ZŁOśONE POCHODZENIE DIPLOIDALNYCH KLONÓW ZIEMNIAKA ŹRÓDŁEM ZMIENNOŚCI GENETYCZNEJ DLA HODOWLI

Podobne dokumenty
Mieszańce diploidalne ziemniaka źródłem odporności na raka ziemniaka (Synchytrium endobioticum (Schilb.) Perc.)

Ziemniak Polski 2013 nr 4

MIĘDZYGATUNKOWE MIESZAŃCE SOMATYCZNE ZIEMNIAKA

Zmienność cech technologicznych i morfologicznych bulw ziemniaka w potomstwie uzyskanym z krzyżowań interploidalnych 4x 2x

Ziemniak Polski 2011 nr 1 1

Reakcja na wirus M ziemniaka (PVM) tetraploidalnych rodów ziemniaka

Wielocechowa analiza różnorodności fenotypowej mieszańców ziemniaka uzyskanych z krzyżowań tetraploid diploid

Postęp biologiczny w hodowli, nasiennictwie i produkcji ziemniaka w Polsce Część IV. Ocena postępu odmianowego pod względem odporności na patogeny

Mgr Piotr KAMIŃSKI Zamarte, 2 grudnia 2015r. Główny specjalista Hodowla Ziemniaka Zamarte Sp. z o. o. Grupa IHAR w Zamartem, woj. kujawsko-pomorskie

55 (4): , 2015 Published online: ISSN

Reakcja odmian pszenżyta ozimego na długoterminowe przechowywanie w banku genów

Hodowla roślin genetyka stosowana

Prof. dr hab. Iwona Szarejko

Ocena zdolności kombinacyjnej kilku cech użytkowych grochu siewnego (Pisum sativum L.)

Zakres zmienności i współzależność cech owoców typu soft flesh mieszańców międzygatunkowych Capsicum frutescens L. Capsicum annuum L.

AUTOREFERAT. b) osiągnięcie stanowi jednotematyczny cykl następujących publikacji:

Wartość kombinacyjna niektórych odmian ziemniaka dla wybranych cech przydatności konsumpcyjnej

Wdrożenie postępu hodowlanego ziemniaka wyniknie z rozwiązania problemów nasiennictwa

Reakcja wzorców w testach odporności ziemniaka na Phytophthora infestans

mgr inż. Irena Stypa IHAR-PIB, Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie

Agrotechnika i mechanizacja

Wykorzystanie zasobów genowych w hodowli roślin i pracach badawczych

Reakcja odmian gryki na długoterminowe przechowywanie w banku genów

Kolekcja podstawowa w banku genów ziemniaka in vitro gromadzenie, utrzymywanie i wykorzystanie. Dorota Michałowska

Zad. 2.2 Poszerzenie puli genetycznej jęczmienia

Streszczanie rozprawy doktorskiej pt.: Zastosowanie technik molekularnych w selekcji ziemniaka uprawnego odpornego na mątwiki (Globodera spp.

Spis treści Część I. Genetyczne podstawy hodowli roślin 1. Molekularne podstawy dziedziczenia cech Dariusz Crzebelus, Adeta Adamus, Maria Klein

dr inż. Piotr Kamiński Hodowla Ziemniaka Zamarte sp. z o.o. Grupa IHAR Zamarte, ul. Parkowa 1, Kamień Krajeński,

Odporność roślin ziemniaka na Phytophthora infestans i jej związek z wczesnością odmian przegląd literatury

Zastosowanie nowych technologii genotypowania w nowoczesnej hodowli i bankach genów

Forma pracy i przegląd literatury

Charakterystyka zmienności cech użytkowych na przykładzie kolekcji pszenżyta

Nr zadania Miejsce/organizator Temat Uczestnicy termin

DOKUMENTACJA W SPRAWIE UBIEGANIA SIĘ O NADANIE TYTUŁU PROFESORA PRZEZ DR HAB. JADWIGĘ ŚLIWKĘ

GENETYCZNY POTENCJAŁ KRZYśOWANIA LINII WSOBNYCH KUKURYDZY

ZASTOSOWANIE MIKROROZMNAŻANIA W HODOWLI I NASIENNICTWIE ZIEMNIAKA

Program wieloletni: Tworzenie naukowych podstaw

Zadnie 1.2. Gromadzenie i długotrwałe przechowywanie w czystości genetycznej i w stanie żywym genotypów roślin użytkowych

Analiza genetyczna zawartości kwasów tłuszczowych w liniach DH rzepaku ozimego

Ocena postępu hodowlanego w produkcji ziemniaka w Polsce w latach

Nasiennictwo. Tom I. Spis treści

Nowe odmiany ziemniaka w produkcji nasiennej

Wykorzystanie krajowych i światowych zasobów genowych w pracach badawczych oraz hodowlanych pszenicy

Poszczególne zadania tematu i pracownie wykonujące

Przewidywane procedury rejestracji i kontroli uprawy odmian transgenicznych w Polsce

INSTYTUT GENETYKI ROŚLIN POLSKIEJ AKADEMII NAUK

dr Jadwiga Śliwka IHAR PIB, Oddział w Młochowie, ul. Platanowa 19, Młochów

Zadanie 1.2 Gromadzenie i zachowanie w kolekcjach polowych, in vitro i kriokonserwacja, charakterystyka, ocena, dokumentacja i udostępnianie zasobów

Nasiennictwo i odmianoznawstwo

Zmienność i współzależność niektórych cech struktury plonu żyta ozimego

LIST OF PUBLICATIONS BY PROFESSOR HANNA ZARZYCKA D.SC. (AGR.)

Ocena zmienności i współzależności cech ilościowych w kolekcji jarej pszenicy twardej pochodzenia afgańskiego

ZADANIE1.6. Gromadzenie i przechowywanie kolekcji patogenów ziemniaka. Jadwiga Śliwka IHAR-PIB O/Młochów 2013

Geny odporności na wirus Y ziemniaka (PVY)

Ocena zdolności kombinacyjnej linii wsobnych kukurydzy (Zea mays L.)

inż. Danuta Sekrecka, mgr inż. Dorota Michałowska IHAR PIB, Pracownia Zasobów Genowych i Kultur in vitro w Boninie

1.4 PROWADZENIE CENTRALNEJ DŁUGOTERMINOWEJ PRZECHOWALNI NASION ZASOBÓW GENETYCZNYCH ROŚLIN UŻYTKOWYCH, PROWADZENIE HERBARIUM Grzegorz Gryziak

Zdolność kombinacyjna odmian lnu oleistego pod względem cech plonotwórczych

Możliwość stosowania uprawy zagonowej w nasiennictwie ziemniaka

Ocena zdolności kombinacyjnej linii wsobnych kukurydzy

Misją spółki jest wdrażanie postępu biologicznego w produkcji roślinnej oraz dostarczanie rolnikom na terenie całego kraju dobrej jakości nasion

PLAN WIELOLETNI Obszar tematyczny 1 Ochrona Zasobów Genowych Roślin Użytkowych

Przedmowa 9 Początki hodowli i oceny odmian roślin warzywnych w Polsce Hodowla roślin kapustnych Znaczenie gospodarcze Systematy

Biologiczne i przyrodnicze uwarunkowania nasiennictwa ziemniaka w Polsce

Porównanie produkcji nasiennej ziemniaka w systemie ekologicznym i konwencjonalnym

Nasiennictwo i odmianoznawstwo

Zdolność kiełkowania nasion lnu (Linum usitatissimum L.) w długoterminowym przechowywaniu

Geny odporności na wirus Y ziemniaka (PVY)

Nasilenie występowania głównych patogenów ziemniaka na terenie Polski w latach

Efekty zdolności kombinacyjnej w potomstwie wybranych odmian truskawki (Fragaria ananassa Duch.)

KARTA PROGRAMOWA - Sylabus -

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN POLONIA. Ocena przydatności wybranych odmian gryki Fagopyrum esculentum Moench

Numer zadania 2.7. pt Poszerzanie puli genetycznej roślin oleistych dla przetwórstwa rplno-spożywczego i innycj gałęzi przemysłu

ZMIENNOŚĆ FAZ FENOLOGICZNYCH ZIEMNIAKA. ZRÓŻNICOWANIE ODMIAN

Struktura plonu wybranych linii wsobnych żyta ozimego

PODAŻ CIĄGNIKÓW I KOMBAJNÓW ZBOŻOWYCH W POLSCE W LATACH

PROF. DR HAB. EWA SAWICKA-SIENKIEWICZ

Nasiennictwo i odmianoznawstwo

dr Barbarę WIEWIÓRĘ z Zakładu Nasiennictwa i Nasionoznawstwa w Radzikowie Kolokwium odbędzie się 28 lutego 2013 r.

Identyfikacja QTL warunkujących długość liścia flagowego w dwóch populacjach mapujących żyta (Secale cereale L.)

Frekwencja genotypów dopełniających i restorujących dla systemu cms-t. timopheevi u pszenżyta ozimego

HODOWLA SOI I LNIANKI W KATEDRZE GENETYKI I HODOWLI ROŚLIN SOYBEAN AND CAMELINA BREEDING IN DEPARTMENT OF GENETICS AND PLANT BREEDING.

Choroby wirusowe ziemniaka. Krystyna Michalak Zhimin Yin IHAR-PIB O/Młochów

FUNKCJONOWANIE BANKU GENÓW ROŚLIN OGRODNICZYCH W INSTYTUCIE OGRODNICTWA W SKIERNIEWICACH

dr hab. Renata Lebecka, prof. nadzw., mgr Krystyna Michalak IHAR-PIB Oddział w Młochowie,

ZMIENNOŚĆ I ODZIEDZICZALNOŚĆ CECH UśYTKOWYCH LINII WSOBNYCH KUKURYDZY (Zea mays L.)

Tabela 79. Plon ziemniaków bardzo wczesnych w 2016 r. (dt ha -1 ). Wzorzec dt ha x x

Dziedziczenie cech warunkujących plonowanie owsa jarego (Avena sativa L.)

Zakres zmienności i współzależność cech technologicznych u trzech wielkoowocowych odmian papryki rocznej (Capsicum annuum L.)

Reakcja na wirusy odmian ziemniaka znajdujących się w Krajowym Rejestrze w 2010 roku

KOSZTY UŻYTKOWANIA MASZYN W STRUKTURZE KOSZTÓW PRODUKCJI ROŚLINNEJ W WYBRANYM PRZEDSIĘBIORSTWIE ROLNICZYM

Zadanie 8.6 Ocena i doskonalenie genotypów gorczycy białej i rzodkwi oleistej o działaniu antymątwikowym i wysokiej wartości nawozowej

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI BADAWCZO-ROZWOJOWEJ W ROKU Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy

KONFERENCJA. osiągnięcia i wyzwania. Wdrażanie Krajowej Strategii zrównoważonego użytkowania i ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich:

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN POLONIA

Charakterystyka podwojonych haploidów rzepaku ozimego uzyskanych z odmiany Bor

MAPA SYTUACYJNA IHAR-PIB W RADZIKOWIE

Ocena mieszańców BC 1 (Avena sativa L. Avena maroccana Gdgr.) Avena sativa L. pod względem stabilności cytogenetycznej i wybranych cech ilościowych

prof. dr hab. Krystyna Rykaczewska IHAR-PIB, Zakład Agronomii Ziemniaka w Jadwisinie, Serock

WPŁYW OBRÓBKI TERMICZNEJ NA SIŁĘ CIĘCIA I SIŁĘ ŚCISKANIA ZIEMNIAKÓW

Transkrypt:

ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 007 z. 57: 775-78 ZŁOśONE POCHODZENIE DIPLOIDALNYCH KLONÓW ZIEMNIAKA ŹRÓDŁEM ZMIENNOŚCI GENETYCZNEJ DLA HODOWLI Iwona Wasilewicz-Flis, Henryka Jakuczun, Ewa Zimnoch-Guzowska Zakład Genetyki i Materiałów Wyjściowych Ziemniaka, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Oddział w Młochowie Wstęp Ziemniak diploidalny (n = x = 4) stanowi najliczniejszą grupę tuberyzujących gatunków Solanum wśród 5 sklasyfikowanych gatunków dzikich i sześciu prymitywnie uprawianych [HAWKES 990]. Jest on rezerwuarem szerokiej zmienności genetycznej wielu cech poszukiwanych w hodowli odmian ziemniaka. Uprawny ziemniak (Solanum tuberosum L. subsp. tuberosum) jest tetraploidem (n = 4x = 48) o wysokim stopniu heterozygotyczności. Większość cech waŝnych w hodowli ziemniaka determinowanych jest poligenicznie. Im więc szersza zmienność genetyczna, tym większa szansa na wyselekcjonowanie form skupiających moŝliwie duŝo cech wymaganych od nowoczesnej odmiany. Ziemniak diploidalny daje moŝliwość wzbogacenia puli genetycznej dostępnej dla hodowli o nowe allele genów waŝnych cech jakościowych i odpornościowych. Dzięki gametom o niezredukowanej liczbie chromosomów (gamety n) zmienność genetyczna ziemniaka diploidalnego moŝe być przekazywana na poziom tetraploidalny w bezpośrednich krzyŝowaniach 4x-x. Prace nad introdukcją cech z ziemniaka diploidalnego na poziom tetraploidalny prowadzono w wielu ośrodkach, stosując róŝne schematy opisane przez ZIMNOCH-GUZOWSKĄ [003]. Mimo duŝej liczebności i bioróŝnorodności gatunków ziemniaka, które tworzą serię poliploidalną od diploidów (n = x = 4) do heksaploidów (n = 6x = 7), tylko sześć z nich zostało intensywnie wykorzystanych w pracach hodowlanych i występuje w pochodzeniu wielu odmian ziemniaka [ROSS 986]. Wniosły one przede wszystkim geny odporności na róŝne patogeny i szkodniki ziemniaka. Źródłem odporności na Phytophthora infestans były S. demissum (heksaploid) i S. stoloniferum (tetraploid). Oba wymienione gatunki oraz S. chacoense (diploid) i S. acaule (tetraploid i heksaploid) były źródłem odporności na wirusy ziemniaka, a odporność na nicienie pochodzi z dwóch diploidalnych gatunków, S. vernei i S. spegazzini. W mniejszym stopniu zostały wykorzystane dwa prymitywnie uprawiane gatunki, S. tuberosum subsp. andigena (tetraploid) oraz S. phureja (diploid). W IHAR, w Młochowie, prace z ziemniakiem diploidalnym w celach hodowlanych i poznawczych rozpoczęte w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku, kontynuowane są do dziś [SAWICKA i in. 977; ŚWIEśYŃSKI, ZIMNOCH-GUZOWSKA 996; ZIMNOCH-GUZOWSKA 003]. Prace te zapoczątkowały utworzenie kolekcji ziemniaka diploidalnego, która skupia najcenniejsze genotypy o unikatowych

776 I. Wasilewicz-Flis, H. Jakuczun, E. Zimnoch-Guzowska kompletach cech i złoŝonym mieszańcowym pochodzeniu [JAKUCZUN i in. 996]. Kolekcja ziemniaka jest zbiorem niepowtarzalnych rekombinacji genów słuŝącym celom hodowlanym i badawczym. W pracy autorzy przedstawiają bogactwo zmienności genetycznej zabezpieczonej w kolekcji ziemniaka diploidalnego w IHAR w Młochowie, jej stan aktualny i wykorzystanie. Diploidalne gatunki Solanum źródłem cech odpornościowych i jakościowych W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku, na początkowym etapie powstawania kolekcji ziemniaka diploidalnego, zabezpieczano w niej źródłowe gatunki Solanum oraz pierwsze mieszańce otrzymane w obrębie tych gatunków lub między gatunkami. Wybór gatunków z róŝnych kolekcji światowych (np. MPI, Niemcy; Glks, Niemcy; CIP, Peru; CPC, Szkocja; WAC, Holandia; CCC, Kolumbia; INTA, Argentyna) i krajowych (Pracownia Kolekcji, Wyszobórz) wynikał z aktualnych w tamtym czasie trendów hodowlanych. Introdukcja plazmy zarodkowej z gatunków diploidalnych miała za zadanie poszerzyć zmienność genetyczną materiałów hodowlanych ukierunkowanych na wysoką zawartość skrobi oraz odporność na wirusy ziemniaka. Źródłem tych cech były S. chacoense, S. commersonii, S. gourlayi, S. megistacrolobum, S. tarijense, S. vernei i S. yungasense [DZIEWOŃSKA i in. 984; SAWICKA 984]. W późniejszych etapach sprowadzono obiekty kolekcyjne gatunków S. demissum, S. microdontum, S. phureja, S. stoloniferum i S. verrucosum, stanowiących źródło odporności na P. infestans [ZARZYCKA i in. 984]. W pracach tych uŝywano równieŝ dihaploidy odmian i rodów tetraploidalnych, które sprowadzano z innych kolekcji lub otrzymywano we własnym zakresie. W Młochowie wyprowadzono dihaploidy z odmian Certa, Azalia, Leda, Pierwiosnek, Pola, Erdkraft, Gitte, Ryś, Tarpan oraz z własnych rodów 4x [DZIEWOŃSKA i in. 984; SAWICKA 984]. Dihaploidy tetraploidalnych form były źródłem cech uŝytkowych oraz miały za zadanie wyparcie niepoŝądanych cech wnoszonych przez dzikie gatunki. Szukano równieŝ wśród nich form z genem Rx (gen krańcowej odporności na PVX), Ry (gen krańcowej odporności na PVY), Ns (gen odporności determinujący nadwraŝliwość na PVS) oraz z genami odporności na PLRV [DZIEWOŃSKA i in. 984]. Wyselekcjonowane klony z dzikich gatunków lub prostych mieszańców międzygatunkowych oraz z dihaploidów brały udział w hodowli rekombinacyjnej, mającej na celu połączenie moŝliwie wielu cech odpornościowych i jakościowych. Pierwsze wyselekcjonowane klony posiadały w swoim pochodzeniu od jednego do czterech gatunków, głównie S. chacoense, S. gourlayi, S. tuberosum oraz S. yungasense. Na przestrzeni ponad 30 lat, w wielu cyklach krzyŝowań otrzymano mieszańce międzygatunkowe o coraz bardziej skomplikowanym pochodzeniu oraz o coraz bogatszych zestawach róŝnych cech jakościowych i odpornościowych. Kolekcja została takŝe wzbogacona o kolejne gatunki ziemniaka oraz o nowe dihaploidy. W kolekcji umieszczano klony otrzymane w ramach syntezy diploidalnych form rodzicielskich, wykorzystane jako formy rodzicielskie potomstw stanowiących materiał do selekcji wybranych cech lub kompletów cech, a takŝe klony siostrzane, stanowiące zabezpieczenie kombinacji genetycznych. Klony źródłowe sprowadzane z zagranicznych kolekcji były obligatoryjnie włączane do kolekcji.

ZŁOśONE POCHODZENIE DIPLOIDALNYCH KLONÓW ZIEMNIAKA... 777 ZłoŜone pochodzenie diploidalnych klonów ziemniaka Complex origin of diploid potato clones Gatunki Solanum występujące w pochodzeniu klonów Solanum species existing in pedigree of clones Tabela ; Table Liczba klonów Number of clones Przydatnych do bezpośredniej konsumpcji lub na chipsy; Suitable for consumption and for chipping chc, tbr, yun phu, stn, tbr chc, grl, tbr, yun chc, phu, tbr, yun chc, grl, phu, stn, tbr, yun chc, mcd, phu, tbr, ver, yun acl, chc, dms, grl, phu, tbr, yun chc, grl, mcd, phu, tbr, ver, yun acl, chc, dms, grl, phu, sto, tbr, yun acl, chc, dms, gon, grl, phu, sto, tbr, yun acl, chc, dms, grl, phu, stn, sto, tbr, yun acl, chc, dms, grl, mcd, phu, stn, tbr, yun, ver acl, chc, dms, grl, mcd, phu, sto, tbr, ver, yun O wysokiej zawartości skrobi; Of high starch kontent chc, tbr chc, tbr, yun phu, stn, tbr acl, chc, dms, grl, phu, sto, tbr, yun acl, chc, dms, grl, mcd, phu, sto, tbr, ver, yun Odpornych na wirusy ziemniaka; Resistant to potato viruses tbr grl, tbr chc, grl, tbr acl, chc, dms, grl, phu, tbr acl, chc, dms, grl, phu, sto, tbr acl, chc, dms, grl, phu, tbr, yun acl, chc, dms, grl, phu, sto, tbr, yun acl, chc, dms, grl, mcd, phu, sto, tbr, ver, yun Odpornych na zarazę ziemniaka; Resistant to late blight chc, mcd, tbr, ver chc, mcd, tbr, yun chc, tbr, ver, yun chc, mcd, phu, tbr, ver chc, phu, tbr, ver, yun acl, chc, dms, phu, stn, tbr chc, grl, mcd, phu, stn, tbr chc, grl, mcd, tbr, ver, yun chc, mcd, phu, tbr, ver, yun acl, chc, dms, grl, mcd, phu, sto, tbr, ver Efektywnie tworzących gamety n; Efficiently forming n gametes chc, tbr, yun acl, chc, grl, tbr chc, phu, tbr, yun UŜyte skróty; Used abbreviations: acl, chc, dms, gon, grl, mcd, phu, stn, sto, tbr, ver, yun = Solanum acaule, S. chacoense, S. demissum, S. goniocalyx, S. gourlayi, S. microdontum, S. phureja, S. stenotomum, S. stoloniferum, S. tuberosum, S. verrucosum S. yungasense 3 3 5 7 6 6 5 3

778 I. Wasilewicz-Flis, H. Jakuczun, E. Zimnoch-Guzowska W sumie, klony wywodzące się z Młochowa mają w swoim pochodzeniu obok S. tuberosum (dihaploidy odmian i rodów) następujących gatunków ziemniaka: S. acaule, S. chacoense, S. demissum, S. goniocalyx, S. gourlayi, S. microdontum, S. phureja, S. stenotomum, S. stoloniferum, S. verrucosum oraz S. yungasense (tab. ). Wyselekcjonowane w Młochowie diploidalne klony utrzymywane w kolekcji polowej są złoŝonymi mieszańcami Solanum, posiadającymi w swoim pochodzeniu od jednego do dziesięciu gatunków ziemniaka. Źródłem cechy wiodącej dla klonów przydatnych do bezpośredniej konsumpcji oraz do przetwórstwa na chipsy są S. phureja, S. goniocalyx i S. tuberosum. Donorem wysokiej zawartości skrobi są S. chacoense, S. yungasense, S. verrucosum i S. tuberosum. Odporność na P. infestans wnoszą S. microdontum, S. phureja, S. verrucosum i S. stenotomum. Odporność na PLRV pochodzi od S. tuberosum i S. chacoense, na PVM z S. gourlayi, na PVY z S. stoloniferum, S. tuberosum i S. chacoense, na PVX z S. acaule. Klony charakteryzujące się wysoką tendencją do tworzenia efektywnych męskich gamet n cechę tę otrzymały głównie z S. phureja i S. chacoense. Stan aktualny kolekcji W 005 roku kolekcja klonów diploidalnych obejmowała 06 form utrzymywanych w polu, 37 w szklarni oraz 5 w kulturach in vitro. Największą grupę polową (8 form) stanowią klony otrzymane w Młochowie w ramach syntezy diploidalnych form rodzicielskich. Biorąc pod uwagę cechę wyróŝniającą, wyodrębniono pięć grup klonów: przydatne do bezpośredniej konsumpcji lub do przetwórstwa na chipsy (4 klony), z wysoką zawartością skrobi (siedem klonów), odporne na wirusy ziemniaka (PLRV, PVM, PVY, PVX, PVS), (3 klonów), odporne na P. infestans (3 klonów) oraz klony z wysoką tendencją do produkcji męskich gamet n (6 klonów). Większość klonów posiada odporność na, 3 lub 4 wirusy ziemniaka, część z nich jest odporna na zarazę ziemniaka, zgniliznę bulw ziemniaka, nicienie lub raka ziemniaka. WaŜną właściwością większości klonów jest dobra krzyŝowalność oraz tworzenie męskich gamet n. W polu utrzymywana jest równieŝ grupa 5 klonów wywodzących się z róŝnych ośrodków zagranicznych. W tej grupie znajduje się sześć klonów S. phureja pochodzących z kolekcji VIR w Rosji, z których cztery zostały określone jako odporne na PVY. Są one nowym źródłem odporności na ten wirus w naszym materiale. Klony te wyróŝniają się równieŝ dobrą przydatnością do bezpośredniej konsumpcji, poprawną morfologią bulw, są męskopłodne oraz tworzą męskie gamety n. Klon KW84-7-57 pochodzący z Holandii wzbogacił naszą kolekcję o gatunek S. goniocalyx, będący źródłem dobrego poziomu cech uŝytkowych. Z kolekcji holenderskiej otrzymaliśmy równieŝ mieszańca S. tuberosum i S. phureja, klon HT/HZ 84 PH 5, o dobrych walorach smakowych i wysokiej tendencji do produkcji męskich gamet n oraz dihaploid S. tuberosum, SVP DH8--04, który jest donorem odporności na PVY. Dwa klony It 68 G 30 i It 63 GA otrzymane z Włoch są dla nas innym źródłem podwyŝszonej zawartości skrobi. W swoim pochodzeniu mają one dwa dzikie gatunki ziemniaka, S. demissum oraz S. microdontum. Niemiecki dihaploid S. tuberosum, Baz-GL-94.77.6 przydatny do bezpośredniej konsumpcji jest w naszej kolekcji donorem odporności na P. infestans o innym podłoŝu genetycznym. Amerykańskie klony USW 593.3 i USW 595.7, pochodzące z krzyŝowania S. phureja z dihaploidem odmiany Katahdin, charakteryzują się wysoką tendencją do tworzenia męskich gamet n.

ZŁOśONE POCHODZENIE DIPLOIDALNYCH KLONÓW ZIEMNIAKA... 779 W kolekcji szklarniowej znajduje się grupa 5 klonów będących źródłem odporności na PVM, której podstawą jest reakcja nadwraŝliwości. NadwraŜliwość determinowana jest obecnością genu Rm pochodzącego z dzikiego gatunku S. megistacrolobum. Oprócz S. megistacrolobum w pochodzeniu tych klonów są inne gatunki - S. sparsipilum, S. vernei, S. phureja oraz dihaploid S. tuberosum. Z tej grupy 3 klonów jest męskopłodnych, a siedem tworzy męskie gamety n. Nowymi donorami odporności na PLRV są trzy klony wyselekcjonowane w obrębie S. yungasense, otrzymane z kolekcji VIR w Rosji. Wykorzystanie W kolekcji polowej utrzymywane są trzy klony (DG 88-89, DW 88-4556, DG 93-33) z oferty diploidalnych materiałów wyjściowych przekazanych polskim hodowcom. Formy te są donorami dobrej jakości kulinarnej oraz przetwórczej typu cold chipping [JAKUCZUN, WASILEWICZ-FLIS 006] i z duŝym powodzeniem zostały wykorzystane w młochowskiej hodowli materiałów wyjściowych ziemniaka [DOMAŃSKI i in. 000, 004]. Blisko połowa diploidalnych klonów ziemniaka, obecnie utrzymywanych w kolekcji polowej, brała udział w programach krzyŝowań wykonywanych głównie w ramach syntezy diploidalnych form rodzicielskich [ZIMNOCH-GUZOWSKA 003]. Część z kolekcyjnych klonów posłuŝyła jako formy rodzicielskie nieselekcjonowanych potomstw wykorzystanych do badań dziedziczenia róŝnych waŝnych cech odpornościowych [WAGENVOORT, ZIMNOCH-GUZOWSKA 99; FLIS, WASILEWICZ-FLIS 998; LEBECKA, ZIMNOCH-GUZOWSKA 004; MARCZEWSKI i in. 004; ŚLIWKA i in. 006] i jakościowych ziemniaka [JAKUCZUN, ZIMNOCH-GUZOWSKA 004, 006]. Na przestrzeni lat klony kolekcyjne były przekazywane do krajowych i zagranicznych ośrodków badawczych i hodowlanych w ramach wymiany materiału roślinnego. Zaletą młochowskich diploidalnych mieszańców ziemniaka dla zagranicznych partnerów była zarówno ich szeroka zmienność genetyczna, jak i złoŝone komplety cech odpornościowych i jakościowych. Najaktywniejszą wymianę materiałów roślinnych prowadzono z ośrodkami w USA, Peru, Danii i Niemczech. Podsumowanie. Kolekcja diploidalnego ziemniaka w IHAR w Młochowie skupia formy powstałe w wyniku wieloletnich prac selekcyjnych prowadzonych w ramach syntezy diploidalnych form rodzicielskich. W sumie, w otrzymaniu klonów kolekcyjnych wzięło udział 3 gatunków Solanum. Klony te są prostymi lub złoŝonymi mieszańcami, posiadającymi w swoim pochodzeniu od jednego do 0 gatunków ziemniaka.. Kolekcja zabezpiecza genotypy o niepowtarzalnym, złoŝonym pochodzeniu oraz unikatowych kompletach cech jakościowych, jak przydatność do bezpośredniej konsumpcji, przydatność do przetwórstwa na chipsy i wysoka zawartość skrobi oraz cech odpornościowych, jak odporność na wirusy ziemniaka i na zarazę ziemniaka. Większość klonów tworzy męskie gamety n.

780 I. Wasilewicz-Flis, H. Jakuczun, E. Zimnoch-Guzowska 3. Kolekcja stanowi dobrą bazę materiałów do prac hodowlanych i badawczych, poniewaŝ reprezentujące ją klony, które oprócz cennych cech wiodących, posiadają cechy agronomiczne na poprawnym poziomie. Klony te są więc bardziej uŝyteczne dla hodowli w porównaniu do źródłowych materiałów dzikich. Literatura DOMAŃSKI L., DOMAŃSKA M., JAKUCZUN H. 000. Ocena potomstw i klonów ziemniaka uzyskanych z krzyŝowań interploidalnych (4x-x). Biul. IHAR 6: 497-503. DOMAŃSKI L., ZIMNOCH-GUZOWSKA E., DOMAŃSKA M., JAKUCZUN H., ZGÓRSKA K., MA- ZURCZYK-FRYDECKA A. 004. The development of cold chipping parental lines for breeding cultivars suitable for processing. Plant Breed. Seed Sci. 49: 9-00. DZIEWOŃSKA M.A., SAWICKA E.J., BUTKIEWICZ H., OSTROWSKA K. 984. Synteza ziemniaków 4-chromosomowych odpornych na wirusy. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 73: 67-8. FLIS B., WASILEWICZ-FLIS I. 998. Progeny tests to identify diploid potato clones homozygous at loci controling resistance to PLRV. Potato Research 4: 9-8. HAWKES J.G. 990. The potato evolution, biodiversity and genetic resources. Belhaven Press, London: 59 ss. JAKUCZUN H., OSIECKA M., STRZELCZYK-śYTA D., ZIMNOCH-GUZOWSKA E. 996. Katalog zasobów genowych ziemniaka w kolekcji diploidów Instytutu Ziemniaka. Instytut Ziemniaka, Bonin: 53 ss. JAKUCZUN H., ZIMNOCH-GUZOWSKA E. 004. Inheritance of glucose content in tubers of diploid potato families. Amer. J. of Potato Res. 8: 359-370. JAKUCZUN H., ZIMNOCH-GUZOWSKA E. 006. Inheritance of tuber greening under light exposure in diploid potatoes. Amer. J. of Potato Res. 83: -. JAKUCZUN H., WASILEWICZ-FLIS I. 006. Przenoszenie zmienności genetycznej wybranych cech z ziemniaka diploidalnego na poziom tetraploidalny w IHAR w latach 996-005. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 5: 3-40. LEBECKA R., ZIMNOCH-GUZOWSKA E. 004. The inheritance of resistance to soft rot (Erwinia carotovora subsp. atroseptica) in diploid potato families. Amer. J. of Potato Res. 8: 395-40. MARCZEWSKI W., FLIS B., SYLLER J., STRZELCZYK-śYTA D., HENNIG J., GEBHARDT C. 004. Two allelic or tightly linked genetic factors at the PLRV.4 locus on potato chromosome XI control resistance to potato leafroll virus accumulation. Theor. Appl. Genet. 09: 604-609. ROSS H. 986. Potato breeding - problems and perspectives. Advances in plant breeding. Suppl. 3. J. Plant Breed.: 3 ss. SAWICKA E.J. 984. Synteza ziemniaków 4-chromosomowych o wysokiej zawartości skrobi. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 73: 39-5. SAWICKA E.J., LIPSKI A., MILEJ-PIETKIEWICZ M. 977. Postępy w syntezie ziemniaków 4-chromosomowych. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 9: 85-90. ŚLIWKA J., JAKUCZUN H., LEBECKA R., MARCZEWSKI W., GEBHARDT C., ZIMNOCH-GUZOWSKA E. 006. The novel, major locus Rpi-phu for late blight resistance maps to potato chromosome IX and is not correlated with long vegetation period. Theor. Appl. Genet. 3: 685-695.

ZŁOśONE POCHODZENIE DIPLOIDALNYCH KLONÓW ZIEMNIAKA... 78 ŚWIEśYŃSKI K.M., ZIMNOCH-GUZOWSKA E. 996. Development of parental lines for Polish potato breeding. J. Appl. Gen. 37A: 5-3. WAGENVOORT M., ZIMNOCH-GUZOWSKA E. 99. Gene-centromere mapping in potato by half-tetrad analysis: map distance of H, Rx and Ry and their possible use for ascertaining the mode of n-pollen formation. Genome 35: -7. ZARZYCKA H., SAWICKA E.J., OSIECKA M., SUJKOWSKI L. 984. Synteza ziemniaków 4- chromosomowych odpornych na zarazę ziemniaka. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 73: 53-65. ZIMNOCH-GUZOWSKA E. 003. Wykorzystanie form diploidalnych ziemniaka w pracach hodowlanych i genetycznych. Post. Nauk Rol. : 47-66. Słowa kluczowe: gatunki Solanum, mieszańce międzygatunkowe, zasoby genowe, ziemniak diploidalny, zmienność genetyczna Streszczenie Zadaniem kolekcji ziemniaka diploidalnego w IHAR w Młochowie jest zabezpieczenie waŝnej i niepowtarzalnej bioróŝnorodności genetycznej w obrębie gatunków Solanum. Kolekcja ta powstała ponad 30 lat temu. Początkowo gromadzono w niej róŝne gatunki Solanum jako źródło cech odpornościowych i jakościowych. Na przestrzeni lat w kolekcji zabezpieczono wiele cennych diploidalnych klonów, wywodzących się z syntezy diploidalnych form rodzicielskich prowadzonej w Młochowie oraz z innych ośrodków krajowych i zagranicznych. W 005 roku kolekcja klonów diploidalnych obejmowała 06 form utrzymywanych w polu, 37 w szklarni oraz 5 w kulturach in vitro. Największą grupę polową stanowią klony wyselekcjonowane w Młochowie, które są złoŝonymi mieszańcami Solanum, posiadającymi w swoim pochodzeniu następujące gatunki: S. acaule, S. chacoense, S. demissum, S. goniocalyx, S. gourlayi, S. microdontum, S. phureja, S. stenotomum, S. stoloniferum, S. verrucosum oraz S. yungasense. Klony kolekcyjne zostały intensywnie wykorzystane w pracach hodowlanych i poznawczych. COMPLEX ORIGIN OF DIPLOID POTATO CLONES AS A SOURCE OF GENETIC VARIATION FOR BREEDING Iwona Wasilewicz-Flis, Henryka Jakuczun, Ewa Zimnoch-Guzowska Department of Potato Genetics and Initial Material, Plant Breeding and Acclimatization Institute, Research Division Młochów Key words: Solanum species, interspecific hybrids, gene resources, diploid potato, genetic variation Summary The task for diploid potato collection in IHAR Młochów is the preservation of important and unique genetic biodiversity of Solanum species. The collection was formed over 30 years ago. At the beginning, the collection included various Solanum species as the sources of resistance and quality traits. Within many

78 I. Wasilewicz-Flis, H. Jakuczun, E. Zimnoch-Guzowska years, in the collection a lot of diploid clones originated from diploid parental lines conducted at Młochów and from other local and foreign centres were preserved. In 005 the collection of diploid clones included 06 forms propagated in the field, 37 in greenhouse and 5 in in vitro culture. The largest group of field propagated clones consisted of those selected at Młochów. They are complex interspecific hybrids of Solanum, possessing in their pedigree following species: S. demissum, S. goniocalyx, S. gourlayi, S. microdontum, S. phureja, S. stenotomum, S. stoloniferum, S. verrucosum and S. yungasense. The collection clones were intensively utilized in breeding and research works. Mgr Iwona Wasilewicz-Flis Zakład Genetyki i Materiałów Wyjściowych Ziemniaka Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Oddział w Młochowie ul. Platanowa 9 05-83 MŁOCHÓW e-mail: h.jakuczun@ihar.edu.pl