Aleksandra Łukasz 1
oznacza wprowadzenie przez człowieka, bezpośrednio lub pośrednio, substancji lub energii do powietrza, powodujących następujące szkodliwe skutki: zagrożenie zdrowiu ludzkiemu wyrządzenie szkód zasobom żywym i ekosystemom oraz dobrom materialnym ograniczenie oraz wywieranie szkodliwego wpływu na reakcyjne lub inne prawnie dozwolone użytkowanie środowiska 2
Zanieczyszczanie powietrza, którego fizyczne pochodzenie jest umiejscowione całkowicie lub częściowo na obszarze znajdującym się pod dowództwem jednego państwa Zanieczyszczanie powietrza mające szkodliwy wpływ na obszar znajdujący się pod dowództwem innego państwa na taką odległość, że w ogóle nie jest możliwe rozróżnienie udziału źródeł emisji 3
(ang. Persistant Organic Pollutants - POPs) Posiadają właściwości toksyczne Długotrwale pozostają w środowisku Są nierozpuszc zalne w wodzie POPs Odporne na biodegrada cję Rozpuszcza ją się w tłuszczach Są trwałe 4
Lotność z parą wodną powoduje, że są przenoszone na dalekie odległości za pośrednictwem powietrza, wody i gatunków wędrownych. Trwałe zanieczyszczenia organiczne stosowane były powszechnie w rolnictwie jako składniki aktywne w środkach ochrony roślin (pestycydy). Do jednych z najbardziej znanych TZO zaliczają się PCB (polichlorowane bifenyle i trifenyle), w stosunku do których ustanowiono odrębne zasady gospodarowania. 5
aldryna chlordan heptachlor heksachlorobenzen chlordekon mireks dieldryna endryna toksafen heksabromobifenyl endosulfan DDT 6
Wpływ TZO na organizm człowieka oraz jego właściwości stały się przyczyną ich wycofywania z obrotu, zakazu stosowania i produkcji. Na przykład środki ochrony roślin wycofane z użytkowania lokowane były w betonowych silosach, tzw. mogilnikach, a nawet niekiedy w dołach ziemnych. Obecnie trwa proces likwidacji mogilników. 7
TZO są przedmiotem kilkunastu aktów prawnych, zarówno polskich jak i unijnych oraz międzynarodowych, np. Konwencji Sztokholmskiej, sporządzonej w dniu 22 maja 2001 r. w Sztokholmie. Podczas IV Konferencji Stron Konwencji Sztokholmskiej, która odbyła się w Genewie, w Szwajcarii, w dniach 4-8 maja 2009 r., podjęto bezprecedensowe decyzje dotyczące dodania nowych substancji TZO ( ß-HCH, HBB, chlordekon, PeCB, C-pentaBDE oraz C- oktabde) do konwencji. Zmiany te weszły w życie 26 sierpnia 2010 r. W październiku 2010 r., podczas dyskusji o nominacji następujących substancji endosulfanu, HBCD (heksabromocyklododekanu) oraz krótkołańcuchowych chlorowanych parafin, Komitet przyjął ocenę zarządzania ryzykiem dla endosulfanu i zarekomendował dodanie go do załącznika A do Konwencji Sztokholmskiej. Endosulfan jest stosowany podczas uprawy soi, bawełny, ryżu i herbaty. Jest wysoce toksyczny dla człowieka i zwierząt, a ponadto występuje w środowisku naturalnym, również na Arktyce. 8
sporządzona w Genewie dnia 13 listopada 1979 r (Dz. U. z dnia 28 grudnia 1985 r.) 9
Chronić człowieka i jego środowisko przed zanieczyszczeniem powietrza Dążyć do ograniczenia i tak dalece, jak to jest możliwe- do stopniowego zmniejszania i zapobiegania zanieczyszczeniu powietrza, włączając w to transgraniczne zanieczyszczanie powietrza na dalekie odległości 10
programów kształcenia i szkolenia, związanych z ekologicznymi aspektami zanieczyszczani a powietrza udoskonalonych modeli dla lepszego rozpoznania przenoszenia transgranicznych zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości ekonomicznej, społecznej i ekologicznej oceny alternatywnych środków służących osiągnięciu celów w zakresie środowiska, włączając w to ograniczenie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości aparatury kontrolnopomiarowej i innych technik monitoringu i dokonywania pomiarów wielkości emisji i stężeń zanieczyszczeń powietrza wpływu związków siarki i innych głównych zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzkie i środowisko, włączając w to rolnictwo, leśnictwo, materiały, wodne i inne naturalne ekosystemy oraz widzialność, mając na względzie ustalenie podstawy naukowej do określenia zależności dawka - skutek w celu ochrony środowiska istniejących i proponowanych technologii dla zmniejszenia emisji związków siarki i innych głównych zanieczyszczeń powietrza, włączając w to ich dostępność pod względem technicznym i ekonomicznym oraz ich wpływ na środowisko 11
danych odnoszących się do emisji - w okresach, które zostaną uzgodnione - ustalonych zanieczyszczeń powietrza, rozpoczynając od dwutlenku siarki pochodzącego z jednostek siatki o uzgodnionym wymiarze, albo strumieni ustalonych zanieczyszczeń powietrza, rozpoczynając od dwutlenku siarki, przez granice państwowe na odległości i w okresach, które zostaną uzgodnione; znaczniejszych zmian w polityce państwowej i w ogólnym rozwoju przemysłowym i ich potencjalnych skutkach; technologii dla zmniejszenia zanieczyszczania powietrza, mających znaczenie dla transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości; 12
planowanych w skali państwowej kosztów ograniczenia emisji związków siarki i innych głównych zanieczyszczeń powietrza; meteorologicznych i fizykochemicznych danych dotyczących procesów zachodzących podczas przenoszenia zanieczyszczeń; fizykochemicznych i biologicznych danych dotyczących zjawisk transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości i zakresu szkód, które według tych danych mogą być przypisywane transgranicznemu zanieczyszczaniu powietrza na dalekie odległości; krajowej, subregionalnej i regionalnej polityki i strategii w zakresie zmniejszania emisji związków siarki i innych głównych zanieczyszczeń powietrza. 13
Monitoring tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce jest elementem Państwowego Monitoringu Środowiska. Zadanie ma na celu wypełnienie jednego ze zobowiązań Polski wynikających z Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości oraz Protokołu do tej Konwencji w sprawie finansowania EMEP, związanego z dostarczaniem informacji o stężeniach i strumieniach wybranych zanieczyszczeń docierających do podłoża. 14
Na polskich stacjach realizowany jest zakres obejmujący: -pomiary w fazie gazowej SO2, NO2, O3; -w aerozolu: SO42-, NO3-, NH4+,Cl-; -w opadzie atmosferycznym: SO42-, NO3-, NH4+,Cl-, Na+, Ca2+, K+, Mg2+, -przewodność elektrolityczną, -ph -oraz na stacjach w Łebie i Puszczy Boreckiej metale ciężkie. Ponadto na stacji w Puszczy Boreckiej są wykonywane pomiary pyłu PM10 i są w nim oznaczane metale ciężkie (As, Cd, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn) i WWA. 15
16