NOWOTWORY ZŁOŚLIWE W WOJ. DOLNOŚLĄSKIM W ROKU 2005

Jerzy Błaszczyk, Marek Pudełko, Karol Cisarż NOWOTWORY ZŁOŚLIWE W WOJ. DOLNOŚLĄSKIM W ROKU 2005 DOLNOŚLĄSKI REJESTR NOWOTWORÓW WROCŁAW 2007

Dolnośląskie Centrum Onkologii Dolnośląski Rejestr Nowotworów Przygotowanie i wydanie biuletynu finansowane jest przez: Wydział Zdrowia Urzędu Miejskiego Wrocławia i Wydział Polityki Zdrowotnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego Jerzy Błaszczyk, Marek Pudełko, Karol Cisarż Nowotwory złośliwe w woj. dolnośląskim w roku 2005 Wrocław 2007

Współpraca: Jacek Dryl, Piotr Hudziec Elżbieta Chwieralska, Joanna Dolecka, Kamila Kępska, Helena Łoboda, Małgorzata Modrzejewska, Elżbieta Polakowska

SPIS TREŚCI strona Wstęp 4 Zachorowania 5 Trendy 11 Przeżycia 5-letnie 16 Metodyka 18 Piśmiennictwo 19 Tabele 1. Zachorowania na nowotwory złośliwe według umiejscowienia i płci, Dolny Śląsk, 2005 7 2. Zachorowania na nowotwory złośliwe w powiatach woj. dolnośląskiego, 2005 8 3. Zachorowania na nowotwory złośliwe według umiejscowienia i płci, miasto Wrocław, 2005 10 4. Zmiany liczb zachorowań na nowotwory złośliwe w latach 1985-2005 11 5. Przeżycia 5-letnie 17 Ryciny 1. Struktura nowotworów złośliwych według umiejscowienia, Dolny Śląsk, 2005 6 2.1 Liczby zachorowań na nowotwory złośliwe w województwie dolnośląskim w latach 2003-2005 9 w pięcioletnich grupach wieku, mężczyźni 2.2 Liczby zachorowań na nowotwory złośliwe w województwie dolnośląskim w latach 2003-2005 9 w pięcioletnich grupach wieku, kobiety 3. Zmiany liczb zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe ogółem na Dolnym Śląsku w latach 1985-2005 12 4. Zmiany liczb zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe płuc na Dolnym Śląsku w latach 1985-2005 12 5.1. Zmiany liczb zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe układu pokarmowego na Dolnym Śląsku w latach 1985-2005. Mężczyźni 13 5.2. Zmiany liczb zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe układu pokarmowego na Dolnym Śląsku w latach 1985-2005. Kobiety 13 6. Zmiany liczb zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe układu moczowo-płciowego na Dolnym Śląsku w latach 1985-2005. Mężczyźni 14 7. Zmiany liczb zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe krtani na Dolnym Śląsku w latach 1985-2005. Mężczyźni 14 8. Zmiany liczb zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe skóry na Dolnym Śląsku w latach 1985-2005 15 9. Zmiany liczb zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe piersi i narządów rodnych na Dolnym Śląsku w latach 1985-2004. Kobiety 15

WSTĘP W roku 2005 stwierdzono w woj. Dolnośląskim 7.359 zgonów z powodu nowotworów złośliwych. W porównaniu z poprzednim rokiem nastąpił wzrost liczby zgonów o 4,5%. Stanowiły one 25,7% wszystkich zgonów. Uwzględniając fakt 35-procentowej wyleczalności oznacza to, że co trzeci mieszkaniec Dolnego Śląska będzie chorował w swoim życiu na nowotwór złośliwy. Opiece medycznej podlega około 30.000 mieszkańców Dolnego Śląska chorych na nowotwory złośliwe. Doświadczenia nasze wskazują, że lekarze pierwszego kontaktu nie dość doceniają częstość występowania nowotworów złośliwych w społeczeństwie. Do nich też przede wszystkim adresujemy kolejne opracowanie, tym razem dotyczące roku 2005. Podobnie jak poprzednie, zawiera ono podstawowe dane o występowaniu nowotworów na Dolnym Śląsku, ich zróżnicowaniu pod względem geografii województw, płci i umiejscowienia. Przedstawiamy także wyniki leczenia niektórych nowotworów złośliwych określone jako odsetki przeżyć pięcioletnich. Reforma administracyjna zlikwidowała od 1999 roku podział Dolnego Śląska na cztery województwa i wprowadziła powiaty. Dlatego podajemy szczegółowe dane o liczbach zachorowań na nowotwory złośliwe w miastach dolnośląskich funkcjonujących na prawach powiatu: Wrocławiu, Wałbrzychu, Legnicy i Jeleniej Górze oraz w pozostałych powiatach. Dane te mogą pozwolić na planowanie coraz częściej prowadzonych w naszym województwie badań profilaktycznych, w tym przesiewowych. Dziękujemy pracownikom służby zdrowia Dolnego Śląska, którzy dopełniali obowiązku zgłaszania zachorowań i zgonów na nowotwory złośliwe. Dolnośląski Rejestr Nowotworów posiada dzięki nim kompletne dane o liczbach zachorowań na Dolnym Śląsku. W biuletynie zawarte są tylko podstawowe dane z zakresu epidemiologii nowotworów złośliwych na Dolnym Śląsku. Uzyskanie bardziej szczegółowych informacji jest możliwe w Zakładzie Epidemiologii Nowotworów Dolnośląskiego Centrum Onkologii, Wrocław, pl. Hirszfelda 12, tel. 36-89-553 do 555, e-mail: blaszczyk.j@dco.com.pl. Na stronie internetowej Dolnośląskiego Centrum Onkologii http://www.dco.com.pl znajdują się dodatkowe informacje o działalności Zakładu Epidemiologii i Dolnośląskiego Rejestru Nowotworów. Dostępne są też wersje elektroniczne biuletynów od roku 2001.

ZACHOROWANIA Dane zawarte w biuletynie dotyczą obserwowanej prawie 3-milionowej populacji zamieszkującej Dolny Śląsk. W 2005 roku było to 2 890 tys. mieszkańców, 52% tej liczby stanowiły kobiety. W roku 2005 zarejestrowano w województwie dolnośląskim 10.300 nowych zachorowań na nowotwory złośliwe. W porównaniu z rokiem 2004 odnotowano wzrost liczby zachorowań o 351 przypadków (3,5%). Zachorowania mężczyzn stanowiły 50,4%, a kobiet 49,6% wszystkich zarejestrowanych nowotworów. Najczęściej występującymi umiejscowieniami nowotworów u mężczyzn były płuco (25,4%), jelito grube (okrężnica i odbytnica) (13%), gruczoł krokowy (8,9%), pęcherz moczowy (7,4%) i żołądek (4,8%) a u kobiet pierś (21,9%), jelito grube (10,9%), płuco (10,2%), trzon macicy (6,9%), jajnik (6%) i szyjka macicy (5,5%). Ponownie u mężczyzn liczba zachorowań na nowotwory okrężnicy przewyższała liczbę nowotworów żołądka. Zjawisko to - typowe dla Europy od wielu lat utrwaliło się więc także na Dolnym Śląsku. U obu płci nastąpił gwałtowny spadek (po zaskakującym wzroście w roku 1999) zarejestrowanych nowotworów skóry. Spowodował on powrót średniej z lat 1999-2005 do wyznaczonej przez linie trendu liczby około 200 zachorowań u obu płci. U kobiet liczba zachorowań na nowotwory złośliwe piersi w ostatnich czterech latach utrzymuje się na poziomie ponad 1000 rocznie. Utrzymuje się trend spadkowy raka szyjki macicy - w obrębie żeńskich narządów płciowych w roku 2005 więcej zarejestrowaliśmy nowotworów jajnika i trzonu macicy. Jest to kolejny sygnał efektywności badań przesiewowych cytologicznych. Drugim widocznym w analizie zachorowań na nowotwory złośliwe objawem działania programu badań przesiewowych jest zwiększenie liczby wykrytych nowotworów złośliwych u kobiet w wieku 50-59 lat, do których kierowane są badania. Widoczny wzrost wykrytych nowotworów u mężczyzn w wieku 55-59 lat może być niespodziewanym wtórnym następstwem zwiększonej czujności onkologicznej wśród kobiet.

Ryc.1 Struktura nowotworów złośliwych według umiejscowienia. Dolny Śląsk 2005

Tab.1 Zachorowania na nowotwory złośliwe według umiejscowienia i płci, województwo dolnośląskie, 2005 Umiejscowienie ICD-10 Razem Mężczyźni Kobiety Wszystkie umiejscowienia C00-C97 10.300 5.190 5.110 Warga, jama ustna i gardło C00-C14 250 182 68 Warga C00 28 22 6 Język C01-C02 49 40 9 Gruczoły ślinowe C07-C08 24 11 13 Dno jamy ustnej C04 30 24 6 Gardło C09-C14 9 71 19 Inne i nieokreślone C03,C05-C06 29 14 15 Narządy trawienne i otrzewna C15-C26 2.352 1.287 1.065 Przełyk C15 108 87 21 Żołądek C16 401 247 154 Okrężnica C18 710 371 339 Odbytnica C19-C21 524 305 219 Wątroba i pęcherzyk żółciowy C22-C23 200 84 116 Trzustka C25 297 146 151 Inne i nieokreślone C17,C24,C26 112 47 65 Narządy oddechowe C30-C39 2.093 1.516 577 Krtań C32 197 166 31 Płuco C33-C34 1.839 1.318 521 Inne i nieokreślone C30-C31, C37-C39 57 32 25 Kość, tkanka łączna i skóra C40-C49 650 307 343 Kość C40-C41 29 13 16 Tkanka łączna C45-C49 70 32 38 Czerniak złośliwy C43 147 72 75 Skóra C44 404 190 214 Pierś C50 1.134 17 1.117 Narządy płciowe żeńskie C51-C58 996 x 996 Szyjka macicy C53 280 x 280 Trzon macicy C54 354 x 354 Jajnik C56-C57 307 x 307 Inne i nieokreślone C51-52,C55,C58 55 x 55 Narządy płciowe męskie C60-C63 562 562 x Gruczoł krokowy C61 462 462 x Jądro C62 84 84 x Inne i nieokreślone C60,C63 16 16 x Narządy moczowe C64-C68 900 622 278 Pęcherz moczowy C67 515 386 128 Nerka i inne umiejscowienia C64-66,C68 385 236 150 Oko, mózg i układ nerwowy C69-C72 262 137 125 Gruczoły wydzielania wewnętrznego C73-C75 84 24 60 Tarczyca C73 62 15 47 Inne C74-C75 22 9 13 Białaczki C91-C95,C97 190 101 89 Inne tkanki limfat. I krwiotwórczej C81-85,C88,C90,C96 320 168 152 Choroba Hodgkina C81 73 36 37 Szpiczak mnogi C90,C96 98 54 44 Inne chłoniaki C82-85, C88 149 78 71 Inne i nieokreślone umiejscowienia C76-C80 508 268 240

Tab. 2 Zachorowania na nowotwory złośliwe w powiatach woj. dolnośląskiego, 2005 Powiat Mężczyźni Kobiety Bolesławiecki 103 123 Dzierżoniowski 209 207 Głogowski 140 124 Górowski 47 41 Jaworski 82 92 Jeleniogórski 108 90 Kamiennogórski 73 74 Kłodzki 281 287 Legnicki 85 94 Lubański 104 95 Lubiński 219 183 Lwówecki 83 69 Milicki 68 57 Oleśnicki 116 77 Oławski 189 198 Polkowicki 111 82 Strzeliński 91 71 Średzki 98 96 Świdnicki 282 309 Trzebnicki 140 114 Wałbrzyski 95 101 Wołowski 82 65 Wrocławski 172 126 Ząbkowicki 95 112 Zgorzelecki 171 174 Złotoryjski 59 64 Miasta na prawach powiatu Mężczyźni Kobiety Jelenia Góra 161 170 Legnica 179 201 Wałbrzych 207 214 Wrocław 1.336 1.423

Ryc. 2.1 Liczby zachorowań na nowotwory złośliwe w województwie dolnośląskim w latach 2003-2005 w grupach wieku, mężczyźni 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 do 24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85+ Wiek Ryc. 2.2 Liczby zachorowań na nowotwory złośliwe w województwie dolnośląskim w latach 2003-2005 w grupach wieku, kobiety 800 700 600 500 400 300 200 100 0 do 24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85+ Wiek

Tab. 3 Zachorowania na nowotwory złośliwe według umiejscowienia i płci, miasto Wrocław, 2005 Umiejscowienie ICD-10 Razem Mężczyźni Kobiety Wszystkie umiejscowienia C00-C97 2.752 1.333 1.419 Warga, jama ustna i gardło C00-C14 59 39 20 Warga C00 7 5 2 Język C01-C02 10 7 3 Gruczoły ślinowe C07-C08 4 2 2 Dno jamy ustnej C04 22 5 1 Gardło C09-C14 10 17 5 Inne i nieokreślone C03,C05-C06 3 7 Narządy trawienne i otrzewna C15-C26 608 321 287 Przełyk C15 32 26 6 Żołądek C16 93 49 44 Okrężnica C18 199 106 93 Odbytnica C19-C21 121 66 56 Wątroba i pęcherzyk żółciowy C22-C23 67 36 31 Trzustka C25 66 29 37 Inne i nieokreślone C17,C24,C26 29 9 20 Narządy oddechowe C30-C39 509 348 163 Krtań C32 32 29 3 Płuco C33-C34 470 315 155 Inne i nieokreślone C30-C31, C37-C39 9 4 5 Kość, tkanka łączna i skóra C40-C49 193 93 100 Kość C40-C41 6 5 1 Tkanka łączna C45-C49 6-6 Czerniak złośliwy C43 38 19 19 Skóra C44 143 69 74 Pierś C50 370 8 362 Narządy płciowe żeńskie C51-C58 256 x 256 Szyjka macicy C53 59 x 59 Trzon macicy C54 92 x 92 Jajnik C56-C57 92 x 92 Inne i nieokreślone C51-52,C55,C58 13 x 13 Narządy płciowe męskie C60-C63 192 192 x Gruczoł krokowy C61 169 169 x Jądro C62 16 16 x Inne i nieokreślone C60,C63 7 7 x Narządy moczowe C64-C68 240 164 76 Pęcherz moczowy C67 148 110 38 Nerka i inne umiejscowienia C64-66,C68 92 54 38 Oko, mózg i układ nerwowy C69-C72 66 34 32 Gruczoły wydzielania wewnętrznego C73-C75 21 5 16 Tarczyca C73 17 4 13 Inne C74-C75 4 1 3 Białaczki C91-C95,C97 43 23 20 Inne tkanki limfat. i krwiotwórczej C81-85,C88,C90,C96 64 39 25 Choroba Hodgkina C81 11 7 4 Szpiczak mnogi C90,C96 21 16 5 Inne chłoniaki C82-85, C88 32 16 16 Inne i nieokreślone umiejscowienia C76-C80 129 67 62

TRENDY Analizie zmian w latach 1985-2005 poddano liczby zachorowań na nowotwory ogółem i najczęstsze umiejscowienia u obu płci. Na Dolnym Śląsku wzrost liczb rejestrowanych zachorowań u mężczyzn przebiegał w badanym okresie w tempie o 1,8% rocznie, a u kobiet o 2,7%. Na podstawie tych danych możemy prognozować, że średni roczny wzrost liczby zachorowań w najbliższych latach wyniesie około 72 mężczyzn i 91 kobiet. U mężczyzn najszybciej rosły liczby zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe okrężnicy (12,5%), pęcherza moczowego (rocznie średnio o 10,5%), gruczołu krokowego (9,6%), nerki (5,9%) i odbytnicy (4,5%). W badanym okresie niewielki trend malejący wykazywały nowotwory złośliwe żołądka (1,4%) i krtani (0,8%). U kobiet najszybciej rosły liczby zachorowań na nowotwory złośliwe okrężnicy (średnio rocznie 9,3%), piersi (6,6%), płuca (6,2%) i odbytnicy (3,4%). Malały liczby rocznych zachorowań na nowotwory żołądka (1,2%) i szyjki macicy (1,9%). Poniżej przedstawiamy wartości liczbowe rocznych zmian (o ile więcej, lub mniej nowotworów spodziewamy się w następnym roku) dla najczęściej stwierdzanych nowotworów obliczone na podstawie danych z dwudziestoletniego okresu 1985-2005: Tab. 4 Zmiany liczb zachorowań na najczęstsze na Dolnym Śląsku nowotwory na podstawie danych z lat 1985-2005 Mężczyźni Kobiety zmiana roczna zmiana roczna ogółem +72 ogółem +91 pęcherz moczowy +15 pierś +31 gruczoł krokowy +14 płuco +15 okrężnica +13 okrężnica +12 odbytnica +7 trzon macicy +6 płuco +7 odbytnica +5 nerka +7 jajnik +4 trzustka 0 trzustka +2 skóra 0 skóra 0 krtań -2 żołądek -3 żołądek -5 szyjka macicy -8

Ryc.3 Zmiany liczb zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe ogółem na Dolnym Śląsku w latach 1985-2005 6000 5500 5000 4500 mężczyźni y = 72,052x + 4020 y = 91,59x + 3396,4 4000 kobiety 3500 3000 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Ryc.4 Zmiany liczb zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe płuc na Dolnym Śląsku w latach 1985-2005 1600 1400 1200 mężczyźni y = 7,3675x + 1326 1000 800 600 400 kobiety y = 15,33x + 247,09 200 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Ryc.5.1 Zmiany liczb zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe układu pokarmowego na Dolnym Śląsku w latach 1985-2005. Mężczyźni 500 450 400 350 300 żołądek y = -5,5481x + 397,74 okrężnica y = 13,035x + 104,28 250 200 150 100 50 y = 0,1532x + 145,5 trzustka y = 6,6x + 146,97 odbytnica 0 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Ryc.5.2 Zmiany liczb zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe układu pokarmowego na Dolnym Śląsku w latach 1985-2005. Kobiety 400 350 okrężnica y = 11,71x + 125,52 300 250 żołądek y = -2,82x + 228,13 odbytnica y = 4,56x + 133,31 200 150 100 trzustka y = 2,24x + 108,72 50 0 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Ryc.6 Zmiany liczb zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe układu moczowo - płciowego na Dolnym Śląsku w latach 1985-2005. Mężczyźni 500 450 pęcherz moczowy y = 14,881x + 141,5 400 350 300 gruczoł krokowy y = 13,991x + 146,24 250 200 nerka y = 7x + 118,62 150 100 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Ryc.7 Zmiany liczb zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe krtani na Dolnym Śląsku w latach 1985-2005. Mężczyźni 250 230 210 190 y = -2,0065x + 235,74 170 150 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Ryc.8 Zmiany liczb zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe skóry na Dolnym Śląsku w latach 1985-2005 350 300 kobiety y = 0,2545x + 189,25 250 200 150 100 mężczyźni y = 0,2545x + 189,25 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Ryc.9 Zmiany liczb zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe piersi i narządów rodnych na Dolnym Śląsku w latach 1985-2005. Kobiety 1100 pierś y = 30,582x + 463,22 900 700 500 300 szyjka macicy y = -8,3558x + 444,77 100 trzon macicy jajnik y = 6,2221x + 187,13 y = 3,8701x + 212,38 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

PRZEŻYCIA 5-LETNIE We wszystkich umiejscowieniach nowotworów u chorych z Wrocławia z lat 1996-1999 pięć lat od czasu rozpoznania nowotworu przeżyło 28% mężczyzn (1.387 spośród 4.945 chorych) i 42% kobiet (2.116 spośród 5.025). Porównując te dane z wynikami dla chorych z lat 1988-1991 stwierdzamy u obu płci zwiększenie przeżyć pięcioletnich o 5,2% a z danymi z lat 1992-1995 o ponad 2%. Od lat osiemdziesiątych obserwujemy stałą poprawę wyleczalności wśród analizowanych umiejscowień w nowotworach krtani, gruczołu krokowego i jądra u mężczyzn, piersi i pęcherza moczowego u kobiet oraz czerniaka złośliwego i nerki u obu płci. Pogorszyła się natomiast wyleczalność raka szyjki macicy wśród kobiet.

Tab.5 Przeżycia 5-letnie Rozpoznanie Płeć Odsetek przeżyć chorych z lat 1984-1987 Odsetek przeżyć chorych z lat 1988-1991 Odsetek przeżyć chorych z lat 1992-1995 Odsetek przeżyć chorych z lat 1996-1999 jama ustna M 46.5% 33.1% 19.7% 21.9% K 46.4% 40.4% 48.3% 30.0% żołądek M 9.8% 8.4% 16.7% 8.9% K 12.0% 11.2% 11.9% 14.3% okrężnica M 19.5% 22.7% 34.7% 31.4% K 25.6% 27.7% 29.7% 33.7% odbytnica M 23.6% 22.3% 11.7% 28.9% K 26.6% 21.1% 25.2% 30.9% wątroba M 7.6% 3.2% 9.0% 10.3% K 1.1% 4.7% 4.2% 9.9% trzustka M 4.7% 6.0% 6.5% 10.7% K 5.1% 2.2% 1.9% 6.5% krtań M 44.6% 36.3% 37.1% 50.3% płuco M 7.3% 7.0% 8.4% 8.3% K 13.2% 12.1% 10.2% 16.3% czerniak złośliwy M 51.0% 36.4% 48.5% 65.3% K 59.6% 51.9% 53.1% 69.8% skóra M 75.6% 74.3% 75.2% 75.8% K 79.9% 75.2% 76.4% 80.4% pierś K 58.6% 55.3% 64.8% 67.6% szyjka macicy K 57.1% 57.5% 53.0% 50.6% trzon macicy K 68.2% 70.1% 67.6% 67.9% jajnik K 37.0% 38.2% 32.8% 37.7% gruczoł krokowy M 35.4% 38.1% 41.6% 49.0% jądro M 80.5% 71.4% 83.3% 84.3% pęcherz moczowy M 49.5% 43.4% 45.5% 46.8% K 36.1% 47.0% 47.2% 56.5% nerka M 28.7% 39.5% 46.4% 47.3% K 34.8% 50.9% 57.1% 52.7% mózg M 34.3% 32.9% 19.3% 22.0% K 28.2% 34.6% 61.8% 30.8% białaczki M 39.5% 26.4% 28.0% 25.4% K 44.2% 19.5% 25.4% 38.0% chłoniaki M 34.5% 34.1% 32.0% 41.3% K 31.3% 45.9% 34.3% 34.4% ogółem M 25.5% 22.8% 25.7% 28.0% K 39.7% 36.9% 40.0% 42.1%

METODYKA Podobnie jak poprzednio wydane [1-18], także ten biuletyn ma na celu bardziej szczegółowe przedstawienie sytuacji zachorowań na nowotwory złośliwe na Dolnym Śląsku, niż podaje to wydawnictwo Centrum Onkologii, będące źródłem informacji o nowotworach w Polsce [19, 20]. Dane o zachorowaniach na nowotwory złośliwe pochodzą z Dolnośląskiego Rejestru Nowotworów, są one porównywane przez WHO z danymi innych krajów świata [21, 22, 23]. Dane demograficzne oraz o zgonach pochodzą z Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego we Wrocławiu. Podziału na umiejscowienia dokonano według obowiązującej dziesiątej rewizji ICD (klasyfikacji chorób nowotworowych) [24]. W celu obliczenia trendów zmiany liczb zachorowań obliczono regresję liniową, została ona zilustrowana na wykresach. Zmianę roczną wyrażono w procentach. Analiza przeżyć 5-letnich (obserwowanych) dokonana została na podstawie materiału chorych z miasta Wrocławia, u których nowotwory złośliwe rozpoznane zostały w latach 1984-1999.

PIŚMIENNICTWO Wydawnictwa Dolnośląskiego Centrum Onkologii: 1. Błaszczyk J., Pudełko M., Lorenz K.: Nowotwory złośliwe na Dolnym Śląsku w roku 1991. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 1993. 2. Błaszczyk J., Pudełko M., Lorenz K.: Nowotwory złośliwe na Dolnym Śląsku w roku 1992. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 1994. 3. Błaszczyk J., Pudełko M., Lorenz K.: Nowotwory złośliwe na Dolnym Śląsku w roku 1993. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 1995. 4. Błaszczyk J., Keppel J., Pudełko M.: Atlas zachorowalności na nowotwory kobiece w woj. jeleniogórskim w latach 1984-1993. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 1996. 5. Błaszczyk J., Pudełko M., Lorenz K.: Nowotwory złośliwe na Dolnym Śląsku w roku 1994. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 1996. 6. Błaszczyk J., Pudełko M., Lorenz K.: Nowotwory złośliwe na Dolnym Śląsku w roku 1995. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 1997. 7. Błaszczyk J., Pudełko M., Lorenz K.: Atlas nowotworów złośliwych w woj. wrocławskim w latach 1985-1994. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 1997. 8. Błaszczyk J., Pudełko M., Lorenz K.: Nowotwory złośliwe na Dolnym Śląsku w roku 1996. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 1998. 9. Błaszczyk J., Pudełko M., Lorenz K.: Nowotwory złośliwe na Dolnym Śląsku w roku 1997. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 1999. 10. Błaszczyk J., Pudełko M., Sidorowicz W.: Atlas zachorowalności na nowotwory złośliwe we Wrocławiu w latach 1995-1997. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 1999. 11. Błaszczyk J., Pudełko M.: Nowotwory złośliwe na Dolnym Śląsku w roku 1998. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 2000. 12. Błaszczyk J., Pudełko M.: Nowotwory złośliwe w woj. Dolnośląskim w roku 1999. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 2001. 13. Błaszczyk J., Pudełko M., Cisarż K.: Nowotwory złośliwe w woj. Dolnośląskim w roku 2000. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 2002. 14. Błaszczyk J., Pudełko M., Cisarż K., Maroszek J.: Atlas zachorowalności na nowotwory złośliwe we Wrocławiu w latach 1998-2001. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 2003. 15. Błaszczyk J., Pudełko M., Cisarż K.: Nowotwory złośliwe w woj. Dolnośląskim w roku 2001. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 2003. 16. Błaszczyk J., Pudełko M., Cisarż K.: Nowotwory złośliwe w woj. Dolnośląskim w roku 2002. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 2004. 17. Błaszczyk J., Pudełko M., Cisarż K.: Nowotwory złośliwe w woj. Dolnośląskim w roku 2003. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 2005. 18. Błaszczyk J., Pudełko M., Cisarż K.: Nowotwory złośliwe w woj. Dolnośląskim w roku 2004. Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław 2006.

Pozostałe: 19. Didkowska J., Wojciechowska U., Tarkowski W., Zatoński W.: Nowotwory złośliwe w Polsce w 2000 roku. Centrum Onkologii, Warszawa, 2003. 20. Wojciechowska U., Didkowska J., Tarkowski W., Zatoński W.: Nowotwory złośliwe w Polsce w 2004 roku. Centrum Onkologii, Warszawa, 2006. 21. Parkin D.M., Muir C.S. (red.): Cancer Incidence in Five Continents Vol.VI, International Agency for Research on Cancer, Lyon, 1992. 22. Parkin D.M., Whelan S.L., Ferlay J. (red.): Cancer Incidence in Five Continents Vol.VII, International Agency for Research on Cancer, Lyon, 1997. 23. Parkin D.M., Whelan S.L., Ferlay J. (red.): Cancer Incidence in Five Continents Vol.VIII, International Agency for Research on Cancer, Lyon, 2002. 24. Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i problemów zdrowotnych. Rewizja dziesiąta. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Versalius, Kraków, 1994.