Prawo upadłościowe i naprawcze Dr Anna Rachwał 2014/2015
Postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu 1. Skutki ogłoszenia upadłości 2. Układ (i) treść układu (propozycje układowe) (ii) przyjęcie i zatwierdzenie układu 3. Skutki układu 4. Zmiana i uchylenie układu
Skutki ogłoszenia upadłości układowej Sąd ogłosił upadłość spółki z o.o. Wierzba z możliwością zawarcia układu. Przed ogłoszeniem upadłości prokurentem spółki była Katarzyna. Sąd pozostawił spółce zarząd własny. Do obowiązków Katarzyny należało między innymi zamawianie co miesiąc określonej ilości środków czystości potrzebnych do działalności spółki. Po ogłoszeniu upadłości spółki Katarzyna zawarła z dostawcą Karolem umowę sprzedaży środków czystości w takiej samej ilości, jak w miesiącach poprzedzających upadłość. Karol dostarczył środki czystości Czy Karol może domagać się od spółki Wierzba zapłaty lub zwrotu towarów? Czy po ogłoszeniu upadłości układowej spółka może udzielić nowej prokury?
Skutki ogłoszenia upadłości układowej dla osoby upadłego Zarząd własny upadłego (zasada, art. 76 PUiN): Upadły może samodzielnie dokonywać czynności zwykłego zarządu Do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu konieczna jest (pod rygorem bezskuteczności zawieszonej) zgoda nadzorcy sądowego Ustanowienie zarządcy: pozbawienie prawa zarządu masą upadłości Jeżeli upadły nie daje rękojmi należytego sprawowania zarządu Następczo (pozbawienie upadłego zarządu własnego): Jeżeli upadły choćby nieumyślnie naruszył prawo w zakresie sprawowania zarządu Sposób sprawowania przez upadłego zarządu nie daje gwarancji wykonania układu Upadły nie przedstawił w terminie propozycji układowych (art. 267 PUiN) Prokura (art. 109 7 2 KC): wygasa z chwilą ogłoszenia upadłości (likwidacyjnej/ układowej?
Skutki ogłoszenia upadłości układowej Po ogłoszeniu upadłości układowej spółki z o.o. Wierzba, spółka zaprzestała spłacania rat wynikających z umowy leasingu sprzętu budowlanego. Finansujący spółka akcyjna Klon wypowiedziała w związku z tym (zgodnie z treścią umowy leasingu) umowę i domaga się wydania jej sprzętu. Czy jej roszczenie jest zasadne? Czy przysługują jej inne (niż powództwo windykacyjne) środki zmierzające do odzyskania sprzętu?
Skutki ogłoszenia upadłości układowej dla umów zawartych przez upadłego Postanowienia umowy na wypadek ogłoszenia upadłości stają się nieważne (art. 83 PUiN) Postanowienia umowy utrudniające/ uniemożliwiające osiągnięcie celów postępowania upadłościowego stają się bezskuteczne (art. 84 PUiN) Zakaz wypowiadania bez zgody rady wierzycieli (lub sędziego-komisarza na zasadzie art. 206 PUiN) umów (art. 90 PUiN): najmu lub dzierżawy lokalu lub nieruchomości w których prowadzone jest przedsiębiorstwo upadłego przez wynajmującego lub wydzierżawiającego; Leasingu; Ubezpieczeń majątkowych; Rachunku bankowego, poręczenia, gwarancji i akredytywy bankowej; Licencji udzielonych upadłemu.
Skutki ogłoszenia upadłości dla innych stosunków prawnych Stosuje się przepisy: Wpływie ogłoszenia upadłości na stosunki majątkowe małżeńskie upadłego Wpływie ogłoszenia upadłości na spadki nabyte przez upadłego O bezskuteczności czynności upadłego Stosunki pracy: nie stosuje się przepisów o dopuszczalności zwolnienia pracowników chronionych (por. wyr. SN z 16.3.2010 r., I PZP 2/10); ale stosuje się przepisy dotyczące zwolnień grupowe oraz zaspokojenia roszczeń pracowniczych przez FGŚP i wejściu Funduszu w miejsce pracowników; por. w szczególności art. 274 PUiN) W miejsce roszczenia windykacyjnego stosuje się art. 70 PUiN Potrącenie jest dopuszczalne, o ile jego podstawy powstały przed ogłoszeniem upadłości (art. 89 PUiN)
Skutki ogłoszenia upadłości układowej dla zobowiązań upadłego ZAKAZ SPEŁNIANIA ŚWIADCZEŃ wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem (art. 87 PUiN) Wierzytelności objęte układem: Z ustawy: Wszystkie wierzytelności powstałe przed ogłoszeniem upadłości (art. 272 PUiN) z wyjątkiem (art. 273 PUiN): Należności alimentacyjnych i quasi-alimentacyjnych Składek na ubezpieczenie społeczne Roszczeń windykacyjnych (art. 70 PUiN) Za zgodą wierzyciela: Wierzytelności zabezpieczone rzeczowo w zakresie, w jakim mają pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia Wierzytelności zabezpieczonych przewłaszczeniem lub cesją na zabezpieczenie (umowa z datą pewną) w zakresie, w jakim mają pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia Wierzytelności ze stosunku pracy
Skutki ogłoszenia upadłości układowej dla toczących się postępowań Juliusz zgłosił swoją wierzytelność wynikającą z umowy o dzieło w postępowaniu upadłościowym układowym w stosunku do zleceniodawcy spółki z o.o. Cezar. Zarządca stwierdził, że dzieło zostało wykonane wadliwie, w związku z tym sędzia komisarz, a następnie sąd, prawomocnie odmówili Juliuszowi umieszczenia jego wierzytelności na liście wierzytelności. Czy Juliusz może wnieść do sądu powództwo o zapłatę? Jak kształtowałby się sytuacja, gdyby w umowie był zawarty zapis na sąd polubowny? Wojciechowi przysługiwała wierzytelność o zapłatę 125 000 zł z tytułu wykonanych usług w stosunku do spółki z o.o. Klon. Wierzytelność ta była zabezpieczona do kwoty 75 000 zł zastawem rejestrowym na samochodzie dostawczym należącym do spółki. Czy Wojciech po ogłoszeniu upadłości układowej w stosunku do spółki Klon może wszcząć postępowanie egzekucyjne zmierzające do zaspokojenia jego wierzytelności?
Skutki ogłoszenia upadłości układowej dla toczących się postępowań cywilnych Ogłoszenie upadłości nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzyciela spraw sądowych i administracyjnych o wierzytelności podlegające zgłoszeniu do masy upadłości (art. 137 1 PUiN) Zapis na sąd polubowny dokonany przez upadłego traci moc z dniem ogłoszenia upadłości, a toczące się już postępowania ulegają umorzeniu (art. 142 PUiN) > wierzyciel może jednak wszcząć postępowanie przed sądem na podstawie art. 137 1 PUiN Postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem, wszczęte przed ogłoszeniem upadłości, ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości (art. 140 ust. 1 PUiN) Sędzia-komisarz na wniosek upadłego albo zarządcy może zawiesić na okres do 3 miesięcy postępowania egzekucyjne co do wierzytelności nieobjętych z mocy prawa układem, jeżeli egzekucję skierowano do rzeczy niezbędnej do prowadzenia przedsiębiorstwa (art. 141 PUiN) W toczącym się postępowaniu bierze udział upadły wraz z nadzorcą (na prawach interwenienta ubocznego) albo zarządca (art. 138, 139 PUiN)
Treść i przyjęcie układu Zarząd spółki z o.o. Osika w upadłości układowej przedstawił następujące propozycje układowe: (a) zmniejszenie zobowiązań (zabezpieczonych [4 osoby 30% ogólnej sumy wierzytelności] i niezabezpieczonych) o wysokości ponad 10 000 zł o 50 %, (18 osób; 90% ogólnej sumy wierzytelności); w tym wierzytelności o dostarczenie towarów (4 osoby; 20% ogólnej sumy wierzytelności dostaną połowę zamówień; jeden z wierzycieli nie zgadza się na to); (b) konwersję zmniejszonych niezabezpieczonych wierzytelności pieniężnych na udziały w spółce (8 osób); (c) Zaspokojenie wierzytelności nieprzekraczających 10 000 zł w 100%, ale odroczone o 6 miesięcy (5 osób pozostałe 10 % ogólnej sumy wierzytelności) Czy jeżeli wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo wyrazili zgodę na objęcie wierzytelności układem takie propozycje układowe mogą zostać poddane pod głosowanie zgromadzenia wierzycieli? Czy można w tej sytuacji podzielić wierzycieli na grupy? Jakie byłyby konsekwencje takiego podziału?
Treść układu Propozycje układowe mogą przedstawić (art. 267, 268 PUiN): upadły - wraz z wnioskiem o ogłoszenie upadłości lub do miesiąca po jej ogłoszeniu (w szczególnych przypadkach 3 miesiące) pod rygorem utraty prawa zarządu masą i składania propozycji układowych Nadzorca lub zarządca, Wierzyciel, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości wraz z wstępnymi propozycjami układowymi Syndyk lub rada wierzycieli w postępowaniu likwidacyjnym (-stanowią podstawę zmiany trybu postępowania) Treść: restrukturyzacja zobowiązań upadłego przez (katalog otwarty): Odroczenie wykonania zobowiązań; rozłożenie spłaty długów na raty; zmniejszenie sumy długów; Konwersję wierzytelności na udziały lub akcje Likwidacja majątku upadłego; w tym jego przejęcie przez wierzycieli; Spłata wierzytelności z zysku przedsiębiorstwa, w tym ustanowienie zarządcy lub udzielenie nieodwołalnego pełnomocnictwa do zarządu nim
Treść i przyjęcie układu Kategorie interesów: postanowienie sędziego-komisarza o głosowaniu nad przyjęciem układu w grupach (katalog otwarty; art. 278 PUiN): Wierzytelności ze stosunku pracy Rolnicy co do umów o dostawę produktów z gospodarstwa rolnego Wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo Wierzyciele będący wspólnikami lub akcjonariuszami upadłego, którzy mają co najmniej 5% głosów na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników Inne wierzytelności Warunki restrukturyzacji powinny być równe dla wszystkich wierzycieli; jeżeli głosowanie ma się odbywać w grupach równe dla kategorii interesów (art. 279 PUiN) Dopuszczalne uprzywilejowanie wierzytelności drobnych (propozycja C) Dopuszczalne różnicowanie wierzytelności zabezpieczonych wg ich pierwszeństwa Wierzytelności niepieniężne (art. 279 ust. 4 PUiN): powinny być traktowane na równi z pieniężnymi Jeżeli wierzyciel nie wyraził zgody na restrukturyzację wierzytelności jako niepieniężnej lub jest ona niemożliwa wierzytelność zamienia się w pieniężną i podlega restrukturyzacji jako pieniężna
Przyjęcie układu Głosowanie: zgromadzenie wierzycieli (art. 281-285 PUiN) Większość osobowa wierzycieli uprawnionych do głosowania + większość kapitałowa 2/3 ogólnej sumy wierzytelności wierzycieli uprawnionych do głosowania Głosowanie w grupach: obie większości w danej grupie Układ narzucony ( oktrojowany ; art. 285 ust. 3 PUiN): Głosowanie w grupach + Brak większości osobowej w niektórych grupach + Wierzyciele z innych grup, którzy wypowiedzieli się za układem mają łącznie 2/3 ogólnej sumy wierzytelności uprawniających do głosowania + Wierzyciele z grup głosujących przeciwko zostaną zaspokojeni nie gorzej niż w razie upadłości likwidacyjnej Brak uczestnictwa upadłego
Przyjęcie układu Brak przyjęcia: zmiana na postępowanie likwidacyjne bez możliwości ponownego dopuszczenia do układu (art. 286 PUiN) Postanowienie sędziego-komisarza o przyjęciu układu Sąd: postanowienie o zatwierdzeniu układu wydawane na rozprawie (art. 287 PUiN) Odmowa zatwierdzenia (art. 288 PUiN): Układ narusza prawo Jest oczywiste, że układ nie będzie wykonywany (- postawa upadłego) Układ jest rażąco krzywdzący dla wierzycieli, którzy głosowali przeciwko układowi (niezależnie od tego, czy układ został w danej grupie przyjęty) i zgłosili zarzuty na zgromadzeniu wierzycieli lub nie później niż w terminie tygodnia od jego odbycia (art. 287 ust. 3 PUiN) Postanowienie o zakończeniu postępowania upadłościowego (art. 293 PUiN)
Skutki układu Układ przyjęty i zatwierdzony w postępowaniu upadłościowym spółki z o.o. Topola przewidywał redukcję zobowiązań upadłego o 40%. Janowi przysługiwała wobec do spółki Topola wierzytelność w wysokości 100 000 zł. Nie została ona jednak umieszczona na licie wierzytelności, a postępowanie cywilne wszczęte przez Jana nie zakończyło się przed zatwierdzeniem układu. Sąd rozpoznający jego powództwo stwierdził, że roszczenie Krzysztofa jest zasadne. Jakiej treści wyrok powinien zapaść w tej sytuacji w postępowaniu z powództwa Krzysztofa? Układ przewidywał ponadto konwersję niektórych wierzytelności na udziały spółki Topola. Jej wspólnik Grzegorz uważa, że wierzyciele nie powinni otrzymać udziałów w spółce, ponieważ przysługuje mu z mocy umowy pierwszeństwo objęcia nowych udziałów. Kwestionuje w związku z tym wpis nowych wspólników w KRS. Czy sąd rozpoznający jego zażalenie może je uwzględnić?
Skutki układu Układ wiąże wszystkich wierzycieli, których wierzytelności są z mocy prawa objęte układem, choćby nie zostały umieszczone na liście wierzytelności (art. 290 PUiN) Wyjątek: wierzytelności umyślnie zatajone przez upadłego, a wierzyciel wskutek tego nie brał udziału w postępowaniu W razie objęcia układem wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo na majątku upadłego za zgodą wierzyciela zmianie stosownie do treści układu ulega także zakres zabezpieczenia (art. 292 PUiN) Układ przewidujący konwersję wierzytelności na akcje lub udziały zastępuje przewidziane w KSH czynności związane z podwyższeniem kapitału i objęciem udziałów lub akcji (art. 294 ust. 3 PUiN) Brak wymogu uchwały wspólników/ walnego zgromadzenia Nie stosuje się korporacyjnych pierwszeństw
Skutki układu Układ nie narusza jednak zabezpieczeń ustanowionych na majątku osób trzecich lub przez osoby trzecie (art. 291 PUiN) Wierzyciel może dochodzić od nich zaspokojenia tak, jakby wierzytelność nie została przekształcona układem Upadły odzyskuje prawo zarządu swoim majątkiem, chyba, że coś innego wynika z treści układu (np. ustanowienie zarządu); Wyciąg z listy wierzytelności wraz z zatwierdzonym układem staje się tytułem egzekucyjnym przeciwko upadłemu (art. 296 PUiN) Po wykonaniu układu sąd wydaje postanowienie o wykonaniu układu (art. 297 PUiN) Dopiero to postanowienie stanowi podstawę wykreślenia wpisów o upadłości w rejestrach Jeżeli układ przewidywał ograniczenia dla upadłego upadły odzyskuje pełne prawo zarządu
Zmiana i uchylenie układu Zmiana układu: nadzwyczajna zmiana stosunków która w sposób istotny wpływa na trwały wzrost lub zmniejszenie dochodu z przedsiębiorstwa upadłego (art. 298 PUiN) Na wniosek wierzyciela lub upadłego Postępowanie upadłościowe o zmianę układu Bez ograniczeń dla prawa zarządu upadłego Ponowne głosowanie nad przyjęciem zmienionego układu Uchylenie układu: upadły nie wykonuje układu/ jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany (art. 302-305 PUiN) Na wniosek wierzyciela, upadłego lub ewentualnego nadzorcy ustanowionego układem Sąd uchyla układ, otwiera zakończone postępowanie i zmienia jego tryb na likwidacyjne Toczy się postępowanie upadłościowe tak, jakby nie doszło do układu; w szczególności pomija się zmiany dotyczące wierzytelności
Postępowanie rehabilitacyjne wg PROJEKTU 14 Cel postępowań rehabilitacyjnych: uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika poprzez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami (względnie działań sanacyjnych w postępowaniu sanacyjnym) 4 typy postępowań: Postępowanie o zatwierdzenie układu oraz przyspieszone postępowanie układowe (jeżeli wierzytelności sporne nie przekraczają 15%) Postępowanie układowe (możliwe także w razie większej ilości wierzytelności spornych) Postępowanie sanacyjne
Postępowanie rehabilitacyjne wg PROJEKTU 14 Podstawa: niewypłacalność lub zagrożenie niewypłacalnością Uruchamiane wyłącznie na wniosek dłużnika [wniosek restrukturyzacyjny] W razie zbiegu wniosku o ogłoszenie upadłości i wniosku restrukturyzacyjnego, sąd w pierwszej kolejności rozpatrzy wniosek restrukturyzacyjny Wyraźna regulacja dopuszczalności objęcia układem wierzytelności publicznoprawnych na podstawie testu prywatnego wierzyciela (inwestora) Układ częściowy (tj. dotyczący jedynie niektórych zobowiązań, których restrukturyzacja ma zasadniczy wpływ na dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa dłużnika) w postępowaniu o zatwierdzenie układu lub przyspieszonym postępowaniu upadłościowym; Układ likwidacyjny bez skutków sprzedaży egzekucyjnej
Postępowanie rehabilitacyjne wg PROJEKTU 14 Postępowanie o zatwierdzenie układu: sądowe zatwierdzenie układu przygotowanego przez dłużnika i uzgodnionego z wierzycielami przed wszczęciem postępowania Dłużnik samodzielnie wybiera nadzorcę układu i zawiera z nim umowę; dłużnik nie jest ograniczony w zarządzie swoim majątkiem Nadzorca sporządza plan restrukturyzacyjny Dłużnik wraz z nadzorcą przedstawiają propozycje układowe Dłużnik samodzielnie ustala dzień układowy (przypadający przez złożeniem wniosku restrukturyzacyjnego) wierzytelności powstałe po tym dniu nie są objęte układem; Dłużnik przez złożeniem wniosku restrukturyzacyjnego samodzielnie zbiera głosy wierzycieli (za pomocą kart do głosowania brak zgromadzenia wierzycieli) Sąd wydaje postanowienie o zatwierdzeniu układu
Postępowanie rehabilitacyjne wg PROJEKTU 14 Postępowanie układowe i przyspieszone postępowanie układowe: Sąd powołuje nadzorcę sądowego; Dłużnik jest uprawniony do dokonywania czynności zwykłego zarządu; inne za zgodą nadzorcy sądowego albo rady wierzycieli; możliwość pozbawienia zarządu własnego i ustanowienia zarządcy Nadzorca sporządza plan restrukturyzacyjny Postanowienie sądu o otwarciu (przyspieszonego) postępowania układowego Zakaz spełniania świadczeń (i egzekucji) z wierzytelności objętych układem Głosowanie nad układem na zgromadzeniu wierzycieli Postępowanie układowe: możliwość równoczesnego prowadzenia postępowań w sprawie wierzytelności spornych
Postępowanie rehabilitacyjne wg PROJEKTU 14 Postępowanie sanacyjne: Sąd powołuje zarządcę; Dłużnik traci uprawnienie do rozporządzania i dysponowania masą sanacyjną (wyjątkowo: zezwolenie na zarząd własny) Postanowienie o otwarciu postępowania sanacyjnego; Niektóre skutki typowe dla upadłości likwidacyjnej, np. prawo opcji (zarządcy), bezskuteczność i zaskarżanie czynności dłużnika, w zakresie stosunków pracy skutki takie jak ogłoszenie upadłości;