Zdrajca natchniony, czyli o Ewangelii Judasza raz jeszcze

Podobne dokumenty
Jak czytać i rozumieć Pismo Święte? Podstawowe zasady. (YC 14-19)

Jak czytać ze zrozumieniem Pismo Święte (YC 14-19)?

1 Zagadnienia wstępne

Jak czytać ze zrozumieniem Pismo Święte?

Łk 1, 1-4 KRĄG BIBLIJNY

Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH

apokryfy nowego testamentu

Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH

WSTĘP DO HISTORII ZBAWIENIA. Chronologia Geografia Treść Przesłanie

BIBLICUM ŚLĄSKIE. Wykład IV Kanon i apokryfy

Ks. Michał Bednarz ZANIM ZACZNIESZ CZYTAĆ PISMO ŚWIĘTE

Biblia dla Dzieci. przedstawia. Kobieta Przy Studni

Biblia dla Dzieci przedstawia. Kobieta Przy Studni

Pismo Święte podstawowym źródłem treści w programach. Kościoła Zielonoświątkowego w RP

słowo Biblia pochodzi od greckiego słowa biblos, które z kolei miało swoje źródło w języku egipskim, gdzie oznaczało albo papirus

KSIĘGA URANTII BIBLIA 2.0

APOKRYFY NOWEGO TESTAMENTU GGG. EWANGELIE APOKRYFICZNE część 1 FRAGMENTY NARODZENIE I DZIECIŃSTWO MARYI I JEZUSA

Bóg a prawda... ustanawiana czy odkrywana?

AUTORYTET I EWANGELIA PAWŁA

Ankieta. Instrukcja i Pytania Ankiety dla młodzieży.

BOŻE OBJAWIENIE tematy i wiedza Powtórzenie materiału o Objawieniu Bożym

Witamy serdecznie. Świecki Ruch Misyjny EPIFANIA, Zbór w Poznaniu

SPIS TREŚCI WYKAZ SKRÓTÓW OD WYDAWCY PRZEDMOWA DO WYDANIA POLSKIEGO ROZDZIAŁ 1 PALESTYNA OD PTOLEMEUSZY DO MASADY...

DEKALOG gdzie szukać informacji? YouCat KKK

WYMAGANIA PROGRAMOWE I KRYTERIA WYMAGAŃ z KATECHEZY. w SZKOLE PODSTAWOWEJ w KOŃCZYCACH MAŁYCH KLASY IV - VI

1. Fundamentalizm jako ruch religijny

ZJAZD KOŚCIOŁA W JEROZOLIMIE

Wydawnictwo WAM, 2013; ŚWIĘTOŚĆ A IDEAŁY CZŁOWIEKA ks. Arkadiusz Baron

Archidiecezjalny Program Duszpasterski ROK B OKRES PASCHALNY. Komentarze do niedzielnej liturgii słowa

Medytacja chrześcijańska

Ikona obraz sakralny, powstały w kręgu kultury bizantyńskiej wyobrażający postacie świętych, sceny z ich życia, sceny biblijne lub

Ewangelia z wyspy Patmos

Jezus przed swoim ukrzyżowaniem w modlitwie do Ojca wstawiał się za swoimi uczniami (i za nami).

Parafialna Liga Biblijna 2016/2017 Parafia Niepokalanego Serca Maryi Panny w Leśniewie. Nazwisko rodziny: KARTA PYTAŃ I ODPOWIEDZI ZESTAW 3

Wymagania programowe i kryteria oceniania - religia. Jest wzorem dla innych pod względem: pilności, odpowiedzialności, samodzielności.

SPIS TREŚ CI KSIĘGA PIERWSZA

PRAWDA W ŻYCIU CZŁOWIEKA

BOŻE OBJAWIENIE tematy i wiedza Księga PŚ (Jak czytać Pismo Święte? Najważniejsze księgi historyczne Starego Testamentu i ich bohaterowie.

Trójca Święta wzór doskonałej wspólnoty

Lekcja 2 na 14 października 2017

WYMAGANIA PODSTAWOWE I PONADPODSTAWOWE Z RELIGII DLA KLASY IV

Dla kogo Nowy Testament w Towarzystwie Strażnica?

Aktywni na start. Podkowa Leśna 6-8 stycznia 2012r.

Chrześcijaństwo skupia w sobie wiele odłamów, które powstały przez lata, opierający się jednak na jednej nauce Jezusa Chrystusa.

Manuskrypt. Łacińskie manu scriptus czyli dosłownie napisany ręcznie Dokument napisany odręcznie, w przeciwieństwie do drukowanego

Wymagania edukacyjne dla klasy V z religii

Potem wyprowadził go na dwór i rzekł: Spójrz ku niebu i policz gwiazdy, jeśli możesz je policzyć! I rzekł do niego: Tak liczne będzie potomstwo

Przełożony świątyni odwiedza Jezusa

Biblia dla Dzieci przedstawia. Przełożony świątyni odwiedza Jezusa

Tym zaś, którzy Go przyjęli, dał prawo stać się dziećmi BoŜymi, tym, którzy wierzą w imię Jego. Ew. Jana 1:12. RóŜnica

Cele nauczania w ramach przedmiotu - religia.

Ewangelizacja O co w tym chodzi?

EWANGELIA JUDASZA, wstęp, tłumaczenie z koptyjskiego i komentarz Wincenty MYSZOR, Katowice 2006, Księgarnia św. Jacka, ss. 96.

ŚWIATOPOGLĄD NEW AGE

Ewangelia wg św. Jana. Rozdział 1

Jezus prowadzi. Wydawnictwo WAM - Księża jezuici

drogi przyjaciół pana Jezusa

1 Zagadnienia wstępne

Program nauczania biblijnego uczniów klas gimnazjalnych. Program powstaje pod kierunkiem Elżbiety Bednarz

BERTHOLD ALTANER, ALFRED STUIBER PATROLOGIA. ŻYCIE, PISMA I NAUKA OJCÓW KOŚCIOŁA WPROWADZENIE

W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego

Studium Katechetyczne Wychowując w Wierze tłumaczenie po Polsku. OBJAWIENIE W PIŚMIE ŚWIĘTYM I TRADYCJI

,,Światopoglądy i religie" podręcznik do nauki religii w trzeciej klasie szkoły ponadgimnazjalnej razem 30 jednostek lekcyjnych

były wolne od lęków wyjaśnia, czym charakteryzuje się postępowanie ludzi, którzy mają nadzieję. z tęsknotami Jezusa


Chrześcijanin a Przykazania Dekalogu

apokryfy nowego testamentu

PAŹDZIERNIK 2014 NR 5 (111), ROK XV

Kim jest Jezus? Jezus z Nazaretu mit czy rzeczywistość?

Proszę bardzo! ...książka z przesłaniem!

List do Rzymian podręcznik do nauki religii w drugiej klasie szkoły ponadgimnazjalnej razem 22 jednostki lekcyjne

LITURGIA DOMOWA. Modlitwy w rodzinach na niedziele Adwentu Spis treści. Gliwice 2017 [Do użytku wewnętrznego]

BĘDZIECIE MI ŚWIADKAMI

WYMAGANIA Z RELIGII. 1. Świadkowie Chrystusa

Spis kazań dostępnych do darmowego słuchania w służbie AntyEkumenia:(Rok 2013/2014)

DELIVERENCE MINISTRY POSŁUGA UWALNIANIA WSKAZANIA DUSZPASTERSKIE KOMISJI DOKTRYNALNEJ ICCRS

Sakramenty - pośrednicy zbawienia

KONSPEKT KATECHEZY SZAWLE! SZAWLE! DLACZEGO MNIE PRZEŚLADUJESZ?. O PRZEŚLADOWANIU CHRZEŚCIJAN W EGIPCIE

Zagadnienia do egzaminu magisterskiego (Wydział Teologiczny ChAT) 1. Kierunkowe

Dokumenty Kościoła o małżeństwie i rodzinie

Pięćdziesiątnica i Paruzja. 2. Jak być lojalnym wobec Pana i swego dziedzictwa kościelnego: proroctwo i instytucja

SOLA SCRIPTURA PISMO ŚWIĘTE I JEGO AUTORYTET W KOŚCIELE

Lekcja 7 na 17. listopada 2018

Kryteria oceniania z religii klasa VII. Błogosławieni, którzy szukają Jezusa. Wydawnictwo Jedność. Ocena celująca:

ZESPÓŁ SZKÓŁ NR. 1 im. JANA PAWŁA II W BEŁŻYCACH. SZKOŁA PODSTAWOWA KRYTERIUM WYMAGAŃ Z RELIGII

I. Program studiów 6-letnich jednolitych magisterskich Kierunek: Teologia Specjalność: Kapłańska

WYMAGANIA Z RELIGII. I. Czy przyjaźnię się z Panem Jezusem? Ocena Dobra

Prorok Habakuk. Cel. Przybliżenie dzieciom postaci proroka Habakuka. Kolejne kroki

Program zajęć Studium Dominicanum w roku akademickim 2015/2016

Lekcja 4 na 28 stycznia 2017

Czy więc zakon unieważniamy przez wiarę? Wręcz przeciwnie, zakon utwierdzamy (Rzymian 3:31)

Słowo Życia Wrzesień 2010

Kryteria oceniania z religii dla klasy pierwszej liceum

Lekcja 8 na 24. listopada 2018

Wiadomości ogólne. VIII Dział 2 Religia. Teologia. VIII.1 Dział 2 Religia. Teologia wiadomości ogólne

Jezus Wspaniałym Nauczycielem

Czy Matka Boska, może do nas przemawiać?

KOŚCIÓŁ IDŹ TY ZA MNIE

KRYTERIA OCENIANIA Z RELIGII DLA KLASY IV, V, VI SZKOŁY PODSTAWOWEJ

Celebracja zamknięcia Roku Wiary

Transkrypt:

ewangelia judasza Zdrajca natchniony, czyli o Ewangelii Judasza raz jeszcze Jeden z najcenniejszych apokryfów świata przez ponad tysiąc sześćset lat przeleżał w zapomnianej grocie Egiptu. Żmudne badania dowiodły jego oryginalności i wagi w zróżnicowanym świecie pierwszych chrześcijan. MARIUSZ ROSIK AApokryficzna Ewangelia Judasza rozpoczyna się dość tajemniczo: Tajna relacja z objawienia, które Jezus wypowiedział w rozmowie z Judaszem Iskariotą. Już pierwsze zdanie w zupełności wystarcza, by tekst manuskryptu zakwalifikować do tradycji gnostyckiej. Elaine Pagels z Harrington Spear Paine Foundation, profesor religii na Uniwersytecie Princeton, twierdzi, że wczesnochrześcijański ruch był niezwykle zróżnicowany i bogaty, skoro tak odmienne opinie co do roli Judasza się w nim utrzymywały. Marvin Meyer z Uniwersytetu Chapmana wyznaje: Ewangelia Judasza rzuca ważne światło na charakter rozwijającego się chrześcijaństwa i przypomina nam o bogatym zróżnicowaniu wczesnego Kościoła. Craig Evans, wykładowca Nowego Testamentu na Uniwersytecie Arcadia w Wolfville w kanadyjskiej Nowej Szkocji, dodaje: Ewangelia Judasza z II wieku jest ważnym świadectwem na to, jak różnie chrześcijanie odbierali Jezusa i jego uczniów. Ten tekst pomoże nam lepiej zrozumieć rzeczy, o których jedynie napomyka się w ewangeliach Nowego Testamentu. Terry Garcia z Towarzystwa National Geographic ujawnia: Kodeks zweryfikowano jako autentyczne dzieło starożytnej chrześcijańskiej literatury apokryficznej przy pomocy datowania metodą węglową, analizy atramentu, obrazowania multispektralnego, analizy kontekstu i pisma. Stephen Emmel, badacz koptyjskiego z Uniwersytecie w Münster w Niemczech, nie ma wątpliwości: W swojej karierze widziałem setki papirusów, a ten jest absolutnie typowym starożytnym manuskryptem koptyjskim. Jestem o tym całkowicie przekonany. Rodem z kina sensacji W jaki sposób doszło do odkrycia papirusu? Prasa przytacza wersję, która nadawałaby się na scenariusz filmu sensacyjnego: Najbardziej prawdopodobna jest wersja, że na zawinięty w skórę plik rękopisów natrafił egipski pasterz na przełomie lat 70. i 80. XX w. w okolicy al Minya. Zapewne celowo zaglądał do okolicznych grot. Grzebani w nich byli koptyjscy mnisi, a przy nich zdarzało mu się znajdować cenne zabytki. Rzecz jasna, nie zdawał sobie sprawy nie tylko z wartości, ale nawet z zawartości manuskryptu spisanego po koptyjsku greckim alfabetem. Sprzedał go wędrującemu po wsiach handlarzowi sztuką. Handlarz już nie żyje, a jego rodzina nie chce rozmawiać z mediami, więc szczegółów transakcji nie poznamy. Wiemy tylko, że wkrótce potem manuskrypt trafił w ręce handlarza z Kairu nazwiskiem Hanna. Niemal natychmiast został mu skradziony, 50 archeologia żywa

archeologia żywa 51

ewangelia judasza Podpis foto ale Hanna po dwóch latach usilnych starań go odzyskał. W maju 1983 r. udał się do Szwajcarii i próbował go sprzedać naukowcom. W hotelowym pokoju trzej badacze oniemieli. Rzut oka wystarczył, by pojęli, że mają przed sobą mieszczący się w zwykłych pudełkach po butach niezwykle cenny dokument. Jeden z nich prof. Stephen Emmel, pracuje obecnie w Münster wspomina, że papirusy były w niezłym stanie. Widząc ekscytację naukowców, handlarz ustalił zawrotną cenę trzy miliony dolarów. Niestety, naukowcy zatrudnieni w amerykańskich placówkach mieli do dyspozycji ledwie 50-100 tysięcy. Nie wolno było robić zdjęć ani notatek. Udawałem, że muszę iść do toalety i notowałem wszystko, co spamiętałem. Niezniechęcony Hanna wywiózł manuskrypt do USA, gdzie przez kilka miesięcy próbował znaleźć kupca. Znów bezskutecznie. W marcu 1984 r., zniechęcony, złożył papirus w skrytce depozytowej Citibanku na Long Island pod Nowym Jorkiem i wyjechał wspomina Emmel. W roku 2000 Frieda Nussberger-Tchacos, znawczyni i kolekcjonerka starożytnych artefaktów ze Szwajcarii, zakupiła manuskrypt, na który znawcy dotychczas nie zwracali uwagi, choć handlarze antykami wiedzieli o jego istnieniu. Sześćdziesięciosześciostronicowy kodeks zawierał cztery dokumenty: Pierwszą Apokalipsę Jakuba, List Piotra do Filipa, Księgę Hallogenesa i Ewangelię Judasza. Największą sensacją stała się publikacja tego ostatniego. Prace nad manuskryptem Pełny tekst Ewangelii Judasza pozostawał nieznany aż do naszych czasów. Jego autor pozostaje anonimowy. Tekst koptyjski jest tłumaczeniem greckiego oryginału i powstał przypuszczalnie po ostatniej ewangelii kanonicznej (ewangelii Janowej), a przed 180 r. n.e. Manuskrypt Ewangelii Judasza zachował się przez ponad tysiąc sześćset lat w specyficznym mikroklimacie pustynnym Egiptu, natomiast największe uszkodzenia pojawiły się w czasie szesnastoletniego depozytu na Long Island. Frieda Nussberger-Tchacos biła na alarm, widząc coraz bardziej niszczejący rękopis. Gdy przystąpiono do prac nad nim, musiano złożyć w całość układankę z prawie tysiąca fragmentów. Niewiarygodnie trudnego przedsięwzięcia podjął się Rudolf Kasser. Manuskrypt liczy 26 stron. Oznacza to, że trzynaście kartek należało ułożyć w sposób zgodny z zasadą, iż jeśli tekst pasuje z jednej strony karty, winien zgadzać się także z drugiej strony. Sam Kasser przyznaje, że nigdy nie pracował nad bardziej zniszczonym zabytkiem. Przez kilka lat międzynarodowy zespół naukowców pracował nad potwierdzeniem autentyczności, konserwacją, tłumaczeniem i przygotowaniem do druku apokryficznej ewangelii. Dzieło zapisane zostało w języku koptyjskim, a więc w systemie znaków, którym posługiwali się chrześcijanie mieszkający w Egipcie. Datowane jest na koniec III lub początek IV stulecia po Chr. Datacji dokonano metodą węgla oraz analizą pisma. Rekonstrukcji tekstu, transkrypcji i tłumaczenia podjął się jeden z najwybitniejszych specjalistów w dziedzinie języka koptyjskiego, wspomniany Rudolf Kasser ze Szwajcarii. W projekcie uczestniczyli także inni światowej sławy badacze. Wystarczy wspomnieć jedynie Craiga A. Evansa, profesora biblistyki z Arcadia Divinity College w Nowej Szkocji, F. Gaudarda, 52 archeologia żywa

apokryf Orygenes jest autorem trafnego powiedzenia: Kościół ma cztery ewangelie, heretycy mają ich wiele. Zanim kanon Biblii został ustalony, wśród chrześcijan krążyły różne teksty, w tym ewangelie, które później nie zostały zaliczone do zbioru pism natchnionych. Dziś zwiemy je apokryfami. Greckie słowo apokryphos oznacza ukryty i pochodzi od czasownika apokrypto ukrywam. Początki stosowania tego terminu nie są jasne. Niektórzy sądzą, że przyjęły one nazwę ksiąg ukrytych z tego powodu, że były odsunięte ( schowane, zakryte ) od publicznego kultu Kościoła. Być może na takie rozumienie pojęcia apokryfu wpłynęło hebrajskie słowo ganuz ( ukryty ), wskazujące na księgi niedopuszczone lub wycofane z kultu synagogalnego i gromadzone w genizach przy synagogach. Inni sądzą, że może chodzić o treści ukryte, wręcz tajemne, które zawarte są w owych księgach. Fakt, że jakaś księga uznana została za apokryf, nie oznacza jeszcze, że cała zawarta w niej nauka jest fałszywa; wręcz przeciwnie, często badając te księgi dochodzi się do głębszego rozumienia nurtów w chrześcijaństwie pierwszych wieków. Niektórzy z Ojców Kościoła sądzili, że korzystanie z apokryfów może nawet przynieść pewien pożytek duchowy, trzeba jednak być należycie przygotowanym do takiej lektury. Pseudoepigrafia jest zjawiskiem niezwykle częstym w apokryfach. Imię prawdziwego autora księgi występuje bardzo rzadko. Księgi te bywały bądź anonimowe, bądź też przypisywano je jednej z postaci biblijnych. Praktyka taka znana była w świecie starożytnym. Nie przez przypadek Paweł ostrzega mieszkańców Tesalonik przed listem, który mu przypisano, a który zawiera błędne nauczanie: prosimy was, bracia, abyście się nie dali zbyt łatwo zachwiać w waszym rozumieniu, ani zastraszyć bądź przez ducha, bądź przez mowę, bądź przez list rzekomo od nas pochodzący (2 Tes 2,2). W apokryfach spotyka się często błędne poglądy, tak doktrynalne, jak i moralne. Wielu autorów wczesnochrześcijańskich, jak choćby Ireneusz z Lyonu, Tertulian, Klemens Aleksandryjski, Orygenes, wskazywało na niezgodności treści niektórych apokryfów z autentyczną nauką chrześcijańską. Niemniej jednak w swej formie literackiej apokryfy bardzo przypominają pisma, które zaliczono do kanonu, gdyż uznano je za natchnione. Dlaczego apokryfy nie dostały się do kanonu? Do kanonu Nowego Testamentu zostały zaliczone pisma uznane przez Kościół za natchnione. Jest to zasadnicze i podstawowe kryterium kanoniczności. Za natchnione uznano pisma, które cechuje: czytanie liturgiczne jako księgi Pisma św.; apostolskie pochodzenie księgi (albo sam apostoł był jej autorem albo autor oparł treść księgi o naukę apostolską jednego z uczniów apostołów); budująca treść zgodna z nauką proroków o nauczaniem hagiografów. Księgi apokryficzne nie spełniają przynajmniej jednego z wyżej wymienionych kryteriów. chicagowskiego egiptologa, Marvina Meyera, wybitnego znawcę zwojów z tzw. biblioteki Nag Hammadi czy Donalda Seniora, przewodniczącego Catholic Theological Union w Chicago, gdzie wykłada także Nowy Testament. Zwolennicy bratobójcy Ewangelia Judasza była w użyciu gnostyckiej grupy zwanej kainitami. Profesor W. Myszor wyjaśnia: Gnostycy twierdzili, że zdrada Judasza była dobra, gdyż sprawiła, że boski Chrystus przez śmierć na krzyżu wyzwolił się z cielesnego Jezusa. Wynikało to z gnostyckiej teologii, według której świat doczesny, materialny i samo ciało ludzkie były złe, a cielesny Jezus uwięził w sobie niematerialnego Zbawiciela-Chrystusa. Swoim postępkiem uważali gnostycy Judasz sprowokował wyzwolenie się Zbawiciela z niewoli ciała. Kainici odznaczali się specyficznymi poglądami: radykalnie przeciwstawiali Boga Starego Testamentu Bogu, którego głosił Jezus. W konsekwencji wynosili na piedestał tych, którzy sprzeciwiali się Bogu dawnego przymierza, Kaina, Ezawa, Koracha. Kain zabił swego brata Abla, którego ofiara spodobała się Bogu. Ezaw w zamian za pożywienie oddał Jakubowi swój przywilej gnoza Ruch gnostycki (od gr. gnosis wiedza, poznanie ) najsilniej zarysował swą działalność w II stuleciu. Początkowo jego zwolennicy działali wewnątrz Kościoła, ale istnieją pewne świadectwa, według których pod koniec drugiego stulecia jego zwolennicy tworzyli odrębne sekty. Największą wagę w ruchu przywiązywano do zdobycia gnosis wiedzy o powstaniu ludzkości i jej przeznaczeniu. Wiedza ta umożliwiała zbawienie duchowego elementu człowieka. Zdobycie jej odbywało się na dwojakiej drodze: albo pochodzić miała z sekretnych nauk apostołów przekazywanych ustnie, albo źródłem jej było bezpośrednie objawienie Boże, dane założycielowi grupy. Zazwyczaj gnostycy rozróżniali demiurga, czyli boga-stwórcę od najwyższego i niepoznawalnego bóstwa, którego emanacje w kolejnych eonach kończą się właśnie na demiurgu. Świat ich zdaniem powstał w konsekwencji zaistnienia jakiegoś nieporządku wśród eonów; materia jest z gruntu zła, mieszka w niej jednak pierwiastek duchowy właściwy bóstwu. Właśnie poprzez gnosis można wyzwolić się ze świata zła i powrócić do zamieszkania w sferze boskiej. Według gnostyków Chrystus przyszedł na świat jako wysłannik najwyższego Boga, by przynieść odradzającą wiedzę. Tylko tymczasowo lub pozornie zamieszkał w ciele Jezusa. Do poznania nauk gnostyków w olbrzymim stopniu przyczyniły się odkrycia dokonane w latach 1945-46 w egipskiej bibliotece Nag-Hammadi. Z ponad czterdziestu znalezionych tam traktatów tylko nieliczne były znane dotychczas, a wszystkie przynajmniej powierzchownie mają chrześcijański charakter. Najstarsze kopie sięgają IV wieku, choć niektóre z pism mogły powstać nawet w II stuleciu po Chr. Napisane zostały w języku koptyjskim, ale niemal wszystkie (lub wszystkie) są tłumaczeniami z języka greckiego. Pisma te rzucają snop światła na genezę gnostycyzmu. W Nag-Hammadi znaleziono między innymi apokryficzną Ewangelię Tomasza, Ewangelię Filipa czy Ewangelię prawdy. Wszystkie te pisma gnostyckiego pochodzenia w żaden sposób nie zburzyły wiary chrześcijan, a stały się wielkim ubogaceniem dotychczasowej wiedzy o zmaganiach Kościoła z błędnymi naukami i pozwoliły uczynić znaczny krok naprzód w naukowych badaniach nad zagadnieniem herezji. Wiadomo, że prochrześcijańskie gminy tworzyły podatny grunt na tworzenie się sekt gnostyckich. Gminy te mogły być tak pogańskie, jak żydowskie. Żydzi rozwinęli spekulatywny sposób interpretacji Biblii Hebrajskiej w formie midraszu, dzięki czemu powstała obfita literatura pozabiblijna, często zawierająca wpływy irańskiego zoroastryzmu. W swym podwójnym wymiarze, halachicznym i haggadycznym, midrasze stanowią żywą ilustrację aplikacji tekstów świętych w wymiarze codziennym. Ich analiza pozwala przybliżyć sposób kształtowania się religijnej tradycji judaizmu. archeologia żywa 53

ewangelia judasza Podpis foto dwie linijki??? ludzkie jest jedynie zewnętrzną powłoką, w której mieszka duch potrzebujący wyzwolenia. Już w pierwszych zdaniach znalezionego tekstu czytamy, że Jezus często nie ukazywał się swym uczniom we własnej osobie, ale stawał między nimi, przyjmując postać dziecka. Jedynie Judasz spośród grona apostołów poznał tajemną wiedzę. Zwraca się do Jezusa w słowach: Wiem, kim jesteś i skąd przychodzisz. Przychodzisz z nieśmiertelnego królestwa Barbelo. W gnostyckich tekstach Barbelo wskazuje na boską matkę wszystkiego, co istnieje. W tekstach gnostyckich granice materialnego świata są łatwo przekraczalne. W Ewangelii Judasza Jezus bez przeszkód podróżuje pomiędzy światami, również w czasie swej publicznej działalności. O tym, że prawdziwa natura człowieka jest w przekonaniu autora apokryfu jedynie duchowa, a ciało to więzienie dla ducha, świadczy określanie Judasza terminem duch. Użyty tu termin daimon przedostał się do koptyjskiego poprzez język grecki. Korzeniami swymi wiara w demony sięga wierzeń mezopotamskich, według których są one duchami ludzi, którzy umarli nieprzygotowani do śmierci lub których ciał nie pogrzebano i dlatego wciąż niespokojnie błądzą po ziemi. Teologia judaizmu przejęła przekonanie o istnieniu demonów, jednak całkowicie rozdzieliła te istoty od duchów zmarłych. Autor apokryfu nawiązuje być może do wierzeń mezopotamskich, które obecne były także w literaturze greckiej. pierworództwa. Kiedy Jakub podstępnie otrzymał także błogosławieństwo swego ojca, bardzo go to rozgniewało. Korach to lewita, który zorganizował bunt przeciwko Mojżeszowi i Aaronowi. Ci negatywni bohaterowie kart Starego Przymierza stali się postaciami podziwianymi przez kainitów, spod których pióra wyszła Ewangelia Judasza. Jest wiele powodów, dla których apokryf zaliczyć należy do tekstów gnostyckich. Gnostycy niezwykłą wagę przywiązywali do tajemnej wiedzy o świecie niematerialnym oraz twierdzili, że ciało Starożytni obrońcy wiary o Ewangelii Judasza Negatywnie o Ewangelii Judasza wyrażał się Ireneusz, biskup Lyonu, pod koniec II w. Ireneusz był uczniem Polikarpa, stąd przypuszcza się, iż pochodził ze Smyrny. Być może jego dziadkowie byli uczniami apostołów. Ireneusz odznaczył się przede wszystkim radykalną walką z herezjami. Jego główne dzieło to Adversus omnes haereses. Potępiając gnostyków, kładł nacisk na tradycyjną naukę chrześcijan. Podkreślał monoteizm w chrze- 54 archeologia żywa

ścijaństwie, jedność Ojca i Syna i realność wcielenia Chrystusa. Przyjmował w całości Stary Testament i wyraźnie podkreślał autorytet czterech ewangelii włączonych później do kanonu. Działalność Ireneusza stanowi swoisty pomost pomiędzy Wschodem a Zachodem. W swym zasadniczym wywodzie biskup Lyonu trafnie przytaczał opinie kainitów: Te rzeczy jak mówią znał Judasz i on jeden, znając przede wszystkim prawdę, dokonał tajemnicy zdrady: przez niego i to, co ziemskie, i to, co niebieskie, zostało rozwiązane. I przynoszą tego rodzaju zmyślenia, zwąc je Ewangelią Judasza. Podobną opinię o kainitach i Ewangelii Judasza wyraża Epifaniusz. Żyjący w IV w. biskup Salaminy na Cyprze urodził się i wychował w Palestynie, jednak kilkuletni pobyt w Egipcie rozpalił w nim miłość do monastycyzmu. Sam założył klasztor w Eleutheropolis w Judei. Gorąco przeciwstawiał się wszelkiego rodzaju herezjom, w tym gnostycyzmowi. W swym dziele Panarion w miarę szczegółowo opisał znane mu herezje. O kainitach pisał: I dlatego też jak twierdzą Judasz poznał dokładnie to wszystko. I uważają go za sobie pokrewnego, i zaliczają go do swoich dzięki doskonałości jego wiedzy tak, że ireneusz Ireneusz był najpierw administratorem, a potem biskupem Lyonu. Urodził się około 140 r., zmarł ok. 202 r. po Chr. Był uczniem Polikarpa, stąd przypuszcza się, że pochodził ze Smyrny (dzisiejszy Izmir). Być może jego dziadkowie byli uczniami apostołów. Sam Polikarp był uczniem Jana ewangelisty i apostoła, stąd więź łącząca Ireneusza z Jezusem ma zaledwie trzy ogniwa: Jezus Jan Polikarp. Ireneusz odznaczył się przede wszystkim radykalną walką z herezjami. Jego główne dzieło to Adversus omnes haereses. Potępiając gnostyków, kładł nacisk na tradycyjną naukę chrześcijan. Podkreślał monoteizm w chrześcijaństwie, jedność Ojca i Syna i realność wcielenia Chrystusa. Przyjmował w całości Stary Testament i wyraźnie podkreślał autorytet czterech ewangelii włączonych później do kanonu. Działalność Ireneusza stanowi swoisty pomost pomiędzy Wschodem a Zachodem. Jego traktaty teologiczne wyrosły nie tylko z refleksji metodycznej, ale także z działalności misyjnej i duszpasterskiej, stąd ich wartość jest nieoceniona: ukazują bowiem nie tylko zainteresowania intelektualne chrześcijan tamtego czasu, ale odzwierciedlają żywotne kwestie duszpasterskie. W swym zasadniczym wywodzie biskup Lyonu trafnie przytaczał opinie kainitów, spod których pióra wyszła apokryficzna Ewangelia Judasza : Te rzeczy jak mówią znał Judasz i on jeden, znając przede wszystkim prawdę, dokonał tajemnicy zdrady: przez niego i to, co ziemskie, i to, co niebieskie, zostało rozwiązane. I przynoszą tego rodzaju zmyślenia, zwąc je Ewangelią Judasza (Adversus haereses 1,31). Podpis foto dwie linijki? nawet pod jego imieniem kursuje pewne dziełko Ewangelia Judasza. Teodoret w podobnym duchu wypowiada się o kainitach: Przynoszą także i Ewangelię Judasza, którą oni ułożyli: on bowiem otrzymał natychmiast nagrodę za zdradę powieszenie. Teodoret był biskupem w syryjskim Cyrze. Z gorliwością przeciwstawiał się tak pogaństwu, jak i heretykom. Jak można się domyślić z treści wzmianki, Judasz chciał szybko osiągnąć zbawienie, więc odebrał sobie życie, aby otrzymać nagrodę wieczną za swój czyn. I co dalej? Dobrze się stało, że odkrycie manuskryptu i żmudne prace nad odczytaniem treści przybliżyły zawartość apokryfu. Fakt ten bardzo ubogaca obraz Kościoła pierwszych wieków, a także problemów (zwłaszcza błędnych nauk), z którymi Kościół ten się borykał. Ewangelia Judasza to kolejny, cenny kamyk w mozaice, która rysuje obraz pierwotnego chrześcijaństwa. Do przytaczanych wyżej opinii starożytnych pisarzy wczesnochrześcijańskich o kainitach dodać można jeszcze jedną opinię znakomitego archeologa krajów biblijnych A. Millarda, który twierdzi: Archeologia nie może ani dowodzić prawdziwości Biblii, ani zaprzeczać jej twierdzeniom dotyczącym Boga. Autor zdjęć: tomasz stępnik O autorze: ks. prof. pwt dr hab. mariusz ROSIK studia odbywał na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu, w Pontificio Istituto Biblico w Rzymie, na Hebrew University i w École Biblique et Archéologique Francaise w Jerozolimie. Autor ponad dwudziestu książek naukowych i popularnonaukowych oraz ponad stu artykułów. Prowadzi pracę dydaktyczną na Uniwersytecie Wrocławskim i PWT we Wrocławiu. Jako ósmy z kolei Polak został członkiem prestiżowego międzynarodowego stowarzyszenia Studiorum Novi Testamenti Societas z siedzibą w Cambridge. Redaktor serii książek Archeolog czyta Biblię. archeologia żywa 55