PROJEKT Załącznik do uchwały nr / 2014 Rady Powiatu Chełmińskiego z dnia.2014 r. POWIATOWY PROGRAM DZIAŁAŃ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH 2014-2023

PROJEKT Załącznik do uchwały nr / 2014 Rady Powiatu Chełmińskiego z dnia.2014 r. POWIATOWY PROGRAM DZIAŁAŃ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH 2014-2023 CHEŁMNO 2014

Spis treści 1. Wstęp... 3 2. Analiza niepełnosprawności w powiecie chełmińskim.7 3. Cele programu... 19 4. Działania na rzecz osób niepełnosprawnych...20 5. Profilaktyka i oświata zdrowotna...20 6. Leczenie i pomoc terapeutyczna, rehabilitacja...21 7. Wczesna interwencja i przeciwdziałanie sytuacjom kryzysowym związanym z powstaniem niepełnosprawności oraz wspieranie osób niepełnosprawnych oraz ich rodzin...22 8. Oświata i kształcenie... 24 9. Poradnictwo, szkolenie zawodowe, aktywizacja zawodowa, zatrudnienie i przeciwdziałanie skutkom bezrobocia osób niepełnosprawnych... 26 10. Integracja społeczna i środowiskowa życia codziennego... 27 11. Zakończenie.29 12. Informacja o przeprowadzonych konsultacjach 29 13. Harmonogram realizacji działań 2

Wstęp Ustawa o rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych : Art.35a ust.1 pkt 1 określiła, iż do zadań powiatu należy m.in.: opracowywanie i realizacja, powiatowych programów działań na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie: a) rehabilitacji społecznej, b) rehabilitacji zawodowej i zatrudniania, c) przestrzegania praw osób niepełnosprawnych Z kolei Karta Praw Osób Niepełnosprawnych uznaje, że osoby niepełnosprawne czyli osoby, których sprawność fizyczna, psychiczna lub umysłowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia życie codzienne, naukę, pracę oraz pełnienie ról społecznych zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi mają prawo do: 1. dostępu do dóbr i usług umożliwiających pełne uczestnictwo w życiu społecznym, 2. dostępu do leczenia i opieki medycznej, wczesnej diagnostyki, rehabilitacji i edukacji leczniczej, a także do świadczeń zdrowotnych uwzględniających rodzaj i stopień niepełnosprawności, w tym do zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, sprzęt rehabilitacyjny, 3. dostępu do wszechstronnej rehabilitacji mającej na celu adaptację społeczną, 4. nauki w szkołach wspólnie ze swymi pełnosprawnymi rówieśnikami, jak również do korzystania ze szkolnictwa specjalnego lub edukacji indywidualnej, 5. pomocy psychologicznej, pedagogicznej i innej pomocy specjalistycznej umożliwiającej rozwój, zdobycie lub podniesienie kwalifikacji ogólnych i zawodowych, 6. pracy na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami, wykształceniem i możliwościami oraz korzystania z doradztwa zawodowego i pośrednictwa, a gdy niepełnosprawność i stan zdrowia 3

tego wymaga - prawo do pracy w warunkach dostosowanych do potrzeb niepełnosprawnych, 7. zabezpieczenia społecznego uwzględniającego konieczność ponoszenia zwiększonych kosztów wynikających z niepełnosprawności, jak również uwzględnienia tych kosztów w systemie podatkowym, 8. życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych, w tym: dostępu do urzędów, punktów wyborczych i obiektów użyteczności publicznej, swobodnego przemieszczania się i powszechnego korzystania ze środków transportu, dostępu do informacji, możliwości komunikacji międzyludzkiej, 9. posiadania samorządnej reprezentacji swego środowiska oraz do konsultowania z nim wszelkich projektów aktów prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych, 10. pełnego uczestnictwa w życiu publicznym, społecznym, kulturalnym, artystycznym, sportowym oraz rekreacji i turystyce odpowiednio do swych zainteresowań i potrzeb. Ponadto Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nakłada obowiązek na samorząd gminny, powiatowy oraz wojewódzki, aby dołożyć wszelkich starań w celu umożliwienia zrealizowania powyższych praw osób niepełnosprawnych. Niniejszy program stanowi kontynuację celów i działań określonych do realizacji na podstawie ocen zasobów pomocy społecznej instytucji pomocowych powiatu chełmińskiego. Ponadto zmodyfikowano zadania określone przez Radę Powiatu na okres do 2013r., uwzględniając cele zrealizowane w poprzednim okresie planowania. Na potrzeby modyfikacji programu sporządzono analizę SWOT: 4

Mocne strony Dostępność infrastruktury pomocy społecznej dla osób niepełnosprawnych Funkcjonowanie na terenie powiatu: DPS-ów, WTZ, ZAZ, SOSzW, PZdsOoN Oddziały integracyjne w szkołach; od wczesnego wspomagania rozwoju Lokalne organizacje pozarządowe działające na rzecz osób niepełnosprawnych Realizacja programów na rzecz osób niepełnosprawnych, otwarte konkursy ofert, współpraca z organizacjami pozarządowymi, realizacja projektów UE i PFRON Dofinansowania ze środków PFRON rehabilitacja społeczna i zawodowa Wysokie kwalifikacje kadry pracującej z osobami niepełnosprawnymi Rosnący poziom świadomości społecznej nt. niepełnosprawności Słabe strony Bariery funkcjonalne i architektoniczne w budynkach użyteczności publicznej Mała ilość ZPCH (1) na terenie powiatu, brak spółdzielni socjalnych zatrudniających niepełnosprawnych Stereotypy postrzegania niepełnosprawnych na rynku pracy Uzależnienie od świadczeń społecznych (rent, zasiłków), Bierność, bezradność i postawy roszczeniowe wśród osób niepełnosprawnych Rosnące ubóstwo wśród rodzin osób niepełnosprawnych Niski poziom wykształcenia i kwalifikacji osób niepełnosprawnych Ograniczonych dostęp do specjalistycznych usług medycznych 5

Szanse Zwiększony dostęp do informacji Współpraca samorządów i organizacji pozarządowych na rzecz osób niepełnosprawnych Możliwość dofinansowania aktywizacji społecznej i zawodowej niepełnosprawnych (UE, PFRON) Aktywność organizacji pozarządowych Akceptacja i zrozumienie potrzeb osób niepełnosprawnych Zagrożenia Niestabilność przepisów prawa Niska aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych Rosnąca ilość osób posiadających orzeczenia o niepełnosprawności Skomplikowane procedury pozyskiwania środków zewnętrznych Słabo rozwinięty system profilaktyki i ochrony zdrowia, w tym zdrowia psychicznego Rozwój postaw roszczeniowych wobec instytucji działających na rzecz osób niepełnosprawnych i zjawisko wypalenia zawodowego kadry tych instytucji Analizując powyższe, działania samorządu na rzecz niepełnosprawnych powinny polegać przede wszystkim na usuwaniu istniejących barier architektonicznych, transportowych, organizacyjnych oraz w dostępie do informacji, edukacji i kultury. Jednak najważniejszym wydaje się usunięcie barier w naszych umysłach, tak aby spojrzeć na niepełnosprawnego mieszkańca powiatu jak na osobę mającą konkretne ograniczenia, a nie posiadacza konkretnego dokumentu. Wówczas okazuje się, że jest to obywatel taki sam jak każdy inny, mający określone prawa i obowiązki wobec swojej społeczności, co powinno doprowadzić do zwiększenia udziału osób uczących się, pracujących 6

i aktywnych społecznie wśród niepełnosprawnych mieszkańców naszego powiatu. Analiza niepełnosprawności w powiecie chełmińskim. W powiecie chełmińskim, wg GUS, zamieszkuje 5207 osób niepełnosprawnych, w tym jedynie 712 to aktywni zawodowo, w tym tylko 568 pracujących. Liczba osób niepełnosprawnych bezrobotnych i osób niepełnosprawnych poszukujących pracy i nie pozostających w zatrudnieniu, wyliczona jako średnia z września, października i listopada 2013 r. według stanu na koniec miesiąca na podstawie GUS wynosiła 178. Zgodnie z danymi GUS liczba dzieci w powiecie chełmińskim w wieku 0-14 lat wynosi 8.698, a wskaźnik niepełnosprawności orzeczonej wśród dzieci w tym wieku to 2,2% (w 2008-1,8%). Z kolei liczba osób w wieku 15 lat i więcej w powiecie wg GUS to 43.984, zaś wskaźnik częstości niepełnosprawności w powiecie orzeczonej wśród osób powyżej 15 lat wynosi 9,2% (w 2008 12,3%). Na podstawie danych z gmin powiatu liczba osób niepełnosprawnych wśród korzystających z pomocy społecznej niezmiennie utrzymuje się na wysokim poziomie, dane ujęto w TABELI nr 1: 7

M. Chełmno Gm. Chełmno Gm. Unisław Gm. Kijewo Królewski e Gm. Lisewo Gm. Stolno Gm. Papowo Biskupie Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na dzień 31.12.2010 w tym ogółem osoby niepełno sprawne Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na dzień 31.12.2011 w ogółem tym osoby niepeł nospr awne Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na dzień 31.12.2012 ogółem w tym osoby niepełnos prawne Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na dzień 31.12.2013 ogółem w tym osoby niepełn ospraw ne w tym z zabur zenia mi psych iczny mi 1758 194 1695 198 1788 245 1447 266 54 505 79 507 71 424 72 858 76 12 213 16 219 18 229 19 222 19 Brak danych 358 47 353 35 368 75 315 65 2 293 19 288 21 373 28 325 39 5 980 196 955 205 805 210 643 213 Brak danych 1168 121 968 109 898 125 889 124 Brak danych łącznie 5275 672 4985 657 4885 774 6018 1096 156 8

Przeprowadzono także analizę porównawczą za lata 2005-2013 na podstawie danych Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Orzeczenia wydawane przez wyżej wym. Zespół są dla tzw. celów pozarentowych, w trzech stopniach: lekkim, umiarkowanym i znacznym, oraz w podziale na poniższe jednostki chorobowe: 01-U upośledzenie umysłowe 02-P choroby psychiczne 03-L zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu 04-O zaburzenia narządu wzroku 05-R upośledzenie narządu ruchu 06-E epilepsja 07-S choroby układu oddechowego i krążenia 08-T choroby układu pokarmowego 09-M choroby układu moczowo-płciowego 10-N choroby neurologiczne 11-I inne, w tym schorzenia: endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego 12-C całościowe zaburzenia rozwojowe (orzeczenie o tym symbolu wydawane są od 2012r.) Dane zebrano w poniższych TABELACH: 9

TABELA nr 2 600 Liczba wydanych orzeczeń do 16 roku życia z uwagi na jednostki chorobowe w latach 2005-2013. 500 400 300 200 100 0 01-U 02-P 03-L 04-O 05-R 06-E 07-S 08-T 09-M 10-N 11-1 12-CRAZEM Razem liczba orzeczeń 2005 Razem liczba orzeczeń 2007 Razem liczba orzeczeń - 2009 Razem liczba orzeczeń - 2011 Razem liczba orzeczeń - 2013 TABELA nr 3 350 Liczba wydanych orzeczeń do 16 roku życia z uwagi na płeć w poszczególnych jednostakach chorobowych w latach 2005-2013. 300 250 200 150 100 50 0 01-U 02-P 03-L 04-O 05-R 06-E 07-S 08-T 09-M 10-N 11-1 12-C RAZEM K - 2005 M - 2005 K - 2007 M - 2007 K - 2009 M - 2009 K - 2011 M - 2011 K - 2013 M - 2013 10

2005 - Z 88 2007 - Z 138 2009 - Z 118 2011-Z 124 2013 - Z 127 2005 - U 186 2005 - L 80 2007 - L 73 2009 - L 72 2011 - L 105 2013 - L 58 2013 - U 310 2007 - U 368 2009 - U 416 2011 - U 372 TABELA nr 4 700 Wydane orzeczenia o zaliczeniu do osób niepełnosprawnych po raz pierwszy 600 500 400 300 200 2005 354 2007 579 2009 606 2011 601 2013 495 100 0 Po raz pierwszy razem 2005 2007 2009 2011 2013 TABELA nr 5 450 Wydane orzeczenia o zaliczeniu do osób niepełnosprawnych po raz pierwszy z uwagi na stopnie niepełnosprawności 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Znaczny, umiarkowany, lekki 2005 2007 2009 2011 2013 2005 2007 2009 2011 2013 2005 2007 2009 2011 2013 11

1 24 21 12 17 43 35 36 31 33 34 39 23 21 31 28 37 57 51 56 59 41 46 48 46 52 47 62 54 78 71 75 89 102 92 100 91 90 126 115 103 116 129 131 119 110 175 191 241 253 273 311 311 334 385 410 TABELA nr 6 1 200 1 000 Liczba wydanych orzeczeń z uwagi na zatrudnienie w latach 2005-2013. 947 1 073 1058 1002 800 751 600 400 200 188 175 213 215 85 0 TAK 2005 2007 2009 2011 2013 NIE TABELA nr 7 450 Liczba wydanych orzeczeń z uwagi na jednostki chorobowe w latach 2005-2013. 400 350 300 250 200 150 100 50 0 01-U 02-P 03-L 04-0 05-R 06-E 07-S 08-T 09-M 10-N 11-I 12-C 2005 2007 2009 2011 2013 12

0 1 29 29 19 19 11 15 18 17 22 24 27 9 11 20 19 33 32 33 22 14 34 31 23 28 35 46 35 39 33 47 43 56 47 50 45 63 63 75 76 72 74 75 100 88 86 126 152 181 200 223 251 246 293 339 TABELA nr 8 70 60 50 40 30 20 10 0 221 10 8 9 35 32 25 23 19 Porównanie znaczny stopień niepełnosprawności lata 2005-2013. 48 49 47 45 39 18 14 1211 7 8 654 2 64 59 50 50 50 46 41 38 35 24 20 16 1615 1011 9 10 10 11 11 8 9 8 34 5 210 01-U 02-P 03-L 04-0 05-R 06-E 07-S 08-T 09-M 10-N 11-I 12-C 2005 2007 2009 2011 2013 10 TABELA nr 9 400 Porównanie umiarkowany stopień niepełnosprawności lata 2005-2013. 350 300 250 200 150 100 50 0 01-U 02-P 03-L 04-0 05-R 06-E 07-S 08-T 09-M 10-N 11-I 12-C 2005 2007 2009 2011 2013 13

TABELA nr 10 80 70 Porównanie lekki stopień niepełnosprawności lata 2005-2013. 68 60 50 40 30 20 10 0 44 445 38 33 25 23 23 24 22 20 18 1516 13 13 13 13 13 13 11 11 9 10 8 7 8 56 6 6 3 4 5 6 2 23 3 3 3 1 1 2 23 1 2 2 00 0 1 2 01-U 02-P 03-L 04-0 05-R 06-E 07-S 08-T 09-M 10-N 11-I 12-C 2005 2007 2009 2011 2013 00 TABELA nr 11 700 600 Liczba wydanych orzeczeń z uwagi na wiek w latach 2005-2013. 589 571 576 546 500 400 300 324 375 369 381 280 200 100 190 169 171 149 159 151 117 131 136 131 192 0 16-25 26-40 41-60 60 i więcej 2005 2007 2009 2011 2013 14

TABELA nr 12 600 500 400 Liczba wydanych orzeczeń z uwagi na wykształcenie w latach 2005-2013. 484 457 426 423 397 394398 404 361 300 200 100 0 106 70 62 46 13 mniej niż podstawowe 293 249 265269 204 155 40 53 52 61 25 podstawowe zasadnicze średnie wyższe 2005 2007 2009 2011 2013 TABELA nr 13 700 600 500 400 Liczba wydanych orzeczeń z uwagi na płeć w latach 2005-2013. 624 636 652 621 612 619 596 511 418 418 300 200 100 0 K 2005 2007 2009 2011 2013 M 15

TABELA nr 14 1 400 000 1 200 000 Środki PFRON 1 185 834 1 161 357 1 000 000 800 000 860 062 948 485 968 838 949 263 803 396 779 901 828 971 600 000 455 404 400 000 200 000-2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Na przestrzeni ostatnich lat odnotowano znaczny wzrost wydawanych rokrocznie orzeczeń: z 1617 w 2007 roku do maksymalnie 1788 w 2009 roku i 1704 w 2013r., w tym orzeczeń wydawanych pierwszorazowo: z 354 w 2005 roku do maksymalnie 606 w 2009 roku (TABELE nr 2 i 3, 4 i 5). Wśród orzeczeń wydanych po raz pierwszy przeważają te o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, np. maksymalne wartości w roku 2009 416 i w 2011 372 orzeczenia o stopniu umiarkowanym (TABELA nr 5). Biorąc pod uwagę poszczególne jednostki chorobowe w powiecie chełmińskim dominującym zawsze były schorzenia narządu ruchu oraz choroby układów oddechowego i krążenia: w 2013 aż 410 (R), w 2009 i 2011 ponad 300 (S) (TABELA nr 4), co znajduje potwierdzenie w porównaniu wg stopnia niepełnosprawności: TABELE nr 8-10. Niepełnosprawność dzieci i młodzieży do 16 roku życia: wśród małoletnich zdecydowanie przeważają chłopcy; niepokojąco w dwóch 16

jednostkach chorobowych: układów oddechowego i krążenia (w dokumentacji przeważają alergie, astmy) oraz choroby psychiczne (TABELA nr 3). Powyżej 16 roku życia w podziale na płeć tak zdecydowane różnice już nie występują, jednak przeważają kobiety (TABELA nr13). Pod względem wykształcenia dane się nie zmieniają od lat: im wyższy poziom wykształcenia tym mniej wydawanych orzeczeń (TABELA nr 12). Z uwagi na wiek nadal przeważa grupa osób pomiędzy 41 i 60 rokiem życia, jednakże w ostatnich latach odnotowano znaczny przyrost osób powyżej 60 roku życia (TABELA nr 11), co ma przełożenie we wzroście wniosków o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności do celów związanych z różnego rodzaju ulgami (np. podatkowymi, dofinansowania do sprzętów ortopedycznych i in.) Wśród orzekanych zdecydowanie przeważają osoby niezatrudnione i różnice te zwiększają się: w 2007 roku 188 zatrudnionych (lub deklarujących konieczność orzeczenia do zatrudnienia) do 947 nie zatrudnionych, w 2009 roku 175 do 1073 i w 2013 roku 215 zatrudnionych do 1002 nie poszukujących zatrudnienia (TABELA nr 6). Porównania poszczególnych stopni niepełnosprawności osób powyżej 16 roku życia dokonano w TABELACH nr 8-10. Przeważa i nadal się zwiększa ilość orzeczeń o stopniu umiarkowanym w schorzeniach układu ruchowego, krążenia i oddechowego w stosunku do pozostałych stopni. Najwyższy stopień niepełnosprawności znaczny utrzymuje się w tych samych jednostkach chorobowych, jedynie przy wzroście upośledzeń i chorób psychicznych. Niemniej jednak pewne równice w orzekaniu rokrocznym mogą wynikać również z czasowego trwania ważności orzeczeń. Osoby niepełnosprawne są orzekane także w tzw. systemie rentowym przez lekarzy orzeczników i komisje KRUS (rolnicy), ZUS (zatrudnieni i prowadzący działalność pozarolniczą), MON (służby mundurowe), MSWiA (pozostałe służby mundurowe). Jednakże w tym zakresie występuje jedynie 17

orzekanie o zdolności lub braku zdolności do pracy, w tym ewentualnie pracy w gospodarstwie rolnym, i możliwości samodzielnej egzystencji. Orzeczenia te nie klasyfikują rodzajów schorzenia rencisty, dlatego część osób niepełnosprawnych jest orzekana w co najmniej dwóch systemach, ze względu na konieczność zapisu jednostki chorobowej do uzyskania uprawnień do ulg, w tym szeregu dofinansowań oraz zasiłków. Tym bardziej niepokojący jest spadek środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przekazywany do samorządów na realizację zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych: od maksymalnej kwoty 1.185.834 zł. w 2008 roku do kwoty 803.396 w 2010 roku i 828.971 w 2013 roku (TABELA nr 14), przy czym od 2005 roku w łącznej wysokości środków z Funduszu kwota 443.880 to środki celowe na funkcjonowanie WTZ. Biorąc pod uwagę powyższe, osoby niepełnosprawne stanowią grupę zróżnicowaną od względem stopnia i rodzaju niepełnosprawności, co powoduje konieczność zindywidualizowania pomocy do nich adresowanej. Osoby niepełnosprawne są statystycznie gorzej wykształcone, przejawiają niższą aktywność zawodową i w konsekwencji częściej dotyka je zjawisko ubóstwa i wykluczenia społecznego. Nierówność szans na początku drogi życiowej, pogłębiona zostaje jeszcze w dorosłym życiu poprzez gorsze przygotowanie zawodowe i społeczne, a zła sytuacja na rynku pracy dotyka w pierwszej kolejności właśnie te osoby. Niniejszy program określa cele i działania, które należy podjąć lub kontynuować ich realizację, aby skutecznie wspierać i prowadzić do samodzielności osób niepełnosprawnych oraz rodzin i opiekunów osób niepełnosprawnych. 18

Cel Programu Główny cel programu: zapewnienie osobom niepełnosprawnym podstawowych warunków do samodzielnego uczestnictwa w życiu zawodowym i społecznym oraz udzielanie niezbędnej pomocy osobom niepełnosprawnym w taki sposób, aby stawały się bardziej samodzielne i lepiej przygotowane do zmieniającej się sytuacji społeczno gospodarczej. Z uwagi na wytyczony cel, działania powinny być skierowane przede wszystkim na następujące obszary: wczesne rozpoznawanie i diagnozowanie niepełnosprawności, wczesna rehabilitacja i terapia małego dziecka, rehabilitacja zawodowa i społeczna osób dorosłych, ochrona socjalna i prawna, zaopatrzenie w pomoce ułatwiające normalne funkcjonowanie w społeczeństwie (w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze), usuwanie barier architektonicznych, technicznych, w komunikowaniu się i transportowych, zatrudnianie w zależności od możliwości zdrowotnych i posiadanych umiejętności. W realizacji tych celów powinny uczestniczyć samorządy lokalne i organizacje pozarządowe. 19

Działania na rzecz osób niepełnosprawnych W zrealizowaniu powyższych celów zostaną podjęte następujące działania: 1. Profilaktyka i oświata zdrowotna. 2. Leczenie i pomoc terapeutyczna. 3. Wczesna interwencja i przeciwdziałanie sytuacjom kryzysowym związanym z powstaniem niepełnosprawności oraz wspieranie osób niepełnosprawnych i ich rodzin. 4. Oświata i kształcenie. 5. Poradnictwo, szkolenie zawodowe, aktywizacja zawodowa, zatrudnienie i przeciwdziałanie skutkom bezrobocia osób niepełnosprawnych. 6. Integracja społeczna i środowiskowa życia codziennego. Działanie 1. Profilaktyka i oświata zdrowotna. Uzasadnienie Działania profilaktyczne powinny pomagać w rozwijaniu umiejętności podejmowania racjonalnych decyzji dotyczących własnego zdrowia, promować zdrowy tryb życia oraz wskazywać na ryzyko związane z trybem prowadzonego życia (palenie tytoniu, picie alkoholu, zażywanie środków odurzających, narkotyków). Należy zapobiegać niepełnosprawności i zmniejszać jej skutki dla społeczeństwa, gdyż jest to mniej kosztowne niż opieka nad osobą niepełnosprawną i podejmowanie działań integracyjnych ze społeczeństwem. Zadania: 1. Inicjowanie działań w zakresie promowania zdrowego stylu życia. 20

2. Organizowanie działań mających na celu zapobieganie niepełnosprawności w miejscu pracy, szkole, gospodarstwie domowym itd. Sposób realizacji zadania: 1. Tworzenie lokalnych programów oświaty zdrowotnej promujących zdrowy styl życia, z uwzględnieniem zdrowia psychicznego 2. Wykłady, prelekcje, szkolenia dotyczące zdrowego trybu życia, stosowania profilaktyki 3. Organizowanie konkursów na temat zdrowego stylu życia. 4. Informowanie o przyczynach niepełnosprawności wynikających z zaniedbań zdrowotnych i braku wyobraźni np. wypadki drogowe. 5. Prowadzenie szkoleń z zakresu udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej. Działanie 2. Leczenie i pomoc terapeutyczna, rehabilitacja Uzasadnienie; Wczesne działania terapeutyczne mogą znacznie ograniczyć skutki upośledzenia lub niepełnosprawności poprzez odzyskanie fizycznej i innej funkcjonalnej sprawności w drodze rehabilitacji medycznej i umożliwienie dalszego naturalnego rozwoju oraz zlikwidowanie lub ograniczenie potrzeby pielęgnacji. Celem rehabilitacji jest przywrócenie możliwie wielu utraconych sprawności tak aby osoba niepełnosprawna miała szanse na prowadzenie godnego życia. Im wcześniej rozpoczęta rehabilitacja tym większe szanse na normalne funkcjonowanie niepełnosprawnych w społeczeństwie. 21

Działania: 1. Propagowanie gimnastyki korekcyjnej i objęcie nią jak największej ilości dzieci z wadami postawy w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach. 2. Prowadzenie na terenie powiatu wypożyczalni sprzętu rehabilitacyjnego. 3. Wspieranie tworzenia i funkcjonowania oddziałów rehabilitacyjnych działających w jednostkach organizacyjnych na terenie powiatu 4. Wspieranie tworzenia ośrodków i punktów rehabilitacyjnych dla mieszkańców powiatu 5. Promowanie rehabilitacji poprzez uczestnictwo w turnusach rehabilitacyjnych Sposób realizacji zadania : 1. Udostępnianie danych o ośrodkach i organizatorach turnusów rehabilitacyjnych, 2. Inicjowanie likwidacji barier w obiektach służących leczeniu i rehabilitacji z udziałem gmin i innych podmiotów władających obiektami 3. Inicjowanie tworzenia świetlic terapeutycznych (socjoterapeutycznych) w gminach. 4. Stworzenie możliwości udziału w kompleksowej rehabilitacji w miejscu zamieszkania Działanie 3. Wczesna interwencja i przeciwdziałanie sytuacjom kryzysowym związanym z powstaniem niepełnosprawności oraz wspieranie osób 22

niepełnosprawnych oraz ich rodzin Uzasadnienie: Niepełnosprawność, zwłaszcza jeśli pojawia się nagle, rodzi rozległe i często dramatyczne skutki, zarówno dla osoby niepełnosprawnej jak i jej rodziny. Skutki te mogą okazać się trwałe jeśli osoba niepełnosprawna i jej bliscy nie uzyskają profesjonalnej pomocy w rozwiązywaniu licznych sytuacji kryzysowych pojawiających się na tym etapie. Osoba niepełnosprawna i jej rodzina powinna mieć zapewnione poczucie bezpieczeństwa oraz zapewnienie wsparcia ze strony specjalistów z różnych dziedzin w celu eliminacji poczucia marginalizacji. W tym wsparcie: socjalne, prawne, aby uniknąć lub zminimalizować skutki sytuacji trudnych, przeciwdziałać marginalizacji lub dyskryminacji osób niepełnosprawnych, zagwarantować im równość szans do rozwijania autonomii, samodzielności ekonomicznej i integracji społecznej. Zadania: 1. Tworzenie na szczeblu powiatowym i gminnym ośrodków wsparcia, dziennych domów pomocy, środowiskowych domów samopomocy, 2. Prowadzenie grup wsparcia dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin. 3. Szkolenie pracowników pomocy społecznej w sprawach dotyczących problemów osób niepełnosprawnych. 4. Poradnictwo prawne i psychologiczno terapeutyczne dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin 5. Integracja osób niepełnosprawnych. 6. Tworzenie mieszkań chronionych dla osób niepełnosprawnych. 7. Tworzenie osłony socjalnej z wykorzystaniem przepisów ustawy o pomocy społecznej dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin. 23

Sposób realizacji zadań: 1. Aktywizowanie gmin i organizacji pozarządowych w zakresie tworzenia dziennych domów pomocy, środowiskowych domów samopomocy, grup wsparcia i innych form instytucjonalnych działających na rzecz osób niepełnosprawnych. 2. Aktywizowanie wolontariatu w działaniach na rzecz osób niepełnosprawnych. 3. Opracowanie broszur i informatorów o przysługujących uprawnieniach osobom niepełnosprawnym. 4. Stworzenie warunków organizacjom pozarządowym i inicjowanie ich działań w kierunku tworzenia różnych form pomocy i opieki nad osobami niepełnosprawnymi Działanie 4. Oświata i kształcenie. Uzasadnienie: Wszystkie osoby niepełnosprawne niezależnie od charakteru i stopnia niepełnosprawności mają prawo dostępu do kształcenia na każdym poziomie zgodnego z ich preferencjami i możliwościami. Oświata powinna umożliwić osobom niepełnosprawnym osiągnięcie możliwie jak najwyższego poziomu własnego rozwoju, zdobycie motywacji do nauki, mając świadomość własnej niepełnosprawności, stosując odpowiednie środki pomocnicze ułatwiające uczenie się, akceptację własnej niepełnosprawności oraz zdobycie umiejętności niezbędnych w przezwyciężaniu barier jakie napotykają. 24

Zadania: 1. Likwidacja barier architektonicznych i transportowych ograniczających dostęp do placówek oświaty oraz poruszenie się na ich terenie. 2. Tworzenie klas i zespołów integracyjnych. 3. Zapewnienie możliwości realizacji specjalnych potrzeb edukacyjnych dla dzieci z wadami: słuchu, mowy, wzroku, zaburzeniami rozwoju ruchowego i rozwoju psychicznego. 4. Umożliwienie dorosłym niepełnosprawnym zdobycie wykształcenia i przekwalifikowania się umożliwiającego podjęcie pracy poprzez uczestnictwo w warsztatach, szkoleniach, m.in: w warsztatach terapii zajęciowej. 5. Prowadzenie działań mających na celu integrację wśród dzieci i młodzieży poprzez organizowanie różnego rodzaju imprez kulturalnych, okolicznościowych, festynów. Sposób realizacji zadań: 1. Inicjowanie likwidacji barier w placówkach oświatowych. 2. Prowadzenie warsztatów terapii zajęciowej. 3. Utworzenie i prowadzenie środowiskowego domu samopomocy lub ośrodka wsparcia. 4. Przygotowanie niezbędnej kadry do pracy z dziećmi i młodzieżą niepełnosprawną 5. Pomoc w pozyskaniu środków umożliwiających tworzenie klas integracyjnych w szkołach. 25

Działanie 5. Poradnictwo, szkolenie zawodowe, aktywizacja zawodowa, zatrudnienie i przeciwdziałanie skutkom bezrobocia osób niepełnosprawnych. Uzasadnienie: Osoby niepełnosprawne powinny mieć możliwość skorzystania z oceny ich zdolności, które są niezbędne do zbadania możliwości i osiągnięcia postępu, pozwolą dokonać wyboru dotyczącego potencjalnego zajęcia, będą stanowić podstawę dla programu rehabilitacji i integracji, mogą pomóc im znaleźć odpowiednie zatrudnienie lub powrót do poprzedniego zawodu. Osoby niepełnosprawne, których zdolność do zatrudnienia jest ograniczona lub z powodu ciężkiego poszkodowania okresowo lub stale nie są w stanie podjąć pracy w normalnym środowisku pracy powinny znaleźć zatrudnienie w środowisku chronionym, półotwartym rynku pracy. Zadania: 1. Monitoring bezrobocia wśród osób niepełnosprawnych w powiecie chełmińskim. 2. Działania poszerzające oferty szkoleniowe dla osób niepełnosprawnych dostosowane do wymogów rynku pracy 3. Podnoszenie kwalifikacji osób niepełnosprawnych 4. Wspieranie zatrudnienia osób niepełnosprawnych. 5. Prowadzenie Warsztatów Terapii Zajęciowej. 6. Prowadzenie Zakładu Aktywności Zawodowej 7. Pomoc w rozpoczęciu działalności gospodarczej przez osoby niepełnosprawne, aktywizacji związanej z formami ekonomii społecznej, w tym spółdzielnie socjalne 8. Informowanie pracodawców o możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych 26

Sposób realizacji zadania: 1. Monitorowanie rejestracji osób niepełnosprawnych bezrobotnych i poszukujących pracy 2. Dofinansowanie tworzenia nowych stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych. 3. Informowanie pracodawców o preferencjach w zakresie tworzenia miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych. 4. Informowanie na temat możliwości pozyskania środków na rozpoczęcie działalności gospodarczej, założenia lub przystąpienia do spółdzielni socjalnej. Działanie 6. Integracja społeczna i środowisko życia codziennego Uzasadnienie: Wszelkie działania w tej dziedzinie powinny promować autonomię osób niepełnosprawnych ich samodzielność ekonomiczną i jak najlepszą integrację społeczną. W ramach działań adresowanych zarówno do indywidualnego odbiorcy jak i do zbiorowości, należy umożliwić osobom niepełnosprawnym: kontynuowanie lub rozpoczęcie samodzielnego życia, prowadzenie w miarę normalnego i pełnego życia społecznego, korzystanie z warunków, usług i urządzeń, które gwarantują samodzielność fizyczną i psychiczną, dostępność do budynków użyteczności publicznej, budynków mieszkalnych, transportu, obiektów kultury i sportu. Zadania: 1. Likwidacja barier komunikacyjnych i transportowych. 27

2. Likwidacja barier architektonicznych w mieszkaniach prywatnych osób niepełnosprawnych 3. Wspieranie inicjatyw związanych z organizowaniem imprez rekreacyjnych, sportowych, kulturalnych osób niepełnosprawnych. 4. Podejmowanie działań na rzecz rozwoju informacji dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin, możliwości korzystania ze sprzętu rehabilitacyjnego i ortopedycznego. 5. Podejmowanie działań zmierzających do umożliwienia zakupu, z udziałem finansowym instytucji realizujących zadania na rzecz osób niepełnosprawnych, nowych środków transportu w miejscu wyeksploatowania samochodów dla jednostek organizacyjnych powiatu, gminy i organizacji pozarządowych. 6. Upowszechnianie znaczenia organizacji pozarządowych w badaniu i zaspakajaniu potrzeb osób niepełnosprawnych, wspieranie ich inicjatyw. Sposób realizacji zadań: 1. Informowanie osób niepełnosprawnych, ich rodzin oraz organizacji działających na rzecz osób niepełnosprawnych o możliwości korzystania ze środków zewnętrznych w celu likwidacji barier architektonicznych, transportowych i w komunikowaniu się. 2. Podjęcie starań o zakup z udziałem PFRON środków transportu do przewozu osób niepełnosprawnych dla instytucji działających na rzecz osób niepełnosprawnych. 3. Pomoc w zamianie mieszkań osobom niepełnosprawnym. 4. Inicjowanie likwidacji barier architektonicznych w obiektach kultury, sportu, rekreacji z udziałem gmin i innych podmiotów władających obiektami 5. Organizowanie przedsięwzięć i imprez o charakterze rekreacyjno sportowo turystyczno integracyjnym z udziałem osób niepełnosprawnych. 28

Zakończenie Realizacja sformułowanych w Programie celów i zadań, winna przynieść konkretne efekty i pozwolić na rozwiązanie podstawowych problemów osób niepełnosprawnych zamieszkałych na terenie powiatu chełmińskiego. Pozytywne efekty będą możliwe do osiągnięcia pod warunkiem zaangażowania się i aktywnego uczestnictwa w realizacji podejmowanych przedsięwzięć zarówno samorządów gminnych i powiatu, jak i organizacji pozarządowych i innych jednostek związanych z realizacją przyjętych celów. Realizacja założonych celów będzie możliwa przy pełnym wykorzystaniu lokalnych możliwości oraz ich finansowym wsparciu z zewnątrz. Istotną rolę odgrywać będzie także aktywność społeczna i rozwój wolontariatu. Jest to odważne przedsięwzięcie, a odpowiedź na nie wymagać będzie zaangażowania wszystkich podmiotów działających na rzecz osób niepełnosprawnych. W przeciwnym razie nigdy nie zostanie uświadomiony potencjał jaki posiadają osoby niepełnosprawne ani też nie zostanie w pełni wykorzystany wkład jaki mogą one wnieść w życie społeczne powiatu. Informacja o przeprowadzonych konsultacjach (Zostanie dodana po przeprowadzeniu konsultacji) 29

HARMONOGRAM REALIZACJI DZIAŁAŃ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W POWIECIE CHEŁMIŃSKIM CHEŁMNO 2014