UCHWALA NR IV/25/10 RADY MIEJSKIEJ W SOKÓLCE

UCHWALA NR IV/25/10 RADY MIEJSKIEJ W SOKÓLCE w sprawie przyjęcia Strategii Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sokółka na lata 2011-2016 Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 200 Ir. Nr 142 poz. 1591, z 2002r. Nr 23 poz. 220, Nr 62 poz. 558, Nr 113 poz. 948, 153 poz. 1271, Nr 214 poz. 1806; z 2003r. Nr 80 poz.717, Nr 162 poz. 1568, z 2004 r. Nr 102 poz. 1055, Nr 116 poz. 1203; z2005r. Nr 172 poz.1441, Nr 175 poz. 1457; z2006r. Nr 17 poz. 128, Nr 181 poz. 1337; z2007r. Nr48 poz. 327, Nr 138 poz. 974, Nr 173 poz. 1218, z 2008r. Nr 180 poz 1111, Nr 223 poz. 1458; z 2009r. Nr 52 poz. 420, Nr 157 poz. 1241; z 20 lor. Nr 28 poz. 142, poz. 146, Nr 106 poz. 675), art. 17 ust. I pkt l ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2009r. Nr 175 poz. 1362, Nr 157 poz. 1241, Nr 202 poz. 1551, Nr 219 poz. 1706, Nr 221 poz. 1738, z 20 lor. Nr 28 poz. 146, Nr 40 poz. 229, Nr 81 poz. 527, Nr 125 poz. 842) uchwala się co następuje: 1. Przyjmuje się Gminną Strategię Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sokółka na lata 2011-2016, stanowiąca załącznik Nr l do uchwały. 2. Uchwała wchodzi w życie z dniem powzięcia.

STRATEGIA INTEGRACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY SOKÓŁKA na lata 2011-2016 (AKTUALIZACJA)

1. Cel i proces tworzenia aktualizacji Strategii Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych 4 2. Charakterystyka Gminy Sokółka 5 2.1. Położenie, powierzchnia i podział administracyjny 5 2.2. Atrakcje przyrodnicze 6 2.3. Szlaki turystyczne: 7 2.4. Wykaz wsi Gminy Sok6łka: 8 3. Demografia 13 3.1. Prognoza demograficzna 23 4. Diagnoza problemów społecznych występujących w Gminie Sokółka 24 4.1. Kwestia bezrobocia 26 4.1.1. Liczba osób bezrobotnych z prawem do zasiłku 29 4.1.2. Liczba osób bezrobotnych na wsi: 29 4.1.3. Liczba osób bezrobotnych ze względu na poziom wykształcenia 30 4.1.4. Liczba osób bezrobotnych według czasu pozostawienia bez pracy 32 4.1.5. Liczba osób bezrobotnych ze stażem pracy 34 4.1.6. Liczba osób bezrobotnych ze względu na wiek 36 5. Opieka nad dzieckiemi rodziną. 38 6. Kwestiazdrowia 39 7. Kwestia Oświaty 40 7.1. Szkoły podstawowe 40

7.2. Gimnazja 41 7.3. Licea ogólnokształcące i profilowane 42 7.4. Technika i szkoły zawodowe 43 7.5. Szkoły policealne 44 8. Kwestia Kultury 45 9. Kwestia uzależnień i rozwiązywania problemów alkoholowych 45 10. Kwestia niepełnosprawności 48 11. Kwestia przestępczości 55 12. Zasoby społeczne 56 12.1. Instytucje samorządowe 56 12.2. Organizacje pozarządowe 57 12.3. Analiza SWaT 59 13. Aktualizacja Strategii Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sokółka na lata 2005-2010 67 13.1. Powiązanie strategii z innymi dokumentami strategicznymi gminy oraz dokumentami wyższego rzęd u 67 13.2. Misja Strategii Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Sokółka na lata 2005-2010 70 14. Finansowanie 86 15. Podsumowanie części diagnostycznej 87 16. Monitoring i ewaluacja 88 Zakończenie 89

1. Cel i proces tworzenia aktualizacji Strategii Integracji Rozwiązywania Problemów Społecznych Od 1 maja 2004r. obowiązuje nowa ustawa o pomocy społecznej, która zobowiązuje samorząd terytorialny do stworzenia Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych. Zarówno przed władzami samorządowymi i organizacjami pomocy społecznej stoją do rozwiązania trudne problemy społeczne. Pogłębiające się dysproporcje w dochodach rodzin, zjawiska związane z ubóstwem, pauperyzacją społeczeństwa, niedostatek materialny rodzin, problemy egzystencji osób samotnych, starych i niepełnosprawnych - tworzą powiązany ze sobą zespół problemów społecznych, które decydują w istocie o sposobie odczuwania jakości życia poprzez społeczność lokalną. Od skuteczności rozwiązywania problemów zależy funkcjonowanie wspólnoty samorządowej, jaką stanowi gmina. Rozwiązywanie problemów społecznych jest procesem długofalowym, dlatego wymagane jest strategiczne podejście, również na poziomie lokalnym, do zagadnień z zakresu polityki społecznej. Wyrazem tego procesu jest "Strategia Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sokółka na lata 2005-2010", opracowana w czerwcu 2005 roku. Określając wówczas horyzont czasowy strategii do 2010 roku brano pod uwagę okres realizacji projektowanej Strategii Polityki Społecznej Państwa (na lata 2007-2013). W latach tych odczuwane będą społeczne efekty wzrostu zatrudnienia na skutek rozwoju gospodarczego kraju, dokończona zostanie reforma systemu ubezpieczeń społecznych oraz zmodyfikowany system zabezpieczeń społecznych. W perspektywie okres ten pozwoli na osiągnięcie europejskich standardów socjalnych. Za podstawowy priorytet polityki społecznej gminy uznajemy wyrównywanie szans rozwojowych dzieci i młodzieży. W obliczu przewidywanego starzenia się populacji niezbędne jest wykorzystanie potencjału młodego pokolenia. Podstawowym zadaniem jest praca na rzecz prawidłowego funkcjonowania rodziny, która umożliwi rozwój dzieci i młodzieży ku niezależności życiowej. Inną sferą polityki jest

zapewnienie równego dostępu do edukacji kultury dzieciom i młodzieży ze środowisk ubogich. Również dzieci i młodzież niepełnosprawna napotyka na różnego typu ograniczenia. Skutki destrukcji systemu społecznego koncentrują się szczególnie na młodym pokoleniu. Niezwykle istotnym zadaniem jest prowadzenie profilaktyki zdrowotnej, promocji zdrowego stylu życia, nauki odnajdywania się w zmieniającej się rzeczywistości. 2. Charakterystyka Gminy Sokółka 2.1. Położenie, powierzchnia i podział administracyjny Gmina Sokółka to gmina miejsko-wiejska położona w północno-wschodniej części Polski, w województwie podlaskim. Do 1998r. gmina należała do województwa białostockiego. Reforma, jaka miała miejsce w 1999r., zmieniła województwo białostockie w województwo podlaskie. Obecnie Gmina Sokółka jest częścią powiatu sokólskiego, która znajduje się we środkowo-wschodniej części województwa podlaskiego, na obszarze Wzgórz Sokólskich, będących częścią Niziny Północnopodolskiej. Graniczy z powiatami: augustowskim, monieckim i białostockim. Powierzchnia powiatu - 2054 km 2. W skład powiatu sokólskiego wchodzi 10 gmin: Gmina Dąbrowa Białostocka, Gmina Janów, Gmina Korycin, Gmina Krynki, Gmina Kużnica, Gmina Nowy Dwór, Gmina Sidra, Gmina Sokółka, Gmina Suchowola, i Gmina Szudziałowo. Powiat sokólski jest regionem typowo rolniczym. Przeważają gospodarstwa indywidualne nastawione na produkcję zbóż, ziemniaków i hodowlę bydła zwłaszcza mlecznego oraz koni typu sokólskiego. Niektóre regiony powiatu specjalizują się w uprawie truskawek i porzeczek. Dużą renomą cieszy się sokólska mleczarnia produkująca, m.in.: jogurty i kefir sokólski. W powiecie zarejestrowanych jest 4106 podmiotów gospodarczych, z czego 161 należy do publicznego sektora własności, a 3945 znajduje się w rękach prywatnych. Najwięcej firm zajmuje się handlem, poza tym jest tam sporo przedsiębiorstw produkcyjnych i budowlanych wykorzystujących lokalne surowce, takie jak: drzewo czy kruszywa. Długość sieci wodociągowej rozdzielczej w powiecie wynosi ogółem 822,7 km, kanalizacyjnej - 106,7km, cieplnej - 23,9 km, nie ma natomiast rozdzielczej sieci

gazowej. W regionie funkcjonuje 8 oczyszczalni ścieków, 7 - biologicznych i 1 z podwyższonym usuwaniem biogenów o łącznej przepustowości 9535 m3/dobę. W powiecie sokólskim funkcjonują 43 szkoły podstawowe, 13 szkół gimnazjalnych i 25 szkół ponadgimnazjalnych. We wszystkich szkołach kształci się ogółem 13,7 tys. uczniów. Powiat sokólski posiada wiele walorów przyrodniczych. Na jego terenie znajduje się znaczna część Puszczy Knyszyńskiej. Teren puszczy jest bogato urzeżbiony, z licznymi wzniesieniami morenowymi. Można znależć tam wspaniałe punkty widokowe. Szczególną atrakcją tego obszaru jest "Szlak tatarski" zawierający liczne pamiątki związane z ludnością tatarską. Budzisk - utworzony w 1970 roku, zachowany w naturalnym stanie fragment Puszczy Knyszyńskiej z grądami i torfowiskami. Stare Biele - utworzony w 1970r., fragment Puszczy Knyszyńskiej z wieloma chronionymi gatunkami flory i fauny. Góra Pieszczana - 1987r, fragment Puszczy Knyszyńskiej z naturalnym drzewostanem świerkowo - sosnowym. Stara Dębina - 1987r, fragment Puszczy Knyszyńskiej z drzewostanem dębowym. Woronicza - 1989r, zachowana w stanie naturalnym dolina strumienia Woronicza oraz przyległe wzniesienia morenowe. Międzyrzecze - 1990r., fragment Puszczy Knyszyńskiej z urozmaiconą rzeźbą terenu i występowaniem dużej ilości źródlisk. Bahno w Borkach - 1990r., torfowiskowe zbiorowiska o charakterze borealnym. Starodrzew Szyndzielski - 1990r., fragment Puszczy Knyszyńskiej z starodrzewem typu ciepłolubnego lasu sosnowo - świerkowo - dębowego. Nietupa - 1996r., ostoja bobrów w zatorfionej dolinie rzeki Nieputa. Kozłowy Ług - 1997r., zachowany ze względów naukowych i dydaktycznych rozległego torfowiska niskiego w początkowym stadium sukcesji leśnej.

Na terenie powiatu sokólskiego działają 33 kwatery agroturystyczne. Właściciele oferują turystom potrawy kuchni regionalnej, wycieczki piesze i rowerowe szlakami oraz przejażdżki konne. Dla entuzjastów lokalne koła łowieckie organizują polowania. 2.3. Szlaki turystyczne: Szlak Tatarski Duży. Szlak Tatarski Mały. Szlak Napoleoński. Szlak Śladami Powstania Styczniowego. Szlak Rękodzieła Ludowego. Szlak Janów - Korycin. Szlak Korycin Suchowola. Szlak Kumiałka - Biebrza. Siedzibą gminy jest miejscowość Sokółka usytuowana przy drodze międzynarodowej nr 19 Warszawa - Białystok - Kużnica - Grodno. Leży w północnej części Niziny Podlaskiej, u żródeł rzeki Sokołdy. Od strony zachodniej otoczona jest Puszczą Knyszyńską, od strony wschodniej gmina graniczy z Białorusią. Od 1999 roku miasto Sokółka, stolica gminy rolniczo-przemysłowej, stała się siedzibą starostwa powiatowego. Strukturę administracyjną miejsko-wiejskiej gminy tworzy 55 sołectw, usytuowanych na powierzchni 314 km. Atutem gminy Sokółka jest jej położenie geograficzne. Przez miasto przebiegają ważne szlaki komunikacyjne, m.in. międzynarodowa trasa drogowa i kolejowa Warszawa - Grodno, prowadząca m.in. w kierunku Sankt Petersburga, Mińska, Moskwy. Zaletą takiego położenia jest m.in.: niewielka odległość (16 km) z Sokółki do przejścia granicznego w Kuźnicy. Z Sokółki prowadzi także tor kolejowy do Suwałk i dalej przez Szestokai do Wilna. Gminę charakteryzują: specyficznie ukształtowane pagórki, porośnięte nieskażonymi lasami, bogata historia oraz zróżnicowanie kulturalne i religijne jej mieszkańców. Dziś tereny te zamieszkują i zgodnie współżyją ze sobą wyznawcy zarówno religii katolickiej, prawosławnej oraz islamu. Sokółka zyskała nawet miano stolicy polskiego Orientu. Rejon ten słynie także z hodowli konia typu sokólskiego.

Sokółka posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę miejską, rozwinięte szkolnictwo, działające ośrodki kultury i sportu. Na terenie gminy funkcjonuje 1541 podmiotów gospodarczych, z czego 67 publicznych, a 1474 prywatnych. Pozytywnym zjawiskiem jest systematyczny wzrost liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych, wynikający z bliskości rynków zbytu na Wschodzie. Przemysł gminy rozwija się głównie w oparciu o miejscowe surowce: drewno, płody rolne i kruszywo. Bachmatówka Kol. Zaścianki/ Pawłowszczyna Tartak Bogusz Bilwinki Kozłowy Ług Planteczka Wielkie Gliniszcze Bobrowniki Kraśniany Plebanowce Wierzchjedlina Boguszowski Wygon Kundzicze Podjałówka Wierzchłowce Bogusze Kundzin Pogibło Wilcza Jama Bohoniki Kurowszczyzna Podkamionka Wojnachy Drahle Kuryły Podkantorówka Woroniany Dworzysk Lebiedzin Polanki Wysokie Laski Geniusze Lipina Poniatowicze Zadworzany Gilbowszczyzna Malawicze Dolne Puciłki Zamczysk Gnidzin Nowa Kamionka Słojniki Zaśpicze Hałe Nowa Moczalnia Smolanka Zaścianki/k. Kurowszczyzn a Igryły Nomiki Sokolany Zawistowszczyzna Jałówka Nowa Rozedranka Stara Kamionka Żuki-Sierbowce Janowszczyzna Maślanka Stara Moczalnia Wroczyńszczyzna Jelenia Góra Malawicze Górne Stara Rozedranka Halańskie Ogrodniki Lipowa Góra Miejskie Nowiny Stary Szor Mićkowa Hać Małe Gliniszcze Orłowicze Stodolne Kantorówka Ostrówek Straż Karcze Podjanowszczyzna Szyndziel

~ Od północnego-wschodu z gminą Kuźnica ~ Od południa z gminą Szu działowo ~ Od północnego-zachodu z gminą Supraśl ~ Od zachodu z gmina Janów i gminą Czarna Białostocka ~ Od północy z gmin ą Sidra ~ Wschodnia granica gminy pokrywa się z granicą Polski z Białorusią.

Sokółka jest ważnym węzłem komunikacyjnym drogowym i kolejowym, leży przy międzynarodowej trasie kolejowej i drogowej Warszawa - Grodno, z odejściami na Rygę, Sankt Petersburg, Wilno, Moskwę. Przez teren gminy przebiegają cztery ciągi dróg o statusie wyższym niż drogi powiatowe i gminne: v' droga krajowa Nr 19 Warszawa - Białystok - Sokółka - Kuźnica -Granica Państwa, przebiegająca przez teren Gminy na długości 20,337 km (III klasa techniczna); administrowana przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Białymstoku,./ drogi wojewódzkie: Nr 672 Sokolany - Janów - Korycin (o długości 4,630 km), Nr 673 Sokółka - Dąbrowa Białostocka - Lipsk (o długości 7,530 km), Nr 674 Sokółka - Krynki (o długości 9,760 km). Zarządcą tych dróg jest Podlaski Zarząd Dróg Wojewódzkich podległy pod Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego w Białymstoku. Stan dróg jest niezadowalający. Wymagają one napraw i remontów. Drugą kategorię dróg na terenie Gminy Sokółka stanowią drogi będące własnością Powiatu Sokolskiego. W większości mają one nawierzchnię asfaltową i żwirową. Są to drogi: 1262B Sokolany -Gliniszcze Wielkie - Gliniszcze Małe - Zwierżany - droga 1261B 1264B Kuźnica - Nowodziel - Klimówka - Malawicze Dolne 1266B Czuprynowo - Klimówka - Nomiki - Zaśpicze - droga 1265B 1267B Zadworzany - Kundzin - Poniatowicze - droga 1265B 1268B Sokółka - Malawicze Dolne - Wojnowce - Babiki - Stojka 1269B droga 674 - Drahle - Suchenicze - Babiki 1271 B Drahle - Bohoniki - Malawicze Dolne 1291 B Stara Kamionka - Wierzch lesie - droga 676 1293B Sokółka - Pawełki - Słojniki - Planteczka -Lipina - droga nr 19 1294B Pawełki - Stara Kamionka 1295B Sokółka - Słojniki 1296B Podjanowszczyzna -Janowszczyzna -Jelenia Góra - Wysokie Laski - Planteczka 1297B droga nr 19 - Zawistowszczyzna - Igryły - droga nr 19

1298B Sokółka - Kuryły (kolonia) - Bachmatówka - Stara Rozedranka - Nowa Rozedranka - Podkamionka - Podjanowszczyzna 1299B Gieniusze - Pawłowszczyzna - droga 1298B 1300B Nowa Rozedranka - Stara Rozedranka 1301 B droga 1300B - Stary Szor 1302B Stara Rozedranka - Lebiedzin 1303B Suchodolina - Majewo - Trzcianka - Bogusze - Sokółka 1304B droga nr 19 - Tartak (kolonia) - droga 1298B 1305B droga 672 - Żuki - Plebanowce - Gilbowszczyzna 1306B Studzieńszczyzna - droga 1303B 1309B Białousy - Podłubianka - Stara Rozedranka 1359B droga 1268B - Puciłki - Poniatowicze oraz ulice na obszarze miasta Sokółka zaliczane do kategorii powiatowych: - Za brodzie - Górna - Targowa - Jana Pawła II - Kresowa - Konopnickiej Następną kategorią dróg są drogi gminne będące własnością Gminy Sokółka Posiadają one łączną długość 52,4 km i w większości są to drogi nieutwardzone o nawierzchni gruntowo - żwirowej. Nawierzchnia utwardzona wykonana jest tylko na długości 6,8 km. Ich stan techniczny jest bardzo zły i wymagają ciągłych remontów i napraw. Pociąga to za sobą duże nakłady sprzętu i Śródków. Na terenie miasta Sokółka drogi gminne (ulice) stanowią długość 42 km, z czego ponad połowa nie posiada utwardzonej nawierzchni, natomiast znaczna ilość dróg utwardzonych wymaga modernizacji i remontów. Gmina również jest właścicielem i zarządcą dróg dojazdowych do pol. Są to drogi gruntowe o nawierzchni żwirowej. Ich stan techniczny nie odbiega od stanu dróg gminnych.

3. Demografia Aktualizacja Strategii Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych jest wyrazem zintegrowanego planowania społecznego. W najbardziej ogólnym ujęciu oznacza sposób osiągania wyznaczonych celów poprzez sterowanie procesem rozwoju, integracji i polityki społecznej. Strategia ta ma na celu również przyjęcie właściwego kierunku działań w sferze polityki społecznej gminy Sokółka na najbliższe lata w celu minimalizacji negatywnych skutków zmian zachodzących w społeczeństwie. Kapitał ludzki gminy w niniejszej analizie został oceniony pod względem struktury wieku oraz wykształcenia. Szczególnie istotne jest wykształcenie, gdyż to właśnie posiadane kwalifikacje decydują o umiejętności przystosowania się do potrzeb rynku pracy. Ponadto w ocenie kapitału ludzkiego uwzględniono obciążenie demograficzne na badanym obszarze, aktywność zawodową ludności oraz stopę bezrobocia. Zbadano również najważniejsze sektory aktywności gospodarczej ludności obszaru realizacji Strategii. Kapitał społeczny jest pojęciem nieco szerszym i trudniejszym do zdefiniowania niż kapitał ludzki. Świadczy on, bowiem o (trudnej do ilościowego zmierzenia) umiejętności współdziałania ludności danego obszaru, chęci do działań prospołecznych (tzw. altruizm społeczny), oraz zdolności do społecznego kompromisu. Zasadniczy wpływ na kształt polityki społecznej w całym województwie podlaskim, jak i w gminie Sokółka, będą miały procesy demograficzne, które uwidoczniły się i nasiliły w ostatnich latach. Do tych procesów zaliczamy: ~ zmieniony model rodziny (małodzietność rodzin, samotne rodzicielstwo), ~ opóźnianie wieku zawierania małżeństw i rodzenia pierwszego dziecka, ~ wzrost liczby jednoosobowych gospodarstw domowych, ~ ujemny przyrost naturalny, ~ malejąca dzietność, ~ rozpad małżeństw, ~ wzrost przeciętnej długości życia, ~ migracje wewnętrzne i zagraniczne,

~ częste rozpady rodzin spowodowane pracą przynajmniej jednego członka rodziny za granicą, ~ ogólne starzenie się społeczeństwa. Dane statystyczne z zakresu demografii, dotyczące populacji mieszkańców gminy Sokółka Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2009r. zamieszkiwało gminę Sokółka 26148 osób, w tym 12706 mężczyzn i 13442 kobiet. Rok Ogólem Mę~ezytnl Kobiety 2004 26647 13014 13633 2005 26504 12915 13589 2006 26279 12770 13509 2007 26115 12667 13448 2008 26036 12648 13388 2009 26148 12706 13442

Wykres 2. Liczba ludności Gminy Sokółka w latach 2004-2009 Wykres 3. Ilościowy wykres liczby kobiet do liczby mężczyzn w gminie Sokółka w latach 2004-2009 Tabela i wykresy wskazują systematyczny spadek ludności w gminie. W 2009r. w porównaniu do roku 2004r. liczba ludności Gminy Sokółka zmniejszyła się o 499 osób. Ubytek ludności jest niezwykle niepokojący i spowodowany głównie ujemnymi wskażnikami migracji i przyrostu naturalnego. Analizują powyższe wykresy stwierdzamy znaczną przewagę liczby kobiet nad liczba mężczyzn. Zgodnie z wykresem Nr 3 największa różnica była w 2007r. i wynosiła 781 osób, a najmniejsza w roku 2004r. - 619 osób.

Aktualizując Strategię gminy Sokółka bardzo ważnym elementem przedstawiającym demografię jest przedstawienie liczby zawartych małżeństw, liczbę urodzeń, liczbę zgonów oraz przyrost naturalny. Na przestrzeni 6 lat dane prezentowały się następująco: 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Liczba 151 143 186 198 176 197 małżeństw Liczba 215 237 229 229 251 246 liczba urodzeń Liczba 279 257 240 248 262 257 zgonów Przyrost -64-20 -11-19 -11-11 naturalny Tabela 2. Liczba zawartych małżeństw, urodzeń, zgonów i przyrost naturalny w gminie Sa kółka w latach 2004-2009 2009 IUczba małzeństw liczba liczba urodzeń I Uczba zgonów Wykres 4. Liczba zawartych małżeństw, urodzeń i zgonów w latach 2004-2009 Wykres 5. Przyrost naturalny w gminie Sa kółka w latach 2004-2009 Z wykresu Nr 5 wynika, iż w latach 2004-2009 w gminie Sokółka wskaźnik przyrostu naturalnego był stale ujemny. Najniższy przyrost naturalny miał miejsce w roku 2004 i wynosił wówczas: - 64 osoby. Ujemny przyrost naturalny stanowi wyzwanie do podjęcia działań służących poprawie jakości życia mieszkańców, a tym samym

są: ~ konsumpcyjny charakter życia ~ pogorszenie się sytuacji ekonomicznej społeczeństwa ~ ogólna sytuacja społeczno-ekonomiczna i polityczna danego kraju lub regionu ~ ~ ~ ~ poziom opieki lekarskiej poziom kultury i wykształcenia warunki bytu ludności poziom rozwoju gospodarczego ~ polityka demograficzna państwa ~ ~ spadek stopy urodzeń żywych i wzrost stopy zgonów starzenie się społeczeństw - maleje odsetek dzieci i młodzieży, rośnie osób starych ~ wydłużającą się średnią długość życia w wyniku rozwoju medycyny, wysokiej jakości opieki lekarskiej, powszechności diet, dbałości o środowisko naturalne człowieka, ~ mała liczba kobiet w wieku rozrodczym, dodatkowo charakteryzująca się niską płodnością ~ wysoki poziom zurbanizowania większy udział procentowy osób zamieszkałych w miastach, który wpływa na większą dostępność edukacji (lepsze wykształcenie ludności), większą aktywność zawodową i wzrost aspiracji zawodowych kobiet, ~ powszechnie akceptowany model małej rodziny (2+1 lub 2+2), przesunięcie wieku zawierania małżeństw, rosnąca liczba ludności żyjącej samotnie ~ wzrost świadomości planowania rodziny, szersze stosowanie antykoncepcji, ~ szeroki wachlarz usług i dóbr, z których rodziny wielodzietne mogą korzystać w ograniczonym stopniu.

Analizując strukturę wieku ludności gminy Sokółka, wyróżniono trzy podstawowe grupy: 1. ludność w wieku przedprodukcyjnym 2. ludność w wieku produkcyjnym, w tym: kobiety 18-59 lat, mężczyżni 18-64 lata, 3. ludność w wieku poprodukcyjnym, w tym: kobiety 60 lat i więcej mężczyżni 65 lat i więcej Lata 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ogółem 26647 26504 26279 26115 26036 25949 Liczba ludności w wieku 5994 5733 5479 5238 5068 4861 przedprodukcyjnym, 2936 2816 2706 2589 2514 2400 w tym kobiety Liczba ludności w wieku 16801 16884 16875 16915 16941 16978 produkcyjnym, w tym kobiety 8079 8123 8121 8138 8092 8068 Liczba ludności w wieku 3851 3887 3925 3962 4027 4110 poprodukcyjnym, w tym kobiety 2618 2650 2682 2721 2782 2860 Z powyższej tabeli wynika, że systematycznie spada liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym. W gminie Sokółka w 2004 roku było 5994 osób, a w 2009r. było już 4861 osób w tej kategorii wiekowej. Na przestrzeni 6 lat był to spadek o 1133 osoby w wieku przedprodukcyjnym. 2006 2007 ko b ' lety ogo'lem 2008 Wykres 6. Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym

Stale zminiejszająca się liczba osób w wieku przedprodukcyjnym (wykres 6) może w przyszłości stanowić duży problem gminy Sokółka i doprowadzić z jednej strony do dezorganizacji szkolnictwa, a z drugiej zaś strony może spowodować przedstawienie mieszkańcom gminy Sokółka lepszej oferty dydatycznej, szkoleniowej zarówno dla dziecki, młodzieży, jak i osób dorosłych. Inaczej przedstawiają się dany odnośnie liczby ludności gminy sokółka w wieku produkcyjnym. Z interpretacji tateli Nr 3 wynika, iż liczba w tej kategorii wiekowej stale rośnie. W porównaniu do 2004 roku liczba osób w wieku produkcyjnym wzrosła o 177 osób i w roku 2009 wynosiła 16978 osób. 16884 16875 16915 8079,I -',-@~ 813~ 80:'~ 116~ I I c--ł~i-i" ~80 ~ l -., I ~ ''. 2006 2007 -r".. ".-- _ 2008 2009 Wykres 7. Liczba ludności w wieku produkcyjnym Analizując dane powyższego wykresu można stwierdzić, że od 2004r. liczba osób w wieku produkcyjnym systematycznie wzrasta. Jedynie w roku 2006 nastąpiło zmniejszenie o 9 osób w stosunku do roku 2005. Liczba kobiet w wieku produkcyjnym utrzymywała sięna podobnym poziomie. W gminie Sokółka w latach 2004-2009 następował ciągły wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym. W roku 2004 była, to liczba 3851 osób, a w roku 2009-4110 osób. Wzrastała też liczba kobiet w tej kategorii wiekowej. W 2004 roku było 2618 kobiet, a w 2009 roku już 2860.

Wykres 8. Liczba ludności w wieku poprodukcyjnym w gminie Sokółka W Aktualizacji Staretegii gminy Sokółka należy zwrócić szczególną uwagę na migracje ludności, która ma ogromny wpływ na demografię gminy. Migracja, to wędrówka ludności mająca na celu zmianę miejsca pobytu. Przemieszczanie się ludności jest całkowicie naturalnym zjawiskiem i występowało we wszystkich czasach. Nasilenie się migracji może nastąpić m.in. z przyczyn złej sytuacji gospodarczej w miejscu zamieszkania (migracje ekonomiczne) lub sytuacji politycznej nieodpowiadającej migrującym (migracje polityczne). 2004 2005 2006 2007 2008 2009 l- l- o l- l- o l- ł o ł ł o l- l- o l- l- o Q. Q. "O Q. Q. "O Q. "O "O Q. Q. "O Q. Q. "O (IJ "O ""ffi (IJ "O ""ffi (IJ "O ""ffi (IJ "O ""ffi (IJ "O ""ffi (IJ "O ""ffi z o (J) z o (J) z o (J) Z o (J) z o (J) z o (J) 348-256 405-220 394-275 396-210 315-228 318-90 232 116 149 174 121 105 Tabela 4. Migracje wewnętrzne i zagraniczne na pobyt stały w gminie Sokółkam Z powyższej tabeli wynika, że w gminie Sokółka od 5 lat utrzymuje się ujemne saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały, tzn. więcej osób wyjeżdża z terenu gmni sokółka, niż przyjeżdża celem zamieszkania.

Wykres 9. Migracje wewnętrzne i zagraniczne na pobyt stały w gminie Sokółka w latach 2004-2009 Wykres 10. Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w gminie Sokółka w latach 2004-2009 Analizując wykres 10 za lata 2004-2009r. można zauważyć, iż 2004r. saldo migracji w gminie Sokółka wyniosło -116 osób, a w 2009r., było najniższym saldem migracji i wyniosło 90 osób, a najwyższe w 200Sr. i zamknęło się na liczbie -174. Szczególną uwagę należy zwrócić na skutki migracji na pobyt stały, gdy jedno lub oboje rodziców wyjeżdżają za granicę w celu podjęcia ztrudnienia. Narastające kłopoty wychowawcze dzieci i młodozieży (alkoholizm, przemoc, narkomania, prostytucja nieletnich) mogą wypływać z niedostatecznej opieki rodzicielskiej. Niepokojącym zjawiskiem jest fakt wyjazdu za granicę dobrze wykształconej młodzieży i pracowników wykwalifikowanych. W gminie Sokółka można również zaobserwować migrację wewnętrzną ludności na pobyt, tj z miasta na wieś i ze wsi do miast. W latach 2004-2008 kształtowała się ona następująco: 2004 2005 2006 2007 2008 2009 ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ o o o o o ~ ~ "O ~ ~ "O ~ "O ~ ~ ~ "O ~ ~ ~ ~ ~ "O ro "O ro ro "O ro ro "8 ro ro "O ro ro "O ro "O z "8 ro o en z o en z en z o en z o z o en 221 323-102 245 362-117 208 334-126 259 362-103 202 290-88 210 314-104

Z analizy tabeli wynika, iż na terenie gminy Sokółka najwięcej osób zameldowało się w 2007 roku - 259 osób, a najmniej w 2008r. - 202 osoby. Znaczną część stanowią osoby wymeldowujące się z gminy Sokółka. Najwięcej osób było w latach 2005 i 2007 - po 362 osoby, a najmniej w roku 2008-290 osób. 362 362 334 Wykres 11. Migracja wewnętrzna w gminie Wykres 12. Saldo migracji wewnętrzych w gminie Sa kółka w latach 2004-2008 Sa kółka w latach 2004-2008 Analizując dane za lata 2004-2009r. można zauważyć, iż 2004r. saldo migracji wewnętrzej w gminie Sokółka wyniosło -102 osoby, a w 2009r. - 104 osoby, najwyższe saldo było w roku 2006 i wynosiło -126, a najniższe w roku 2008 i zamknęło się na liczbie -88. Zgodnie z przedstawionymi danymi można zauważyć, iż w gminie Sokółka stale zmniejsza się liczba mieszkańców. Osoby migrujące to przede wszystkim ludzie młodzi, którzy poszukują pracy poza miejscem stałego zamieszkania. Migracje zarobkowe stają się często przyczyną rozwodów, separacji, problemami związanymi z wychowaniem dzieci i młodzieży, a także opieki nad osobami starszymi. W gminie Sokółka gęstość zaludnienia na 1 km 2 w latach 2004-2009 przedstawiała się następująco: 2004 2005 2006 2007 2008 2009 85 85 84 83 83 83 Tabela 6. Gęstość zaludnienia na 1 km 2 w gminie Sa kółka w latach 2004-2009

Z powyższej tabeli wynika, iż gęstość zaludnienia na przełomie sześciu lat była na równym poziomie. 3.1. Prognoza demograficzna Prognozy Głównego Urzędu Statystycznego przewidują, iż w ciągu najbliższych 20 lat niekorzystna tendencja będzie się utrzymywała i spowoduje, iż w roku 2030 liczba mieszkańców powiatu sokólskiego zmniejszy się o kolejne 6804 osób. Rok 2010 2015 2020 2025 2030 Ogółem 70553 68639 66954 65321 63749 kobiety 35588 34565 33563 32680 31824 Tabela 7. Zmiany liczby ludności powiatu sokólskiego. Wykres 13. Zmiany liczby ludności powiatu sokólskiego. Z powyższych danych wynika, że w całym okresie objętym prognozą demograficzną przewiduje się nieustanny spadek liczby mieszkanców powiatu sokólskiego. W latach 2010-2030 liczba ludności zmniejszy się o 6804 osób i w roku 2030 będzie wynosiła 63749 osób. Najwyższa liczba ludności przewidywana jest w roku 2010-70553, a najniższa w 2030 roku. Liczba kobiet również ulegnie zmniejszeniu. W 2010r. - 35588, a w 2030 roku zminejszy się o 3764 osoby i zamknie się liczbą 31824 osób.

4. Diagnoza problemów społecznych występujących w Gminie Sokółka W Gminie Sokółka liczba osób objętych pomocą społeczną zmienia się z roku na rok. Największą liczbę rodzin ubiegających się o pomoc z systemu wsparcia odnotowano w 2006 roku - 4657, kiedy to ich liczba wzrosła o 1834 rodziny w porównaniu do roku 2004. Natomiast w 2007 i 2008 roku nastąpił spadek liczby beneficjentów 1475 rodzin w stosunku do roku 2004. W 2009 roku rodzin korzystających z systemu pomocy społecznej było 3507. Wykres 14. Liczba rodzin objętych pomocą społeczną i świadczeniami rodzinnymi (Źródło: OPS Sokółka) Porównywalnie kształtują się wielkości wydatków ogółem przeznaczonych na pomoc społeczną. Wraz ze zmianą liczby beneficjentów zmienia się pula środków finansowych pozostających w dyspozycji Ośrodka Pomocy Społecznej. 2004 2005 2006 2007 2008 2009 zadania własne 358 000,00 zł 476671,00zł 527 269,00 zł 669 107,00 zł 685 976,00 zł 818660,00 zł zadania zlecone 1 040 393,00 zł 643 354,00 zł 1 385544,00 zł 723 401,00 zł 765584,00 zł 578 070,00 zł dotacja celowa 798665,00 zł 1 821 084,00 zł 2472818,00zł 2495248,00 zł 2827 832,00 zł 3 522 682,00 zł świadczenia 2 377 526,00 zł 4156060,00 zł 5790600,00 zł 6 264 631,00 zł 5 083 501,00 zł 5519517,00 zł

rodzinne budżet 4588072,00 zł 7097 169,00 zł 10176231,00 zł 10 152 389,00 zł 10 115982,00 zł 10438929,00 zł Tabela 8, Środki finansowe OPS Sokółka (Źródło: OPS Sokółka) W tabeli przedstawiającym wysokość środków finansowych pozostających w dyspozycji Ośrodka Pomocy Społecznej w Sokółce uwzględniono wydatki na zadania własne pochodzące z budżetu gminy, wydatki na zadania zlecone pochodzące z budżetu państwa, dotację celową, świadczenia rodzinne oraz budżet ogółem. Analizując wysokość nakładów przeznaczonych na pomoc społeczną w gminie, zauważa się, iż nakłady finansowe, przeznaczane na wspomaganie osób i rodzin, dostosowuje się do liczby beneficjentów. Ogółem wielkość wydatków na udzielane wsparcie w kolejnych latach wyniosła:./ w roku 2004-4 588 072,00 zł,./ w roku 2005-7 097 169 zł,./ w roku 2006-10 176231 zł,./ w roku 2007-10 152 389 zł,./ w roku 2008-10 115 982 zł,./ w roku 2009-10 438 929 zł. roku 2004. Z analizy danych wynika, iż budżet w roku 2009 wzrósł o 228% w stosunku do Należy dodać, że wahania nakładów na pomoc społeczną uzależnione są od aktualnie obowiązujących aktów prawnych, w szczególności ustawy o pomocy społecznej i ustawy o świadczeniach rodzinnych. Regulacje te, korygując dostępność do poszczególnych świadczeń, ograniczają lub poszerzają ilość beneficjentów systemu.

Wykres 15. Liczba decyzji administracyjnych (Źródło: OPS Sokółka) W 2009 roku w Ośrodku Pomocy Społecznej Sokółce wydano 9733 decyzje o przyznaniu świadczeń pomocy społecznej i świadczeń rodzinnych. Liczba decyzji w 2009r. wzrosła o 241 % w stosunku do roku 2004. Wśród powodów trudnej sytuacji życiowej, ze względu na które beneficjenci ubiegali się o pomoc, znalazły się wymieniane w ustawie o pomocy społecznej: niepełnosprawność, bezrobocie, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, alkoholizm oraz trudności w przystosowaniu się do życia po opuszczeniu zakładu karnego. Masowe i szybkie pojawienie się bezrobocia na początku transformacji gospodarki polskiej było związane z wieloma czynnikami, w tym także załamaniem się produktu krajowego brutto. Wprowadzenie w Polsce gospodarki wolnorynkowej spowodowało pojawienie się jawnego bezrobocia, jako istotnego elementu naszego ustroju społeczno-gospodarczego. W pierwszej połowie la 90 nastąpił szybki wzrost bezrobocia. Dynamika, skala i struktura tego zjawiska, jak również jego negatywne konsekwencje odczuwane są coraz silniej, nie tylko przez dotkniętą brakiem pracy jednostkę i rodzinę, ale również przez całe społeczeństwo, ponieważ bezrobocie stało się w Polsce nową kwestią społeczną. Trwały brak pracy jest czynnikiem, który ma decydujący wpływ na zaspokajanie

ważnych potrzeb społecznych w różnych sferach życia. Bezrobocie powoduje narastanie takich społecznych kwestii, jak kwestia ubóstwa, kwestia edukacyjna, kwestia zdrowotna. Bezpośrednią konsekwencją bezrobocia jest narastająca patologia społeczna, pogłębianie się niepewności społecznej i wzrost poczucia zagrożenia bezpieczeństwa socjalnego. Bezrobocie rozumiane, jako zjawisko towarzyszące gospodarce wolnorynkowej, oznacza brak pracy zarobkowej dla osób zdolnych do jej wykonywania i deklarujących chęć jej podjęcia- na przestrzeni ostatnich lat stało się w Polsce jednym z głównych problemów społecznych. Skutki masowego bezrobocia w danym kraju są dotkliwe nie tylko dla samych bezrobotnych i ich rodzin, ale również dla całego społeczeństwa. Chodzi tutaj o koszty świadczeń socjalnych, podwyższone podatki, niewykorzystany potencjał ludzkiej pracy, poczucie zagrożenia bezrobociem ludzi zatrudnionych oraz nasilanie się społecznej patologii np. rozwody, trudności wychowawcze z dziećmi bezrobotnych, przestępczość młodocianych. Bezrobocie wywołuje negatywne skutki społeczne w sferze ekonomicznej i psychospołecznej, które nasilają się w miarę wydłużania się okresu pozostawania bez pracy. Bezrobocie prowadzi zawsze do obniżenia standardu życia, wywołuje pojawienie się poczucia krzywdy, frustracji, sprzyja izolacji społecznej, staje się czynnikiem utraty kwalifikacji zawodowych, pogarsza stan zdrowia, wpływa na wzrost konfliktów społecznych. Długotrwały brak pracy powoduje szybka degradację ekonomiczną jednostki i rodziny, potęguje biedę i rozszerza sferę ubóstwa. Sytuacja materialna długotrwałych bezrobotnych zależy w dużym stopniu od ich standardu życia w czasie zatrudnienia, a zwłaszcza od posiadanych dóbr trwałego użytku, oszczędności oraz długów. Istotne znaczenie ma, bowiem poziom, od którego zaczyna się proces degradacji ekonomicznej i społecznej. Najbardziej trudną sytuację materialną mają rodziny długotrwale pozostające bez stałego zatrudnienia. Trudności finansowe prowadzą do ograniczenia konsumpcji w rodzinach bezrobotnych. Najgorszy rygor oszczędnościowy stosują te rodziny, gdzie występuje kumulacja bezrobocia. W powiecie sokólskim na przestrzeni lat 2004-2009 liczba osób bezrobotnych ulegała znaczącej zmianie. W 2004r. wynosiła 5587 osób, w tym 2608 kobiety, a w 2009r. ogółem - 4440 osób, w tym kobiet - 1987 osób. Najmniejszą

liczbę zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Sokółce odnotowano w roku 2007-2864 osoby, w tym 1968 kobiet. Największa liczba bezrobotnych 2004 roku i wynosiła 5587 osób, w tym 2608 kobiet. była w Wykres 16. Liczba osób bezrobotnych w powiecie sokólskim Istnieją różne przyczyny stania się bezrobotnym. Można z pracy zrezygnować, np. robią to ludzie młodzi na czas wychowywania dzieci. Niektórzy tracą pracę, gdyż są zwalniani z zamykanych nierentownych zakładów lub firm. Część ludzi po okresie bierności zawodowej wraca na rynek pracy i od początku szuka nowego zatrudnienia. Ponadto każdego roku siłę roboczą zasilają młodzi ludzie, którzy właśnie ukończyli szkoły, niedostosowanie kwalifikacji osób poszukujących pracy, brak odpowiedniego wykształcenia.

4.1.1.Liczba osób bezrobotnych z prawem do zasiłku Z ogólnej liczby bezrobotnych średnio 10% ogólnej liczby w przeciągu 6 lat było z prawem do zasiłku. Wykres 17. Liczba osób bezrobotnych z prawem do zasiłku w powiecie sokólskim Niepokojąco przedstawia się bezrobocie na wsi. Według danych GUS w latach 2004-2009 przedstawiało się następująco. Najwięcej osób zarejestrowanych w PUP w Sokółce było w roku 2004 i wyniosła 2989 osób, w tym 1303 kobiet. Najmniej zarejestrowanych było w 2008 roku - 1780 osób, w tym 785 kobiet. 1303 I Wykres 18. Bezrobocie na wsi

4.1.3. Liczba osób bezrobotnych ze względu na poziom wykształcenia Jedną z przyczyn bezrobocia są nieodpowiednie kwalifikacje niedostosowane do potrzeb lokalnego rynku pracy. 2004 2005 2006 wyż.sze średnie ogólnokszlałc'lce gimnazjalne j poniż.ej 2007 2008 2009 Policealne, średnie zawodowe zasadnicze zawodowe Wykres 19. Liczba osób bezrobotnych według wykształcenia w powiecie sokólskim Z analizy powyższego wykresu wynika, że największe bezrobocie jest wśród osób z wykształceniem zawodowym, a najniższe z wykształceniem wyższym. o... 1I1 <1 <1 N N <ll <ll <ll N 0'\ <1 n'i <1 <1......... id Ṇ.. 0'\ N N C\... N N 1I1 id C\ C\ id <ll...... 2004 2005 2006 2007 2008 2009 I mgżczyżni I koblcty.ogółcm Wykres 20. Liczba osób bezrobotnych wyższym wykształceniem z Wykres 21. Liczba osób bezrobotnych wykształceniem policealnym i średnim z

zawodowym Z powyższych wykresów wynika, że najwięcej osób bezrobotnych z wyższym wykształceniem zarejestrowanych było w 2009r. - 326, w tym - 222 kobiety, najmniej w roku 2007-188 osób, w tym 126 kobiety. Z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym najwięcej osób zarejestrowanych było w 2004r. - 1436 osób, w tym 802 kobiet, a najmniej w 2007r. - 959 osób, w tym 5990 kobiet. Analiza wykresów wskazuje, że w Powiatowym Urzędzie Pracy w Sokółce więcej jest bezrobotnych kobiet niż mężczyzn. 2005 2006 2007 2008 I m~zczyinl kobicty logó/cm 2004 2005 2006 2007 2008 2009 li koblcty I mcic1yzl11 IORÓ/CI11 Wykres 22. Liczba osób bezrobotnych z Wykres 23. Liczba osób bezrobotnych z wykształceniem średnim ogólnokształcącym wykształceniem zawodowym Powyższy wykres uwidocznia, że największą liczbę osób bezrobotnych stanowią osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym, których było w roku 2009r - 595 osób, w tym 315 kobiet, a najmniej w roku 2007-375 osób, w tym 242 kobiety. Inaczej przedstawia się wykres obrazujący liczbę osób bezrobotnych z wykształceniem zawodowym. Zgodnie z wykresem Nr 22 najwięcej osób zarejestrowanych w powiecie sokólskim było w 2004r. - 1779 osób, w tym 727 kobiety, a najmniej w 2009 roku - 1034 osób, w tym 414 kobiet. Z analizy wykresów można zauważyć, że wśród osób bezrobotnych z wykształceniem średnim ogólnokształcącym przeważały kobiety, zaś z wykształceniem zawodowym - mężczyżni.

N 00 00 \O 00.. "'.. O N <t.... 00 M \O N N.... Wykres 24. Liczba osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej. Wykres Nr 24 wskazuje, że najwięcej osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej zarejestrowanych w powiecie sokólskim było 2004 roku 1682 osób, w tym 631 kobiet, a najmniej w 2009r. -1261 osób, w tym 431 kobiet. 4.1.4. Liczba osób bezrobotnych według czasu pozostawienia bez pracy I'- lo o... o........... \O! M i' i' I'- <t \O \O N (>j \O... I'-... \O o... '"... i' N <t CI <t "' 2005 2006 2007 2008 m~iczvżnl kobiety logólem Wykres 25. Liczba osób bezrobotnych pozostających bez pracy 3 miesiące i mniej Wykres 26. Liczba osób bezrobotnych pozostających bez pracy od 3 do 6 miesięcy

Dane dotyczące osób bezrobotnych pozostających bez pracy 3 miesiące mniej uwidaczniają, że w 2009r. było 1157 osób, w tym 559 kobiet, a najmniej w roku 2007-920, w tym - 411 kobiet. Na przełomie 6 ostatnich lat można dostrzec, że bezrobocie w tym przedziale ma tendencję wzrostową. Najwięcej osób bezrobotnych pozostających bez pracy od 3 do 6 miesięcy było również w roku 2009-676 osób, w tym 320 kobiet, a najmniej w 2007 roku - 494 osób, w tym 257 kobiet. 402 346 I 2006 2007 2008 m~iclyil1l koblcty. ogółcm Wykres 27.Liczba osób bezrobotnych Wykres 28. Liczba osób bezrobotnych pozostających bez pracy od 6 do 12 miesięcy pozostających bez pracy od 12 do 24 miesięcy Wykresy 27, 28 pokazują, że najwięcej osób bezrobotnych pozostających bez pracy od 6 do 12 miesięcy było w 2009r. - 791 osób, w tym 314 kobiet, a najmniej w roku 2007-447, w tym - 222 kobiet. Najwięcej osób bezrobotnych pozostających bez pracy od 12 do 24 miesięcy było w roku 2006-833 osób, w tym 430 kobiet, a najmniej w 2008 roku - 507 osób, w tym 245 kobiet. I

powyżej 24 miesięcy Z analizy powyższego wykresu wynika, że najwięcej osób bezrobotnych pozostających bez pracy powyżej 24 miesięcy było w 2004r. - 2397 osób, w tym 1226 kobiet, a najmniej w roku 2009-1006 osób, w tym - 462 kobiet. Z danych wnioskujemy, że liczba osób bezrobotnych pozostających bez pracy powyżej 24 miesięcy stale spada. Wykres 30. Liczba osób bezrobotnych pozostających bez pracy z rocznym i mniejszym stażem pracy Wykres 31. Liczba osób bezrobotnych pozostających bez pracy ze stażem od 1 roku do S lat Najwięcej osób bezrobotnych pozostających bez pracy z rocznym i mniejszym stażem pracy było w 2009r. - 679 osób, w tym 383 kobiet, a najmniej w roku 2007-535, w tym - 334 kobiet. Największa liczba osób bezrobotnych pozostających bez pracy ze stażem pracy od 1 roku do 5 lat było w roku 2004-1095 osób, w tym 477 kobiet, a najmniej w 2007 roku - 723 osób, w tym 351 kobiet.

Wykres 32. Liczba osób bezrobotnych pozostających bez pracy ze stażem pracy od 5 do 10 lat Wykres 33. Liczba osób bezrobotnych pozostających bez pracy ze stażem pracy od 1O do 20 lat Analiza wykresów 32, 33 wskauje, że najwięcej osób bezrobotnych pozostających bez pracy ze stażem pracy od 5 do 10 lat było w 2004r. - 693 osób, w tym 325 kobiet, a najmniej w roku 2008-390 osób, w tym - 168 kobiet. Najwięcej osób bezrobotnych pozostających bez pracy ze stażem pracy od 10 roku do 20 lat było w roku 2004-943 osoby, w tym 444 kobiety, a najmniej w 2008 roku - 573 osób, w tym 251 kobiet. 166 I 2004 471 2005 454 2006 405 2007 339 357-228 2008 kobiety mezczyznl.ogólem 2009 Wykres 34. Liczba osób bezrobotnych pozostających bez pracy ze stażem pracy od 20 do 30 lat Wykres 35. Liczba osób bezrobotnych pozostających bez pracy ze stażem pracy powyżej 30 lat

Powyższe wykresy uwidaczniają, że najwięcej osób bezrobotnych pozostających bez pracy ze stażem pracy od 20 do 30 lat było w 2004r. - 471 osób, w tym 166 kobiet, a najmniej w roku 2008-326 osób, w tym - 110 kobiet. Najwięcej osób bezrobotnych pozostających bez pracy ze stażem pracy powyżej 30 lat było w roku 2009-95 osoby, w tym 22 kobiet, a najmniej w 2004 roku - 45 osób, w tym 5 kobiet. 4.1.6. Liczba osób bezrobotnych ze względu na wiek I I I,! I l', I, I I I I I ( Wykres 36. Liczba osób bezrobotnych w wieku I 2004 2005 I 2006 2007 I 2008 i I Wykres 37. Liczba osób bezrobotnych w wieku 24 lat i mniej 25-34 lat Najwięcej osób bezrobotnych w wieku 24 lat i mniej było w 2004r. - 1521 osób, w tym 707 kobiet, a najmniej w roku 2007-874 osób, w tym - 491 kobiet. Najwięcej osób bezrobotnych w wieku 25-34 było w roku 2004-1547 osób, w tym 781 kobiet, a najmniej w 2008 roku - 966 osób, w tym 503 kobiet.

Wykres 38. Liczba osób bezrobotnych 35-44 lat w wieku Wykres 39. Liczba osób bezrobotnych w wieku 45-54 lat Największa liczba osób bezrobotnych w wieku 35-44 lat była w 2004r. - 1121 osób, w tym 553 kobiet, a najmniej w roku 2008-700 osób, w tym - 339 kobiet. Najwięcej osób bezrobotnych w wieku 45-54 lat było w roku 2004-1156 osób, w tym 518 kobiet, a najmniej w 2008 roku - 857 osób, w tym 387 kobiet. Wykres 40. Liczba osób bezrobotnych w wieku 55 i więcej lat Analiza wykresu Nr 40 stanowi, że największa osób bezrobotnych w wieku 55 i więcej lat było w 2009r. - 1426 osób, w tym 108 kobiet, a najmniej w roku 2004-242 osób, w tym - 49 kobiet.

5. Opieka nad dzieckiem i rodziną Rodzina jest podstawową grupą społeczną, składa się z rodziców i dzieci, cechuje ich więź formalna, wspólnota materialna, mieszkaniowa oraz określone funkcje, na które wypływają zmiany ustrojowe, produkcyjne, emancypacyjne. Z powodu róźnych przyczyn rodzina moźe ulegać zakłóceniom strukturalnym i funkcjonalnym. We współczesnych warunkach społeczno - ekonomicznych rodzina podlega daleko idącym przekształceniom. Zmieniają się jej podstawy ekonomiczne i społeczne, struktura wewnętrzna i funkcje, zmienia się treść źycia rodzinnego. Współczesna rodzina nie spełnia naleźycie funkcji wychowawczej, opiekuńczej i relaksacyjnej. W dopełnieniu tych funkcji pomagają instytucje oświatowe, które wspierają rodzinę w edukowaniu, wychowaniu i opiece nad dzieckiem. Integralną częścią strategii integracji i rozwiązywania problemów społecznych jest Gminny System Profilaktyki i Opieki nad Dzieckiem i Rodziną w Gminie Sokółka. Obejmuje on system zintegrowanych działań przeciwdziałających zagroźeniom w rodzinie. Celem Systemu jest w szczególności: przeciwdziałanie marginalizacji i degradacji społecznej rodzin, poszukiwanie nowych alternatywnych rozwiązań w zakresie pracy nad dzieckiem i rodziną, - wzmacnianie roli i funkcji rodziny na rzecz prawidłowego wypełniania zadań związanych z opieką nad dzieckiem i jego wychowaniem, - zapobieganie i przeciwdziałanie róźnym formom niedostosowania społecznego dzieci i młodzieźy oraz dysfunkcyjności rodziny, - wspieranie rodziny, szkoły i społeczności lokalnej w rozwiązywaniu problemów pedagogicznych z dziećmi młodzieźą, zagroźonymi demoralizacją uzaleźnieniami, koordynacja wszelkich działań instytucji samorządowych organizacji pozarządowych, zajmujących się na terenie gminy pomocą dziecku i rodzinie, opracowanie informacji o moźliwościach skorzystania z róźnych form i metod pomocy, opieki i wsparcia dla dziecka i rodziny na danym terenie, aktywizowanie dzieci, młodzieźy i rodziców do działań na rzecz własnego rozwoju,

- udzielanie rodzinie kompleksowej pomocy w formie specjalistycznego poradnictwa i terapii, - upowszechnianie działalności profilaktycznej i promocji zdrowia, - dostosowanie organizacji placówek do potrzeb rodzin i dzieci, - integracja profilaktyczno - opiekuńczej działalności placówek przy zachowaniu pełnej ich autonomii. Obecna definicja zdrowia przyjęta przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) jest następująca: "Zdrowie to nie tylko całkowity brak choroby, czy kalectwa, ale także stan pełnego, fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu (dobrego samopoczucia)". Definicja ta jest znacząca, gdyż nie poprzestaje na negującym ujęciu zdrowia, jako braku choroby, ale bardzo mocno akcentuje, że zdrowie ma w sobie aktywny aspekt, którym jest dobrostan. Oznacza to, że w kwestiach zdrowia nie należy jedynie koncentrować się na chorobach i próbach ich zwalczania, ale na samym zdrowiu - na jego wzmacnianiu. Polityka społeczna w zakresie zdrowia rozróżnia trzy dziedziny:./ profilaktykę - zapobieganie chorobom, a także jak najszybsze diagnozowanie choroby i natychmiastowe leczenie,./ lecznictwo - nastawione jest na człowieka chorego,./ rehabilitacja - działania kompleksowe, mające na celu przywrócenie do zdrowia i czynnego udziału w życiu społecznym osoby niepełnosprawnej fizycznie lub psychicznie. W Gminie Sokółka zadania w zakresie leczenia i rehabilitacji realizują m.in. : >- SP ZOZ w Sokółce >- Niepubliczny Pielęgniarski ZOZ s.c. "Panaceum" w Sokółce >- Przychodnie nr 1 i 2 "Medyk" w Sokółce >- Niepubliczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej S.C. w Sokółce Ogółem na terenie gminy istnieje 11 zakładów opieki zdrowotnej: 10 niepublicznych; oraz 6 aptek. 1 publiczny i

7. Kwestia Oświaty 7.1. Szkoły podstawowe W Gminie Sokółka w 2009r. w Gminie Sokółka było 11 szkół podstawowych: miejskie: ~ Szkoła Podstawowa Nr 1 w Sokółce, ~ Zespół Szkół Integracyjnych w Sokółce, ~ Szkoła Podstawowa Nr 3 w Sokółce, ~ Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Sokółceoraz 7 szkół wiejskich: ~ Szkoła Podstawowa w Boguszach, ~ Szkoła Podstawowa w Starej Kamionce, ~ Szkoła Podstawowa w Lipinie, ~ Szkoła Podstawowa w Janowszczyźnie, ~ Szkoła Podstawowa w Malawiczach Dolnych, ~ Szkoła Podstawowa w Rozedrance Starej, ~ Szkoła Podstawowa w Geniuszach. 4 szkoły 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Liczba szkół podstawowych 13 11 11 11 11 11 Liczba uczniów 2153 1965 1840 1686 1569 1497 11 11 11 11 11 -J-I-I-U7

Wykres 41. Liczba szkół podstawowych w gminie Wykres 42. Liczba uczniów szkół podstawowych Sokółka Z analizy zgromadzonych danych wynika, że liczba uczniów szkół podstawowych od 2004r. zmalała o 656 uczniów i w 2009 roku wynosiła 1497 uczniów. Najwięcej uczniów uczęszczało do szkoły w 2004r., a najmniej w 2009r. Znaczne zmniejszenie się liczby uczniów może niekorzystnie wpływać na rozwój szkolnictwa w gminie. Wraz ze spadkiem liczby uczniów, zmniejsza się liczba oddziałów szkolnych oraz liczba zatrudnionych nauczycieli i pracowników placówek oświatowych. Spowodowane jest to m.in. pauperyzacją społeczeństwa, niżem demograficznym, starzeniem się społeczeństwa oraz póżnym macierzyństwem. 7.2. Gimnazja ---~----- _._~--.--------- Gimnazjum 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Liczba 3 4 4 4 4 4 gimnazjów Liczba 1315 1328 1241 1222 1140 1057 uczniów Wykres 43. Liczba szkół podstawowych Sokółka w gminie Wykres 44. Liczba uczniów w szkołach gimnazjalnych w gminie Sokółka

Na terenie Gminy Sokółka nauczanie na poziomie gimanzjalnym prowadzą 4 gimnazja: ~ Gimnazjum Nr 1 w Sokółce, ~ Zespół Szkół Integracyjnych w Sokółce, ~ Gimnazjum Nr 2 w Sokółce ~ Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Sokółce. Z analizy danych wynika, że liczba uczniów szkoł gimnazjalnych w 2009r. zmnieszyła się o 258 uczniów. Najwięcej uczniów uczęszczało w 2005 roku - 1328, a nam nie w 2009r. - 1057 uczniów. 7.3. Licea ogólnokształcące i profilowane LO i LP 2004 2005 2006 2007 2008 2009 liczba LO 4 4 4 4 3 3 Liczba uczniów 913 1366 1385 1388 1313 1215 Liczba LP 5 5 5 5 3 3 Liczba uczniów LP 409 581 521 448 375 281 Wykres 45. Liczba uczniów liceum ogólnokształcących gminy Sokółka Wykres 46. Liczba uczniów liceum profilowanych w gminie Sokółka

W 2009r. liczba uczniów liceum ogólnokształcących w Gminie Sokółka była większa o 302 uczniów niż w 2004r.. Jednak największą liczbę uczniów można zaobserwować w 2007 roku - 1388 uczniów, a najmniejszą w 2004r. - 913 uczniów. Inaczej jest z liceum profilowanym. Liczba uczniów w 2004r. wynosiła 409, a od 200Sr. obserwujemy stały spadek liczby osób uczęszczających do licem profilowanego. 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Liczba techników 5 5 6 7 4 4 Liczba uczniów 446 674 838 869 908 894 Liczba szkół 2 2 3 3 4 5 zawodowych Liczba uczniów 93 84 125 69 138 192 szkół zawodowych Wykres 47. Liczba uczniów techników gminy Sa kółka Wykres 48 Liczba uczniów zasadniczych zawodowych szkół Liczba uczniów techników w Gminie Sokółka w roku 2004r. wynosiła 446 uczniów, a już w 2009r. zamykała się w liczbie 894 uczniów, a więc nastąpił wzrost liczby uczęszczających do technikum o 448 uczniów. Najwięcej uczyło się w 2008 roku - 908 osoby, a najmniej w 2004r. - 446 uczniów. Podobną sytuację mamy z