Ocena wartości hodowlanej. Indeksy 2016 Krzysztof Gałązka 1
Praca hodowlana w stadzie wymaga odpowiednich narzędzi (informacji) do jej wykonania Współczesny hodowca powinien właściwie (efektywnie) wykorzystywać te narzędzia do prawidłowego zarządzania Wszelkie działania mają za zadanie zrealizować CEL HODOWLANY (dla stada)! 2
Wartości hodowlane wyrażają zdolność zwierzęcia do przekazywania cech na potomstwo Wartości hodowlane szacowane są na podstawie zebranych informacji o zwierzętach (cechy mleczne, pokrojowe, rodowodowe, funkcjonalne) i markerów genetycznych OWU stanowi fundament dla wh i indeksów 3
Ocena wartości hodowlanej. Indeksy /PHF/ PF = 0,4 x PI_PROD + 0,25 x PI_ POKR + 0,15 x PI_PŁOD + 0,1 WH_KSOM + 0,1 x WH_DŁUG PF produkcja, funkcjonalność PI_PROD podindeks produkcji PI_POKR podindeks pokroju PI_PŁOD podindeks płodności WH_KSOM wh dla zaw. komórek somatycznych WH_DŁUG wh dla długowieczności 4
Obecna metoda szacowania wh BLUP model zwierzęcia, wykorzystuje wyniki owub, rodowody, markery genetyczne Obejmuje cechy produkcyjne, pokrojowe i funkcjonalne Wyniki publikuje się 3 x w roku, dla krów i buhajów 5
PODINDEKS PRODUKCYJNY suma wh dla wydajności tłuszczu i 2x wydajności białka, zestandaryzowana na 100 (średnia wh buhajów urodzonych w latach 2004-2006) i odchylenie std 10 6
PODINDEKS POKROJU: - podindeks wymienia - 50% - podindeks nóg i racic - 30% - podindeks ramy ciała - 10% - podindeks siły mleczności - 10% 7
PODINDEKS PŁODNOŚCI: - NPj (70%), wskaźnik niepowtarzalności unasieniania jałówek (do 56 dnia po I zab. ins) - NPk (10)%, wskaźnik niepowtarzalności unasieniania krów (do 56 dnia po I zab. ins) - PP (10%), przestój poporodowy - OMC (10%), okres międzyciążowy 8
WH DLA KOM. SOM. szacowana jest na podstawie zawartości kom somatycznych w mleku (do trzeciej laktacji włącznie). Wyższe wh buhaja (pow. 100) odpowiadają za poprawę odporności u jego córek. 9
DŁUGOWIECZNOŚC (przeżywalność) : - dla krów ubyłych od wycielenia do ubycia - dla krów żyjących od wycielenia do dnia próbnego udoju Model uwzględnia: wiek I wyc., numer laktacji, stadium laktacji, wydajność białka i tłuszczu. Dokładność (powtarzalność), liczona wg liczby ubyłych córek buhaja oraz córek ojca buhaja 10
INDEKS PRODUKCYJNY - wyraża się (w kg) podwojoną wh dla kg białka i wh dla kg tłuszczu Stanowi on narzędzie w rasie RP Może być pomocniczo wykorzystywany w pracy w stadzie 11
Aby właściwie realizować cel hodowlany dla stada (w oparciu o wartości hodowlane i indeksy) należy przede wszystkim: 1. Dokonać bonitacji stada 2. Wskazać priorytetowe kierunki działania z uwzględnieniem sposobu ich realizacji 3. Podążać za postępem genetycznym doskonaląc środowisko 12
Bonitacja stada powinna uwzględniać główne składniki mające przełożenie na ekonomikę Wysoka wydajność laktacyjna nie może wpływać na obniżenie wydajności życiowej, ani na długość życia produkcyjnego. Zachowanie równowagi w powyższych parametrach pozwoli na swobodny remont stada i sprzedaż nadwyżki materiału hodowlanego 13
Bonitacja dotyczy również cech pokrojowych Takie bonitowanie wskaże słabe strony i wyznaczy cechy do poprawy Odpowiedni pokrój krów ma istotny wpływ na użytkowość (np. kaliber, charakter mleczny) Bonitacja powinna uwzględniać także cechy funkcjonalne, zdrowotne 14
Priorytetowe kierunki i sposób działania: to takie, które mają za cel poprawę najsłabszych punktów, np. doskonalenie pokroju pod względem kalibru oraz poprawa składu mleka (% białka) Może okazać się, że część krów (jałówek) nadaje się do dalszej reprodukcji. Z kolei inne krowy czy jałówki lepiej będzie wybrakować i zastąpić materiałem z zakupu o wyższym potencjale 15
Priorytetowe kierunki i sposób działania: Materiał żeński przeznaczony do dalszej reprodukcji zostanie odpowiednio skojarzony z buhajami krajowymi bądź zagranicznymi, wycenionymi na córkach lub genomowo. Nasienie może być konwencjonalne lub seksowane. Najlepsze krowy mogą zostać dawczyniami zarodków, lub wziąć udział w programach oceny i selekcji buhajów. 16
Podążanie za postępem genetycznym przez doskonalenie środowiska to gwarancja sukcesu w działaniu. Niestety w wielu stadach doszło do dużej dysproporcji w tych dwóch aspektach Zaniedbane środowisko zniweczy dokonany postęp genetyczny i pogorszy użytkowość stada 17
Podążanie za postępem genetycznym: to także zabiegi pielęgnacyjne. Żaden buhaj nie spowoduje poprawy budowy nóg i racic, jeśli zapomnimy o regularnej korekcji, itp. Nie bez powodu wzięły się powiedzenia o treści: Krowa pyskiem doi czy Głodne geny mówiące innymi słowami o wspomnianej potrzebie równowagi miedzy genetyką a środowiskiem 18
Katalogi i rankingi buhajów Katalogi buhajów to encyklopedia wiedzy o męskiej części populacji Załóżmy, że etap szczegółowego poznania stada mamy już za sobą i przystępujemy do planowych kojarzeń Istnieją dwie możliwości kojarzeń: ręcznie (uciążliwe) i komputerowo (DOKO) Buhaje w katalogach posiadają wyceny krajowe i zagraniczne 19
Katalogi i rankingi buhajów Niezależnie od sposobu prezentacji buhajów w katalogach musimy pamiętać, że do podejmowania prawidłowych decyzji selekcyjnych konieczne są wartości hodowlane przeliczone na polską bazę Ponadto z uwagi na dużą liczbę cech selekcyjnych oraz niezbędną kontrolę spokrewnienia niezbędne staje się narzędzie, czyli komputer i program kojarzeniowy DOKO 20
Katalogi i rankingi buhajów Program DOKO jest w użytkowaniu selekcjonerów i inspektorów nadzoru Program pozwala na optymalny dobór z uwzględnieniem oczekiwań hodowców Program umożliwia użycie buhajów zarówno krajowych i zagranicznych ( z przeliczonymi wh) Ręczny dobór jest uciążliwy i niedoskonały 21
Katalogi i rankingi buhajów Przydatne informacje: 1. Dobór do kojarzeń odbywa się wg wh dla cech szczegółowych 2. WH zestandaryzowane są na 100. Odchylenie standardowe 10 3. Odchylenie ponad 100 to efekt na plus. Wyjątek stanowią: nogi z boku, ustawienie zadu, ustawienie i długość strzyków jako cechy o pośrednim optimum 22
Katalogi i rankingi buhajów Przydatne informacje: 1. Buhaj biorący udział w kojarzeniu powinien posiadać wyższe wartości cech wyznaczonych do poprawy niż krowa lub jałówka 2. Im wyższy poziom genetyczny samic tym trudniej wskazać buhaje do kojarzeń 3. Z reguły buhaje poprawiające produkcję mają słabszy pokrój i odwrotnie 23
Katalogi i rankingi buhajów 1. Od wyceny sierpniowej buhajów 2014.2 hodowca może zakupić do unasieniania buhaje z wyceną genomową 2. Cechują się one wyższymi wartościami indeksu PF w tym jego składowych. W odróżnieniu od konwencjonalnych mają niższą powtarzalność dla produkcji mlecznej około 60-74% 24