Agata Zielińska
Spis treści 1. Gwiazdy wchodzące w skład gwiazdozbioru barana:...3 Hamal...3 Sheratan...3 Mesarthim...3 Botein...3 2. Pojęcia...4 1. Astronomia...4 Gwiazda...4 Gwiazdozbiór...4 2. Astrologia...4 Znaki zodiaku...4 Zodiak astrologiczny...4 3. Mity i legendy:...2 4. Bibliografia:...3-2 -
Aries Botein Hamal Sheratan Mesartchim Baran to niewielki, ale wyraźny gwiazdozbiór pasa zodiakalnego. Słońce przechodzi przez ten gwiazdozbiór w kwietniu i w maju. Położony jest na północnej półkuli nieba, pomiędzy konstelacjami Byka, Ryb, Perseusza, Wieloryba i Trójkąta. 1. Gwiazdy wchodzące w skład gwiazdozbioru barana: Hamal - najjaśniejsza gwiazda konstelacji Barana. Jest to pomarańczowy olbrzym, znajdujący się w odległości 78 lat świetlnych. Nazwa gwiazdy powstała z arabskiego ra's al-hamal, czyli głowa barana. Mieszkańcy Arabii cały gwiazdozbiór nazywali baranem (hamal). Sheratan - gwiazda, której światło potrzebuje 52 lat, aby dotrzeć na Ziemię. W rzeczywistości jest to gwiazda podwójna, a o istnieniu niewidocznego towarzysza wnioskujemy jedynie na podstawie zmian w widmie głównego składnika. Jego okres obiegu wynosi 107 dni. Nazwa gwiazdy pochodzi od arabskiego wyrazu šaratan - dwa znaki. Pierwotnie Arabowie nazywali ją kaukab al-šaratain - gwiazda dwóch znaków. Mesarthim - już za pomocą niewielkiej lunetki stwierdzimy, że jest to układ podwójny, którego składniki obiegają wspólny środek masy. Układ jest odległy o 155 lat świetlnych. Gwiazda nazywała się kiedyś pierwszą gwiazdą w Baranie, gdyż leżała najbliżej punktu równonocy wiosennej. Dzisiejsza nazwa wiąże się z hebrajskim określeniem kapłana m šar tim. Związek tej nazwy z gwiazdą nie jest jasny. Botein - gwiazda ta znajduje się w odległości 172 lat świetlnych. Nazwa pochodzi od arabskiego wyrazu butain - brzuszek. Prawdopodobnie w pierwszych zarysach gwiazdozbioru gwiazda ta była umiejscowiona na brzuchu barana, ale w późniejszych rysunkach znajdziemy ją już na jego ogonie - 3 -
2. Pojęcia 1. Astronomia Gwiazda-ciało niebieskie będące skupiskiem związanej grawitacyjnie materii, w której zachodzą reakcje syntezy jądrowej. Wyzwolona w nich energia jest emitowana w postaci promieniowania elektromagnetycznego, a w szczególności pod postacią światła widzialnego. Gwiazdy mają kształt zbliżony do kuli, zbudowane są głównie z wodoru i helu. Gwiazdozbiór (konstelacja) to grupa gwiazd zajmujących określony obszar sfery niebieskiej. Z czasem gwiazdy te połączono w symboliczne kształty i nadano im nazwę pochodzącą z mitologii (np. gwiazdozbiór Centaura, Cefeusza itp). Gwiazdy tworzące gwiazdozbiór nie są ze sobą zazwyczaj fizycznie związane, a ich bliskie położenie na niebie jest wywołane geometrycznym efektem rzutowania ich położeń na sferę niebieską. 2. Astrologia Znaki zodiaku-nazwy 12 regularnych sektorów ekliptyki, do których przypisano arbitralnie różne znaczenia wykorzystywane przy stawianiu horoskopów. Zodiak astrologiczny Nazwa Daty Baran 21 III 20 IV Byk 21 IV 20 V Bliźnięta 21 V 21 VI Rak 22 VI 22 VII Lew 23 VII 23 VIII Panna 24 VIII 22 IX V Waga 23 IX 23 X Skorpion 24 X 22 XI Strzelec 23 XI 21 XII Koziorożec 22 XII 20 I Wodnik 21 I 18 II Ryby 19 II 20 III - 4 -
3. Mity i legendy: Starożytnym Grekom gwiazdozbiór przypominał barana o złotym runie, który uniósł na swoim grzbiecie daleko na wschód od ojczyzny, Fryksosa i Helle, dzieci króla Orchomenu Atamasa i bogini obłoków Nefele. To na jej polecenie właśnie złoty baran uratował Fryksosa od złożenia go bogom w ofierze, do czego nakłaniała jego ojca zła macocha Ino. Podczas lotu nad cieśniną morską, oddzielającą Europę od Azji, Helle spadła i utonęła w głębinach morza. Dla uczczenia jej pamięci wody cieśniny nazywano aż po średniowiecze Hellespontem (dziś Dardanele). Fryksosowi udało się natomiast dotrzeć na baranie aż pod Kaukaz, gdzie przyjął go król Ajetes, syn boga słońca Heliosa. Gdy Fryksos dorósł, król oddał mu za żonę swoją córkę Chalkiope, a z barana z złotym runie złożył ofiarę Zeusowi. Z gwiazdozbiorem Barana związany jest również mit grecki. Beocki król Atamas miał z boginią Nefele dwoje dzieci, które potem poślubiona przez niego Ino prześladowała i chciała się ich pozbyć. Dowiedziała się o tym Nefele i we śnie namówiła dzieci do ucieczki. W tym celu zesłała im barana o złotym runie, który umiał szybko latać. Chłopiec Fryksos i dziewczynka Helle siedli mu na grzbiet... - 2 -
Baran przelatywał ponad górami, wyspami i morzem z chyżością jaskółki. Ale Helle nie trzymała się dość pewnie i spadła do morza. Od tego czasu na pamiątkę powyższego wydarzenia tę część morza zwano Hellespontem (dzisiejsze Dardanele). Fryksos szczęśliwie doleciał do Kolchidy i został przez tamtejszego króla przyjęty z wielką przyjaźnią. Barana ofiarował Zeusowi, a jego złote runo zawiesił na dębie w świątyni Aresa. Była ona pilnowana przez smoka, który nigdy nie spał. Ale po latach do Kolchidy przybył Jazon ze swymi przyjaciółmi i na okręcie Argo odwieźli runo do Grecji. Gwiazdozbiór Barana (niekiedy zwany Skopcem) leży pod Andromedą. Nie jest zbyt okazały, lecz odnajdziemy go za pomocą trójki gwiazd: a, b i g Ari. Pięknym obiektem dla lornetki jest gwiazda g (Mesarthim), która z leżącą obok niej gwiazdą wydaje się być układem podwójnym. W rzeczywistości są one oddalone od siebie o dwadzieścia cztery lata świetlne, toteż absolutnie nie mogą stanowić układu dwu gwiazd wzajemnie się przyciągających (czyli układu fizycznie podwójnego). W okresie od 31 maja do 18 czerwca Ziemia spotyka się z rozległym rojem meteoroidów, które wlatując do atmosfery rozgrzewają się i dają zjawisko meteorów. Radiant tego roju leży w gwiazdozbiorze Barana. Ale ponieważ gwiazdozbiór Barana w końcu maja i na początku czerwca znajduje się na dziennym niebie, meteory te możemy śledzić jedynie za pomocą radaru. Arietydy są więc dziennym rojem meteorów. 4. Bibliografia: Internet (http://pl.wikipedia.org/wiki/zodiak, http://astro.jasiu.pl/baran.htm, http://www.solarius.pl/) - 3 -