu (w tym zgodność z dokumentami strategicznymi) Podstawowe uwarunkowania realizacyjne planowanego projektu wynikają przede wszystkim z dokumentów i przepisów prawnych odnoszących się w szczególności do działań związanych z budową i rozwojem społeczeństwa informacyjnego, tj. (...) społeczeństwa charakteryzującego się przygotowaniem i zdolnością do użytkowania systemów informatycznych i wykorzystywania usług telekomunikacyjnych do przekazywania i zdalnego przetwarzania informacji (...) 2. Polityka Unii Europejskiej Najważniejszym i zarazem najbardziej aktualnym dokumentem na poziomie UE jest Strategia Europa 2020 - Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju, sprzyjającego włączeniu społecznemu przyjęta przez Komisję Europejską i opublikowana 3 marca 2010 r., jako długookresowy program rozwoju społeczno-gospodarczego UE. Zastępuje ona, realizowaną od 2000r. Strategię Lizbońską, w oparciu o którą rozpoczęto budowę gospodarki opartej na wiedzy i społeczeństwa informacyjnego. Zapisy zawarte w tej Strategii, jako dokumentu KE, obowiązują wszystkie kraje członkowskie, w której spośród 11 priorytetów, trzy odnoszą się do projektu planowanego do realizacji w Powiecie Chełmskim, są to: - Priorytet 2: Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjnokomunikacyjnych; - Priorytet 10: Inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie; - Priorytet 11: Wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej. Wiodącą inicjatywą Strategii Europa 2020 jest dokument ogłoszony 19 maja 2010 r. Europejska Agenda Cyfrowa, w którym określono główne role, jakie muszą odegrać technologie informacyjnokomunikacyjne w zakresie budowy jednolitego rynku cyfrowego w oparciu o szybki i bardzo szybki Internet oraz interoperacyjne aplikacje. Spośród ośmiu obszarów działań wymienionych w tym dokumencie, dwa (obszar szósty i siódmy) odnoszą się do działań podjętych przez Powiat Chełmski: - zwiększenie umiejętności wykorzystywania technologii cyfrowych i włączenia społecznego oraz - technologie informacyjno-komunikacyjne w e-administracji, w którym dużą wagę przywiązuje się do świadczenia e-usług: (...) Usługi e-administracji oferują oszczędny sposób uzyskania lepszych usług przez każdego obywatela i przedsiębiorstwo oraz opartą na uczestnictwie, otwartą i przejrzystą administrację. Usługi e-administracji mogą obniżyć koszty i umożliwić zaoszczędzenie czasu organom administracji publicznej, obywatelom i przedsiębiorstwom (...). Istotnym, z punktu widzenia planowanego projektu jest dokument Polityki horyzontalne Unii Europejskiej, z którymi projekt Budowa baz danych infrastruktury informacji przestrzennej w powiecie chełmskim jest zgodny. Są to: 2 Raport Martina Bangemanna, opublikowany w 1994 r. "Europa i Społeczeństwo Globalnej Informacji - zalecenia dla Rady Europejskiej", w którym zostały zawarte spostrzeżenia dotyczące zmian zachodzących pod wpływem nowoczesnych technologii teleinformatycznych. 13

- Społeczeństwo informacyjne, gdzie jednym z priorytetów, określonym w dokumencie Polityki horyzontalne UE polityka rozwoju społeczeństwa informacyjnego, jest stworzenie przejrzystych i przyjaznych obywatelowi struktur administracji publicznej i usprawnienie jej działania poprzez szersze zastosowanie teleinformatyki, a wyznaczone w nim kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego - Internet jako środek komunikacji obywatelskiej i informacji publicznej, powszechny dostęp do informacji oraz edukacja zostaną w projekcie zrealizowane, przez co planowany projekt ma pozytywny wpływ na tę politykę horyzontalną UE. - Ochrona środowiska Polityka ochrony środowiska jest jedną z horyzontalnych polityk Unii Europejskiej. Projekty realizowane z udziałem dofinansowania z funduszy strukturalnych powinny przyczyniać się do poprawy stanu środowiska naturalnego lub co najmniej być neutralne w tym zakresie. Przedmiotowy projekt inwestycyjny, którego istotą jest wdrożenie technologii informatycznych cechuje pozytywny wpływ na środowisko naturalne. Ani przeprowadzenie prac związanych z realizacją inwestycji, ani też eksploatacja uzyskanych produktów nie będzie oddziaływać w żaden sposób na którykolwiek z receptorów środowiska naturalnego. Projekt wpłynie korzystnie na środowisko naturalne. W ramach projektu zastosowano bowiem nowoczesne technologie, z założenia energooszczędne. Oprócz tego zastosowano w nich systemy hibernacji pozwalające na ograniczenie poboru mocy w przypadku przerwy w użytkowaniu. Dodatkowo zastosowanie aplikacji informatycznych spowoduje redukcję zużycia papieru, gdyż elektroniczne usługi oferowane w ramach projektu zmniejszają potrzebę drukowania różnego rodzaju dokumentów i map, przez co zmniejszy się zapotrzebowanie na surowce naturalne. - Polityka równych szans pozytywny wpływ przedmiotowy projekt zakłada bowiem równy dostęp do oferowanych usług dla użytkowników obu płci, niezależnie od statusu społecznego i wykształcenia, a poprzez możliwość zdalnego komunikowania się ze Starostwem i Urzędami Gmin powstanie ułatwienie dla osób niepełnosprawnych ruchowo. Projekt zakłada również zastosowanie rozwiązań technologicznych umożliwiających dostęp do informacji przestrzennej przez osoby niedowidzące i słabowidzące. Akty prawne i programy w zakresie społeczeństwa informacyjnego Uwarunkowania prawne wykonalności projektu Realizacja projektu dotyczy budowy w Starostwie Powiatowym w Chełmie infrastruktury systemu informacji przestrzennej we wszystkich jego aspektach: informacyjnym (budowa i aktualizacja baz danych), funkcjonalnym (budowa i wdrożenie dedykowanych aplikacji i portali) i technicznym (zakup niezbędnego sprzętu i oprogramowania podstawowego). Realizacja projektu nie obejmuje działań, dla których konieczne byłoby uwzględnienie uwarunkowań wynikających z procedur prawa budowlanego (ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane Dz. U. 2000 r. Nr 106, poz. 1126 z pózn. zm.), jak również dla realizacji projektu nie będą prowadzone działania, które wymagałyby uchwalenia lub zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Projekt Budowa baz danych infrastruktury informacji przestrzennej w powiecie chełmskim postrzegany jako hurtownia danych przestrzennych, będzie gromadzić oraz przetwarzać dane pochodzące z różnych komórek i jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego, a także dane pochodzące od innych podmiotów realizujących zadania publiczne. W szczególności obejmować będzie dane objęte tematami zgrupowanymi w załączniku (Tabela 1 do 3) do ustawy o infrastrukturze informacji przestrzennej (Dz. U. 2010, Nr 76, poz. 489). Przedstawiając zatem uwarunkowania prawne wykonalności projektu wymagane jest, aby wszelkie prace realizowane w ramach przedmiotowej inwestycji odbywały się w zgodzie i na zasadach określonych przez właściwe przepisy prawa (krajowego i unijnego) warunkujących 14

sposób pozyskiwania/ wytwarzania baz danych (w szczególności danych tworzących PZGiK), dostęp do danych i informacji, w tym przestrzennych, gromadzonych przez administrację publiczną oraz przepisów szczegółowych określających zasady informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne. Przepisy prawne odnoszące się do przedmiotowego projektu można podzielić na trzy tematyczne grupy. Pierwszą grupę przedmiotowych aktów prawnych stanowią wszystkim przepisy ściśle związane z tematyką projektu: 1) Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej, (Dz. U. 2010, Nr 76, poz. 489), która dokonuje transpozycji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2007/2/WE z dnia 14 marca 2007 r. INSPIRE ustanawiającej Infrastrukturę Informacji Przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej, wraz z: - Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 526); - Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 października 2010 r. w sprawie ewidencji zbiorów i usług danych przestrzennych objętych infrastruktura informacji przestrzennej (Dz. U. z 2010 r. Nr 201 poz. 1333); 2) Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 193 poz. 1287 ze zm.), która nowelizacją wprowadzoną przez ustawę o infrastrukturze informacji przestrzennej określa podstawowe zasady tworzenia i działania infrastruktury informacji przestrzennej w Polsce, w tym infrastruktur regionalnych, lokalnych i tematycznych oraz definiuje referencyjne bazy danych do budowy innych systemów informacyjnych, wraz z przepisami wykonawczymi: - Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 marca 1999r. w sprawie standardów technicznych dotyczących geodezji, kartografii oraz krajowego systemu informacji o terenie (Dz. U. Nr 30, poz. 297); - Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 8, poz. 454); - Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 2 kwietnia 2001 r. w sprawie geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu oraz zespołów uzgadniania dokumentacji projektowej (Dz. U. Nr 38, poz. 455); - Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 12 lipca 2001r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu założenia i prowadzenia krajowego systemu informacji o terenie (Dz. U. Nr 80, poz. 866 z późn. zm.); - Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 16 lipca 2001r. w sprawie zgłaszania prac geodezyjnych i kartograficznych, ewidencjonowania systemów i przechowywania kopii zabezpieczających baz danych, a także ogólnych warunków umów o udostępnianie tych baz (Dz. U. Nr 78, poz. 837); - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 2000 r. w sprawie państwowego systemu odniesień przestrzennych (Dz. U. Nr 70, poz. 821) - Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 3 listopada 2011 r. w sprawie baz danych dotyczących zobrazowań lotniczych i satelitarnych oraz ortofotomapy i numerycznego modelu terenu (Dz. U. Nr 263, poz. 1571); - Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 19 lutego 2004 r. w sprawie wysokości opłat za czynności geodezyjne i kartograficzne oraz udzielanie informacji, a także za wykonywanie wyrysów i wypisów z operatu ewidencyjnego (Dz. U. Nr 37, poz. 333) - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 października 2011 r. w sprawie rodzajów kartograficznych opracowań tematycznych i specjalnych (Dz. U. Nr 222, poz. 1328); - Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie bazy danych obiektów topograficznych oraz bazy danych obiektów ogólnogeograficznych, a także standardowych opracowań kartograficznych (Dz. U. Nr 279, poz. 1642); 15

- Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 9 stycznia 2012 r. w sprawie ewidencji miejscowości, ulic i adresów (Dz. U. z 2012 r. poz. 125). Biorąc pod uwagę okres realizacji projektu (lata 2013-2014), szczególną uwagę należy zwrócić także na projekty aktów prawnych, zmieniające niektóre przedstawione powyżej rozporządzenia, a będące obecnie w końcowej fazie procesu legislacyjnego, których termin wprowadzenia w życie określa się na III IV kwartał 2012 r. Należeć do nich będą: - Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji w sprawie bazy danych geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu, bazy danych obiektów topograficznych oraz mapy zasadniczej; - Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie zintegrowanego systemu informacji o nieruchomościach (ZSIN); - Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji zmieniające rozporządzenie w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Do drugiej grupy regulacji prawnych, merytorycznie związanych z przedmiotowym projektem, zaliczyć należy: 1) Ustawę z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198 ), określającą definicję informacji publicznej, zasady i tryb jej udostępniania oraz wskazującą odpowiedzialne jednostki i organy administracji za jej wypełnienie; 2) Ustawę z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o dostępie do informacji publicznej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 204, poz. 1195) wdrażająca Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2003/98/WE z dnia 17 listopada 2003 r. Re-use of PSI w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego; 3) Ustawę z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. Nr 64, poz. 565 z późn. zm.), szczególnie w zakresie zgodności systemów teleinformatycznych z minimalnymi wymaganiami dla systemów teleinformatycznych oraz obowiązkami Podmiotu Publicznego realizującego zadania publiczne przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego lub z użyciem komunikacji elektronicznej; 4) Ustawę z dnia 12 lutego 2010 r. o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. Nr 40, poz. 230), której celem jest osiągnięcie takiego poziomu rozwoju technicznego sprzętu i oprogramowania systemów teleinformatycznych używanych przez różne podmioty publiczne do realizacji zadań publicznych, który umożliwi współpracę systemów teleinformatycznych oraz stworzy normatywne podstawy do funkcjonowania elektronicznej administracji i ułatwi kontakty podmiotów publicznych z obywatelami, jak i z innymi podmiotami publicznymi, a która w polskim systemie prawnym silniej umocowuje interoperacyjność systemów informatycznych oraz neutralność technologiczną, rozumianą jako zasadę równego traktowania przez władze publiczne technologii teleinformatycznych i tworzenia warunków do ich uczciwej konkurencji, w tym zapobiegania możliwości eliminacji technologii konkurencyjnych przy rozbudowie i modyfikacji eksploatowanych systemów teleinformatycznych lub przy tworzeniu konkurencyjnych produktów i rozwiązań, oraz przepisy wykonawcze do wyżej wymienionych ustaw: - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 września 2005 r. w sprawie sposobu, zakresu i trybu udostępniania danych z rejestru publicznego art. 15 ust. 3 ustawy (Dz. U. Nr 205, poz. 1692); - Rozporządzenie Ministra Nauki i Informatyzacji z dnia 19 października 2005 r. w sprawie testów akceptacyjnych oraz badania oprogramowania interfejsowego i weryfikacji tego badania art. 21 ust. 6 pkt 1-5 ustawy (Dz. U. Nr 217, poz. 1836); - Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 marca 2006r. w sprawie kryteriów i trybu przeznaczania oraz rozliczania środków finansowych na informatyzację art. 12 ust. 6 ustawy (Dz. U. Nr 53, poz. 388); 16

- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 12 czerwca 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kryteriów i trybu przeznaczania oraz rozliczania środków finansowych na informatyzację (Dz. U. Nr 118, poz. 760); - Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2011 r. w sprawie szczegółowych warunków organizacyjnych i technicznych, które powinien spełniać system teleinformatyczny służący do identyfikacji użytkowników (Dz. U. Nr 93, poz. 545); - Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 14 września 2011 r. w sprawie sporządzania pism w formie dokumentów elektronicznych, doręczania dokumentów elektronicznych oraz udostępniania formularzy, wzorów i kopii dokumentów elektronicznych (Dz. U. Nr 206, poz. 1216). Trzecią grupę przepisów stanowić będą inne regulacje prawne odnoszące się do realizacji projektu: 1) ustawa z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. Nr 130, poz. 1450 ze zm.); 2) ustawa z dnia 5 lipca 2002 r. o ochronie niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną opartych lub polegających na dostępie warunkowym (Dz. U. Nr 126, poz. 1068 ze zm.); 3) ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. Nr 144, poz. 1204 ze zm.); 4) ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 ze zm.). Najistotniejszymi aktami prawnymi ustawodawstwa wspólnotowego, które należy wziąć pod uwagę przy realizacji niniejszego Projektu są: - Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiająca infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE); - Dyrektywa 2003/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego; - Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1205/2008 z dnia 3 grudnia 2008 r. w sprawie wykonania dyrektywy 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie metadanych; - Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 976/2009 z dnia 19 października 2009 r. w sprawie wykonania dyrektywy 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie usług sieciowych; - Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1089/2010 z dnia 23 listopada 2010 r. w sprawie wykonania dyrektywy 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie interoperacyjności zbiorów i usług danych przestrzennych; - Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 102/2011 z dnia 4 lutego 2011 r. zmieniające rozporządzenie nr 1089/2010 w sprawie wykonania dyrektywy 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie interoperacyjności zbiorów i usług danych przestrzennych. Polityka krajowa Dokumentami strategicznymi na poziomie krajowym, które odnoszą się do projektu Budowa baz danych infrastruktury informacji przestrzennej w powiecie chełmskim są: Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 (Narodowa Strategia Spójności), dokument przyjęty decyzją Komisji Europejskiej z 7 maja 2007 r. NSRO to podstawowy dokument strategiczny w obszarze społeczno-gospodarczym, który nakreśla wizje, wskazując miejsce i rolę Polski w gospodarce Unii Europejskiej i gospodarce globalnej. Odnosi się do wyzwań związanych ze społeczeństwem informacyjnym 17

i gospodarką opartą na wiedzy. Wskazuje na poziom życia polskich obywateli, który chcemy osiągnąć w stosunku do innych krajów Unii Europejskiej. Określa główne kierunki rozwoju społecznogospodarczego Polski oraz jakie warunki należy stworzyć, aby ten rozwój zapewnić. Określa też rolę administracji publicznej, jako czynnika wspierającego rozwój kraju, efektywnie spełniającego usługową funkcję wobec obywateli. Biorąc pod uwagę zakres i cele projektu Budowa baz danych infrastruktury informacji przestrzennej w powiecie chełmskim, na uwagę zasługują: - Cel 1: Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa. Wskazuje się w nim na konieczność zasadniczej modernizacji sposobu funkcjonowania instytucji państwa, w tym administracji poprzez wzmacnianie zdolności instytucji publicznych do sprawnej i efektywnej realizacji zadań oraz zwiększenie sprawności instytucjonalnej administracji publicznej, podniesienie jakości i dostępności usług publicznych. (...) Głównym celem działań na rzecz wzmocnienia potencjału administracyjnego w Polsce jest przygotowanie polskiej administracji do realizacji jej podstawowej roli, jaką jest kreowanie warunków do rozwoju społeczno-gospodarczego państwa.(...) ( ) Tworzenie odpowiednich warunków dla rozwoju społeczno-gospodarczego w Polsce wymaga poprawy jakości tworzonych aktów prawnych, polityk i programów publicznych, zwiększenia sprawności instytucjonalnej administracji publicznej, podniesienia jakości i dostępności usług publicznych oraz profesjonalizacji kadry urzędniczej.(...) ( ) Kwestia poprawy jakości usług publicznych jest szczególnie ważna dla realizacji służebnej roli administracji, a co za tym idzie przyczynia się do zmiany sposobu postrzegania polskiej administracji, jak i samych urzędników przez obywateli.(...) ( ) Niezbędnym elementem poprawy efektywności funkcjonowania administracji publicznej jest informatyzacja administracji, która przyczynia się do usprawniania działania administracji publicznej, jak i zwiększenia dostępności i jakości usług publicznych. Sprawna i efektywna realizacja zadań publicznych, jak i łatwy dostęp do informacji publicznej prowadzi w konsekwencji do zmniejszania barier administracyjnych dla prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorców oraz do ułatwienia i przyspieszenia przepływu informacji pomiędzy różnymi szczeblami administracji a klientem.(...) 3. Niezbędnym elementem poprawy efektywności funkcjonowania administracji publicznej jest informatyzacja administracji w zakresie sprawnego wykorzystania technologii informatycznych zarówno w sferze wewnętrznej (back - office), jak i kontaktu z podmiotami (osobami) z poza tej sfery (front - office), zapewniając tym samym zwiększenie dostępności, zakresu i jakości świadczonych usług publicznych. Cel 3: Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski. (...) Niewielka liczba znaczących inwestycji tworzących nowe miejsca pracy jest główną barierą hamującą rozwój gospodarczy Polski i jej regionów. Niewystarczający poziom inwestycji spowodowany jest przede wszystkim brakiem podstawowej infrastruktury technicznej i społecznej oraz w wielu wypadkach niezadowalającą jakością jej funkcjonowania. Brak nowoczesnej infrastruktury technicznej wpływa negatywnie na wielkość wymiany gospodarczej, zmniejsza mobilność obywateli, a także jest główną barierą ograniczającą rozwój przemysłu handlu i usług. ( ) Realizacja inwestycji dotyczących podstawowej infrastruktury technicznej jest warunkiem osiągnięcia celów Strategii Lizbońskiej, jak i celów NSRO, od których zależy sukces działań nakierowanych na rozwój zasobów ludzkich oraz zwiększenia innowacyjności gospodarki. ( ) 4 Do wymienionej powyżej infrastruktury technicznej zalicza się z całą pewnością infrastrukturę informacji przestrzennej (IIP), której definicja zawarta w ustawie 3 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie (dokument przyjęty decyzją Komisji Europejskiej z 7 maja 2007 r.). 4 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie 18

o infrastruktura informacji przestrzennej (art. 3, ust. 2 5 ) w pełni uzasadnia jej znaczenie w rozwoju społeczno gospodarczym Polski: (...) infrastruktura informacji przestrzennej rozumie się przez to opisane metadanymi zbiory danych przestrzennych oraz dotyczące ich usługi, środki techniczne, procesy i procedury, które są stosowane i udostępniane przez współtworzące infrastrukturę informacji przestrzennej organy wiodące, inne organy administracji oraz osoby trzecie (...) oraz za Leksykonem Geomatycznym 6. (...) infrastruktura informacji przestrzennej to; zespół środków prawnych, organizacyjnych, ekonomicznych i technicznych, które zapewniają powszechny dostęp do danych i usług geoinformacyjnych dotyczących określonego obszaru, przyczyniają się do efektywnego stosowania geoinformacji dla zrównoważonego rozwoju tego obszaru, umożliwiają racjonalne gospodarowanie zasobami geoinformacyjnymi (...). Do dokumentów strategicznych określających cele i priorytety rozwoju społeczno-gospodarczego Polski oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewnić, należy również Strategia Rozwoju Kraju 2007 2015, przyjęta przez Radę Ministrów 29 listopada 2006 r. wraz z dokumentem przyjętym przez RM z 1 czerwca 2009 r. pn. "Informacja uzupełniająca do dokumentu - Założenia aktualizacji Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015 przyjętego przez Radę Ministrów w dniu 30 grudnia 2008 r." Planowany projekt odpowiada następującym, przyjętym w Strategii priorytetom: - Priorytet 1: Wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki poprzez rozwój społeczeństwa informacyjnego, powszechnego dostępu do technik informacyjnych, komunikacyjnych i rozwój usług elektronicznych takich jak e-government. - Priorytet 2: Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej poprzez rozwój infrastruktury teleinformatycznej. - Priorytet 3: Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości, poprzez tworzenie warunków sprzyjających przedsiębiorczości i zmniejszanie obciążeń pracodawców poprzez zastosowanie rozwiązań interaktywnych przedsiębiorca urząd w ramach e-administracji. - Priorytet 6: Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej, poprzez poprawę w województwie śląskim infrastruktury technicznej, zmniejszanie barier w rozwoju nowoczesnych sektorów gospodarki czy też rozwój usług wyższego rzędu. 7 Kolejnym strategicznym dokumentem na poziomie krajowym, do którego odnosi się projekt jest Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013 oraz perspektywiczna prognoza transformacji społeczeństwa informacyjnego do roku 2020. Strategia informatyzacji Polski do roku 2013 i dalej do 2020 8 stanowi, że głównym celem powinno być wsparcie wzrostu ekonomicznego i społecznego poprzez skuteczną stymulację wykorzystania możliwości technik informacyjnych i komunikacyjnych we wszystkich obszarach życia istotnych dla rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Realizacja tego celu powinna odbywać się między innymi poprzez: - rozwój systemów i powszechnie dostępnych usług elektronicznych w administracji publicznej; 5 Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej (Dz. U. Nr 76, poz. 489) dokonuje transpozycji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2007/2/WE z dnia 14 marca 2007 r. INSPIRE ustanawiającej Infrastrukturę Informacji Przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej. 6 Leksykon Geomatyczny Jerzy Gaździcki, Warszawa 2001 r. 7 Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, listopad 2006, http://bip.mrr.gov.pl/strategia+rozwoju+kraju. 8 Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013 oraz perspektywiczna prognoza transformacji społeczeństwa informacyjnego do roku 2020, Warszawa, 24 czerwca 2005 r. http://www.mswia.gov.pl/portal/pl/259/ 3868. 19

- rozwój infrastruktury teleinformatycznej państwa, w szczególności zapewnienie powszechnego szerokopasmowego dostępu do Internetu i usług świadczonych drogą elektroniczną. Plan rozwoju elektronicznej administracji (e-government) zakłada, iż należy zastosować tzw. reeingineering w procesie administracyjnym. Zarządzanie sektorem publicznym nie polega bowiem wyłącznie na tworzeniu portali administracji elektronicznej, lecz głównie na przeprojektowywaniu administracyjnych procesów wewnętrznych, wprowadzenia większej przejrzystości i otwartości działania oraz doprowadzenia do uczestnictwa obywateli w procesie podejmowania decyzji. Celem takiego działania jest stworzenie usług ściśle dopasowanych do potrzeb użytkownika, świadczonych poprzez wiele kanałów dostępu. W ramach rządowej polityki informatyzacji promowane są innowacyjne i nowoczesne rozwiązania szczególnie projekty w zakresie: - Nowoczesnej administracji elektronicznej, co oznacza wdrażanie innowacyjnych, interaktywnych usług administracji elektronicznej (e-government) z włączeniem usług o charakterze transgranicznym i paneuropejskim. Istotnym aspektem będzie budowa systemów zapewniających transparentność działania państwa. - Dostępu do publicznych zasobów danych on-line poprzez przebudowę zaplecza administracji (back-office) gwarantujące sprawny i skuteczny dostęp do zasobów danych/informacji publicznej przeznaczonej dla przedsiębiorców. Są to zadania związane z tworzeniem bezpiecznych platform usługowych obejmujących zarówno jednostki administracji centralnej, jak i terenowej. Należy zwrócić uwagę, że w Strategii kierunkowej rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013 (...) strategiczne cele informatyzacji kraju w perspektywie roku 2013 określono następująco: - zlikwidowanie zjawiska wykluczenia cyfrowego ; - wzrost penetracji wielokanałowego dostępu do szerokopasmowego Internetu do poziomu ponad 90% powierzchni kraju i co najmniej 75% populacji; - stworzenie wewnętrznej, bezpiecznej sieci administracji publicznej docierającej do wszystkich jednostek administracji w całym kraju; - stworzenie ogólnokrajowych, wielokanałowych zintegrowanych platform świadczenia usług elektronicznych administracji wykorzystujących podpis cyfrowy i identyfikator elektroniczny; - zapewnienie bezpiecznego i skutecznego dostępu on-line do wszystkich rejestrów państwowych i systemów ewidencyjnych administracji publicznej; - zwiększenie dostępności do systemu usług elektronicznych w Polsce świadczonych przez sektor publiczny, co w przypadku administracji oznacza 100% usług; - zwiększenie dostępności polskich zasobów cyfrowych w wersji wielojęzycznej w Internecie minimum 80% zasobów dostępnych dodatkowo w przynajmniej jednym języku oficjalnym UE (obok polskiego). Analiza dostępnych dokumentów pozwala łatwo dostrzec, że w modelu społeczno-gospodarczym Unii Europejskiej administracja publiczna będzie odgrywać coraz większą rolę. W roku 2020 zrealizowana ma być w pełni idea elektronicznego zarządzania (e-government) rozumiana, jako przyjazna obywatelowi i powszechnie dostępna usługa poprzez sieć internetową. Chodzi tu o możliwie jak najpełniejsze przełożenie usług publicznych i obsługi obywatela na platformę elektroniczną, aby do minimum ograniczyć konieczność osobistego stawienia się obywatela w urzędzie. Do wielostronnych, związanych z tym korzyści zaliczyć można: oszczędność czasu klientów i urzędników, usprawnienie i przyspieszenie podejmowania decyzji oraz poprawienie jakości świadczonych usług i zarządzania ze szczególnym uwzględnieniem poprawy stanu bezpieczeństwa mieszkańców oraz przeciwdziałania skutkom zdarzeń kryzysowych: (...) Rozwój społeczeństwa informacyjnego w Polsce będzie możliwy dzięki wdrożeniu kompleksowej strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego zakładającej zapewnienie dostępu do Internetu na 20