Zbędne zakupy Polaków

K.081/12 Zbędne zakupy Polaków Warszawa, grudzień 2012 r. W sondażu TNS Polska, przeprowadzonym w dn. 6-10.12.2012, zbadano zachowania Polaków związane z robienie zbędnych zakupów tj. takich, o których sami kupujący myślą, że są to rzeczy mało im potrzebne lub niepotrzebne. 23% badanych lub ich rodzin często lub czasem myśli, że kupuje za dużo rzeczy, że bez niektórych zakupów mogłaby się obyć, 30% myśli tak rzadko lub rzadko, a 42% nigdy tak nie myśli. Wśród subiektywnie zbędnych zakupów dominuje odzież lub obuwie: przyznaje się do nich 32% spośród badanych, którzy kupili coś zbędnego; do zakupu urządzeń do gospodarstwa domowego oraz służącej rozrywce elektroniki przyznaje się po 11% spośród takich badanych. 43% badanych, którzy dokonali zbędnych zakupów, nie potrafi określić wysokości zbędnych wydatków. Zdecydowana większość (39%) takich badanych ocenia, że na te mało potrzebne rzeczy wydali kilkaset, do 500 zł, a 9%, że wydali 501-1000 zł. Zapytano wszystkich badanych, czy zdarza się im kupować rzeczy mało potrzebne pod wpływem porównań społecznych ( inni mają ), reklamy, mody i efektu nowości. Częstości wskazań na każdy z czynników są podobne; za każdym razem ok. 10% mówiło często lub często, ok. 40% rzadko lub rzadko, a 50% mówiło nigdy. NIP: 526-02-11-819; REGON: 011003524 BNP Paribas Bank Polska S.A. nr konta: 17 1600 1127 0003 0127 9804 6001 Sąd Rejonowy dla M.St. Warszawy XIII Wydział, KRS 0000059619, Kapitał zakładowy: 500.000 zł, w pełni opłacony

Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystywanie w innej formie danych, informacji i opracowań zawartych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania źródła: Zespół Badań Społecznych OBOP w TNS Polska. Przed świętami rozpoczęła się fala zakupów, zwana potocznie gorączką lub nawet szałem. Jest to tylko kulminacja zjawiska zakupów subiektywnie zbędnych - takich, o których sami kupujący niedługo po zakupie myślą, że tak naprawdę to kupione rzeczy nie są im potrzebne, że mogliby się bez nich obyć. Rzeczy zbędne ludzie kupują przez cały rok, przy różnych okazjach i całkiem bez okazji, ale nie znamy skali tego zjawiska. W grudniowym sondażu Zespół Badań Społecznych OBOP w TNS Polska przyjrzał się temu zjawisku 1. 1 Sondaż zrealizowano w dniach 6-10 grudnia 2012 r. na ogólnopolskiej, losowej, reprezentatywnej próbie 1000 mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat. Maksymalny statystyczny błąd pomiaru dla tej wielkości próby wynosi +/- 3,1%, przy wiarygodności oszacowania równej 95%. 2

SKALA ZJAWISKA Z badania wynika, że zasięg zjawiska zakupów subiektywnie zbędnych jest w Polsce umiarkowanie duży: 23% badanych lub ich rodzin często lub czasem myśli, że kupuje za dużo rzeczy, że bez niektórych zakupów mogłaby się obyć, 30% myśli tak rzadko lub rzadko, a 42% nigdy tak nie myśli. Odp. w proc. Czy Pan(i) lub Pana(i) rodzina myśli czasem, że kupuje za dużo rzeczy, że bez niektórych zakupów mógłby(aby) się obyć? rzadko tak myślę(my) nigdy tak nie często tak czasem tak rzadko tak Ogółem 5 18 17 13 42 5 Wykształcenie podstawowe, gimnazjalne zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne licencjat, wyższe Dochód na osobę w rodzinie do 1500zł powiedzieć 0 7 17 7 65 4 3 17 17 13 47 3 5 18 16 16 40 6 10 29 15 12 27 7 1 19 10 10 57 2 1501-2500 2501 i więcej 5 17 19 12 45 2 10 21 18 10 39 3 Rzeczy zbędne ludzie kupują tym częściej, im wyższy jest ich poziom wykształcenia. Wśród osób z wykształceniem podstawowym 7%, a wśród osób z wykształceniem wyższym aż 39% często lub czasem myśli, że coś kupuje bez potrzeby. Dochód gospodarstwa domowego wpływa istotnie na odpowiedzi badanych. Im mniej pieniędzy 3

posiada gospodarstwo domowe tym częściej jego przedstawiciele nie myślą, że kupują za dużo rzeczy. CO I ZA ILE KUPUJEMY BEZ POTRZEBY Wszystkich badanych, oprócz tych, którzy nigdy nie pomyśleli, że coś kupili bez potrzeby, zapytano, co też oni sami lub ich rodziny kupili niepotrzebnie w ostatnim roku (N=578; pytanie zamknięte). Odp. w proc A co w ciągu ostatniego roku Pan(i) lub Pana(i) rodzina kupiła, a potem pomyślała, że właściwie to mogłaby się bez tego zakup obyć: coś z odzieży lub z obuwia 32 68 jakieś urządzenie do kuchni lub utrzymania domu 11 89 coś z elektroniki służącej rozrywce 11 89 nowy telefon 6 94 żywność 6 94 komputer i urządzenia towarzyszące 3 97 książki 3 97 sprzęt do turystyki i rekreacji 2 98 kosmetyki 1 99 inne 2 98 tak nie Wśród subiektywnie zbędnych zakupów dominuje odzież lub obuwie: przyznaje się do nich jedna trzecia (32%) spośród badanych, którzy kupili coś zbędnego. Do zakupu niepotrzebnych urządzeń do gospodarstwa domowego oraz służącej rozrywce elektroniki przyznaje się po 11% spośród takich badanych. Kolejne pozycje z listy podane są w ostatniej tabeli. W następnej tabeli podano szacunkową wartość zbędnych zakupów. 4

Ile w ostatnim roku Pan(i) wydał(a) na wszystkie te mało potrzebne rzeczy? do 500 zł 39% 501-1000 9% 1001-1500 3% 1501-2000 2% 2001-2500 1% 2501-3000 1% 3001-5000 0% ponad 5000 1% powiedzieć 43% Dla 43% spośród badanych, którzy dokonali zbędnych zakupów nawet przybliżone określenie wysokości zbędnych wydatków jest zadaniem zbyt trudnym do wykonania. Zdecydowana większość badanych (39%) ocenia, że na te mało potrzebne rzeczy wydali kilkaset, do 500 zł, a 9%, że wydała 501-1000 zł. DLACZEGO KUPUJEMY RZECZY MAŁO NAM POTRZEBNE Z pewną przesadą można powiedzieć, że rzeczy nam potrzebne kupujemy po prostu dlatego, że są nam potrzebne. Do kupna rzeczy, które sami uznajemy wkrótce za niepotrzebne, coś musi nas skłonić: porównania społeczne, reklama, moda, pojawienie się produktu na rynku ( nowość ). Ustalenie motywów zakupów jest sprawą trudną i nie zawsze można polegać na tym, co o tych motywach mówią sami kupujący. Tym niemniej tego, co mówią nie należy lekceważyć i w sondażu spytano, tym razem już wszystkich badanych, czy zdarza się im kupować coś mało potrzebnego pod wpływem tego, że inni to mają, pod wpływem reklamy, dlatego, że jest modne i dlatego, że jest nowością. Odpowiedzi podano w tabeli. 5

Odp. w proc. Czy zdarza się Panu(i) kupować coś mało potrzebnego - często często rzadko rzadko nigdy pod wpływem tego, że znajomi to 1 7 18 20 50 4 maja pod wpływem reklamy 0 8 18 21 50 4 dlatego, że jest modne 1 10 17 20 48 4 dlatego, że pojawiło się w sprzedaży pow. 0 8 18 20 50 4 Częstości wskazań na każdy z czterech czynników są podobne; za każdym razem ok. 10% mówiło często lub często, ok. 40% rzadko lub rzadko, a 50% mówiło nigdy. Ludzie w ogóle nie lubią się przyznawać, że działają pod wpływem kogokolwiek i czegokolwiek, a ponadto trzeba wziąć pod uwagę, że tylko 58% ogółu przyznało, że w ciągu ostatniego roku kupiło coś zbędnego. Przytoczone odsetki bynajmniej nie wskazują więc, że wpływ wymienionych czynników na dokonywanie mało potrzebnych zakupów jest mały.. 6

p16 Czy Pan(i) lub Pana(i) rodzina myśli czasem, że kupuje za dużo rzeczy, że bez niektórych zakupów mógłby(aba) się obyć?? P16. Czy Pan(i) lub Pana(i) rodzina myśli czasem, że kupuje za dużo rzeczy, że bez niektórych zakupów mógłby(aby) się obyć? OGÓŁEM PŁEĆ WIEK WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA REGION AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ doch DOCHÓD NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE ZAINTERESOWANIE POLITYKĄ POGLĄDY POLITYCZNE STOSUNEK DO WIARY PREFERENCJE WYBORCZE mężczyźni kobiety 15-19 lat 20-29 lat 30-39 lat 40-49 lat 50-59 lat 60 lat lub więcej podstawowe, gimnazjalne zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne licencjat, wyższe jeszcze się uczy wieś miasto do 100 tys. miasto 101-500 tys. miasto pow. 500 tys. małopolski wschodni katowicki dolnośląski wielkopolski pomorski centralny pracuje zawodowo nie pracuje zawodowo dobra średnia zła poniżej 1500 zł 1501-2500 zł 2501zł i więcej w ogóle się nie interesuje raczej się nie interesuje raczej się interesuje się interesuje lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe powiedzieć Wierzący(a) i regularnie Wierzący(a) i nieregularnie Wierzący(a) i nieregularnie Niewierzący PiS SLD Ruch Palikota PSL PO inna partia, jaka niezdecydowani często tak czasem tak 5 18 17 13 42 5 1000 5 16 17 12 45 6 477 5 20 16 15 40 4 523 7 17 20 13 35 8 75 6 26 18 10 35 5 191 6 19 16 17 32 9 177 3 14 16 16 45 5 147 4 19 17 15 44 2 175 3 14 14 9 55 4 235 7 17 7 65 4 135 3 17 17 13 47 3 273 5 18 16 16 40 6 341 10 29 15 12 27 7 153 6 21 20 14 29 10 94 5 17 16 13 46 4 380 5 17 16 11 44 6 325 6 19 17 15 40 3 175 2 23 18 17 29 12 120 3 14 18 14 45 5 165 4 24 21 12 32 7 95 7 8 11 12 59 4 130 8 30 13 10 37 3 105 6 20 18 11 41 5 125 4 14 21 16 43 2 160 3 21 15 15 37 9 220 5 22 17 14 36 6 513 4 15 16 12 49 4 487 2 5 3 2 5 1 178 3 11 11 9 26 4 625 1 2 3 2 11 1 197 1 19 10 10 57 2 124 5 17 19 12 45 2 172 10 21 18 10 39 9 253 4 14 12 14 48 8 237 4 19 17 12 43 4 430 4 19 18 15 38 5 288 18 22 20 7 33 45 7 28 13 9 40 2 89 8 22 18 9 37 6 65 2 23 23 19 29 4 131 5 17 14 14 45 4 215 4 15 16 13 45 6 500 5 15 15 12 50 4 393 4 22 19 13 36 6 411 5 21 13 15 39 6 152 11 7 16 16 43 7 44 5 22 17 15 40 1 125 7 16 20 2 50 5 44 11 37 20 3 26 3 35 6 13 13 16 42 10 31 5 25 17 14 34 5 198 6 19 26 6 32 10 31 6 13 17 11 47 7 109 7 rzadko tak rzadko tak myślę(my) nigdy tak nie powiedzieć LICZBA OSÓB

p18 Ile w ostatnim roku Pan(i) wydał(a) na wszystkie te mało potrzebne rzeczy? P18. Ile w ostatnim roku Pan(i) wydał(a) na wszystkie te mało potrzebne rzeczy? OGÓŁEM PŁEĆ WIEK mężczyźni kobiety 15-19 lat 20-29 lat 30-39 lat 40-49 lat 50-59 lat 60 lat lub więcej do 500 zł 501-1000 zł 1001-1500 zł 1501-2000 zł 2001-2500 zl2501-3000 zł 3001-3500 zł 3501-4000 zł 4001-4500 zł 4501-5000 zł ponad 5000 zł powiedzieć 39 9 3 2 1 1 1 0 0 0 1 43 578 36 11 2 2 2 2 0 0 0 0 44 262 41 8 3 2 1 1 1 0 1 41 316 31 12 2 55 49 41 10 8 5 1 3 1 1 31 124 38 13 3 1 3 3 1 40 120 46 10 1 2 1 2 37 81 39 5 3 1 1 51 98 35 8 2 2 2 1 51 106 LICZBA OSÓB WYKSZTAŁCENIE podstawowe, gimnazjaln zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne licencjat, wyższe jeszcze się uczy 40 6 2 51 47 42 11 2 1 44 144 35 8 3 1 2 2 1 0 0 1 46 206 41 11 4 4 2 3 1 1 1 33 112 36 10 4 6 1 42 67 MIEJSCE ZAMIESZKANIA REGION AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA wieś miasto do 100 tys. miasto 101-500 tys. miasto pow. 500 tys. małopolski wschodni katowicki dolnośląski wielkopolski pomorski centralny pracuje zawodowo nie pracuje zawodowo 37 9 3 2 0 1 1 45 207 35 10 3 2 2 1 2 1 1 44 181 53 8 2 1 2 34 105 33 11 1 4 5 1 1 45 85 48 9 2 1 1 39 90 42 9 5 5 3 3 34 65 32 6 2 2 2 57 53 42 21 8 3 26 66 32 14 4 4 3 1 42 74 45 9 2 44 91 32 4 2 3 4 1 1 1 1 52 139 38 11 2 2 2 2 1 0 0 1 40 328 39 7 3 2 0 0 1 0 0 46 250 ZAINTERESOWAN POLITYKĄ w ogóle się nie interesuje raczej się nie interesuje raczej się interesuje się interesuje 33 8 2 1 1 2 54 124 41 9 3 2 2 2 1 0 0 0 39 246 39 9 4 2 2 1 1 42 178 40 17 3 3 3 3 30 30 POGLĄDY POLITYCZNE STOSUNEK DO WIARY PREFERENCJE WYBORCZE lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe powiedzieć Wierzący(a) i regularnie Wierzący(a) i nieregularn Wierzący(a) i nieregularn Niewierzący PiS SLD Ruch Palikota PSL PO inna partia, jaka niezdecydowani 38 11 8 2 4 38 53 44 15 5 5 2 29 41 42 5 4 2 4 2 1 39 93 40 8 3 3 2 3 1 42 118 37 10 1 1 1 1 1 0 0 48 273 39 9 2 1 1 2 1 1 46 197 39 9 3 3 2 1 1 0 0 1 41 264 42 14 3 1 2 37 92 24 4 4 8 4 56 25 37 13 3 1 3 1 1 40 75 32 5 5 9 5 5 41 22 54 4 12 4 4 23 26 50 6 6 6 33 18 42 10 4 1 2 1 1 39 130 29 5 5 5 57 21 40 5 2 3 2 48 58 8

p19_1 Czy zdarza się Panu(i) kupować coś mało potrzebnego - pod wpływem tego, że znajomi to maja? P19_1. Czy zdarza się Panu(i) kupować coś mało potrzebnego pod wpływem tego, że znajomi to mają? OGÓŁEM PŁEĆ WIEK WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA REGION AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA ZAINTERESOWANIE POLITYKĄ POGLĄDY POLITYCZNE STOSUNEK DO WIARY PREFERENCJE WYBORCZE mężczyźni kobiety 15-19 lat 20-29 lat 30-39 lat 40-49 lat 50-59 lat 60 lat lub więcej podstawowe, gimnazjalne zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne licencjat, wyższe jeszcze się uczy wieś miasto do 100 tys. miasto 101-500 tys. miasto pow. 500 tys. małopolski wschodni katowicki dolnośląski wielkopolski pomorski centralny pracuje zawodowo nie pracuje zawodowo w ogóle się nie interesuje raczej się nie interesuje raczej się interesuje się interesuje lewicowe centrolewicowe centroprawicowe prawicowe powiedzieć Wierzący(a) i regularnie Wierzący(a) i nieregularnie Wierzący(a) i nieregularnie Niewierzący PiS SLD Ruch Palikota PSL PO inna partia, jaka niezdecydowani często często rzadko rzadko nigdy powiedzieć LICZBA OSÓB 1 7 18 20 50 4 1000 1 6 15 21 53 3 477 1 7 21 20 47 5 523 13 28 21 35 3 75 2 9 28 20 37 4 191 1 7 21 27 38 6 177 7 15 25 50 3 147 1 4 16 19 59 1 175 1 3 9 14 68 5 235 1 4 10 16 63 6 135 0 6 17 18 57 2 273 1 6 17 21 50 4 341 1 9 21 27 36 5 153 10 33 20 32 5 94 1 9 18 22 47 3 380 1 5 17 18 57 3 325 4 16 24 53 3 175 6 27 19 38 11 120 1 6 15 27 44 8 165 2 11 27 28 31 1 95 2 12 19 67 130 2 12 11 15 55 4 105 1 2 15 18 58 6 125 1 6 18 19 56 2 160 8 26 18 42 5 220 1 8 22 21 44 4 513 1 5 15 20 56 4 487 0 6 16 21 50 7 237 1 7 21 22 48 2 430 1 7 17 17 53 5 288 2 7 9 27 56 45 2 9 18 16 54 1 89 12 22 23 37 6 65 9 24 22 41 4 131 1 6 18 20 52 3 215 1 5 17 20 52 5 500 0 7 15 19 55 4 393 1 7 23 21 43 4 411 1 7 16 22 51 3 152 7 20 64 9 44 1 5 18 19 56 2 125 5 14 23 55 5 44 20 26 26 23 6 35 3 16 19 61 31 2 10 21 19 44 5 198 10 10 29 48 3 31 1 5 13 17 58 6 109 9