EWIDENCJA LUDNOŚCI M G R A R K A D I U S Z Ł U K A S Z Ó W I N S T Y T U T N A U K A D M I N I S T R A C Y J N Y C H Z A K Ł A D P R A W A A D M I N I S T R A C Y J N E G O
EWIDENCJA LUDNOŚCI podstawa prawna Ustawa z dnia 24 września 2010r. O ewidencji ludności (Dz. U. z 2017r., poz. 657 ze zm.)
EWIDENCJA LUDNOŚCI Zmiany, które zaczęły obowiązywać od l stycznia 2013 r. podążyły w kierunku rozwiązań docelowych przewidzianych w ustawie z 2010 r. i doprowadziły do złagodzenia systemu obowiązków meldunkowych, nie znosząc ich jednak w całości. Między innymi od l stycznia 2013 r. uchylono obowiązek zameldowania obywateli polskich, obywateli Unii Europejskiej, obywateli państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz obywateli Konfederacji Szwajcarskiej na pobyt czasowy nieprzekraczający trzech miesięcy, zniesiono też obowiązki właścicieli, dozorców, administratorów nieruchomości oraz zakładów pracy do weryfikowania wypełniania obowiązku meldunkowego przez mieszkańców lub pracowników oraz obowiązek meldunkowy wczasowiczów i turystów.
EWIDENCJA LUDNOŚCI Ewidencja ludności stanowi zespół działań podejmowanych w ramach administracji publicznej, nakierowanych na rejestrację określonych w ustawie podstawowych danych identyfikujących tożsamość oraz status administracyjnoprawny osób fizycznych.
EWIDENCJA LUDNOŚCI Ewidencję ludności prowadzi się w Powszechnym Elektronicznym Systemie Ewidencji Ludności, który stanowi rejestr PESEL, w rejestrach mieszkańców oraz rejestrach zamieszkania cudzoziemców, prowadzonych co do zasady w systemie teleinformatycznym (rejestry zamieszkania cudzoziemców mogą być prowadzone w formie kartotecznej), na podstawie danych zgłaszanych przy wykonywaniu ustawowo określonych obowiązków meldunkowych.
EWIDENCJA LUDNOŚCI Na gruncie ustawy o ewidencji ludności obowiązki meldunkowe osób fizycznych sprowadzają się wyłącznie do zameldowania o zmianie miejsca pobytu. Od powyższych obowiązków w systemie ewidencji ludności należy odróżnić obowiązki meldunkowe sformułowane w przepisach odrębnych, m.in. w ustawie z dnia 28 listopada 2014 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. póz. 1741 z późn. zm.), w tym np. obowiązek zgłoszenia urodzenia czy też zgonu.
ZAKRES PODMIOTOWY MELDUNKU Zakres podmiotowy obowiązku meldunkowego, o którym mowa w ustawie o ewidencji ludności, nie ogranicza się jedynie do obywateli polskich, objęte są nim wszystkie osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
ZAKRES PODMIOTOWY MELDUNKU Od wykonywania obowiązku meldunkowego zwolnieni są jedynie, pod warunkiem wzajemności, szefowie i członkowie personelu przedstawicielstw dyplomatycznych oraz urzędów konsularnych państw obcych, łącznic z członkami ich rodzin pozostającymi z nimi we wspólnocie domowej, a także inne osoby na podstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych, a także cudzoziemcy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie przekracza 14 dni.
ZASADA OSOBISTEGO DOPEŁNIENIA OBOWIĄZKU MELDUNKOWEGO Zasadą przyjętą na gruncie ustawy o ewidencji ludności jest osobiste dopełnianie obowiązków meldunkowych, jednak za osobę nieposiadającą zdolności do czynności prawnych lub posiadającą ograniczoną zdolność do czynności prawnych obowiązek meldunkowy wykonuje jej przedstawiciel ustawowy, opiekun prawny lub inna osoba sprawująca nad nią faktyczną opiekę w miejscu ich wspólnego pobytu.
ZASADA OSOBISTEGO DOPEŁNIENIA OBOWIĄZKU MELDUNKOWEGO Wymeldowania się z miejsca pobytu stałego lub czasowego, a także zgłoszenia wyjazdu poza granice Rzeczypospolitej Polskiej oraz powrotu z wyjazdu poza granice Rzeczypospolitej Polskiej można dokonać w formie dokumentu elektronicznego przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej, na zasadach określonych w ustawie z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. póz. 1114 z późn. zm.).
ZAMELDOWANIE NA POBYT STAŁY Pobytem stałym - zgodnie z postanowieniami ustawy o ewidencji ludności - jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z za miarem stałego przebywania.
ZAMELDOWANIE NA POBYT STAŁY Zameldowanie na pobyt stały lub czasowy służy wyłącznie celom ewidencyjnym i ma potwierdzić fakt pobytu osoby w miejscu, w którym się zameldowała - należy je traktować przede wszystkim w kate goriach dowodu dopełnienia obowiązku meldunkowego (por. wyrok NSA z dnia 5 kwietnia 1996 r., III SA 386/95, ONSA 1996, nr 4, póz. 195). Na przykład nie należy z dopełnieniem obowiązku zameldowania wiązać powstania jakichkolwiek praw do lokalu, w którym ono nastąpiło (podobnie zresztą traktuje się regulacje dotyczące miejsca zamieszkania zawarte w kodeksie cywilnym - nie tworzą one uprawnień do zajmowania lokalu; por. wyrok SN z dnia 23 czerwca 1998 r., III CKU 24/98, OSNC 1998, nr 12, póz. 222).
ZAMELDOWANIE NA POBYT CZASOWY Pobyt czasowy to przebywanie bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego w innej miejscowości pod oznaczonym adresem lub w tej samej miejscowości, lecz pod innym adresem.
ZAMELDOWANIE NA POBYT CZASOWY W przypadku wątpliwości co do charakteru pobytu rozstrzyga organ gminy w drodze decyzji administracyjnej.
OBOWIĄZEK MELDUNKOWY - TERMIN Obywatel polski przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązany zameldować się w miejscu pobytu stałego lub czasowego najpóźniej w 30 dniu, licząc od dnia przybycia do tego miejsca. Zameldowanie na pobyt stały lub czasowy dokonywane jest przez zobowiązanego w formie pisemnej na formularzu w siedzibie organu gminy właściwej ze względu na położenie nieruchomości, w której zamieszkuje. Dokonujący zameldowania przedstawia do wglądu dowód osobisty lub paszport.
FORMA WPISU O ZAMELDOWANIU Wpis o zameldowaniu jest czynnością materialnotechniczną, w związku z czym w razie wystąpienia okoliczności uzasadniających jego unieważnienie nie może znaleźć zastosowania przepis art. 156 k.p.a. odnoszący się wyłącznie do weryfikacji decyzji administracyjnych. Na gruncie orzecznictwa Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego wykształcił się pogląd, że podstawą do wydania decyzji o unieważnieniu wpisu o zameldowaniu winien być przepis art. 31 ust. l u.e.l. (analogiczny do art. 47 ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych), który przewiduje prawo rozstrzygania przez organ gminy o dokonaniu zameldowania lub wymeldowania, jeżeli zgłoszone dane budzą wątpliwości.
FORMA WPISU O ZAMELDOWANIU Wymeldowania z miejsca pobytu stałego albo z miejsca pobytu czasowego można dokonać w formie pisemnej na formularzu w organie gminy właściwym dla dotychczasowego miejsca pobytu, przedstawiając cło wglądu dowód osobisty lub paszport, albo w formie dokumentu elektronicznego na formularzu umożliwiającym wprowadzenie danych do systemu teleinformatycznego organu tej gminy, pod warunkiem otrzymania przez osobę urzędowego poświadczenia odbioru. Wymeldowania się z miejsca pobytu stałego lub czasowego można dokonać przy meldowaniu się w nowym miejscu pobytu.
ZGŁOSZENIE WYJAZDU Obywatel polski, który wyjeżdża z kraju z zamiarem stałego pobytu poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, jest obowiązany zgłosić swój wyjazd.
MELDUNEK CUDZOZIEMCÓW Cudzoziemiec będący obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, obywatelem państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub obywatelem Konfederacji Szwajcarskiej, przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązany zameldować się w miejscu pobytu stałego lub czasowego najpóźniej w 30 dniu, licząc od dnia przybycia do tego miejsca.
MELDUNEK CUDZOZIEMCÓW Przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej cudzoziemiec nienależący do żadnej z wyszczególnionych kategorii ma obowiązek zameldować się w miejscu pobytu stałego lub czasowego najpóźniej czwartego dnia, licząc od dnia przybycia do tego miejsca.
NOWELIZACJA Z 2001 ROKU Wraz z nowelizacją ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych z dnia 11 kwietnia 2001 r. ustawowe podstawy funkcjonowania uzyskał istniejący od lat na podstawie przepisów niższej rangi (przede wszystkim wewnętrznych) Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności. Od 24 lutego 2007 r. gromadzenie danych osobowych w ramach ewidencji ludności należy do działu administracji rządowej sprawy wewnętrzne.
REJESTR PESEL Rejestr PESEL prowadzony jest przez ministra właściwego do spraw informatyzacji.
REJESTR PESEL Gromadzone są w nim m.in. dane obywateli polskich zamieszkujących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, obywateli polskich zamieszkujących poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej w związku z ubieganiem się o polski dokument tożsamości, cudzoziemców zamieszkujących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku m.in. z uzyskaniem prawa stałego pobytu przez obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej, obywatela państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym i obywatela Konfederacji Szwajcarskiej, udzieleniem zezwolenia na pobyt stały, udzieleniem zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, uzyskaniem statusu uchodźcy, uzyskaniem ochrony uzupełniającej, uzyskaniem azylu, uzyskaniem zgody na pobyt tolerowany, uzyskaniem ochrony czasowej czy też uzyskaniem zgody na pobyt ze względów humanitarnych.
REJESTR PESEL W rejestrze mogą być gromadzone dane osób obowiązanych na podstawie odrębnych przepisów do posiadania numeru PESEL. Równolegle do tego rejestru w gminach prowadzone są rejestry mieszkańców, w których gromadzone są dane obywateli polskich, którzy wykonali obowiązek meldunkowy na terenie danej gminy. W rejestrze PESEL i rejestrach mieszkańców gromadzone są enumeratywnie wskazane w ustawie o ewidencji ludności dane. Należą do nich m.in. nazwisko i imię (imiona), nazwisko rodowe, imiona i nazwiska rodowe rodziców, data urodzenia, miejsce urodzenia, kraj urodzenia, stan cywilny, oznaczenie aktu urodzenia i USC, w którym został on sporządzony, płeć, numer PESEL, obywatelstwo albo status bezpaństwowca, imię i nazwisko rodowe oraz numer PESEL małżonka, jeżeli został mu nadany, data zawarcia związku małżeńskiego, oznaczenie aktu małżeństwa i USC, w którym został on sporządzony, data rozwiązania związku małżeńskiego, sygnatura akt i oznaczenie sądu, który rozwiązał małżeństwo, sygnatura akt i oznaczenie sądu, który ustalił nieistnienie małżeństwa,
REJESTR PESEL sygnatura akt i oznaczenie sądu, który unieważnił małżeństwo, data zgonu małżonka albo data znalezienia jego zwłok, oznaczenie jego aktu zgonu i USC, w którym ten akt został sporządzony, adres i data zameldowania na pobyt stały, kraj miejsca zamieszkania, kraj poprzedniego miejsca zamieszkania, data wymeldowania z miejsca pobytu stałego, adres i data zameldowania na pobyt czasowy oraz data upływu deklarowanego terminu pobytu, data wymeldowania z miejsca pobytu czasowego, data wyjazdu poza granice Rzeczypospolitej Polskiej trwającego dłużej niż sześć miesięcy i wskazanie kraju wyjazdu, data powrotu z wyjazdu poza granice Rzeczypospolitej Polskiej trwającego dłużej niż sześć miesięcy, seria, numer i data ważności ostatniego wydanego dowodu osobistego obywatela polskiego oraz oznaczenie organu wydającego dokument, seria, numer i data ważności ostatniego wydanego paszportu obywatela polskiego oraz data zgonu albo data znalezienia zwłok, a także numer aktu zgonu i oznaczenie USC, w którym ten akt został sporządzony.
TRYB NADANIA NUMERU PESEL Osobie, której dane są gromadzone w rejestrze PESEL i rejestrze mieszkańców, nadaje się numer identyfikacyjny Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL). Numer ten jest jedenastocyfrowym symbolem numerycznym, jednoznacznie identyfikującym osobę fizyczną, zawierającym datę urodzenia, numer porządkowy, oznaczenie płci oraz liczbę kontrolną. Raz nadany numer PESEL nie może być ponownie nadany innej osobie, a osoba, której zmieniono numer PESEL, nie może posługiwać się poprzednio nadanym numerem PESEL, od chwili powiadomienia o zmianie.
TRYB NADANIA NUMERU PESEL Data urodzenia zawarta jest w pierwszych sześciu cyfrach w następującej kolejności: dwie ostatnie cyfry roku urodzenia, miesiąc urodzenia wraz z zakodowanym stuleciem urodzenia oraz dzień urodzenia. Stulecie urodzenia kodowane jest przez dodanie do liczby oznaczającej miesiąc urodzenia liczby 80 - w przypadku osób urodzonych w latach 1800-1899, liczby O - w przypadku osób urodzonych w latach 1900-1999 oraz liczby 20 - w przypadku osób urodzonych w latach 2000-2099. Numer porządkowy osoby, której zostaje nadany numer PESEL, zawarty jest w cyfrach od siódmej do dziesiątej, przy czym ostatnia cyfra numeru porządkowego zawiera oznaczenie płci: cyfrę parzystą (w tym 0) dla kobiet, a cyfrę nieparzystą dla mężczyzn. Jedenasta cyfra numeru PESEL stanowi liczbę kontrolną umożliwiającą elektroniczną kontrolę poprawności nadanego numeru identyfikacyjnego.
FORMA NADANIA NUMERU PESEL Numer PESEL co do za sady nadawany jest z urzędu przez ministra właściwego do spraw informatyzacji w drodze czynności materialno-technicznej.
ZMIANA NUMERU PESEL Numer PESEL jest zmieniany w przypadku sprostowania daty urodzenia, zmiany płci, a także nadania numeru PESEL na skutek omyłki organu administracji publicznej mającej wpływ na numer PESEL lub wprowadzenia w błąd organu administracji publicznej co do tożsamości osoby.
ZADANIA ZLECONE I NADZÓR Organy gminy wykonują zadania określone w ustawie o ewidencji ludności jako zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Nadzór nad wykonywaniem tych zadań sprawują wojewodowie. Do ich kompetencji należy również nadzór instancyjny nad decyzjami wydawanymi przez organy gmin w wykonaniu przepisów ustawy. Zwierzchni nadzór nad realizacją obowiązków określonych w ustawie o ewidencji ludności sprawuje minister właściwy do spraw wewnętrznych.
STAN PRAWNY PO 2017 ROKU W myśl postanowień art. 74 u.e.l. od dnia l stycznia 20I8r. ma być zniesiony obowiązek meldunkowy (pierwotnie miał to być dzień l stycznia 2014 r., potem l stycznia 2016 r.). W wyniku tej zmiany znacznemu ograniczeniu ulec ma zakres przedmiotowy ewidencji ludności, m.in. proponuje się odstąpienie od gromadzenia danych obejmujących adres i datę zameldowania na pobyt stały, adres i datę zameldowania na pobyt czasowy (analogicznie daty wymeldowania), datę wyjazdu poza granice Rzeczypospolitej Polskiej trwającego dłużej niż sześć miesięcy i wskazanie kraju wyjazdu czy też datę powrotu z wyjazdu poza granice Rzeczypospolitej Polskiej trwającego dłużej niż sześć miesięcy. Likwidacji mają ulec rejestry mieszkańców oraz rejestry zamieszkania cudzoziemców.
STAN PRAWNY PO 2017 ROKU Po 2017 r. kategoria ta ma być zastąpiona kategorią miejsca zamieszkania (osoby fizycznej) w rozumieniu art. 25 k.c. Miejscem takim jest miejscowość, w której dana osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu.
STAN PRAWNY PO 2017 ROKU Takie miejsce zamieszkania będzie stanowić efekt prawnej kwalifikacji stosunku danej osoby do określonego miejsca, opartej na dwóch elementach: przebywaniu w sensie fizycznym w określonej miejscowości (corpus) oraz woli, zamiarze stałego pobytu (animus).
STAN PRAWNY PO 2017 ROKU Przez termin zamiar" nie powinno się pojmować jedynie woli wewnętrznej, ale wolę dającą się określić na podstawie obiektywnych możliwych do stwierdzenia okoliczności (wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 8 września 2009 r., I SA/Bd 479/09, LEX nr 525680).
Z ORZECZNICTWA SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Zameldowanie małoletniej wnuczki u dziadków na pobyt stały, dotyczące miejsca pobytu w znaczeniu taktycznym, nie narusza art. 26 k.c. i nie powoduje zmiany prawnego miejsca zamieszkania dziecka, którym w dalszym ciągu jest miejscowość, w której zamieszkują rodzice dziecka, nie zaś konkretne mieszkanie" (wyrok NSA z dnia 8 listopada 1988 r., III SA 428/88, ONSA 1988, nr 2, póz. 88).
Z ORZECZNICTWA SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Decyzja o wymeldowaniu ma charakter ewidencyjny i służy jedynie aktualizacji oraz doprowadzeniu do zgodności miejsca zamieszkania z miejscem zameldowania. Nic ma ona charakteru nieodwracalnego. Decyzja o wymeldowaniu nie ogranicza prawa do przebywania w lokalu ani też nie powoduje utraty prawa własności, czy współwłasności do tego lokalu, ani też nie przywraca prawa posiadania, czy też prawa własności" (postanowienie NSA z dnia 2 października 2012 r., 11 OSK 2284/12, LEX nr 1270196).
Z ORZECZNICTWA SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Za równoznaczną z opuszczeniem lokalu w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy z 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych należy uznać nie tylko dobrowolną zmianę miejsca pobytu, ale także sytuację, w której osoba dotychczas zameldowana została usunięta z lokalu i nie skorzystała we właściwym czasie z przysługujących jej środków prawnych umożliwiających powrót do lokalu" (wyrok NSA z dnia 30 listopada 2012 r., 11 OSK 1369/11, LEX nr 1291933).
Z ORZECZNICTWA SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Zamiar stałego pobytu nie jest jednoznaczny z pragnieniem dożywotniego lub co najmniej długotrwałego pozostawania w danej miejscowości. Przez termin»zamiar«należy pojmować nie wolę wewnętrzną, ale wolę dającą się określić na podstawie obiektywnych możliwych do stwierdzenia okoliczności" (wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 8 września 2009 r., l SA/Bd 479/09, LEX nr 525680).
Z ORZECZNICTWA SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH 1. Przyjęcie zamieszkiwania danej osoby w określonej miejscowości konieczne jest ustalenie występowania dwóch przesłanek, a mianowicie przebywania i zamiaru stałego pobytu w określonej miejscowości, przy czym przesłanki te muszą wystąpić kumulatywnie. O ile bowiem ustalenie pierwszej przesłanki nie nastręcza trudności, o tyle przy ustalaniu zamiaru stałego pobytu mogą decydować różnorakie okoliczności. O zamiarze stałego pobytu można mówić wówczas, gdy występują okoliczności pozwalające przeciętnemu obserwatorowi na wyciągnięcie wniosku, że określona miejs cowość jest głównym ośrodkiem działalności danej dorosłej osoby fizycznej. 2. Miejsca zamieszkania nie można utożsamiać z miejscem zameldowania, albowiem czynność zameldowania ma charakter jedynie ewidencyjny i nie wiąże się z nią nabycie jakichkolwiek praw bądź obowiązków przez osobę podlegającą zameldowaniu" (wyrok WSA w Krakowie z dnia 14 października 2010 r., 111 SA/Kr 985/10, LEX nr 757027).
Z ORZECZNICTWA SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Ewidencja ludności służy zbieraniu informacji w zakresie danych o miejscu zamieszkania i pobytu osób, a więc rejestracji stanu faktycznego, a nie stanu prawnego. Ma charakter wyłącznie porządkowy i nie jest formą kontroli nad legalnością zamieszkania i pobytu" (wyrok WSA w Olsztynie z dnia 24 stycznia 2012 r., 11 SA/Ol 935/11, LEX nr 1135763).
Z ORZECZNICTWA SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Czynność materialno-techniczna, jaką jest zameldowanie, nie ma cech ostateczności i prawomocności, co oznacza, że w każdym czasie możliwe jest skorygowanie błędnego wpisu ewidencyjnego. Anulowanie czynności materialno-technicznej jest instytucją wyjątkową, mającą zastosowanie w sytuacjach oczywistych, to znaczy tylko wtedy, gdy wątpliwości, o których mowa w art. 47 ust. 2 ustawy z 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych, ujawniły się już po dokonaniu czynności materialno-technicz nej związanej z rejestracją faktu zameldowania" (wyrok WSA w Poznaniu z dnia 18 kwietnia 2012 r., IV SA/Po 83/12, LEX nr 1146118).