Podmioty sporządzające sprawozdania finansowe według Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej powinny rozważyć czy w okresie objętym sprawozdaniem nie wystąpiły zdarzenia powodujące rozwodnienie zysku. Jednostki sporządzające sprawozdanie finansowe według Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej oraz ujawniające w nim zysk przypadający na jedną akcję obowiązane są zastosować się do postanowień Międzynarodowego Standardu Rachunkowości 33 Zysk przypadający na jedną akcję (MSR 33). Zgodnie z par. 4 wspomnianego Standardu w przypadku, gdy sporządzane jest zarówno skonsolidowane, jak i jednostkowe sprawozdanie finansowe jednostki dominującej zgodnie z Międzynarodowym Standardem Rachunkowości 27 Skonsolidowane i jednostkowe sprawozdania finansowe rozwodniony zysk przypadający na jedną akcję podlega ujawnieniu jedynie na podstawie skonsolidowanych danych finansowych. W konsekwencji obowiązków wynikających z postanowień MSR 33 w zakresie prezentacji zysku przypadającego na jedną akcję, jednostki powinny rozważyć czy w okresie objętym sprawozdaniem finansowym nie wystąpiły zdarzenia powodujące wystąpienie czynników rozwadniających. Zgodnie z definicją zawartą w Standardzie, rozwodnienie oznacza zmniejszenie zysku przypadającego na akcję lub zwiększenie straty przypadającej na akcję przy założeniu, że instrumenty zamienne zostaną zamienione, opcje lub warranty zostaną zrealizowane, lub że akcje zwykłe zostaną wyemitowane po spełnieniu określonych warunków. Standard wprowadza pojęcie potencjalnych akcji zwykłych", do których zalicza się m.in.: 1. zobowiązania finansowe lub instrumenty kapitałowe, łącznie z akcjami uprzywilejowanymi, które są zamienne na akcje zwykłe, 2. opcje i warranty, 3. akcje, których emisja uzależniona jest od spełnienia pewnych warunków wynikających z ustaleń umownych, takich jak zakup przedsiębiorstwa lub innych aktywów. 1 / 5
Programy opcji menedżerskich stają się coraz bardziej powszechnym narzędziem motywującym kadrę zarządzającą. Założenia tych programów przewidują, iż po spełnieniu określonych kryteriów w określonym limicie czasu, osobom z kadry zarządzającej przyznane zostaną opcje na akcje Spółki, w której pełnią funkcje zarządcze. Opcje takie skutkują z reguły emisją akcji po wartości niższej od wartości rynkowej tych instrumentów. Mając na uwadze postanowienia MSR 33, Spółki muszą rozważyć czy warunki programów opcyjnych w okresie objętym sprawozdaniem finansowym nie mają charakteru rozwadniającego i czy w konsekwencji nie powinny zostać uwzględnione w kalkulacji rozwodnionego zysku. Dalsze rozważania na temat kalkulacji rozwodnionego zysku przeprowadzone zostaną na pods tawie przykładu liczbowego, dla którego przyjęto następujące założenia. W dniu 1 czerwca 2009 roku (data przydziału) Spółka XYZ S.A. o kapitale 2.500.000 zł i liczbie akcji 500.000 objęła programem opcji menedżerskich 2 członków zarządu, dla których przewidziano emisję 100.000 akcji. Wartość objęcia akcji przez pracowników zgodnie z założeniami programu wynosi 2,5 zł. Spółka przyzna opcje pracownikom pod warunkiem utrzymania zatrudnienia do 30 czerwca 2010 roku. Na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego, tj. 31 grudnia 2009 roku zatrudnienie zostało utrzymane. Zgodnie z par. 48 MSR 33 pracownicze programy opcji na akcje o stałych lub możliwych do ustalenia warunkach traktowane są jako opcje dla celów obliczenia rozwodnionego zysku przypadającego na jedną akcję, chociaż mogły być warunkowe w momencie realizacji prawa do ich otrzymania. Są one traktowane jako występujące od daty przydziału. Dlatego też średnia ważona ilość nieobjętych akcji obliczona zostanie w następujący sposób: (1) Ilość akcji wynikająca z programu opcyjnego: 100.000 sztuk (2) Ilość dni w okresie (od 1 czerwca do 31 grudnia 2009 roku): 213 dni 2 / 5
Średnia ważona ilość nieobjętych akcji = (1) * (2) / 365 dni Średnia ważona ilość nieobjętych akcji w przykładzie, to 58.356 sztuk. Na dzień uruchomienia programu opcji menedżerskich, tj. na dzień 1 czerwca 2009 roku, Spółka uzyskała wycenę tego programu, zgodnie z którą koszt wynagrodzeń dotyczący roku 2009 wynosi 60.000 zł, co zostało ujęte w księgach Spółki w roku 2009, a koszt pozostały do ujęcia w 2010 roku wynosi 30.000 zł. Cena realizacji opcji na akcje wyliczona zostaje w następujący sposób: (3) cena objęcia opcji: 2,50 zł (4) koszty programu nieujęte jeszcze w księgach: 30.000 zł (5) średnia ważona ilość nieobjętych akcji: 58.356 szt. Cena realizacji opcji na akcje razem: (3) + (4) / (5) = 3,01 zł Dla potrzeb kalkulacji rozwodnionego zysku wartość godziwa akcji została oszacowana jako średnia cena rynkowa w 2009 roku i wyniosła 6 zł. 3 / 5
Liczba akcji do kalkulacji rozwodnionego zysku wyliczona zostaje w następujący sposób: (6) średnia ważona ilość nieobjętych akcji: 58.356 szt. (7) cena realizacji opcji na akcje razem: 3,01 zł (8) średnia ważona wartości godziwej akcji w okresie: 6 zł Średnia ważona ilość akcji, które zostałyby wyemitowane po średniej cenie rynkowej: (6) * (7) / (8) = 29.275 szt. Ilość akcji wyliczona powyżej traktowana jest jako ilość akcji rozwadniających i została obliczona jako iloczyn średniej ważonej ilości nieobjętych akcji i stosunku łącznej ceny realizacji opcji na akcje do średniej ważonej wartości godziwej akcji w okresie. W konsekwencji ilość akcji, którą należy przyjąć do kalkulacji rozwodnionego zysku wynosi: (9) Średnia ważona ilości akcji zwykłych w roku 2009: 500.000 szt. 4 / 5
(6) średnia ważona ilość nieobjętych akcji: 58.356 szt. (10) Średnia ważona ilość akcji, które zostałyby wyemitowane po średniej cenie rynkowej: 29.275 szt. (9) + ( (6) - (10) ) = 529.081 szt. W 2009 roku Spółka wypracowała zysk netto w wysokości 1.000.000 zł. Pozycje zysku na akcję oraz rozwodnionego zysku na akcję w sprawozdaniu finansowym wynoszą zatem: Zysk na akcję: 1.000.000 zł : 500.000 szt. = 2 zł/szt. Rozwodniony zysk na akcję: 1.000.000 zł : 529.081 szt. = 1,89 zł/szt. Z powyższego przykładu wynika, iż różnice pomiędzy zyskiem na akcję i rozwodnionym zyskiem na akcję mogą być materialne i dostarczają kompletnej informacji dla potrzeb analitycznych. Dlatego podmioty sporządzające sprawozdania finansowe według Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej powinny rozważyć czy w okresie objętym sprawozdaniem nie wystąpiły zdarzenia powodujące rozwodnienie zysku. 5 / 5