Spojrzenie na historię, czyli jak rodziła się tolerancja 1 Bp Zygmunt Pawłowicz LEKSYKON KOŚCIOŁÓW, RUCHÓW RELIGIJNYCH I SEKT W POLSCE
Spojrzenie na historię, czyli jak rodziła się tolerancja 3 Bp Zygmunt Pawłowicz Leksykon Kościołów, ruchów religijnych i sekt w Polsce Częstochowa 2008
4 Tolerancja w Polsce i na świecie Redaktor serii: ks. Ireneusz Skubiś Redaktor tomu: Karolina Jadczyk Redakcja techniczna: Agnieszka Gniadkowska-Kątny Projekt okładki: Adam Kołkiewicz Biblioteka Niedzieli tom 201 ISBN 978-83-60134-33-7 Copyright by Kuria Metropolitalna w Częstochowie Tygodnik Katolicki Niedziela ul. 3 Maja 12 42-200 Częstochowa tel. (0-34) 365-19-17 fax (0-34) 365-11-18, 366-48-93 http://ksiegarnia.niedziela.pl e-mail: redakcja@niedziela.pl Częstochowa 2008, Wydanie I Druk i oprawa: Drukarnia im. A. Półtawskiego, ul. Krakowska 62, 25-701 Kielce
Od autora 5 SPIS TREŚCI Wprowadzenie... 13 KOŚCIÓŁ KATOLICKI Kościół rzymskokatolicki... 17 Powstanie Kościoła i jego przymioty... 17 Doktryna... 19 Wyznanie Wiary... 20 Katechizm Kościoła Katolickiego... 22 Wykład wiary Kościoła i nauki katolickiej w ujęciu KKK... 22 Rozwój Kościoła... 26 Kościół apostolski... 26 Kościół starożytny... 29 Kościół w średniowieczu... 31 Kościół w czasach nowożytnych... 34 Rozwój Kościoła w Polsce... 37 Struktury Kościoła powszechnego... 41 Struktury Kościoła w Polsce... 43 Kościół greckokatolicki... 43 Kościół bizantyjsko-słowiański... 45 Kościół ormiańskokatolicki... 45 Życie i rozwój Kościoła w Polsce... 47 KOŚCIOŁY CHRZEŚCIJAŃSKIE Kościoły Wschodnie... 53 Kościół prawosławny... 54 Autokefaliczne Kościoły Prawosławne... 56 Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny... 58 Kościoły związane z reformą protestancką... 58 Kościół ewangelicko-augsburski... 58 Kościół ewangelicko-reformowany... 61 Polski Kościół Chrześcijan Baptystów w RP... 64
6 Spis treści Biblijny Kościół Baptystyczny... 65 Zbór Ewangelicko-Baptystyczny... 65 Menonici... 65 Kościół anglikański... 65 Kwakrzy... 68 Kościół metodystyczny... 68 Armia Zbawienia... 70 Nurt ewangelicznych chrześcijan... 71 Kościół Ewangelicznych Chrześcijan... 71 Kościół Ewangeliczny Misja Łaski... 72 Zbór Ewangeliczny Betel w Warszawie... 72 Zbór Ewangeliczny Agape... 72 Zbór Ewangeliczny Jeruzalem w Żywcu... 72 Chrześcijańska Wspólnota Ewangeliczna... 72 Misja Centrum Służby Życia... 72 Kościoły Chrystusowe... 72 Kościół Chrystusowy w RP... 73 Kościół Zborów Chrystusowych... 73 Warszawski Kościół Chrystusowy... 73 Kościoły Wolne (Braterskie Darbyzm)... 74 Kościół Wolnych Chrześcijan... 74 Stowarzyszenie Zborów Chrześcijan... 75 Polski Ewangeliczny Kościół Braterski w Tarnowskich Górach... 75 Zbór Wolnych Chrześcijan w Jaworznie... 75 Urząd Apostolski Jezusa Chrystusa... 75 Ewangeliczny Związek Braterski... 75 Nurt adwentystyczny... 75 Kościół Adwentystów Dnia Siódmego... 76 Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego... 85 Zbory Boże Chrześcijan Dnia Siódmego... 85 Adwentyści Dnia Siódmego Poruszenie Reformacyjne... 85 Kościół Reformowany Adwentystów Dnia Siódmego... 85 Nurt starokatolicki... 86 Kościół Polskokatolicki... 86 Kościół Starokatolicki w RP... 87 Starokatolicki Kościół Mariawitów... 87 Nurt zielonoświątkowy... 89
Spis treści 7 Kościół Zielonoświątkowy... 98 Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej w RP... 98 Kościół Boży w Chrystusie... 98 Zbór Stanowczych Chrześcijan... 99 Zbór Ewangelicznych Chrześcijan w Duchu Apostolskim... 99 Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa... 99 Ewangeliczna Wspólnota Zielonoświątkowa... 99 Zbór Ewangelii Łaski... 99 Centrum Biblijne Jezus jest Panem... 99 Kościół Chrystus dla wszystkich... 99 Małe Wspólnoty... 99 Kościoły lokalne... 99 Wspólnoty eksrzymskokatolickie... 100 Ruch Nowego Życia... 100 YMCA... 100 Warszawski Kościół Międzynarodowy... 102 Ekumenizm... 102 Początek i rozwój... 102 Dialog ekumeniczny... 105 Drogi realizacji... 106 Trudności... 108 Po trzydziestu latach... 108 Papież Benedykt XVI. Przemówienie w Kolonii... 111 Papież Benedykt XVI o ekumenizmie, Warszawa 2006... 114 RELIGIE NIECHRZEŚCIJAŃSKIE Judaizm... 119 Islam... 121 Hinduizm... 124 Buddyzm... 124 Bahaizm Narodowe Zgromadzenie Duchowe Bahaitów w Polsce (Wiara Bahai w Polsce)... 124 Karaimi Karaimski Związek Religijny... 125 Religie Chin: konfucjanizm i taoizm... 125 Religia Japonii sintoizm... 126 Unitarianizm... 127 Jednota Braci Polskich... 128 Wspólnota Unitarian Uniwersalistów w RP... 128
8 Spis treści Kościół Unitariański... 128 SEKTY Pojęcie sekty... 132 Określenie prawodawcze... 132 Określenia naukowe... 133 Problem sekt w dokumencie watykańskim... 135 Przyczyny szerzenia się sekt... 137 Techniki werbowania i szkolenia, sposoby indoktrynacji... 140 Grupy najbardziej narażone na wpływ sekt... 141 Typologia sekt w Polsce... 142 Sekty posługujące się Biblią... 142 Strażnica Towarzystwo Biblijne i Traktatowe. Zarejestrowany Związek Wyznania Świadków Jehowy... 143 Ruchy badackie... 154 Nowoapostolski Kościół w Polsce... 154 Kościół Katolicki Mariawitów... 155 Kościół Jezusa Chrystusa Świętych Dni Ostatnich Mormoni... 157 Końcowe wnioski odnoszące się do sekt posługujących się Biblią... 161 Sekty destrukcyjne... 163 Kościół Zjednoczeniowy, czyli Ruch pod wezwaniem Ducha Świętego dla Zjednoczenia Chrześcijaństwa Światowego (zwany Kościołem S. M. Muna)... 164 Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny... 169 Kościół scjentologiczny... 173 Grupy satanistyczne... 175 Wspólnota Niezależnych Zgromadzeń Misyjnych Rodzina... 180 Inne sekty destrukcyjne... 180 Końcowe wnioski dotyczące sekt destrukcyjnych... 181 Orientalne ruchy religijne... 182 Hinduizm podstawowe źródło ruchów orientalnych... 182 Związki wyznaniowe powiązane z hinduizmem... 184 Buddyzm podstawowe źródło ruchów zenistycznych... 185 Związki wyznaniowe powiązane z buddyzmem... 187
Spis treści 9 Stanowisko Kościoła wobec orientalnych ruchów religijnych... 189 Ruchy oparte na nowych objawieniach... 192 Maryjne Dzieło Pokuty... 192 Stanowisko Kościoła katolickiego wobec objawień prywatnych... 197 Katechizm Kościoła Katolickiego o objawieniach prywatnych... 198 RUCHY PARARELIGIJNE I ŚWIATOPOGLĄDOWE Ruchy parareligijne... 201 Filozoficzne i religioznawcze źródła ruchów parareligijnych... 202 Astrologia... 202 Ezoteryzm... 202 Gnoza Neognoza... 203 Magia... 204 Okultyzm... 204 Reinkarnacja... 204 Spirytyzm... 205 Teozofia i antropozofia... 206 New Age... 207 Zachodni Zakon Sufi... 221 Misja Uzdrawiania Świadomości i Atmosfery Agnihotra... 222 Subud... 223 Związek Wyznaniowy Eckankar w Polsce... 223 Stowarzyszenie Chrześcijańskiej Nauki... 223 Wspólnota Religijna Lectorium Rosicrucianum... 224 Wspólnota Nauk Różokrzyża... 224 Polska Wspólnota Różokrzyżowa... 224 Instytut Wiedzy Transcendentalnej... 224 Medytacyjne Stowarzyszenie Najwyższej Mistrzyni Czing Hai... 226 Stowarzyszenie Sathya Sai Baby... 226 Reiki... 227 Związki światopoglądowe... 227 Religie zastępcze... 228 Masoneria... 232 Stanowisko Kościoła wobec masonerii... 235
10 Spis treści Wolnomyśliciele... 237 Ateizm i ateiści... 239 Nauczanie Kościoła o ateizmie... 239 Stanowisko Kościoła wobec ateistów... 245 Czym jest agnostycyzm?... 246 Różne stowarzyszenia ateistyczne... 247 Rodzimy Kościół Polski... 247 Zrzeszenie Rodzimej Wiary... 247 Polski Kościół Słowiański... 248 Kościół Panteistyczny Pneuma... 248 Zgromadzenie Braci i Sióstr Politeistów... 248 Ruch Raeliański... 248 Sumoi Centrum Doskonalenia Człowieka... 248 Komitet Pokoju Sri Chinmoya... 249 Metoda Silvy... 249 Amway... 250 SYTUACJA SEKT, RUCHÓW RELIGIJNYCH I ŚWIATOPOGLĄDOWYCH W POLSCE Liczba sekt w Polsce... 253 Przyczyny szerzenia się sekt w Polsce... 254 Postawa katolików wobec sekt... 256 Działania w wymiarze parafii... 261 Działalność w wymiarze diecezji... 265 Ośrodki informacji o sektach i ruchach religijnych... 267 STANOWISKO KOŚCIOŁA I PAŃSTWA POLSKIEGO WOBEC WOLNOŚCI RELIGIJNEJ Stanowisko Kościoła wobec wolności religijnej... 273 Stanowisko państwa polskiego wobec wolności religijnej... 277 Końcowe refleksje... 284 Modlitwa do Maryi, Matki nadziei... 289 aneks Lefebvre i lefebryści... 293 Sekty albo nowe ruchy religijne wyzwanie duszpasterskie... 305
Spis treści 11 Karta ekumeniczna... 317 Skorowidz skrótów... 324 Skorowidz bibliograficzny... 324 Skorowidz alfabetyczny... 331